چکیده : مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب، افت کیفیت محصولات کشاورزی و کاهش میزان حاصلخیزی خاک ها شده است. از طرف دیگر کمبود آب و مشکلات ناشی از آن نیاز به انجام تحقیق در این زمینه را دو چندان می کند. این آزمایش به منظور بررسی اثر کم آبیاری و کاربرد مواد طبیعی (اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی) بر رشد و عملکرد ارقام نخود زراعی طی سال زراعی 1390 – 1389 در شهرستان میامی (شاهرود) انجام شد. آزمایش به صورت کرت های دوبار خرده شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی تنش خشکی در چهار سطح آبیاری کامل (شاهد) و قطع آب در مراحل 50% گلدهی، 50% غلاف دهی و از مرحله 50% گلدهی تا برداشت، ) عامل فرعی، محلول پاشی در سه سطح محلول پاشی با آب مقطر (شاهد)، اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی و عامل فرعی – فرعی شامل ارقام هاشم، ilc482 و محلی (میامی) بود. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد اثرات متقابل محلول پاشی و قطع آبیاری بر برخی از صفات از جمله تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، شاخص برداشت، پروتئین و کارایی مصرف آب معنی دار است. محلول پاشی با اسید هیومیک نسبت به سایر مواداستفاده شده تاثیر بیشتری بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب داشت. اما محلول پاشی با عصاره جلبک دریایی تاثیر بیشتری بر صفات رویشی داشت. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم ilc482 از نظر عملکرد، نسبت به دو رقم هاشم و محلی برتری داشت اما به لحاظ رشد رویشی، تعداد شاخه جانبی و قطربوته (سایه انداز) رقم هاشم نسبت به دو رقم دیگر برتر بود. کلمات کلیدی : نخود،کم آبیاری، اسید هیومیک، عصاره جلبک دریایی، محلول پاشی