افزایش کمبود آب نیازمند سامانه ای از آبیاری است که نسبت به آبیاری غرقابی آب کمتری مصرف کند. این آزمایش در مزرعه ای در شهرستان آبدانان واقع در استان ایلام در سال 1387 برای تعیین اثرات متقابل آبیاری و نیتروژن بر روی عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم صدری انجام شد . طرح به صورت کرتهای خرد شده در سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی شامل چهار شیوه آبیاری:1) آبیاری غرقابی پیوسته،2) آبیاری غرقابی متناوب یک روز در میان،3) آبیاری غرقابی متناوب دور روز در میان و 4) آبیاری غرقابی متناوب سه روز در میان بودند . کرتهای فرعی شامل مقادیر 50 ، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بودند. نتایج نشان داد که آبیاری یک روز در میان و دو روز در میان دارای کارآیی مصرف آب و عملکرد بیشتری نسبت به آبیاری غرقابی بودند.با این که بیشترین عملکرد و کارآیی مصرف آب با کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اثر متقابل تیمارهای مختلف آبیاری و نیتروژن معنی دار بود. بیشترین عملکرد در آبیاری یک روز در میان با کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد، اما بیشترین کارآیی مصرف آب مربوط به تیمار آبیاری دو روز در میان با کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود. بیشترین همبستگی مثبت بین عملکرد دانه، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه، تعداد پنجه در بوته،وزنزیست توده و تعداد پنجه بارور در بوته وجود داشت. بنابراین تیمار آبیاری یک روز در میان با کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار را می توان به دلیل تولید بیشترین عملکرد و کارآیی بالای مصرف آب بعنوان راهکاری مناسب برای مقابله با خطر کم آبی و ذخیره آب در منطقه پیشنهاد نمود.

بادرنجبویه با نام علمی melissa officinalis (balm) گیاهی دارویی، چند ساله و از خانواده نعنایان می-باشد. این گیاه در بیشتر نقاط ایران رویش دارد و دارای خاصیت مسکن، تب بر، ضد نفخ، ضد ویروسی و قارچی است. در این تحقیق، جهت بررسی تنوع سیتوژنتیکی و ژنتیکی، 14 توده از گیاه بادرنجبویه به همراه دو توده از گیاهان بادرشبو و ریحان مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج سیتوژنتیکی نشان داد که همه توده های بادرنجبویه دارای 16= n و تعداد کروموزوم 32=x2=n2، بادرشبو با تعداد کروموزوم 10=x2=n2 و گیاه ریحان دارای 72 =x6=n2 کروموزوم هستند. به منظور مطالعه تنوع درون و بین توده های بادرنجبویه از نواحی its (توالی های فاصله انداز رونوشت) جهت طراحی نشانگر استفاده شد. همچنین با استفاده از چهار آنزیم taq1، ecor v، bssm1 و asple1 تنوع موجود در توالی قطعات تکثیر شده بررسی شد. پس از انجام واکنش pcr و هضم قطعات با آنزیم های برشی (pcr rflp)، بوسیله ژل پلی آکریلامید قطعات از هم تفکیک و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که آنزیم bssm 1 نسبت به دیگر آنزیم ها، چند شکلی بهتری را در تعداد و طول قطعات حاصل از هضم نشان می دهد. نتایج آزمون مانتل نشان داد که ماتریس عدم تشابه دایس و الگوریتم n.j (نزدیکترین همسایه) بالاترین همبستگی، جهت آنالیز اطلاعات را دارند. بیشترین میزان عدم تشابه به روش دایس بین توده 15(بادرشبو) و توده b3 و توده 15 و b9 با 89 /0 عدم تشابه و در بین توده های بادرنجبویه، توده a11 (استان اصفهان) و توده b9 (استان قزوین) با 44 /. بیشترین عدم تشابه و کمترین میزان عدم تشابه بین توده های 6 ، 1 و 10 مشاهده شد که کاملاً مشابه هم بودند. در پنج توده بادرنجبویه (3، 8، 7، 9 و 11) تنوع درون توده ای مشاهده شد که بیشترین میزان آن در توده 3 و 8 با 077/0 عدم تشابه بود. نتایج تجزیه خوشه ای توده ها را در هشت گروه مستقل تفکیک نمود و گیاه ریحان فاصله ژنتیکی کمتری نسبت به بادرشبو در توالی its به بادرنجبویه داشت و همچنین بیشترین فاصله بین گروه 3 و 6 (42/0) و بیشترین قرابت بین گروه یک و چهار با 15/. عدم تشابه مشاهده شد.

