در فرهنگ ها نوحه به معنی « بیان مصیبت ، گریه کردن به آواز بلند (غیاث اللغات). آواز ماتم ، شیون (آنندراج ). زاری ، ناله ، فریاد و فغان (ناظم الاطباء). ندبه ، مویه ، مویه گری ، زاری بر مرده ... شعری که در ماتم و سوگواری با صوت حزین و ناله وزاری می خوانند (ناظم الاطباء). اعم از سوگواری برای کسی که تازه مرده یا برای امامان شیعه (فرهنگ فارسی معین). » (دهخدا) آمده است . نوحه و نوحه سرایی به قولی قدمتی به دیرینگی آفرینش انسان دارد ، بر پایه برخی روایات،آدم (ع) نخستین نوحه سرایی است که بر مرگ فاجعه بار فرزند برومند خویش مویه کرد و به نوحه خوانی پرداخت. در ایران نیز از گذشته های دور نوحه خوانی و سوگ سرایی در مرگ عزیزان و دلدادگان مرسوم بوده و نمونه های گوناگونی را چون سوک سیاوش سراغ داریم. در آثار منظوم موجود ، سروده های بسیاری از نوع مرثیه در دست است، اما آنچه در این مبحث مورد نظر می باشد، اشعاری است که در سوگ و رثای معصومین و امامان شیعه (ع) در وزن های گونه گون و خاص سروده شده و با آهنگ های ویژه متناسب با ضرباهنگ سینه زنی و زنجیر زنی به وسیله افراد خوش صدا در مراسم سوگواری آن بزرگواران خوانده می شود. بخش اعظم این سروده ها به واقعه ی خونین عاشورا و شهادت سیدالشّهداء و یاران فداکار آن حضرت در سرزمین سوزان کربلا بازمی گردد . جانمایه ی این سروده ها شرح آلام و رنج ها و توصیف مصیبت های هولناکی است که دامن گیر خاندان عصمت و طهارت (ع) گردید ؛ هدف از این واگویه و سرایش ها نیز ایجاد هم حسی و بر انگیختن عواطف مخاطبان برای انتقال بهتر پیام نهفته در این قیام ماندگار وزنده نگه داشتن خاطره تلخ و فاجعه بار آن در گذر زمان می باشد . نخستین اشعار مکتوب نوحه در زبان فارسی ، به عنوان یک نوع ادبی مستقل از اواسط دوره ی قاجاریّه و در دیوان یغمای جندقی به دست ما رسیده است. از آن پس این نهال نو رس روز به روز بالید و به اوج رسید و گاه نیز آمیزه ای شد از اشعار پخته و نا پخته و معجونی از سروده های سخت و سست . در دراز نای روزگار محرم ، عاشورا ، اربعین و ایام قتل هر ساله سفره های گسترده ای بوده که گوش جان و دل شیعیان را در این سرزمین سترگ به شنیدن نوحه های سوزناک و سرشار از احساس مهمان کرده اند و تا اعماق وجود آن ها را به تسخیر خویش در آورده اند . آثار به جا مانده از دیر باز در این حوزه، دارای ویژگی های منحصر به فرد ساختاری و محتوایی است و پیوند نوحه ها با موسیقی و مقام ها و نغمه های آوازی از مختصات دیگر آن به شمار می رود که با فراز و فرودهایی همراه بوده است . با توجه به جایگاه این نوع ادبی در میان فارسی زبانان و تأثیر و تأثّّّراتی که هر ساله در مناسبت های مذهبی و در مواجهه ی با این سروده ها تکرار می گردد ، متأسّفانه این بخش در تحقیق و پژوهش های ادبی دوران ما، جایگاه مناسبی نیافته و چنان که ارج و اجر این مهّم می طلبد، به آن پرداخته نشده است. پژو هش پیش رو قصد دارد تا با واکاوی برجستگی های ساختاری و محتوایی و نقد و تحلیل زوایای مختلف نوحه ها در جهت شناخت این بخش از ادبیات منظوم مذهبی سرزمینمان گامی هرچند کوچک بردارد.

خاطره نویسی از انواع ادبی پر کاربرد در ادبیات دفاع مقدس بوده و حجم عمده ای از آن را به خود اختصاص داده است. بهره گیری از شوخ طبعی و شاخه-های مختلف آن در ادبیات دفاع مقدس، ضمن ایفای نقش در کیفیت اثر بخشی آثار، نمایان گر وجود فضایی خاص بر فرهنگ جبهه و اسارت می باشد. در پژوهش حاضر، خاطره و جایگاه ادبی آن مطرح شده و ضمن معرفی ادبیات شوخ طبعانه، دسته بندی های آن شامل طنز، هجو، هزل و فکاهه مطرح بررسی گردیده است. ساختار طنز و انواع روش های طنز آفرینی در خاطرات دفاع مقدس و اسارت واکاوی شده و با ارائه ی نمونه های مناسب، کارکردها و دستمایه های طنز در خاطره نوشته های دفاع مقدس مورد دسته بندی و تحلیل قرار گرفته است. در ادامه با ارائه نمونه های مختلفی از خاطرات شوخ طبعانه، معلوم شده که این آثار با اهداف و کارکردهای متعددی مانند ارتقای روحیه ی رزمندگان و انتقاد از برخی مسائل، ایجاد و نقل شده و مضامین مختلف و متفاوتی را دستمایه ی طنز آفرینی قرار داده اند. مضامینی مانند نیازهای اولیه ی زندگی در جبهه، تدارکات، اختلاف زبان، اعزام، اخلاق و اعتقادات، خانواده و .... نظر به فراوانی و همچنین تنوع دستمایه های طنز اسارت، خاطرات مربوط به این دوران به صورت مستقل طرح و بحث شده و مضامین و دستمایه هایی همچون نحوه ی اسارت، بازجویی، شکنجه اختلاف زبان، جنگ تبلیغاتی، صلیب سرخ و ... از این دسته هستند. کلید واژگان:

