نام پژوهشگر: محمد رضا اکبری

بررسی ارتباط بین صفات پستانی و ساختاری بدن با کمیت و کیفیت شیر تولیدی در بزهای سانن و بومی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی 1390
  سعیده رییسی نافچی   ابراهیم اسدی خشویی

به منظور بررسی ارتباط بین صفات مرفولوژیک پستانی و صفات ساختاری بدن با صفات شیرواری و وزن بدن و همچنین مقایسه ی عملکرد تولیدی بین دو ن‍ژاد بز سانن و بومی، مطالعه ی حاضر در ایستگاه تحقیقات پرورش دام دانشگاه شهرکرد در طی یک سال انجام شد. صفات مورد مطالعه در این تحقیق شامل: محیط پستان، عرض پستان، حجم پستان، ارتفاع پستان، ارتفاع پستان از سطح زمین، طول، عرض و شکل سرپستانک ها و صفات ساختاری بدن شامل طول بدن و دور سینه بودند. صفات شیرواری مورد مطالعه نیز شامل، رکوردهای روزآزمون مربوط به شیر تولیدی و درصدهای چربی، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد بدون چربی و نقطه انجماد، همچنین صفات کل شیر تولیدی تا 90 روز پس از زایش، کل شیر تولیدی از 90 روز پس از زایش تا پایان دوره ی شیردهی، شیر تولیدی کل و طول دوره شیردهی بودند. به منظور تعیین روابط بین صفات پستانی و ساختاری بدن با صفات شیرواری و وزن بدن ابتدا از آنالیز عامل ها برای کاهش تعداد متغیرهای موجود در مدل (به علت همبستگی بالای بین متغیرها) استفاده گردید و سپس با استفاده از آنالیز رگرسیون چندگانه این روابط تعیین شد؛ عامل اول، صفات مرفولوژیکی سرپستانک ها، عامل دوم، صفات مرتبط با خود پستان و عامل سوم، صفات ساختاری بدن نتیجه انجام تحلیل عاملی بر روی 12 صفت ذکر شده است. نتایج به دست آمده ازآنالیز رگرسیون چندگانه نشان می دهد که عامل سوم در بزهای نژاد سانن 5/52 و در بزهای بومی 7/19 درصد از تغییرات مربوط به وزن بدن را توضیح می دهد. بر روی شیر تولیدی روزانه در بزهای سانن عامل های دوم و سوم تاثیر گذارند،که با همدیگر 2/74 درصد از واریانس موجود در شیر تولیدی روزانه را توجیه کردند. اما در بزهای بومی تنها عامل دوم بود که 5/53 درصد از تغییرات موجود در شیر تولیدی روزانه را کنترل می کرد. عامل دوم همچنین در بزهای سانن 5/62 و 9/56 درصد و در بزهای بومی 5/46 و 4/45 درصد به ترتیب تغییرات موجود درکل شیر تولیدی تا 90 روز بعد از زایش و شیر تولیدی کل را توجیه کرد؛ صفت شیر تولیدی از 90 روز تا پایان دوره ی شیردهی در بزهای سانن تنها تحت تاثیر عامل دوم است اما در بزهای بومی علاوه بر عامل دوم، عامل اول نیز بر روی این صفت تاثیر گذار است. در بزهای نژاد سانن صفات کیفی شیر تحت تاثیر هیچ کدام از 3 عامل نبودند، اما در بزهای بومی درصد پروتئین، درصد لاکتوز و درصد مواد جامد بدون چربی شیر تحت تاثیر عامل دوم بود که این عامل به ترتیب 26، 26 و 9/23 درصد از تغییرات موجود در این صفات را توضیح داد. با توجه به نتایج بدست آمده برای مقایسه عملکرد دو نژاد، میانگین حداقل مربعات و خطای معیار متوسط تولید شیر روزانه (کیلوگرم)، کل شیر تولیدی تا 90 روزپس از زایش (کیلوگرم)، کل شیر تولیدی از 90 روز پس از زایش تا پایان دوره ی شیردهی (کیلوگرم)، شیر تولیدی کل (کیلوگرم) و طول دوره شیردهی (روز) در نژاد سانن به ترتیب 06/0±78/1، 228/07±21/37، 147/13±20/70، 409/62±38/75 و 225/43±11/12 و در بزهای بومی به ترتیب 05/0±95/0، 121/64±18/43، 73/82±21/83، 243/70±40/87 و 223/87±11/77 بود. همچنین متوسط درصدهای چربی، پروتئین، لاکتوز، مواد جامد بدون چربی و نقطه انجماد در نژاد سانن به ترتیب 13/0±41/3، 02/0±12/3، 06/0±45/4، 10/0±71/9 و 10/0±438/0- و در بزهای بومی به ترتیب 12/0±74/4، 20/0±73/3، 05/0±39/5، 09/0±62/11 و 01/0±508/0- بود.