با توجه به اینکه خشکی یکی از معضلات کشاورزی امروز است و با توجه به اینکه گندم یکی از مهمترین محصولات زراعی است و بخش مهمی از زنجیره غذایی انسان را به خود اختصاص داده و همچنین اینکه سطح زیر کشت آن در کشور ما بالاست و کشور ما نیز در کمربند خشک و نیمه خشک قرار دارد، لذا مطالعات در زمینه مقاومت به خشکی حائز اهمیت است. با توجه به اینکه توالی ژن wdhn13 که یکی از ژن های مقاومت به خشکی بوده و باعث سنتز پروتئین lea در گندم می شود تنها در گندم نان (triticum aestivum) توالی یابی شده لزوم مطالعه و انجام این طرح جهت بدست آوردن آلل های جدیدی از این ژن در گونه های زراعی و وحشی گندم از جمله گندم های دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید جهت شناسایی و توالی یابی و انتقال به گونه های حساس حائز اهمیت است. در این تحقیق از گندم های زراعی نان گنبد، سرداری، دروم شوش، دروم بروجرد و گندم های وحشی اورارتو، دیکوکوئیدز، تائوشی و اسپلتوئیدز استفاده شد، که پس از pcr توسط آغازگر اختصاصی طراحی شده از روی توالی ژن wdhn13 موجود در ncbi نمونه های زراعی نان گنبد، سرداری، دوروم شوش، دوروم گنبد و همچنین گونه های زراعی اورارتو و دیکوکوئیدز ژن مورد نظر را تکثیر کردند. پس از مطالعه بیوانفورماتیکی توالی ژن wdhn13 در گندم های دارای ژن مورد نظر بر اساس توالی dna مشخص شد که توالی این ژن wdhn13 در گندم سرداری با توالی ژن wdhn13موجود در ncbi بیشترین شباهت و توالی ژن wdhn13 در گندم اورارتو کمترین شباهت را با توالی ژن wdhn13 موجود در ncbi دارد. آنالیز ها در سطح پروتئین بیانگر این بود که گندم سرداری و گندم دوروم بروجرد بیشترین شباهت و گندم اورارتو کمترین شباهت را در ارتباط با ژن wdhn13 با توالی ژن wdhn13 موجود در ncbi دارد. علت این تفاوت هم تغییرات در اسید آمینه ها بر اساس تغییرات در توالی dna نمونه ها می باشد. همردیفی از طریق نرم افزار blast و درخت فیلوژنتیکی رسم شده بر اساس الگوریتم upgma نیز موید این نتیجه بودند. همچنین درخت فیلوژنتیکی رسم شده سیر تکاملی منطقی را در ارتباط با این ژن برای اشتقاق گونه های دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید نشان داد. جدول فاصله توالی ها نیز موید این بود که نتایج blast و درخت فیلوژنتیک بر هم منطبق می باشند.

محدودیت منابع کود فسفره کاملا اثبات شده است و ازآنجا که چرخه این ماده بسیار بسیار کند می باشد شاید در آینده نه چندان دور در نهاده های کشاورزی بحران کود فسفر بیش از بحران آب نمایان شود . قیمت آن افزایش یافته ،منابع آن تجدید ناپذیر و مهمتر واردات آن به کشور خود معضل دیگری است. لذا در حال حاضر با ایجاد راهکارهایی کارایی مصرف این کود را باید افزایش داد تا اقتصادی تر گردد. با این کار از هزینه های سرسام آور واردات این محصول کاسته می شود. از طرفی کمیت و کیفیت محصول نیز افزایش می یابد و جامعه از بیم سوء تغذیه تا حدودی تسکین خواهد یافت. مضاف بر این افزایش محصول می تواند باعث تقویت بنیه مالی کشاورزان گردد.