قرن هشتم و دوران معاصر، دو دوره ی مهم در تاریخ ادب فارسی به شمار می روند. حافظ و مهدی اخوان ثالث از شاعران سرآمد این دو دوره می باشند که با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی عصر خود به تناسب به مسائل اجتماعی گرایش نشان داده اند. یکی از مهم ترین مضامینی که سهم عمده ای از اشعار این دو شاعر را به خود اختصاص داده، انتقاد و اعتراض نسبت به نابسامانی ها و کج روی های موجود در جامعه است. برای مقایسه در زمینه ی این موضوع، این پژوهش در پنج فصل انجام شده است؛ فصل اول مقدمه و کلیاتی از موضوع مورد بحث است، در فصل دوم اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر حافظ و اخوان ثالث و زندگی و اندیشه ی هر دو شاعر، مورد بررسی قرار گرفت و وجود برخی شباهت ها و تفاوت ها در این زمینه ها محرز گردید. در فصل سوم به بررسی شیوه های انتقاد و اعتراض در شعر حافظ و اشعار اخوان به صورت جداگانه پرداخته شد و مشخص گردید که هر دو دارای اعتراضات اجتماعی، سیاسی و فلسفی هستند و هر دو شاعر به دلیل شرایط زمانه گاهی از رمز و ابهام و نماد وسمبل برای انتقاد های خود استفاده می کنند و زمانی با سلاح تیز طنز و کنایه فریاد اعتراض خود را به گوش دیگران می رسانند. در فصل چهارم شیوه های اعتراض و انتقاد آن ها در چهار حوزه ی اندیشه و تفکر، محتوا، مخاطب و زبان و بیان، مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت. در فصل پنجم که نتیجه گیری آمده، مشخص شد که اگرچه اخوان مانند حافظ دارای اعتراضات سیاسی، اجتماعی و فلسفی است و در برخی افکار از جمله نزدیک شدن به اندیشه ی خیامی به حافظ نزدیک است، اما در مقابلِ شعاع گسترده ی اندیشه های حافظ، دامنه ی اعتراضاتش محدودتر و در سطح خاصی خلاصه می شود.

سروده های حماسی در قرون متمادی افزون بر کارکردهای ادبی و زبانی خود تکیه گاه هویت ملل بوده است. در ادبیات جهان امروز و از جمله در شعر معاصر فارسی نیز جنبه های حماسی وجود دارد که زمینه ساز تحولات مهمی در حوزه ی ادبیات و اجتماع شده است. پایان نامه ی حاضر به پژوهش در مورد دیدگاه های مهم ترین شاعران چهار شاخه ی شعرنو ایران در برخورد با این موضوع می پردازد. از این رو از میان چهره های شعرنو فارسی شش شاعر انتخاب شده و در فصل های جداگانه به بررسی نمودهای حماسی در محتوا، مضامین، و زبان شعرهای آن ها پرداخته شده است. پس از بیان کلیات تحقیق و مرور حوادث مهم عصر نیما، در فصل سوم نشان داده می شود که نیما در پی گشودن افق جدیدی ست که خواننده را با رنج مردم در جریان وقوع جنگ ها آشنا کند. در فصل چهارم که به بررسی نمودهای حماسی در شعر پنج شاعر شعر نو اختصاص دارد، نشان داده می شود که این دیدگاه در شعرهای شاملو به تقابل با نگاه سنتی به حماسه منجر می شود؛ اما در شعرهای مهدی اخوان ثالث نمودهای حماسی غالبا با ستایش و تبلیغ حماسه های کهن و پدید آورندگان آن همراه است. سیاوش کسرایی از حماسه برای تبیین نگاه ایدئولوژیک خود استفاده می کند و یدالله رویایی در ابتدا از تاثیر ماشینیزم و مدرنیته بر سنت و به تبع آن حماسه در شعرهای خود سخن می گوید. اما فریدون مشیری ضمن آن که به ستایش فداکاری های رزمندگان در دفاع از وطن نیز پرداخته، همواره در شعرش انسان ها را به صلح و دوستی دعوت می کند. بنابراین در یک نگاه کلی شعر نو در روندی تدریجی همراه با ستایش از دفاع و مبارزه در راه ارزش های والا به تبلیغ صلح و دوستی گرایش بیشتری می یابد.

