در سال های اخیر بهره برداری از منابع آب های سطحی به صورت ذخیره آن ها در سدهای کوچک خاکی یکی از برنامه های توسعه هیدرولوژیکی در سطح کشور بوده است. بررسی تغییرات بوجود آمده در اراضی پایاب سدها و تفسیر علت و میزان این تغییرات کمک شایانی را به نحوه مدیریت و برنامه ریزی در جهت ارتقای بهره وری از منابع آب های سطحی برای گسترش فعالیت های کشاورزی می نماید. شناسایی، بررسی و تهیه نقشه تغییرات اینگونه مناطق با استفاده از داده های rs و gis به دلیل سرعت در اخذ، تحلیل و پردازش داده ها و همچنین هزینه کمتر می تواند بعنوان ابزاری مناسب برای انجام سایر مطالعات علمی باشد. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر سدهای خاکی بر وضعیت کشاورزی اراضی پایاب آن ها در محل چهار سدخاکی واقع در استان زنجان به کمک rs و gis پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی می باشد. در این تحقیق، تصاویر ماهواره ای لندست 1987، 2002 و همچنین تصاویر ژئوآی 2010 گردآوری و با تهیه نقشه های ترکیب رنگی، شاخص ndvi و نقشه طبقه بندی شده آن در نرم افزارهای ilwis3.6 و arcmap، به منظور بررسی روند تغییرات اراضی پایاب، مساحت اراضی زیر کشت محاسبه گردیده است. در نهایت جهت مطالعه ی بیشتر تأثیر سد، به بررسی محل سدهای مورد مطالعه از طریق تعیین شاخص های مکان یابی و تلفیق و لایه اندازی نقشه های تهیه شده در نرم افزار arcmap پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکی از اثرات مثبت احداث سد در توسعه کشاورزی اراضی پایاب مناطق مورد مطالعه بود. با توجه به تحقیقات صورت گرفته، عدم اجرای بموقع شبکه آبرسانی و نیز عدم بکارگیری روش های نوین آبیاری مانع از توسعه ی بموقع و قابل ملاحظه کشت آبی در مناطق شده بود.

روش های اصلاح نباتات کلاسیک هرچند موفقیت های زیادی را برای مناطق هدفی که از پتانسیل بالای کشت و تولید برخوردار هستند به همراه داشته، لیکن با واقعیت های مناطق کم پتانسیل، موسوم به مناطق حاشیه ای چندان سازگار نبوده است. اصلاح نباتات مشارکتی به عنوان یک راه کار، و به صورت بهره گیری از نظرات کشاورزان و مشارکت آن ها در برنامه های اصلاحی به منظور تولید و معرفی ارقام مناسب جهت کشت درمناطق حاشیه ای مطرح گردیده است. در پژوهش حاضر تعداد 400 مزرعه گندم در شهرستان ماهنشان، به عنوان جامعه هدفی که از مناطق حاشیه ای نیز برخوردار می باشد، در طول سه سال زراعی 89-88 الی 91-90 انتخاب، و تعداد 30 صفت زراعی، محیطی و تیمارهای کودی و آبی اعمال شده از سوی کشاورز در آن ها یادداشت گردید. انجام تجزیه رگرسیون گام به گام برای هر سال زراعی و نیز مجموع سه سال نشان داد تمامی انواع کود، آبیاری، ارتفاع، آهن، بر ، منگنز ، پتاسیم، بافت شنی خاک، درصد آهک، میزان ماده آلی، میزان شوری، و صفات زراعی تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، طول ریشک و وزن هزاردانه روی عملکرد گندم تأثیرگذار هستند. تجزیه ضرایب مسیر صفات زراعی، اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن ها را روی عملکرد مشخص نمود. جهت تعیین دهستان های برخوردار از این صفات اقدام به مقایسه آن ها در قالب طرح کاملاً تصادفی نامتعادل و مقایسه میانگین این صفات مابین دهستان ها گردید؛ کاربرد تکنیک زمین آمار، و نیز بررسی اثر متقابل ارقام با مکان نشان دهنده تطابق نتایج آن ها با نتایج حاصل از مقایسه میانگین صفات مابین دهستان ها بود. نتایج نشان داد که دهستان های قزل گچیلو و ماهنشان به عنوان مناطق کم پتانسیل در شهرستان می توانند مورد توجه اصلاح-گران قرار گیرند.