گندم 20 درصد از کالری غذای جهان را تامین می کند و غذای اصلی حدود 40 درصد از جمعیت جهان است. زنگ قهوه ای گندم توسط قارچpuccinia recondita f.sp.tritici ایجاد می شود و یکی از مهم ترین بیماری های گندم در تعدادی از مناطق جهان می باشد. به منظور مطالعه نحوه توارث مقاومت به بیماری زنگ قهوه ای در گندم نان و برآورد اجزای ژنتیکی مقاومت، نتاج f1، f2، bc1 و bc2 (حاصل از تلاقی رقم حساس بولانی و رقم مقاوم شیرودی) همراه با والدین در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار کشت و در دو مرحله گیاهچه و گیاه بالغ به ترتیب در گلخانه و مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه در مرحله گیاهچه شامل دوره کمون و تیپ آلودگی و در مرحله گیاه کامل شامل تیپ آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری بودند. نتایج تجزیه واریانس در گلخانه نشان داد که تفاوت معنی داری بین نسل ها برای صفات مورد بررسی وجود دارد. در مقایسه میانگین صفات، نسل اول به والد مقاوم نزدیک تر بود که نقش اثر غالبیت را می رساند. برای هر دو صفت، برآورد درجه غالبیت تقریباً برابر یک بود که بیانگر غالبیت کامل مقاومت است. وراثت پذیری عمومی برای هر دو صفت بالا و وراثت پذیری خصوصی پایین بود. تعداد ژن های کنترل کننده مقاومت برای صفات مورد بررسی بین یک تاسه ژن برآورد گردید. علیرغم معنی دار بودن اثر افزایشی، جزء غالبیت از نقش بیشتری درکنترل صفات مورد بررسی برخوردار بود. مقدار منفی f برای هر دو صفت نشان داد که ژنهای غالب اکثراً در والد با مقدار پایین صفات مورد بحث جمع شده است. بر اساس نتایج تجزیه میانگین نسل ها مدل ژنتیکی پنج پارامتری به عنوان بهترین مدل پذیرفته شد. اثر های افزایشی، غالبیت و اپیستازی (خصوصاً اثر متقابل غالبیت× افزایشی و غالبیت × غالبیت) اثر معنی داری در کاهش تیپ آلودگی و افزایش دوره کمون داشتند. نتایج تجزیه واریانس در مزرعه نشان داد که تفاوت معنی داری بین نسل ها برای صفات مورد بررسی وجود دارد. برای هر دو صفت مورد بررسی در مزرعه، برآورد درجه غالبیت تقریباً برابر یک بود که بیانگر غالبیت کامل مقاومت است. در آزمایش مزرعه همانند گلخانه وراثت پذیری خصوصی پایین بود. تعداد ژن ها موثر برای صفات مورد نظر یک تا پنج عدد برآورد گردید. بر اساس نتایج تجزیه میانگین نسل ها، مدل ژنتیکی پنج پارامتری به عنوان بهترین مدل در آزمایش مزرعه پذیرفته شد. اثرات افزایشی و غالبیت و اپیستازی (خصوصاً اثر متقابل غالبیت× افزایشی و غالبیت × غالبیت) برای عمل ژنی معنی دار برآورد گردید. آزمایش دیگری که در مزرعه صورت گرفت شامل ارزیابی مقاومت سی رقم گندم نان در مرحله ی گیاه بالغ به بیماری زنگ قهوه ای بود. صفات مورد ارزیابی ارقام عبارتند از سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، سطح نسبی زیر منحنی پیشرفت بیماری، میانگین ضرایب آلودگی و ضریب آلودگی نهایی بودند. تجزیه واریانس اختلاف معنی دار در بین ژنوتیپ ها برای همه صفات نشان داد. درتجزیه خوشه ای برای چهار صفت، سی رقم گندم در چهارگروه طبقه بندی شدند.