ظهیر الدین ابوالفضل طاهربن محمد فاریابی، شاعر استاد و سخن سرای بلیغ پایان قرن ششم و از جمله قصیده سرایان و غزل گویان بزرگ است. سبک خاص او مبالغه در مدح است که آن را با وصف در آمیخته و همین ویژگی شعر او را از شعر شاعران دیگر متمایز ساخته است. تاکنون شرحی جامع و کامل از دشواری های دیوان او فراهم نشده است و به همین سبب این پایان نامه با هدف شرح و توضیح دشواری های مختلف قصاید دیوان ظهیرالدین فاریابی (تا انتهای ردیف دال) تدوین شده است تا فهم اشعار ظهیر برای مخاطبان آن آسان تر گردد. این پایان نامه به شیوه ی متن پژوهی، تحلیل و توصیف انجام و در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان مقد?مه وکلیات، شامل اهداف، پیشینه و روش تحقیق است. فصل دوم در بردارنده اطلاعات مختصری درباره ی احوال و اوضاع عصر شاعر است. فصل سوم به معرفی نسخه های خطی دیوان شاعر اختصاص دارد. فصل چهارم نیز دربردارنده برجسته ترین ویژگی ها و خصوصیات شعر ظهیر است. فصل پنجم که مهم ترین بخش این پایان نامه است به شرح و توضیح مشکلات قصاید دیوان ظهیر (تا انتهای ردیف دال) اختصاص دارد. در این فصل، ابتدا به بررسی واژگان، اصطلاحات و نکات بلاغی پرداخته و سپس بیت به طور کامل شرح شده است. فصل ششم به نتیجه گیری و فصل هفتم به فهرست واژه ها و منابع اختصاص دارد. نتایج به دست آمده از این پایان نامه نشان داد که دشوارترین مرحله در تدوین این تحقیق ، اختلاط اشعار ظهیر با بود که جهت صحت بیشتر کار، ابیات الحاقی شمس یا ابیات نامشخص تحت عنوان « شمس طبسی » شاعری به نام قصاید الحاقی ذکر شده است. نکته ی قابل ذکر در مورد ظهیر، تاخت و تاز خیال مدیحه پرداز وی برای رسیدن به مضامین نو و تازه بوده و همین ویژگی از او شاعری خلاق و مبتکر ساخته است.

در اعصار مختلف انسان ها به "آنچه هست" قانع نبوده اند و همیشه آن را می جسته اند که "باید باشد". با این حال اندیش? آرمان شهر و آیند? مطلوب انسان، در میان ملت های مختلف، سیر متفاوتی داشته است. دیانت، از جوهره های اصلی تفکر انسان آرمانگرای ایرانی بوده است. تلاش برای برپایی آرمان شهر مهدوی با ظهور امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در ایران بسیار نیرومندتر شده است. اندیش? آرمان شهری در غرب سیر متفاوتی را طی کرده است. از اندیشه های افلاطونی تا اوتوپیای مور و دنیای مارکس و دیگران هر کدام جامع? مطلوب خود را به گونه ای متفاوت به تصویر کشیده-اند. آخرین اوتوپیای غرب، دنیای آرمانی لیبرالیسم است که آمریکا به عنوان یکی از نمایندگان اصلی این تفکر شناخته می-شود. رضا امیرخانی در آثار خود به جامع? مطلوب اندیشه شیعی-ایرانی و جامع? آرمانی لیبرالیسم غربی و تقابل این دو طرز تفکر پرداخته است. در این پژوهش تلاش شده است شاخص ها و ویژگی های دو سبک زندگی اسلامی و غربی، از رفتار و گفتار شخصیت های مختلف- که نماینده های این دو تفکر هستند- و جامع? مطلوب آن ها، در دو رمان بیوتن و قیدار، استخراج و تحلیل شود. این تحقیق بر اساس روش تحلیل محتوا و با بررسی منش شخصیت های داستان در چهار فصل انجام شده است و در نهایت اثبات گردید با این که شخصیت هایی که نمایند? تفکر اسلامی هستند گاه رفتاری متناسب با اسلام حقیقی ندارند اما امیرخانی به خوبی توانسته است در این دو اثر، تقابل این دو اندیشه و آیند? مطلوب آن ها را به تصویر بکشد.