اثر آنزیم تجزیه کننده nsp و سطح بالای ویتامین a در جیره های بر پایه گندم بر عملکرد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی 1391
  وحید خرم آبادی   محمد رضا اکبری

در این مطالعه اثر آنزیم زایلاناز و ویتامین a مازاد در جیره های بر پایه گندم (wbd)، بر عملکرد رشد، قابلیت هضم مواد مغذی، ویسکوزیته محتویات دستگاه گوارش و ریخت شناسی روده باریک مورد بررسی قرار گرفت. برای اجرای آزمایش تعداد شش جیره آزمایشی با میزان انرژی و پروتئین مشابه تهیه گردید که عبارت بودند از: 1) جیره بر پایه ذرت (کنترل)؛ 2) wbd حاوی سطح رایج ویتامین a (iu/kg 9000)؛ 3) wbd فاقد ویتامین a در مکمل ویتامینی ؛ 4) جیره 2 + iu/kg 6000 ویتامین a مازاد؛ 5) جیره 2 + آنزیم زایلاناز (iu/kg 420)؛ 6) جیره 2 + iu/kg 6000 ویتامین a مازاد + آنزیم زایلاناز (iu/kg 420). تعداد 240 قطعه جوجه گوشتی نر از سویه تجاری راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با شش تیمار، چهار تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. جیره ها از 1 تا 42 روزگی تغذیه شدند. عملکرد رشد در طی دوره ثبت گردید. جهت اندازه گیری قابلیت هضم از cr2o3 به عنوان مارکر خارجی استفاده شد. در 21 و 42 روزگی از خوراک و فضولات نمونه برداری شد. نمونه گیری جهت اندازه گیری ویسکوزیته مواد هضمی در روز 21 انجام شد. به منظور بررسی ریخت شناسی روده کوچک پس از نمونه برداری از هر سه قسمت روده کوچک و تهیه لام از این بخش ها و عکس بردای توسط میکروسکوپ، ویژگی های پرزها اندازه گیری شد. حضور آنزیم در جیره موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی در کل دوره شد (05/0p<). آنزیم و سطح بالای ویتامین a در 21 روزگی به صورت معنی داری موجب افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل غذایی شد (05/0p<). حضور زایلاناز در جیره سبب افزایش ارتفاع پرزها در مقایسه با جیره پایه ذرت در ژژنوم شد (05/0p<). آنزیم و سطح بالای ویتامین a، ارتفاع پرز ها و نسبت ارتفاع پرز به عمق کریپت را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد (05/0p<). فقدان ویتامین a در جیره موجب افزایش عمق کریپت شد و نسبت ارتفاع پرز به عمق کریپت را کاهش داد (05/0p<). افزودن زایلاناز به جیره سبب افزایش قابلیت هضم چربی و پروتئین خام در سنین 21 و 42 روزگی گردید (05/0p<). قابلیت هضم چربی و پروتئین در جیره حاوی مازاد ویتامین a در مقایسه با جیره حاوی مقادیر رایج ویتامین a بهبود یافت (05/0p<). مازاد ویتامین a و همچنین افزودن زایلاناز به جیره سبب کاهش ویسکوزیته محتویات ژژنوم و ایلئوم گردید (05/0p<). در 42 روزگی آنزیم و ویتامین a بازدهی لاشه را در مقایسه با تیمار فاقد ویتامین a افزایش داد(05/0p<). به طور کلی بر اساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد که جیره های بر پایه گندم، نیاز بیشتری به افزودن ویتامین a مکمل دارند. جهت تأیید این مطلب، به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

اثر افزودن پودر زیره سیاه و زیره سبز به جیره بر عملکرد، خصوصیات لاشه و فراسنجه های خونی در جوجه های گوشتی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی 1391
  موسی شفیعی   محمد رضا اکبری