ferulago angulata که در ایران با نام چویر شناخته شده است،از خانواده چتریان بوده و از گیاهان دارویی مهم محسوب می‎گردد. اسانس چویر دارای اثرات مختلف دارویی است و به‎عنوان دارویی مسکن، مقوی، ضدانگلی، ضدسوء‎هاضمه، ضدقارچی و ضدباکتریایی استفاده می‎شود. بهره‎برداری بیش از حد چویر از جمعیت‎های وحشی خطر جدی انقراض این گیاه، را به‎ وجود آورده است. از اینرو حفظ تنوع ژنتیکی و اهلی‎سازی آن ضروری به نظر می‎رسد، در این راستا روش‎های بیوتکنولوژی مانند کشت بافت به‎عنوان یکی از راهکارهای اصلی جهت نیل به اهداف به‎شمار می‎رود. بذرهای تازهگیاهچویردر شهریورماه 1390از جمعیت‎های طبیعی واقعدر ارتفاعات رشته کوه‎های شاهو واقع دراستانکرمانشاه جمع‎آوریشد.اولین آزمایش، آزمایش جوانه‎زنی با 32 تیمار در سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد .تیمارها شامل مقادیرمختلف جیبرلیک‎اسید، سرما در زمان‎های مختلف، شست‎وشو با آب جاری، ترکیب سرما و جیبرلیک‎اسید و کشت جنین بذری در محیط‏ کشت ms با غلظت‏های مختلف بود.نتایج نشان داد بین تیمارها از در سطح یک درصد اختلاف آماری وجود دارد. مقایسه میانگین‎ها به روش چند دامنه‎ای دانکن نشان داد که تیمار کشت جنین بذری در محیط کشت یک دوم msمناسب‎ترین تیمار برای جوانه‎زنی می‎باشد. آزمایش دوم در مورد کال‎زایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشه‎چه، هیپوکوتیل و برگ لپه‎ای)، سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و اکسین(سه مقدار 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و سه مقدار اسید آلفا نفتالین استیک) انجام شد. سه صفت درصد کال‎زایی، وزن تر و خشک کالوس اندازه‎گیری گردید. نتایج نشان داد که ریزنمونه ریشه‎چه بیشترین پاسخ را به القای کالوس داشت. ریزنمونه ریشه در تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک در ترکیب با دو میلی‎گرم بنزیل‎آمینوپورین بیشترین وزن تر و خشک کالوس را نشان داد. همچنین کالزایی ریزنمونه جنین بذری بررسی شد و آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی با دو عامل اکسین (صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر)انجام شد. سه صفت درصد کال‎زایی، وزن تر و خشک کالوس اندازه‎گیری شد. بیشترین درصد تشکیل کالوس در تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید در ترکیب با دو میلی‎گرم در لیتر بنزیل‎آمینوپورین حاصل شد.آزمایش سوم بررسی جنین‎زایی بود. کال‎های حاصل از ریزنمونه‎های مختلف به محیط‎های کشت حاوی غلظت‎های مختلف تنظیم‎کننده‎های رشد گیاهی(محیط کشت پایهms، محیط کشتmsحاوی یک دهم ازتنظیم‎کننده‏های رشد گیاهی‎مورد استفاده در فاز کالزایی) به منظور جنین‎زایی سوماتیکی انتقال داده شدند. آزمایش به‎صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفیدر سه تکرار اجرا شد. بیشترین درصد جنین‎زایی سوماتیکی در ریزنمونه هیپوکوتیل بر روی محیط کشت ms حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسیدحاصل شد. آزمایش چهارم در مورد بلوغ و تکثیر جنین‎های سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل سیتوکینین(صفر، 1/0 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر)، اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 1/0 و 5/0) و ساکارز(30 و 60 ‎گرم) انجام شد. بیشترین تعداد جنین در تیمار حاوی 1/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و ساکارز 60 گرم و بیشترین تعداد جنین‎های بالغدر محیط کشت پایه ms حاوی 30 میلی گرم در لیتر ساکارز بدست آمد. آزمایش پنجم در مورد جوانه‎زنی جنین‎های سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با دو عامل جیبرلیک‎اسید(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و غلظت محیط کشت(ms، یک‎دوم ms و یک‎چهارم ms) انجام شد بیشترین درصد جوانه‎زنی در تیمار حاوی یک میلی‎گرم در لیتر جیبرلیک‎اسید در محیط کشت پایه msبدست آمد. آزمایش ششم در مورد ساقه‎زایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشه‎چه، هیپوکوتیل و برگ لپه‎ای)سیتوکینین(صفر، 1/0، 5/0 یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 01/0، 1/0و 5/0)، انجام شد. بیشترین تعداد باززایی نوساقه‎هااز ریزنمونه کال‏های حاصل از هیپوکوتیل حاصل شد. نوساقه از تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر بنزیل‎آمینوپورین در ترکیب با 1/0 میلی‎گرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک مشاهده شد.گیاهچه‎های درون‎شیشه‏ای تولید شده در مرحله جوانه‎زنی جنین، سازگار شده و با موفقیت به خاک انتقال داده شدند.