کودکان هر جامعه سرمایه های ارزشمندی هستند که باروری مذهبی آن ها در بزرگسالی، ریشه در سال های کودکی شان دارد. ادبیات دینی کودک نقش موثری در شکل گیری باورها و اعتقادات کودکان ایفا می کند. پژوهش حاضر در بررسی ساختاری و محتوایی کتب برگزیده عاشورایی کودک و نوجوان در فاصله سال های 90-70 تدوین شده است. هدف این پژوهش، نشان دادن آسیب های ساختاری، محتوایی و تصویری کتب عاشورایی است که برای گروه سنی ب و ج پدید آمده اند. روش نگارنده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و بر اساس مطالعه موردی کتاب های برگزیده ی سال های 90-70 انجام شد و با توصیف و تحلیل کتاب ها نتایجی حاصل شد که به شرح زیر است: 1- ساختار: در بررسی ساختاری داستان ها نقاط قوتی نظیر واژه های مأنوس و آشنا و بهره گیری از شیوه داستانی و نقاط ضعفی چون کلمات مشکل، وجود آرایه های ادبی، اسامی عربی و تعابیر خشن وجود داشت. 2- محتوا: از نظر محتوا، ضمن تکریم و تحسین برخی از آثار، پاره ای از آن ها آسیب هایی در خود داشت نظیر اینکه برخی مفاهیم برای گروه سنی ب و ج قابل درک نبود، کتاب حس کنجکاوی خواننده را برنمی انگیخت و سواد مذهی بیش از ایمان مذهبی بود. 3- مطابقت تاریخی: در بحث مطابقت تاریخی در پایان بیشتر داستان ها منبع قابل استنادی ذکر نشده بود و فقط چند مورد دارای منبع مشخصی بود. 4- عناصر داستان: عناصر سازنده ی تمامی این داستان ها ساده بود. 5- تصویرگری: مواردی از قبیل عدم رعایت زمان و مکان، پایین بودن کیفیت هنری تصاویر، وجود هاله های نور در برخی از کتاب ها و خلاق نبودن و عدم وضوح تصاویر از جمله معایب آن ها محسوب می شد. کلید واژه ها: ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات عاشورا، عناصر داستان، ساختار، محتوا، مطابقت تاریخی، تصویرگری.

تلمیح در شعر یکی از راه های موثر و کارآمد در برقراری ارتباط با تاریخ، اسطوره، دین و فرهنگ مردم می باشد، با بررسی این مقوله در شعر علاوه بر لذت آشنایی با تلمیح و کشف آن، به سطح دانش شاعر نسبت به انواع تلمیح نیز پی خواهیم برد. میزان بهره گیری و نوع این آرای? ادبی در دوره های مختلف شعر فارسی متفاوت بوده و همیشه در هر دوره چند شاعر بیش از دیگران به آن توجه داشته اند و آن را با بسامد بالایی در شعر خود به کار برده اند. در اواخر سبک هندی و اوایل سبک بازگشت ادبی از جمله شاعران مطرح در تلمیح، غالب دهلوی و صحبت لاری می باشند که در این پژوهش به تقابل و مقایس? تلمیحات موجود در شعر آنها پرداخته شده است، این پژوهش با تقسیم بندی تلمیحات به انواعی چون تلمیحات اسلامی-تبار(قرآنی، روایی و شخصیت ها)، تلمیحات ایرانی تبار (پادشاهان، پهلوانان، زنان نامدار و بزرگان ایرانی)، تلمیحات عربی تبار(معاشیق و شخصیت ها)، تلمیحات یونانی و هندی تبار و ضرب المثل ها، میزان بهره گیری هر شاعر از این تلمیحات را بررسی کرده و به نتایج قابل قبولی دست یافته است. بررسی دیوان شعر این دو شاعر از نظر آرای? تلمیح به طور کل نشان دهند? این مطلب است که صحبت به شدت متاثر از محیط علمی عصر و دانش دینی فراگرفت? خود می باشد و به طور گسترده از فرهنگ اسلامی و ادب عرب تاثیر پذیرفته و آرای? تلمیح را از اصلی ترین پایه های شعر خود قرار داده است و از تلمیحات نادری یاد کرده که در شعر شاعران قبل از وی به ندرت یافت می شود و در مقابل غالب دهلوی در استفاد? از تلمیح، در مقایسه با صحبت لاری راهی معتدل را پیش گرفته و با توجه به محیط زندگی خود در تلمیحاتی چون تلمیحات هندی از صحبت لاری پیشی گرفته و همچنین تحت تاثیر ویژگی-های ساختاری سبک هندی در ساخت ترکیبات تلمیحی بدیع و تازه، نسبت به صحبت نوآوری هایی را به دست آورده است. کلید واژه ها: تلمیح، غالب دهلوی، صحبت لاری، سبک هندی، سبک بازگشت

پژوهش حاضر با نشان کردن ویژگی های ادبیات پایداری و بررسی این ویژگی ها در سه کتاب سووشون، ای کاش گل سرخ نبود و دا، جنبه های پایداری در این آثار را مشخص کرده است و در نهایت به مقایسه ی شأن پایداری در آثار یاد شده پرداخته است. حالت خلاقه ای که در رمان سووشون وجود دارد، درک عمیق نویسنده از موضوع و وزین بودن قلم او، به برتری این اثر انجامیده است؛ همچنان که دا از منظر واقع نگاری و خاطره نویسی و پیوند مستقیم با موضوع جنگ و پایداری، در توصیف قهرمانی به موفقیت دست یافته است؛ ولی از منظر اندیشه و عمق بخشی به موضوع، نمره ای به مراتب پایین تر از سووشون می گیرد. «ای کاش گل سرخ نبود»، نیز اگرچه بیان خلاقه ای دارد، در پرورش موضوع حتی شخصیت پردازی قهرمانان داستان، چندان موفق نیست و از کتاب دا نیز باز می ماند

