چکیده در طول تاریخ معماری و شهرسازی ایران، معماری مساجد یکی از بارزترین مظاهر هنر استادکاران این مرز و بوم و نمونه‏ای کامل از عینیت یافتن اندیشه در کالبدی به اندام بوده است. اما روند تکامل و پویایی این بناها در قرن اخیر دچار رکود و اغتشاش شده است. متاسفانه مساجد امروز با حداقل پاسخ به نیازهای عملکردی، به روشی معمارمحور بنا می‏شوند تا آنجا که غالب مردم قادر به خوانش و قرائت زبان معماری آن نیستند. در گذشته مساجد قلب تپنده محلات شهرهای اسلامی بوده و با جریان زندگی مردم پیوندی دائمی داشتند. اما مسجدی که پیش از این یکی از نشانه‏های شهر و نماد اعتقادی مردمان بود، امروز در میان توده آشفته و شهرهاگم شده و به راحتی قابل شناسایی نیست. این پژوهش درصدد است تا با جستجوی دلایل مطلوبیت مسجد در گذشته و مطالعه دگرگونی‏های عصر حاضر، در جهت احیای مجدد مساجد (چه به لحاظ کالبدی و چه به لحاظ معنایی) گامی هر چند کوچک بردارد. در این راستا، سیر تحول تاریخی مساجد، گونه‏ها و اندام‏های مساجد، کارکردها و جایگاه آنها در بافت محلات بخش آغازین مطالعات پایه است. با هدف احیای پیوند مساجد با زندگی مردم، تلاش نگارنده بر آن است تا با بررسی مفهوم الگوی رفتاری، تغییرات فرهنگی عصر حاضر و الگوهای مطلوبی که از سوی متخصصین امر توصیه می‏گردد، به الگوی رفتاری مرجع مناسبی برای مساجد امروز برسیم. با توجه به استقرار سایت طراحی در شهرک مهدیه طلاب شهر قم، مروری بر تاریخ، اقلیم، ویژگی‎های اجتماعی و نیازهای این شهر، وضعیت کنونی مرکز محله و مساجد فعال این شهرک، الگوی رفتاری جوانان قم و نیز الگوی رفتاری توصیه شده به طلاب بخش دیگری از احکام این طراحی را بدست می‏دهد. با بررسی موارد بالا، انتظار می‏رود تا با لحاظ کردن فضاهای آموزشی، فرهنگی، خدماتی و تجاری بتوان جریان زندگی را به سمت مسجد سوق داد. این فضاهای جانبی در مجاورت پارک محله می‏تواند در حکم حیاط شهری و فضای جمعی باشد که زندگی شهری امروز و الگوی رفتاری طلاب جوان و خانواده‏ آنان را در خود جمع کرده و حیات جمعی آنان را در جهت مطلوب هدایت نماید.

بافت های تاریخی چون اشیأ و گنجینه های تاریخی که با عنوان عتیقه یاد می شوند، دارای «ارزش»اند. ارزش ها بواسطه نوع و مقیاس مختلف سوژه ها، نمودهای متفاوتی خواهند داشت. ارزش مادی عتیقه ها ناشی از نقش کمرنگ اجتماعی و بُعد فعال و شناخته شده ی اقتصادی است که در ذهن عموم مردم، آثار باستانی ارزشمند محسوب می شوند؛ فارغ از اینکه چه عواملی سبب ارزش های مادی و محتملاً معنوی آن شده است. بافت های تاریخی(از نگاه متخصصین) جزئی از آثار باستانی ارزشمند، که در ارتباط با زندگی اجتماعی مردم است قلمداد می شوند؛ که بدلیل، آشکار و ملموس نشدن ارزش ها برای عموم، بعضاً به ضدارزش تبدیل شده اند؛ چرا که تلاشی از سوی متولیان امر برای شناساندن و معرفی ارزش های مندرج در بافت های تاریخی صورت نگرفته و یا فعالیت های انجام شده، بدون برنامه و نتیجه بوده است. بنابراین انگیزه و دلایل حفاظت به زعم بیشتر مردم بیهوده و بی ثمر می نماید. واقعیت امروز بافت های تاریخی در ایران در اغلب موارد و بطور مشخص در شهر بشرویه، دچار معضلات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی است. انتخاب «محله میانده» به عنوان اولین محله تاریخی شهر، جهت باززنده سازی، ناشی از شرایط مساعد و مطلوب کالبدی و اجتماعی آن نسبت به دیگر محله های هم جوار است. زیرا به نظر می رسد امکان موفقیت، اعتماد و امید افراد و نهادهای ذینفع برای همکاری های آتی بیشتر خواهد شد. در این رساله با گردآوری داده های مختص بشرویه بصورت کتابخانه ای و میدانی، سعی می شود تا با مطالعه شرایط تاریخی و امروز، در زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقلیمی، اقتصادی، سیاسی و ... درک و آگاهی نسبی از فضای زندگی شهروندان ارائه دهد؛ تا با توجه به شرایط زمینه و بررسی تجربه های باززنده سازی به ارائه ی راهکارها نائل آید. انتظار می رود نتیجه ی باززنده سازی محله میانده، سطح زیستی، اجتماعی و اقتصادی را ارتقا داده و سبب تفکر و تأمل ساکنین محله، شهروندان شهر و گردشگران در نظام کالبدی و اجتماعی گذشته شود و بتواند ارزش های نهفته در بافت تاریخی مورد مطالعه را که جزئی از آن، شامل منش ها و رفتارهای والای انسانی است، به نسل های آتی انتقال یابد.