زنگ قهوه ای یا زنگ برگ با نام علمی puccinia recondita f. sp. tritici. یک بیماری قارچی و یکی از بیماری های مهم گندم در دنیا محسوب می شود. اطلاع از نحوه توارث مقاومت و ارزیابی و انتخاب نسل های مناسب برای به نژادگران گندم حایز اهمیت زیادی است. بدین منظور مطالعه تنوع ژنتیکی در 43 رقم گندم نان و همچنین نحوه توارث مقاومت به زنگ قهوه ای در تلاقی مربوط به رقم مقاوم گلستان با رقم حساس طبسی با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها انجام شد. در مزرعه ارقام، والدین و نسل های f1، f2 و f3 توسط زنگ قهوه ای ارزیابی شدند. صفات مورد بررسی در مزرعه شامل نوع آلودگی، شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری بود. در گلخانه والدین به همراه نسل های f1 و f2 کشت شدند و دوره کمون و نوع آلودگی ارزیابی گردید. در آزمایشات مربوط به مزرعه از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و برای آزمایش گلخانه از طرح کاملا تصادفی استفاده شد. نتایج گلخانه و مزرعه نشان داد که صفت مقاومت در تلاقی مورد بررسی توسط ژن های مغلوب کنترل می گردد. نتایج گلخانه حاکی از آن بود که در هر دو صفت دوره کمون و نوع آلودگی نسبت 15:1 برای بیان عمل ژن ها مناسب می باشد. تجزیه خوشه ای ارقام را در چهار گروه مقاوم، نسبتا مقاوم، نسبتا حساس و حساس طبقه بندی کرد. تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که مدل افزایشی-غالبیت فقط برای صفت نوع آلودگی مناسب بود و بهترین مدل برای صفت شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری به ترتیب مدل چهار و سه پارامتری بود. حداقل فاکتورهای موثر برای صفات بین یک تا دو برآورد شد. وراثت پذیری عمومی برای همه صفات بالا بود که حاکی از نقش اثرات ژنتیکی در توارث صفت می باشد. وراثت پذیری خصوصی نوع آلودگی و شدت آلودگی نسبتا بالا ولی برای سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری نسبتا پایین برآورد گردید. با توجه به نقش اثر افزایشی در کنترل صفت نوع آلودگی، انتخاب تحت خودگشنی، ولی برای شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری روش های دورگ گیری مناسب به نظر می رسد. آنالیز توده در حال تفرق نشان داد که چهار آغازگر issr دارای باندهایی با پیوستگی احتمالی با ژن های کنترل کننده صفت مورد مطالعه بودند. به هر حال تایید این نتایج نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

برخی صفات در گندم که در هیبرید نسبت به والدین، تفاوت معنی داری را نشان می دهند، پدیده هتروزیس را بروز می کنند. این پدیده توسط ژن ها / پروتئین هایی کنترل می شوند که شناسایی این ژن ها و پروتئین ها از دیدگاه ملکولی در پروژه های اصلاح گیاهان، از اهمیت بسیاری برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی وجود اثر هتروزیس در مقاومت به بیماری سپتوریوز برگ گندم (septoria tritici rob. ex desm.) در ارقام زاگرس (والد حساس)، n8118 (والد مقاوم) و هیبرید حاصل از آنها انجام گرفت. بدین منظور در سال 1390، این ارقام در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان (عراقی محله) در سه تکرار و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی کشت گردیدند. تلقیح ارقام در یک نوبت و به شکل همزمان انجام گرفت، قبل از تلقیح، از بافت برگ پرچم (شاخص مقاومت به قارچ) نمونه گیری به عمل آمد، نمونه گیری بعدی پس از ظهور علائم بیماری بر روی برگ پرچم انجام شد. جهت بررسی وجود اثر هتروزیس از آنالیز پروتئوم بافت برگ پرچم در مراحل قبل و بعد از اسپورپاشی استفاده گردید نتایج حاصل از آنالیز ژل ها در مرحله قبل از اسپورپاشی نشان داد که 5 لکه پروتئینی دارای بیان افتراقی بین هیبرید و والدین می باشند. همچنین حضور یک لکه پروتئینی بر روی ژل هیبرید و عدم حضور همان لکه بر روی ژل های والدین در مرحله بعد از اسپورپاشی، می-تواند پروتئین کاندید مربوط به هتروزیس باشد. هدف از این تحقیق، افزایش اطلاعات مولکولی در مورد پدیده هتروزیس و استفاده از آن در اکثر صفات زراعی و فیزیولوژیک مرتبط با این پدیده، در پروژه های اصلاح گیاهان می باشد.