رضا امیرخانی؛داستان نویس و منقد ادبی در سال 1352 در تهران متولد می شود،تحصیلات دانشگاهی خویش را در دانشگاه صنعتی شریف در شته مکانیک ادامه می دهد.وی مدتی در سایت لوح ارگان ادبیات پایداری سمت سردبیری را به عهده می گیرد.امیر خانی 10 اثر تولید کرده است که اِرمیا نام اولین کتاب امیرخانی در سال ???? است که جایزه بیست سال ادبیات داستانی ایران را از آن خود کرد. در این پژوهش با توجه به روند داستان نویسی در کشور و تکنیک های خاصی که در پی می گیرد و تحلیل عناصر داستانی بخاطر رویکردهای جدیدی که دارد، نیاز است آثار هر دوره مورد بررسی قرار بگیرد. بنابر این نیاز، در این پژوهش نگارنده سعی را برآن گذاشته که به بررسی زاویه دید و شخصیت پردازی در سه رمان ارمیا، قیدار و بیوتن بپردازد.نقش محتوا و تاثیر پذیری آن را بر شخصیت پردازی و زاویه دید بررسی کند. سیر تحول تکنیکی نویسنده با توجه به زاویه دید و شخصیت پردازی مورد تحلیل قرار بدهد و در آخر وجوه مشترک میان استفاده از تکنیک های زاویه دید و شخصیت پردازی در سه رمان یاد شده را بیان کند. شیوه ای که در این پژوهش استفاده شده، شیوه ی کیفی است و به کمک تحلیل محتوا، آثار مورد نظر بررسی شده و مراحلی را پشت سر گذاشته که به این ترتیب می باشد:کتاب ها و مقالاتی که درزمینه عناصر داستان و آثار مورد نظر نوشته شده است جمع آوری و مورد مطالعه قرار گرفته و از کتاب های مأخذ پایان نامه در زمینه دو عنصر شخصیت پردازی و زاویه ی دید یادداشت برداری شده است، مطالب مورد نظر در رابطه با دو عنصر فوق، دسته بندی و تحلیل می شود و درآخر، مطالب تحلیل شده و نتیجه گیری بر اساس این تحلیل صورت می گیرد. آنچه جان کلام و مهمترین نتایج حاصل از تحلیل و بررسی عناصر یادشده در سه رمان مذکور است.در فصل نتیجه گیری به طور کامل بیان شده است. در این قسمت چگونگی شیوه های شخصیت پردازی و زاویه دید حاکم، تناسب این دو عنصر در رمان و نحوه ی تاثیری پذیری در سه رمان بیان می شود و اینکه سیر تحول تکنیکی و وجوه مشترک این رمان ها بر اساس شخصیت پردازی و زاویه دید چگونه می باشد.در رابطه با زاویه دید، نویسنده در رمان اول با توجه به ارزش های خاصی که اثر دارد انتخاب شایسته ای ندارد و از نظر شخصیت پردازی ضعیف عمل کرده است.در دو رمان دیگر یعنی بیوتن و قیدار،موفق تر و در هر کدام سبک و شیوه ای خاص را برگزیده که متناسب با محتوا و هدف رمان است.از نظر سیر تکنیکی نیز سیر تکاملی را داشته و هر کدام از آثارش را با دیگری کاملا متفاوت پرورش داده است.

نوستالژی را می توان یک احساس درونی تلخ و شیرین نسبت به گذشته یا دلتنگی شدید که ناشی از دوری طولانی از زادگاه است، تعریف کرد.حالتی است روانی که به صورت ناخودآگاه در فرد ظاهر و تبدیل به یک اندیشه می شود. در ادبیات این احساس برای شاعر یا نویسنده ای رخ می دهد که به دنبال اوضاع اجتماعی – سیاسی نامطلوب یا انگیزش های شخصی دچار دلزدگی از شرایط کنونی شده و آرزوی بازگشت به گذشته را می نماید و اشعار و مطالب خود را حسرت آمیز و درد آلود به قلم می کشد.این دقیقه یکی از جان مایه های شعر انقلاب اسلامی به حساب می آید.چرا که رجعت به سنت و اصالت یکی از پیام های انقلاب بوده است.بنابراین شاعران این بازگشت را در هیأت واگویه های دردمندانه ی غم غربت یا همان نوستالژی باز نمودند. اینک پژوهش حاضر با ارائه ی مفهوم نوستالژی به بررسی وجوه این حس در اشعار قیصرامین پور، مهرداد اوستا، محمد خلیل جمالی، محمدرضا عبدالملکیان ، محمد کاظم کاظمی، علی معلم و سلمان هراتی پرداخته است.این تحقیق قیصر امین پور را در بازگشت به کودکی، محمد رضا عبدالملکیان را در بازگشت به روستا ، سلمان هراتی را در بازگشت به جبهه و محمد کاظم کاظمی را در بیان غم غربت برتر معرفی کرده است. کلید واژگان:نوستالژی،یادکرد گذشته ،شعر انقلاب،تئوری های نوین