چکیده در این مطالعه اثر افزودن سطوح مختلف پودر زیره سیاه و زیره سبز به جیره بر عملکرد رشد، خصوصیات لاشه، بعضی از فراسنجه های خونی، قابلیت هضم مواد مغذی و سیستم ایمنی در جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 240 قطعه جوجه گوشتی نر یکروزه از سویه تجاری راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با شش تیمار، چهار تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. تعداد شش جیره آزمایشی با میزان انرژی و پروتئین مشابه تهیه گردید که عبارت بودند از: 1) جیره پایه (شاهد)؛ 2) جیره پایه حاوی سطح ppm10 آنتی بیوتیک آویلامایسین؛ 3) جیره پایه حاوی سطح 25/0 درصد پودر زیره سبز؛ 4) جیره پایه حاوی سطح 75/0 درصد پودر زیره سبز؛ 5) جیره پایه حاوی سطح 25/0 درصد پودر زیره سیاه؛ 6) جیره پایه حاوی سطح 75/0 درصد پودر زیره سیاه. جیره های آزمایشی از 1 تا 42 روزگی تغذیه شدند. عملکرد رشد در طی دوره ثبت گردید. جهت اندازه گیری قابلیت هضم از اکسید کرم(cr2o3 ) به عنوان مارکر خارجی استفاده شد. در روز21 آزمایش از خوراک و فضولات نمونه برداری شد. جهت بررسی فراسنجه های خونی از هر تکرار 2 نمونه خون به میزان 3 میلی لیتر در روزهای 21 و 42 آزمایش گرفته شد. فراسنجه های اندازه گیری شده شامل هماتوکریت خون(hct) ، غلظت تری گلیسرید سرم(tg) ، مقدار لیپوپروتئین های با چگالی بالا (hdl)، مقدار لیپوپروتئین های با چگالی پائین(ldl) و مقدار کل کلسترول سرم (chol) بودند. جهت بررسی سیستم ایمنی، پاسخcbh (حساسیت زیر پوستی) و تیتر آنتی بادی علیه گلبول قرمز خون گوسفند(srbc) اندازه گیری شد. نتایج حاکی از این بود که استفاده از جیره حاوی سطح 75/0 درصد زیره سبز (تیمار4) باعث بهبود ضریب تبدیل غذایی نسبت به جیره شاهد در دو مقطع 21 تا 42 روزگی و 0 تا 42 روزگی شد (05/0p<). افزودن آنتی بیوتیک و استفاده از جیره حاوی سطح 75/0 درصد زیره سبز باعث افزایش قابلیت هضم چربی خام و پروتئین خام نسبت به جیره شاهد گردید (05/0p<). استفاده از جیره حاوی سطح 25/0 درصد زیره سبز سطح hdl و استفاده از سطح 25/0 درصد زیره سیاه سطح hdl و tg سرم خون را در 21 روزگی، نسبت به جیره شاهد کاهش داد (05/0p<). استفاده از جیره پایه حاوی سطح 75/0 درصد زیره سبز سطح کلسترول سرم خون را کاهش داد (05/0p<). استفاده از جیره پایه حاوی سطح 75/0 درصد زیره سبز (تیمار4)، منجر به افزایش پاسخ cbh در 24 ساعت پس از تزریق فیتوهماگلوتینین (pha)، در مقایسه با تیمار شاهد گردید (05/0p<). همچنین، در 14 روز پس از تزریق srbc، جیره پایه حاوی سطح 75/0 درصد زیره سبز (تیمار4) میزان تیتر آنتی بادی علیه srbc را نسبت به گروه شاهد و جیره حاوی آنتی بیوتیک افزایش داد (05/0p<). به طور کلی به نظر می رسد استفاده از سطح 75/0 درصد پودر زیره سبز در جیره تأثیرات مثبتی روی عملکرد و سیستم ایمنی جوجه های گوشتی دارد. واژگان کلیدی: آنتی بیوتیک، جوجه گوشتی، زیره سبز، زیره سیاه ، سیستم ایمنی، عملکرد، فراسنجه های خونی، قابلیت هضم.

