مقدمه: مخاطره آمیزترین دوران زندگی از نظر شروع مصرف مواد مخدر دوره ی نوجوانی است. هزینه های اجتماعی و آسیب های ناشی از سوء مصرف مواد در نوجوانان بسیار با اهمیت است و لازم است برنامه های مداخله ای تئوری محور به منظور پیشگیری از این رفتار در نوجوانان انجام گیرد. تئوری رفتار برنامه ریزی شده یکی از مناسبترین نظریه های آموزش بهداشت برای پیش بینی رفتارهای بهداشتی و اجتماعی از جمله مصرف مواد مخدر توسط نوجوانان است. این مطالعه باهدف طراحی و اجرای برنامه آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده و خود کنترلی جهت پیشگیری از سوء مصرف مواد در نوجوانان انجام شد. روش کار: این مطالعه در دو مرحله طراحی و اجراشد. مرحله اول یک مطالعه توصیفی تحلیلی است .در این مرحله 650 نفر از دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفتند . بر اساس نتایج این مرحله، الگو آموزشی طراحی شده و با تحلیل مسیر ارزیابی شد. مرحله دوم به صورت کارآزمایی بالینی تصادفی طراحی شد .در این مرحله140 از دانش آموزان بصورت تصادفی در یکی از دو گروه مداخله و شاهد قرار گرفتند. اطلاعات قبل و دو ماه بعد از مداخله جمع آوری شد. داده ها با نرم افزارهای lisrel و spss16 تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: درمرحله اول تحلیل مسیر نشان داد: کنترل رفتاری درک شده وهنجارهای انتزاعی پیش بینی کننده های قوی تری برای قصد مصرف مواد هستند.در مرحله دوم : تغییرات ایجاد شده در گروه مداخله در رابطه با تمامی متغیرها بیشتر از گروه شاهد بوده است .آزمونt زوجی تفاوت معنی داری را بین نمرات قبل و بعد از برنامه آموزشی در گروه مداخله نشان داد (05/0 p<) اختلاف میانگین قبل و بعد از مداخله در گروه مداخله برای متغیرهای خود کنترلی 35/5، نگرش 78/3- ، هنجار های انتزاعی62/1-، کنترل رفتار درک شده15/3 بوده است . آزمون مک نمار نشان میدهد که در گروه مداخله تفاوت معنی داری بین قصد مصرف مواد قبل و بعد از برنامه آموزشی وجود دارد(039/0p=). نتیجه گیری: الگو طراحی شده قدرت پیش بینی کننده خوبی برای سوء مصرف مواد در نوجوانان دارد و اجرای برنامه آموزشی مبتنی بر این الگو می تواند در پیشگیری از سوء مصرف مواد درنوجوانان موثر باشد.