از جمله راه هایی که جهت رفع گرفتگی روح و افسردگی انسان، پیشنهاد می شود، افزایش خنده است. استفاده از طنز و مطالب طنزآمیز، یکی از عوامل ایجاد خنده است که موجب شادی روح و انبساط خاطر می شود. طنز اثری ادبی است که جنبه های بد رفتار بشر، ضعف های اخلاقی و فسادهای اجتماعی و سیاسی یا اشتباهات انسان را به شیوه ای خنده آمیز و غیر مستقیم بازگو می کند. شعر انقلاب شعری جامعه گرا و مردمدار است و طنز وظیفه ی جامعه اندیشی و بصیرت افزایی افراد را دارد. تعداد زیادی شاعر طنزپرداز برجسته در زمینه انقلاب اسلامی ایران فعالیت می کنند، همچنین طنزپردازانی هستند که با مبانی انقلاب مشکلی ندارند و اندیشه های آنان به شاعران انقلاب نزدیک است که پرداختن به آثار آنان و بررسی دیدگاهها، سبک و شیوهی کار و جایگاهشان، می تواند قابل توجه باشد و این مسأله را روشن کند که «طنز در شعر انقلاب اسلامی ایران از چه جایگاهی برخوردار است؟» این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی زاویه های مختلف طنز در شعر انقلاب و کارکرد معنا گرایانه ی آن، به عنوان یکی از مولفه های اصلی شعر انقلاب، در بازه ی زمانی انقلاب اسلامی ایران، آثار اغلب شاعران طنزپرداز، کتاب ها، مجله ها و مقاله های در پیوند را از نظر گذرانده و دریافته است که طنز سیاسی و اجتماعی، طعن و هجو بیگانگان، خطاهای سیاسی اصحاب قدرت داخلی و سوء رفتارهای افراد جامعه نظیر ریاورزی و دروغگویی، دست مایه ی اصلی شاعران ظریف طنزپرداز بوده است. همچنین کاربست قالب ها، شکل ها و حتی بدعت کاری در ساخت های رایج ادبی از ویژگی های شعر طنز انقلاب به حساب می آید. در این پژوهش با شیوه ی تحلیل محتوا، جایگاه طنز در شعر انقلاب اسلامی، تا حد شایسته ای نشان داده شده است.

ادبیّات دفاع مقدّس شرح رشادت¬ها و دلاوری¬های ملّتی بزرگ را در دوران بعد از جنگ تحمیلی به ثبت رسانده است. ازآنجاکه شاعران متعهّد استان کرمان نیز همگام با دیگر شاعران کشور، مسئولیّت ادبی خود را در برابر هشت سال دفاع مقدّس به خوبی به انجام رسانده و سهم بسزایی در ادبیّات دفاع مقدّس دارند، شناخت ویژگی¬های شعری این شاعران لازم به نظر می-رسد. این پژوهش، ابتدا شعر و شاعری در استان کرمان و اشعار انقلابی شاعران استان کرمان را مورد بررسی قرار داده است، و در ادامه، برجستگی_های لفظی و ساختاری شعر دفاع مقدّس استان کرمان را ازجمله؛ ویژگی¬های زبانی، وضعیّت قالب¬ها و گرایش¬های سبکی و همچنین ویژگی¬های محتوایی ازجمله؛ حماسه و رجز، ستم ستیزی و حمایت از مظلوم، بهره از ساحت مذهب، بهره از ساحت عرفان، پیوند با تاریخ، حسرت و واگویه، اعتراض و گلایه، تحذیر و تذکّر، نمادگرایی و لطایف بلاغی را در سه نسل از شاعران استان کرمان، مورد بازکاوی و نقد و تحلیل قرار داده

موضوع این پژوهش بررسی و تحلیل شاعرانه های کتاب فرهنگ جبهه است؛ بدین معنی که نوشته های گوناگون مندرج در این کتاب شامل انواع گفتارها و نوشتارهای رایج در جبهه های جنگ تحمیلی ایران و عراق در طول دوران هشت ساله ی دفاع مقدّس از دیدگاه مباحث ادبی و ویژگی های شعری بررسی، و مصادیق گوناگون بیان شاعرانه در آنها شناسایی و معرّفی و تحلیل شده¬است. یکی از ویژگی های برجسته ی گفته ها و نوشته های متداول در میان رزمندگان اسلام در جبهه های جنگ، جنبه ی ادبی و شاعرانه ی آنهاست که در شعرها و دیگر گفتارهای کوتاه و بلند جدّی و طنزآمیز شامل نوحه ها و رجزها و شوخی ها و... نمود پیداکرده و نشان¬دهنده ی کارکرد ادبیّات خودجوش در جبهه ها و استفاده ی بجا و شایسته ی رزمندگان اسلام از ذوق ادبی برای ابراز عقاید، احساسات و عواطف، و حالات درونیشان و هم¬رزمانشان و گرایش ادبی آنان به هنگام گفتن و نوشتن است. این ویژگی نگارنده را بر آن داشت تا با هدف تحلیل ادبی کتاب فرهنگ¬نامه ی جبهه به بررسی تحقیقی موضوع بپردازد. در این پژوهش که به روش اَسنادی انجام¬گرفته، ابتدا مصادیق مطالب شاعرانه از کتاب مزبور استخراج گردیده، آن¬گاه پس از مباحث مقدّماتی و کلّی، بر پایه ی مباحث ادبی در فنّ بیان و بدیع و گاهی نیز علم معانی، مصادیق مزبور به شیوه ی تحلیلی ـ توصیفی مورد بررسی و ارزیابی و تحلیل قرارگرفته¬است. مهم ترین مباحث این پژوهش شامل معرّفی اشعار رایج در گفته ها و نوشته های رزمندگان اسلام و انواع صور خیال و آرایه های لفظی و معنوی در فرهنگ جبهه است. بررسی های نگارنده و مباحث این پژوهش نشان¬می دهد که در جبهه از ادبیّات و ذوق ادبی به¬ویژه شعر با هدف تلطیف محیط خشن نبرد و نیز تحریک عواطف مذهبی و احساسات حماسی به وفور و در بسیاری موارد به¬خوبی استفاده¬می شده و در اکثر این موارد غلبه با صبغه ی مذهبی است.