تعیین میزان برخی از عناصر سنگین (مس، روی، سرب، کادمیوم ) در خوراک و لاشه ی جوجه های گوشتی در استان چهارمحال و بختیاری
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی گنبد 1391
  زینب پورهاشمی دهکردی   محمد رضا اکبری

در این تحقیق میزان عناصر سنگین کادمیوم، سرب، روی و مس در3 نوع جیره و 5 اندام جوجه های گوشتی گرفته شده از 14 مرغداری در شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری مورد مطالعه قرار گرفت. سطوح این عناصر به روش اسپکتروفتومتری جذب اتمی سنجیده شد و غلظت عناصر در جیره های استفاده شده و اجزای مختلف لاشه ی جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. میانگین غلظت کادمیوم در جیره های استفاده شده در مرغداری های شهرستان کیار به طور معنی داری بالاتر از شهرستان های اردل، فارسان و شهرکرد بود(05/0>p). میانگین غلظت روی در جیره های استفاده شده در مرغداری های شهرستان های شهرکرد و اردل به طور معنی داری بالاتر از شهرستان فارسان بود)05/0<p). در شهرستان شهرکرد میانگین غلظت سرب در جیره های استفاده شده به طور معنی داری پایین تر از سایر شهرستان ها بود(05/0>p). میانگین غلظت کادمیوم در ماهیچه ران جوجه های گوشتی در شهرستان های فارسان و شهرکرد به طور معنی داری پایین تر از سایر شهرستان ها بود(05/0>p). میانگین غلظت کادمیوم در ماهیچه سینه جوجه های گوشتی در شهرستان بروجن به طور معنی داری بالاتر از سایر شهرستان ها به جز کوهرنگ بود(05/0>p). همچنین غلظت عنصر کادمیوم در ماهیچه سینه جوجه های گوشتی در شهرستان شهرکرد به طور معنی داری پایین تر از سایر شهرستان ها بود(05/0>p). میانگین غلظت کادمیوم در اندام کبد جوجه های گوشتی شهرستان های بروجن و کوهرنگ به طور معنی داری بالاتر از شهرستان شهرکرد بود(05/0>p). میانگین غلظت کادمیوم و مس در اندام قلب جوجه های گوشتی شهرستان بروجن به طور معنی داری بالاتر از سایر شهرستان ها گزارش شد(05/0>p). به علاوه، غلظت عنصر کادمیوم در اندام قلب جوجه های گوشتی شهرستان شهرکرد به طور معنی داری کمتر از سایر شهرستان ها بود(05/0>p). سطوح مشاهده شده از عنصر کادمیوم در ماهیچه ران و سینه ی جوجه های گوشتی شهرستان های اردل، کیار، لردگان، کوهرنگ و بروجن در مقایسه با سازمان بهداشت جهانی بالاتر بود. سطوح مشاهده شده از این عنصر در اندام کبد و کلیه در همه ی نمونه ها در استان در مقایسه با سازمان بهداشت جهانی پایین-تر بود. سطوح مشاهده شده از عنصر کادمیوم در اندام قلب جوجه های گوشتی حاصل از شهرستان های اردل، کیار، لردگان، کوهرنگ و بروجن در مقایسه با سازمان بهداشت جهانی بالاتر بود. میانگین غلظت مس در ماهیچه ران جوجه های گوشتی در شهرستان های بروجن و کیار به طور معنی داری بالاتر از شهرستان شهرکرد بود(05/0>p). میانگین غلظت عنصر مس در ماهیچه سینه جوجه های گوشتی در شهرستان بروجن به طور معنی داری بالاتر از شهرستان های فارسان و شهرکرد بود(05/0>p). میانگین غلظت مس در اندام کبد جوجه های گوشتی شهرستان بروجن به طور معنی داری بالاتر از شهرستان لردگان و کیار گزارش شد(05/0>p). میانگین غلظت مس در اندام کلیه جوجه های گوشتی شهرستان کیار به طور معنی داری بالاتر از سایر شهرستان ها به جز بروجن بود(05/0>p). در شهرستان های فارسان و شهرکرد میانگین غلظت عنصر سرب در ماهیچه ران و سینه و اندام های کبد، کلیه و قلب به طور معنی داری پایین تر از سایر شهرستان ها گزارش شد(05/0>p). سطوح مشاهده شده برای عنصر سرب در همه ی اجزای لاشه ی جوجه های گوشتی در شهرستان های استان از سطوح تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی پیشی گرفته است. میانگین غلظت روی در ماهیچه ران جوجه های گوشتی شهرستان لردگان به طور معنی داری بالاتر از شهرستان شهرکرد گزارش شد(05/0>p). میانگین غلظت عنصر روی دراندام قلب جوجه های گوشتی در شهرستان کوهرنگ به طور معنی داری بالاتر از شهرستان های شهرکرد و لردگان گزارش شد(05/0>p). کلمات کلیدی: جوجه های گوشتی، جیره، روی، سرب، عناصر سنگین، کادمیوم، لاشه، مس.