مسجد جامع عتیق اصفهان یکی از ابنیه شاخص در تاریخ معماری ایران می باشد. و بدین لحاظ مرمت و حفاظت این بنا نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. از آنجا که فعالیت مرمتی متأثر از اقدامات قبلی و تأثیرگذار بر اقدامات بعدی است، شناخت اقدامات مرمتی صورت گرفته در گذشته و پایش روند مرمتی به منظور اتخاذ تصمیمات صحیح در آینده، لازم و ضروری می نماید. لذا در این پژوهش از طریق «نقد» به این مهم پرداخته شده است. و به دلیل تفاوت ماهوی مرمت و حفاظت در دوره معاصر نسبت به دوره های تاریخی گذشته، در این پژوهش دوره معاصر یعنی بازه زمانی 90- 1310 انتخاب شده است. بدین منظور اطلاعات مربوط به مرمت های این دوره، از طریق مطالعات کتابخانه ای، میدانی و مصاحبه جمع آوری و سپس تحلیل و دسته بندی شد. پس از آن به شناخت و تحلیل ارزش های بنا با استفاده از روش های مطالعات کتابخانه ای، میدانی و مصاحبه پرداخته شد. و سپس از طریق تعیین و انتخاب ارزش «هویت» به عنوان ارزش معیار، نقد روند و رویکرد اقدامات مرمت این دوره صورت گرفت. و بدین طریق مشخص شد اقدامات انجام شده در مسجد جامع عتیق در طی دوره معاصر با تأکید بر حفاظت از وجوه «کالبدی» بنا صورت گرفته است و «کارکرد» و «معانی» که از ارکان تشکیل دهنده هویت مکان می باشد کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