شعر مقاومت ایران و فلسطین با توجه به همبستگی ها و همگرایی های معنا دار، دارای ویژگی مشترک فراوان است. وجود دین مشترک و حضور قبله ی اول مسلمین در فلسطین و اشغال آن از سوی رژیم صهیونیستی، پیوندهای سیاسی و نظرگاه دولت و ملت ایران در حمایت از ملت های مظلوم و تحت ستم، علاوه بر مناسبات سیاسی، آثار هنری و ادبی دو کشور را نیز به هم نزدیک کرده و پیوند داده است. هدف این تحقیق ردیابی و تحلیل این مشترکات بوده است که از آن جمله می توان به وطن پرستی، ستم ستیزی، ستایش شهید و شهادت، عدالت خواهی، آزادی خواهی و آزاد اندیشی و . . . اشاره کرد که این مشترکات در متن با شواهد شعری و دقیقه های تحلیلی همراه شده اند. در انجام این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. مطالعه و خوانش شعر مقاومت ایران و فلسطین و دیگر کتاب های مرتبط با موضوع تحقیق و فیش برداری مضامین و محتوای اشعاری که به ادبیات پایداری و مقاومت ارتباط دارد از جمله کارهای انجام شده در این تحقیق است. پس از فیش برداری و جمع بندی مطالب عناوین اصلی مشخص شده، آن گاه فصل ها از یکدیگر متمایز گشته و شکل تحقیق به آن داده شده است. این پایان نامه از چهار فصل تشکیل شده است: فصل اول: کلیات فصل دوم: درآمدی بر ادبیات پایداری است که برخی از چهره های شعر پایداری را معرفی می کند فصل سوم: فصل اصلی تحقیق است که ویژگی های مشترک در شعر مقاومت ایران و فلسطین را بررسی می کند فصل چهارم: در این فصل نیز نتیجه گیری و پیشنهادها آمده است. نتیجه ی تحقیق نشان می دهد که شعر مقاومت ایران و فلسطین دارای ویژگی های مشترک فراوانی است که آن دو را به هم پیوند داده است.

هدف این پژوهش ارائه ی تصویری از گونه ها ی روایت گری زنانه است که با روش شخصیت پردازی براساس شاخصه های تمایز بخش صورت گرفته است. داستان نویسی زنان در ایران، بیش از نیم قرن قدمت دارد و تأثیراتی فراوان بر ادبیات امروز ایران گذاشته است. طی سالیان اخیر هیچ گونه تحقیق و تألیف جامعی در این باب صورت نگرفته است. در این پژوهش که در پنج فصل تدوین یافته است، چهار رمان برگزیده بدین ترتیب بررسی شده است: جزیره ی سرگردانی، چه کسی باور می کند رستم، چراغ ها را من خاموش می کنم و بازی آخر بانو. فصل اول، به بیان کلیات پرداخته است، فصل دوم، نگاهی کوتاه است بر تاریخچه ی روایت پژوهی و شخصیت پردازی در جهان و ایران. در فصل سوم به سیر فعالیت های زنان نویسنده در تاریخ اشاره شده است. فصل چهارم، هر چهار رمان را به تفکیک، با استفاده از روش شخصیت پردازی با شاخصه های تمایز بخش بررسی کرده، علاوه بر آن مسیر روایت گری در هر رمان مشخص شده است و همچنین به تکنیک های هر نویسنده پرداخته شده است. فصل پنجم نیز به نتیجه گیری حاصل از تحلیل ها اختصاص دارد و خلاصه ی پژوهش را در جدولی دربردارنده ی هفده ویژگی از مجموع ویژگی های قهرمانان داستان ها ارائه می کند. یافته های این پایان نامه، از شباهت گونه های روایت گری زنان نویسنده بر اساس شخصیت پردازی حکایت می کند و بر ارتباطی نامرئی میان نحوه ی تفکر و روش زندگی شخصیت ها در شباهت های شخصیت پردازانه و تماتیک و روایت گرایانه صحه می گذارد.