قرار گرفتن ایران در اقلیم خشک و نیمه خشک باعث شده است که آب به عنوان مهمترین و محدود کننده ترین نهاده تولیدی در اغلب مناطق کشاورزی ایران خودنمایی کند. خرد بودن بیش از حد قطعات کشاورزی، آبیاری و زهکشی نامناسب، بهینه نبودن الگوی کشت و تخصیص آّب و غیره مشکلات عمده ای بر سر راه تولید محصولات کشاورزی در ایران می باشد. بنابراین بهینه کردن و افزایش بهره وری مصرف آب در سیستم های زراعی از جمله راهکارهای موثر دوسویه ای است که علاوه بر پایداری و صیانت از این منابع، کاهش قابل توجه خسارت های اقتصادی و اجتماعی ناشی از کمبود آب را در پی خواهد داشت. در این تحقیق با استفاده ازتصاویر ماهواره ای و نقشه های کاداستر، سطح زیر کشت آبی و دیم قبل و بعد از یکپارچه سازی اراضی و میزان مصرف آب کشاورزی در شبکه آبیاریپایاب سدهای ابهر تعیین شد، و با استفاده از داده ها و آمار و اطلاعات موجود، میزان آب قابل مصرف در سطح شهرستان422 میلیون مترمکعب، عملکرد و قیمت محصولات کشاورزی موجود در جهاد کشاورزی ابهر ودر سازمان ها و ارگان های مختلف استان اقدام به بررسی تاثیر یکپارچه سازی اراضی کشاورزی و بهینه سازی الگوی کشت در سطح زیر کشت و کارایی مصرف آب و میزان بهره وری آب و سطح درآمد کشاورزان از طریق برنامه ریزی غیر خطی در محیط نرم افزار gams، برای 4 فاز 5 ساله گردید. بنابراین افزایش به میزان 80/20 ، 69/ 44، 18/87 ، 33/250 درصد در فازهای اول و دوم و سوم و چهارم نسبت به حالت بهینه محاسبه شده و پایه به سطح درآمد کشاورزان یا بهره وری مصرف آب افزایش و در اثر از بین رفتن حد و مرز بین اراضی کشاورزی 27/7 درصد به سطح زیر کشت اضافه خواهد شد و افزایش 86/16 درصد در کارایی مصرف آب مشاهده گردید وراندمان مصرف آب با استفاده از توسعه روشهای نوین آبیاری از50 درصد قبل از فاز یک به 76 درصد در پایان برنامه رسید.

کشور ایران یکی از مناطق نیمه خشک جهان محسوب می گردد که آب، عامل محدود کننده فعالیت های بشر در این مناطق به شمار می آید. استفاده از سیلاب در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. از طرفی به تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی در این مناطق توجه خاصی شده است و پخش سیلاب یکی از روش های مهار و بهره برداری از سیلاب می باشد. تعیین مکان مناسب برای پخش سیلاب و نفوذ دادن آن به داخل سفره های زیرزمینی خود یکی از مهمترین مراحل انجام این گونه پروژه هاست. عواملی که در مکان یابی پخش سیلاب موثرند بسیار متفاوت و پیچیده می باشند. این فاکتورها شامل عوامل زمینی(زمین شناسی، ژئومرفولوژی و خاک)، هیدرولوژی(رواناب، رسوب دهی، نفوذ و شرایط آبخوان) و جنبه های اجتماعی – اقتصادی(کشاورزی آبی، خسارات سیل و ..) می باشند. بنابراین تصمیم گیری در مورد انتخاب محل مناسب به معیارهایی که انتخاب می شود، بستگی دارد. این تحقیق با هدف تعریف یک سامانه پشتیبان تصمیم گیری در بخشی از حوضه زنجانرود استان زنجان به منظور شناسایی مناطق مناسب جهت اجرای طرح پخش سیلاب انجام شد. چهار معیار اصلی که در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفت شامل شیب، کاربری اراضی، زمین شناسی و تیپ اراضی بود. به منظور تعیین اهمیت عوامل موثر در امر مکان یابی از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی وشاخص هم پوشانی نقشه ها استفاده شد. بعد از تهیه نقشه های نهایی که در 4 سناریو تعریف شده بودند، مناطقی با شیب کمتر از سه درصد و اراضی با کاربری کشت دیم و وجود واحدهای کواترنری و دشت های دامنه ای به عنوان مناطق کاملا مستعد برای اجرای عملیات پخش سیلاب بدست آمدند. مقایسه ی نتایج حاصل از ارزیابی صحت در این تحقیق نشان داد که سیستم پخش سیلاب اجرا شده در منطقه ی مطالعاتی در محدوده-ی مربوط به اولویت اول قرار دارد.