مسکن در کنار معبد و بازار سه گونه فضای اساسی معماری را به وجود می آورند. سه گونه فضایی که زندگی انسان عمدتا و اساسا در آنها جریان دارد. در این میان یقینا مسکن از معبد و بازار اهمیت بیشتری در زندگی انسان دارد، چرا که انسان بیشتر اوقات خود را در آن سپری می کند. همچنین اگر ابنیه مختلف عملکردی شهر (اعم از تجاری، مذهبی، آموزشی و ...) را برای خدمت رسانی به ساکنین شهر بدانیم، از آنجایی که ساکنین در وهله اول باید مسکنی برای سکونت داشته باشند، پس وجود سایر ابنیه شهری به وجود مسکن وابسته است. مطمئنا مسکن تنها سرپناه و محلی برای دور ماندن از بلایای طبیعی و سایر نیازهای مادی نیست، بلکه پاسخگوی نیازهای زوج انسان (نیازهای مادی و معنوی) است. همچنین اگرچه نیازهای معنوی برای انسان های مختلف، متفاوت است، که این تفاوت ناشی از تفاوت در روش زندگی(که پیشرفت واقعی منوط به آن است)، فرهنگ ، هویت و ... است، ولی هدفِ واحد همگی آنها رسیدن به آرامش در مسکن است. در این زمانه ی پر هیاهو که همگان از بی هویتی می نالند، در این آشفته بازار اندیشه ها، اصول و ارزشها، شاید با رجوع به الگوهایی که شایستگی خود را به اثبات رسانده اند و همچنین خلق الگوهای جدید، بتوانیم به بازسازی سنت معماری معقول و متناسب با متغیرهای فرهنگی و محیطی خود شکل دهیم. این پژوهش، تلاشی است در زمینه ی ارائه ی الگوی مسکن در شهرستان طبس و به منظور آزمودن این رویکرد در عمل. اگرچه الگو می تواند از طریق ماده تجلی یابد، ولی الگو امری ذهنی و کلی است که ایجاد نظم و ارتباط میان اجزا و عناصر فضای معماری را به منظور رفع نیاز و برآورده کردن خواست های انسان برعهده دارد و تنها الگو است که می تواند با پرهیز از تقلید یا تکرار کار گذشتگان، تجربیات آنان را در قالب آثار متنوع معماری نمایان سازد. از مهمترین دستاوردهای این پژوهش، تدوین شاخصه های اسلامی کیفیت مسکن (ihqi) که با استفاده از تفحص و کنکاش مسکن در دو مرجع اساسی دین اسلام یعنی قرآن و حدیث انجام شده است، در کنار ارائه الگویی پیشنهادی برای معماری مسکن شهر طبس است. بدین منظور در این پژوهش پس از شناخت به تحلیل و پس از آن به طراحی و ارزیابی پرداخته شده است. که در فصل اول به معرفی کلیات پژوهش و سپس در فصل دوم و سوم به شناخت مفاهیم طرح شامل مسکن و الگو و شناخت بستر طرح که شهر طبس است، پرداخته شده است. در فصل چهارم که فصل تحلیل است، 50 خانه مسکونی معاصر در شهر طبس مورد تحلیل معماری قرار گرفته است و نهایتا فصل آخر به طراحی الگوی پیشنهادی ختم شده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

آنچه در این پروژه مورد مطالعه واقع می شود از دو دیدگاه بررسی شده است: دیدگاه اول مطالعات نظری مبانی فکری است. دیدگاه دوم موضوع طرح معماری است. در بحث اول مواردی بصورت زیر مطرح هستند. بررسی سوابق تاریخی ، اجتماعی به لحاظ واقع بودن بستر طرح در شهر یزد. تحلیل فرهنگ از دیدگاههای مختلف و نهایتا دستیابی به نتایج حاصل از مقوله فرهنگ و بدنبال آن پرداختن به فرهنگ معماری به مثابه ابزار و اندیشه فرهنگی و نتیجه گیری حاصل از آن . نگرش به معماری ایران جهت یافتن ارزشها و اصالت های فرهنگی که برمبنای آنها، تفکر معماری شکل گرفته و تجزیه و تحلیل فضاهای فرهنگی اعم از گذشته و حال ، داخلی و خارجی هدف از این قسمت مطالعه جهت یافتن الگوها و مصادیقی بوده است که در ادوار گذشته علاوه بر کاربری موظف ، به نوعی نگرش فرهنگی در آنها بکار گرفته شده است. مثلا تحلیل نقش مایه های تصویری مسجد جامع یزد- تحلیل مجموعه ماهان کرمان به عنوان فضای فرهنگی تفرجگاهی ، تعریفی نظری از حمامهای کارا کالا واقع در یونان به عنوان مدرک تاریخی از فضاهای فرهنگی گذشته از سایر کشورها که اشاره به سابقه موضع می کنند. مطالعه در خصوص بهینه و به روز کردن اطلاعات مورد نیاز در باره پروژه ، بخصوص اینکه موضوع از دیدگاه نظری مطرح است و در بستری اتفاق می افتد که خود یزد به عنوان یکی از شهرهای فرهنگی به تصویب دولت رسیده و علاوه برآن جامعه ، بشدت وارد عرصه های فرهنگی می شود و بیش از بیش نیاز به فضاها و اماکن فرهنگی مشاهده می شود.

آنچه در این مجموعه ارائه می شود نگاهی است اجمالی به بخشی از وجوه معماری مساجد ایران به عنوان یکی از مهمترین ابنیه دوران اسلامی این سرزمین ، و دلیل این توجه احساس نیازی است که معماری امروز نسبت به بخشهای مطالعاتی دارد و جامعه معماری ما همواره به دلیل خلا ناشی از وجود آن راههای متفاوتی را تجربه می کند.