نیاز بهاره سازی یکی از عوامل مهم تعیین کننده زمان گلدهی گندم است و به ژن های کنترل کننده آن vrn گفته می شود. گندم بر اساس نیاز بهاره سازی به دو گروه کلّی زمستانه و بهاره تقسیم می شود. این تحقیق به بررسی تنوع ژنتیکی 39 ژنوتیپگندم نان، عمدتاً از توده های ایرانی، بر اساس صفات مورفولوژیک پرداخت. همچنین تنوع آللی در اینژنوتیپ ها با استفاده از نشانگرهای آلل اختصاصی برای ژن های کنترل کنندهنیاز بهاره سازیدر مکان های ژنی ,vrn-a1vrn-b1وvrn-d1 تعیین شد. آزمایش مزرعه ای در دو سال متوالی انجام شد. در سال اول لاین خالص از ژنوتیپ ها تهیه شد و در سال دوم این لاین ها از نظر صفات مورفولوژیکروز تا گلدهی، طول پدانکل، ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول ریشک، کرک دار بودن و نبودن سنبله، طول ده دانه، عرض ده دانه و وزن هزاردانهارزیابی شدند. برای شناسایی تنوع آللی از نشانگرهای آلل اختصاصی استفاده شد. نتایج آمار توصیفیبرای صفات مورفولوژیک نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی مربوط به طول ریشک و تعداد دانه در سنبله و کمترین ضریب تغییرات مربوط بهروز تا گلدهی بود.مقایسه میانگین ژنوتیپ ها توانست تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها را آشکار کند. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت بین صفت وزن هزاردانه و عرض ده دانه وجود داشتو بعد از آن بیشترین همبستگی متعلق به ارتفاع گیاه و طول پدانکل بود. در تجزیه علیت،عرض ده دانه بیشترین و طول پدانکل کمترین اثر مستقیم را بر روی وزن هزار دانه نشان دادند. تجزیه خوشه ای بر اساس مربع فاصله ی اقلیدسی به روش وارد این ژنوتیپ ها را به چهار گروه تقسیم کرد.بررسی تنوع آللینشان داد که در مکان ژنیvrn-a1پنج ژنوتیپ دارای آلل غالب vrn-a1aو 24 ژنوتیپ دارای آلل مغلوب vrn-a1بودند. آلل غالب vrn-a1b و vrn-a1c در هیچ یک از ژنوتیپ ها مشاهده نشد. در مکان ژنی vrn-b1 هجده ژنوتیپ دارای آلل غالب و 20 ژنوتیپ دارای آلل مغلوب بودند. در مکان ژنی vrn-d1آلل مغلوب در 16 ژنوتیپ دیده شد در حالیکه آلل غالب تنها در ژنوتیپ کنترل گندم بهاره چینی باند نشان داد. این مطالعه که به بررسی تنوع ژنتیکی و آللی در توده های گندم نان ایرانی پرداخت می تواند با شناسایی پتانسیل موجود در این ژنوتیپ ها به برنامه های اصلاحی گندم کمک نماید.