بررسی اثر افزودن پودر سیر و سیرتازه به جیره بر عملکرد و برخی شاخص های مربوط به فشار خون ریوی در جوجه های گوشتی پرورش یافته در ارتفاع بالا
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی 1393
  سپیده سیاه تیری   محمد رضا اکبری

مطالعه حاضر به منظور بررسی اثرات افزودن پودر سیر و سیر تازه به جیره بر عملکرد و برخی شاخص¬های مرتبط با فشار خون ریوی در جوجه¬های گوشتی صورت گرفت. تعداد 240 قطعه جوجه گوشتی نر (سویه راس 308) به طور تصادفی به پنج جیره آزمایشی حاوی سطوح صفر، 25/0درصد پودر سیر، 5/0 درصد پودر سیر، 25/0درصد سیر تازه و 5/0درصد سیر تازه اختصاص داده شدند. دوره آزمایش 42 روز به طول انجامید. شاخص¬هایی نظیر مصرف خوراک، اضافه وزن، ضریب تبدیل خوراک، وزن اندام¬ها و بازدهی لاشه، چربی حفره بطنی، غلظت نیتریک اکساید (no)، غلظت مالون¬ دی آلدهید (mda)، نسبت بطن راست به کل بطن¬ها، مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت بررسی غلظت نیتریک اکساید (no) و مالون دی آلدهید (mda) از هر تکرار 2 نمونه خون به میزان 3 میلی¬لیتر در روز 42 گرفته شد، همچنین جهت تعیین نسبت بطن راست به کل بطن¬ها و وزن اندام¬ها از هر تکرار 2 جوجه کشتار شد. افزودن سیر تازه و پودر سیر به جیره جوجه¬های گوشتی هیچگونه اثر معنی¬¬داری در بین گروه¬های آزمایشی بر مصرف خوراک، ضریب تبدیل، افزایش وزن، وزن اندام¬ها و بازدهی لاشه نداشت (05/0<p). اما غلظت مالون دی آلدهید (mda) در گروه¬هایی که جیره پایه حاوی سطوح 25/0 درصد و 5/0 درصد سیر تازه مصرف کردند در مقایسه با گروه کنترل، به طور معنی¬داری افزایش یافت (05/0>p). همچنین چربی حفره بطنی در گروهی که جیره پایه حاوی 5/0 درصد پودر سیر دریافت کرده بودند به طور معنی¬داری کاهش پیدا کرد (05/0>p). نسبت بطن راست به کل بطن¬ها در گروهی که جیره پایه حاوی 5/0 درصد پودر سیر دریافت کرده بودند، افزایش معنی داری داشت (05/0>p). غظت نیتریک اکساید در گروهی که جیره پایه حاوی 25/0 درصد پودر سیر مصرف کرده بودند، تحت تأثیر این ماده افزودنی (پودر سیر) قرار گرفته و به طور معنی¬داری افزایش پیدا کرد (05/0>p). وزن بورس فابرسیوس در گروه مصرف کننده جیره پایه حاوی 5/0 درصد پودر سیر به طور معنی¬داری افزایش یافت (05/0>p).

اثر سطوح مختلف ویتامین a در جیره های بر پایه گندم بر عملکرد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهرکرد - دانشکده کشاورزی 1393
  صغری حاتمی آلوقره   محمد رضا اکبری