چکیده بررسی سهم بوشهر در نثر دفاع مقدس به کوشش علی دهجان بررسی نقش نویسندگان استان بوشهر در نثر دفاع مقدس هدف اصلی این پژوهش است که در اشکال متنوعی همچون رمان و داستان کوتاه، خاطره نویسی و شهیدنامه و یادنامه سرداران جنگ نمود یافته است. اصلی ترین ویژگی در نثر نویسندگان بوشهری دفاع مقدس پیوند عناصر و مولفه های بومی با ادبیات جنگ می باشد. مولفه هایی همچون به کارگیری عناصر و اسامی بومی، لهجه بومی و باورهایی که فرهنگ غالب جامعه را در مورد جهان، جامعه و زیست بوم بوجود می آورد و ایجاد تمایز و شکل گیری هویتی ویژه به جامعه بوشهری می دهد که معمولا با نوعی نوستالوژی خاص همراه می گردد. در این میان شهیدنامه، خاطره، رمان و داستان کوتاه گویا ترین انواع ادبی هستند که توانسته اند ویژگی های خاص ادبیات جنگ استان بوشهر را در خود جای دهند و دیگر انواع بهره کمتری داشته اند. نقش زنان در ادبیات جنگ استان بوشهر کم رنگ می باشد و نمی توان به عنوان یک ویژگی خاص از آن یاد کرد. در این پژوهش بررسی اسنادی و کتابخانه ای بوده است که از طریق خوانش متن صورت گرفته است.

جریانهای ادبی در طول تاریخ، تحت تاثیر پدیده های اجتماعی شکل گرفته اند. جنگ ایران و عراق به عنوان یک پدیده عظیم اجتماعی، با حضوری هشت ساله، به خوبی در شعر این مرز و بوم تاثیر گذاشته است. واژگان، اصطلاحات، و تعبیرات خاص جنگ و بازتاب مضامینی همچون شهید، شهادت، جانباز، آزاده و نیز انگیزشهای عاطفی فرزندان، همسران و خانواده ی شهدا، در شعر این عصر، نوع ادبی خاصی را پدید آورده است که از آن می توان به ؛شعر جنگ؛ یا ؛سبک جنگ؛ تعبیر کرد. کار این رساله در چند مرحله، یعنی گردکردن و مطالعه ی منابع، یادداشت نکته ها، تنظیم برگه ها، تحلیل یافته ها و بالاخره نگارش صورت گرفته است. این رساله، در دوازده گفتار، سامان یافته است. در گفتار اول به عنوان مقدمه از جنگ و ادبیات مقاومت همراه با انعکاس نقد و نظرهای مختلف سخن رفته است. گفتار دوم به پیشینه ی تحقیق اختصاص دارد و در آن هشت کتاب به عنوان سابقه ای برای این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در گفتار سوم روش تحقیق، سیر مراحل تدوین و شرح منابع به طور مختصر آمده است. در گفتار چهارم مختصری از تاثیر پدیده های اجتماعی بر جریانهای ادبی، از قرن چهارم تا قبل از انقلاب اسلامی نشان داده شده است. در گفتار پنجم وضعیت شعر، پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن، از دو منظر محتوا و قالب مورد بررسی قرار گرفته است. در گفتار ششم ویژگی های لفظی و ساختاری دوره ی جنگ مورد بررسی قرار گرفته اند. اهمیت و افزونی غزل و احیای قالب های مثنوی و رباعی از نکات برجسته ی این فصل است. در گفتار هفتم به ویژگی های معنایی و جان مایه های شهر دوره ی جنگ پرداخته شده است. رجز و حماسه، ستم ستیزی، حضور مذهب و نمادهای آن و تکریم انقلابیون تاریخ، از عمده ترین درون مایه های شعر این دوره شناخته شده اند. در گفتار هشتم ویژگی های لفظی و ساختاری شعر دوره ی پس از جنگ مورد تحلیل قرار گرفته اند. افول قالب هایی همچون رباعی و دوبیتی، رواج قالب های نوین و رونق منظومه پردازی از نکات قابل توجه این فصل است. در گفتار نهم درون مایه های شعر دوره ی پس از جنگ باز شناخته شده اند. حسرت، واگویه، اعتراض و تحذیر فراموشی، از عمده ترین این درون مایه هاست. در گفتار دهم به جایگاه زن در شعر جنگ و جایگاه شعر زن در جنگ پرداخته شده است. در گفتار یازدهم نگاه انتقادی برخی شاعران به جنگ، همراه با تحلیل و نقد و نظر، بازتاب داده شده است. حاصل این رساله تائید نوع ادبی خاصی به نام ؛شعر جنگ؛ می باشد، که در گفتار دوازدهم، یعنی فصل نتیجه گیری، همراه با چند پیشنهاد در خصوص تحقیق پیرامون این نوع شعر مورد تاکید قرار گرفته است.