هدف این مطالعه بررسی تنوع هاپلوتایپی qtlهای مرتبط با عملکرد دانه در گندم نان در کروموزوم-های 4b و 7d بود. به این منظور 52 ژنوتیپ که بیشتر بومی مناطق مختلف ایران بودند در قالب طرح آگمنت، به همراه سه رقم اصلاح شده به عنوان شاهد در مزرعه تحقیقاتی کشت گردید. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد روز تا گلدهی، طول پدانکل، ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول سنبله، طول ریشک، تعداد دانه در سنبله، طول ده دانه، عرض ده دانه و وزن هزار دانه بودند. نتایج آمار توصیفی بیشترین تنوع را برای صفات طول ریشک، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه نشان داد. همچنین بیشترین همبستگی ساده مثبت معنی¬دار بین عرض دانه و وزن هزار دانه و بیشترین همبستگی ساده منفی معنی¬دار بین عرض دانه و تعداد روز تا گلدهی مشاهده شد. تجزیه به مولفه¬های اصلی، صفات را به چهار مولفه اصلی تبدیل کرد که حدود 71 درصد از واریانس کل را توجیه نمود. در تجزیه به عامل¬ها سه عامل پنهان شناسایی شد که 86 درصد از واریانس کل را توجیه کرد. نتایج گروه¬بندی بر اساس ده صفت کمی، ژنوتیپ¬ها را به پنج گروه اصلی تقسیم کرد که بیشتر ارقام اصلاح شده در یک گروه قرار گرفتند. از چهار نشانگر issr برای گروه¬بندی ژنوتیپ¬ها استفاده شد که این ژنوتیپ¬ها را به چهار گروه تقسیم کرد. در مجموع از ده صفت مورد بررسی و هفت نشانگر بکار گرفته شده در پژوهش حاضر، برای چهار صفت ارتباط آماری مشاهده شد و برای سه صفت الل اختصاصی معرفی گردید. مطالعه حاضر برای سه صفت طول سنبله کوتاهتر، تعداد دانه در سنبله بیشتر و طول برگ پرچم بالاتر به ترتیب سه الل اختصاصی 179 جفت باز در نشانگر xgwm1084 ، الل 182 جفت باز در نشانگر xgwm44 و الل 256 جفت باز xgwm295 معرفی نمود. نتایج این مطالعه توانست نشانگر¬هایی پیوسته با صفات مرتبط با عملکرد را برای برنامه¬های اصلاح گندم نان معرفی نماید.

گندم مهم ترین محصول کشاورزی جهان به شمار می رود. شوری زیاد خاک از جمله عوامل محدود کننده عملکرد محصولات در سرتاسر جهان است که این مسئله به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک به عنوان یکی از اساسی ترین مشکلات بخش کشاورزی است. شناسایی ارقام متحمل به شوری و بهبود تحمل گیاهان، موثرترین روش برای افزایش عملکرد است. با استفاده از انتخاب¬های رایج و تکنیک¬های اصلاحی، پیشرفت قابل توجهی در تحمل به شوری در گیاهان مهم کشاورزی به دست آمده است. القای جهش، اصلاح کنندگان را قادر به انتخاب ژنوتیپ¬های جدید با ویژگی¬های مطلوب مانند زودرسی، تحمل به شوری، عملکرد مطلوب و کیفیت می¬سازد. در این تحقیق دو لاین موتانت انتخابی گندم (t-67-60 و t-65-7-1) متحمل به شوری به همراه رقم اولیه غیر موتانت طبسی (که منشأ این لاین¬ها می¬باشد)، در محیط هیدروپونیک یوشیدا کشت ¬شدند و با اعمال تنش شوری در غلظت 6ec= دسی زیمنس برمتر علاوه بر خصوصیات مورفولوژیک گیاهچه¬ها، میزان پرولین، پروتئین و کلروفیل اندازه¬گیری شد. همچنین با استفاده از تکنیک rapd تغییرات ژنومی حاصل از پرتو گاما مورد ارزیابی مولکولی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است لاین¬های موتانت نسبت به والد از تحمل نسبی بالاتری در مقابل تنش شوری برخوردار هستند. همچنین تجزیه داده-های مولکولی تشابه بیشتر لاین موتانت t-67-60 را با رقم طبسی (والد) نشان داد.