چکیده در این مطالعه اثر سطوح مختلف ویتامین a در جیره های بر پایه گندم بر عملکرد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 200 قطعه جوجه گوشتی نر از سویه تجاری راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 5 تیمار، 4 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. پنج جیره آزمایشی با میزان انرژی و پروتئین مشابه تهیه گردید که عبارت بودند از: 1) جیره بر پایه گندم حاوی iu1500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 2) جیره بر پایه گندم حاوی iu4500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 3) جیره بر پایه گندم حاوی iu7500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 4) جیره بر پایه گندم حاوی iu10500 ویتامین a در هر کیلوگرم؛ 5) جیره بر پایه گندم حاوی iu13500 ویتامین a در هر کیلوگرم. رتینول استات به عنوان منبع ویتامین a استفاده شد. جیره ها از 1 تا 42 روزگی تغذیه شدند. مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک در طی مدت آزمایش به صورت دوره ای ثبت گردید. جهت اندازه گیری قابلیت هضم از اکسید کروم (cr2o3) به عنوان مارکر خارجی استفاده شد و در 22 روزگی از خوراک و فضولات نمونه برداری شد. نمونه گیری جهت اندازه گیری ویسکوزیته مواد هضمی در روز 42 انجام شد. در روز 42 آزمایش، تعداد 2 پرنده از هر تکرار کشته شده و قسمت های مختلف لاشه توزین شدند. جهت بررسی غلظت مالون دی آلدهید (mda) از هر تکرار نمونه خون از دو پرنده به میزان 3 میلی لیتر در سنین 28، 35 و 42 روزگی گرفته شد. به منظور بررسی تأثیر جیره های آزمایشی بر آزمون آنتی ژن اریتروسیت های خون گوسفند (srbc) تزریقsrbc در سن 14 و سپس 28 روزگی صورت گرفت. 7 و 14روز پس از تزریق اول و 7 و 14 روز پس از تزریق دوم، خونگیری انجام شد و میزان تیتر آنتی بادی علیه srbc تعیین گردید. جهت بررسی پاسخ حساسیت بازوفیلی پوست (cbh)، درروز 42 آزمایش تزریق فیتوهماگلوتینین (pha) بین پوست انگشتان پا صورت گرفت و تغییر ایجاد شده در ضخامت پوست در 12 و 24 ساعت پس از تزریق اندازه گیری شد. میزان خوراک مصرفی در دوره آغازین (صفر تا 21 روزگی) تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (05/0p<)، به طوری که بیشترین و کمترین مصرف خوراک به ترتیب به تیمارهای 1 و 4 اختصاص داشت. مصرف خوراک در دوره رشد (22 تا 42 روزگی) و کل دوره پرورش (صفر تا 42 روزگی) بین تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری نشان نداد (05/0p>). استفاده از سطوح مختلف ویتامین a در جیره های بر پایه گندم در این آزمایش، تأثیری بر افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک در دوره های آغازین و رشد و همچنین کل دوره پرورش نداشت (05/0p>). افزودن سطوح مختلف ویتامین a به جیره های بر پایه گندم تأثیری بر قابلیت هضم چربی خام، پروتئین خام و ماده آلی نداشت (05/0p>). ویتامین a در سطح iu/kg7500 و سطح iu/ kg 13500 (تیمارهای 3 و 5)، منجر به کاهش ویسکوزیته شیرابه ژژنوم در مقایسه با تیمارهای 1 و 2 (سطوح iu/ kg 1500 و iu/ kg 4500) گردید (05/0p<). افزودن ویتامین a به جیره بر پایه گندم در سطوح بالاتر از iu/ kg1500 (تیمارهای 2، 3، 4 و 5) منجر به کاهش وزن ایلئوم در مقایسه با تیمار یک (iu/ kg1500) گردید (05/0p<). همچنین افزودن ویتامین a به جیره بر پایه گندم در سطوح بالاتر از iu/ kg 1500 (تیمارهای 2، 3، 4 و 5) منجر به کاهش غلظت مالون دی آلدهید در مقایسه با تیمار یک (iu/ kg 1500) در سن 42 روزگی گردید (05/0p<). تغذیه جیره بر پایه گندم حاوی iu/ kg 13500 ویتامین a در هر کیلوگرم (تیمار 5) در مقایسه با تیمار شاهد، منجر به افزایش تیتر آنتی بادی علیه srbc در 7 روز پس از دومین تزریق گردید (05/0p<). بین تیمارهای آزمایشی، از نظر پاسخ cbh در 12 و 24 ساعت بعد از تزریق pha، تفاوت معنی داری مشاهده نشد (05/0p>). با توجه به نتایج این آزمایش سطوح بالای ویتامین a در جیره های بر پایه گندم تأثیری بر عملکرد رشد و قابلیت هضم مواد مغذی در جوجه های گوشتی ندارد ولی می تواند در تقویت سیستم ایمنی همورال و همچنین دفاع آنتی اکسیدانی بدن نقش داشته باشد. واژه های کلیدی: جوجه گوشتی، عملکرد، قابلیت هضم، گندم، ویتامین a.