زنگ قهوه¬ای یا زنگ برگی با نام علمی puccinia recondita f. sp tritici یکی از بیماری¬های مهم گندم در دنیا محسوب می-شود. اطلاع از نحوه توارث و ارزیابی مقاومت برای به نژاد¬گران حائز اهمیت زیادی می¬باشد. بدین منظور42 رقم گندم به منظور بررسی و ارزیابی مقاومت در مرحله گیاهچه نسبت به زنگ قهوه¬ای در گلخانه مورد مطالعه قرار گرفتند. اجزای مقاومت شامل نوع آلودگی و دوره¬ی کمون یادداشت¬برداری شدند. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی¬داری بین ارقام از نظر این صفات وجود داشت. به منظور بررسی مقاومت در برابر زنگ قهوه¬ای در مرحله گیاه بالغ، یک آزمایشی در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی انجام گرفت. تجزیه واریانس نشان داد که ارقام از نظر نوع آلودگی، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری و شدت بیماری اختلاف معنی¬داری با هم داشتند. برخی ارقام مورد آزمایش مانند mt، تجن، کراس¬البرز، مروارید و نیک¬نژاد در مرحله گیاهچه حساس و در مرحله گیاه کامل مقاوم بودند، بنابراین می¬توان گفت که در آن¬ها مقاومت در مرحله گیاه بالغ وجود داشت که این نشان دهنده مقاومت افقی می¬باشد. رقم مارکوئیس در هر دو مرحله گیاه کامل و گیاهچه مقاوم بود، بنابراین دارای مقاومت نژاد اختصاصی بود. با استفاده از یک طرح دای¬آلل یک طرفه 6×6 که یکی از والدین یک رقم حساس بود، نتایج نشان داد که والد تجن و کراس¬البرز در مرحله گیاه بالغ، مقاوم و در مرحله گیاهچه، حساس بودند. درجه غالبیت در صفات دوره¬ی کمون، نوع آلودگی گلخانه، نوع آلودگی مزرعه، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، شدت بیماری و عملکرد تک بوته بزرگتر از یک بود که بیانگر وجود فوق غالبیت است.

گندم نان (triticum aestivum) مهم¬ترین محصول تولیدی کشاورزی جهان به¬شمارمی¬رود که از مجموع زمین¬های تحت کشت دنیا 16 درصد آن را به خود اختصاص داده است. گندم درطول دوره¬ی رشدموردحمله بسیاری ازعوامل بیماری¬زاازجمله زنگ¬هاقرارمی¬گیرد. عامل بیماری زنگ قهوه¬ای قارچی به نامpuccini a recondite f. sp. triticiاست. اطلاع از نحوه توارث مقاومت و ارزیابی و انتخاب ارقام مناسب برای به¬نژادگران گندم حائز اهمیت زیادی است. بدین منظور مطالعه تنوع ژنتیکی در 42 رقم گندم نان و همچنین نحوه توارث مقاومت به زنگ قهوه¬ای در تلاقی پنج رقم گندم مقاوم و رقم حساس بولانی با استفاده از تجزیه دای¬آلل انجام شد. در مزرعه 42 رقم گندم به همراه شش والد و نسل f_1توسط زنگ قهوه¬ای ارزیابی شدند. صفات مورد بررسی در مزرعه شامل نوع آلودگی، شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری بود. در گلخانه ارقام به همراه والدین و نسل f_1 کشت شدند و دوره¬ی کمون و نوع آلودگی ارزیابی گردید. در آزمایش مربوط به مزرعه از طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار و برای آزمایش گلخانه از طرح کاملا تصادفی استفاده شد.نتایج تجزیه واریانس نشان داد که 42 رقم ارزیابی شده در مزرعه و گلخانه و همچنین والدین ونتاج حاصل از آنها از لحاظ صفات مورد بررسی تفاوت معنی¬داری در سطح احتمال یک درصد داشتند.تجزیه همبستگی نشان داد که بین صفت دوره کمون و نوع آلودگی همبستگی منفی و بالایی وجود دارد. تجزیه خوشه¬ای ارقام را در مزرعه به سه گروه مقاوم، نیمه¬مقاوم و حساس و در گلخانه به دو گروه مقاوم و حساس تقسیم کرد. همچنین تجزیه خوشه¬ای، والدین و f_1ها را در مزرعه به دو گروه و در گلخانه به سه گروه تقسیم کرد. به منظور تجزیه دای¬آلل برای والدین و f_1ها تجزیه واریانس انجام شد که نشان داد بین ژنوتیپ¬ها اختلاف معنی¬داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. تجزیه واریانس ترکیب¬پذیری با روش گریفینگ نشان داد که مقادیر ترکیب¬پذیری عمومی و خصوصی در سطح احتمال یک درصد برای تمام صفات معنی¬دار شد که بیانگر نقش توام اثرات افزایشی و غیر افزایشی در کنترل ژنتیکی می¬باشد.