چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر بخشی آموزش گروهی نظم جویی هیجان مبتنی بر مدل فرآیندی گراس بر نشانه های بالینی، راهبردهای نظم جویی و کنش وری بازداری دختران نوجوان مبتلا به bpd و adhd و همچنین مقایسه ی اثربخشی این روش درمانی در اختلال شخصیت مرزی و اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی بود. این پژوهش از نوع آزمایشی بود که در آن از پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه کنترل استفاده شد. نمونه گیری چند مرحله ای به کار گرفته شد و بر اساس مصاحبه غربالگری و تشخیصی که توسط متخصص روانپزشک انجام گرفت 40 دانش آموز دختر با دامنه ی سنی 17- 15 انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه کنترل و دو گروه آزمایش قرار داده شدند. داده ها به کمک پرسشنامه نظم جویی هیجانی جان و گراس(erq)، مقیاس snap-iv، پرسشنامه شخصیت مرزی(bpi)، آزمون استروپ و آزمون برو نرو قبل و بعد از 12 جلسه آموزش از همه ی گروه ها جمع آوری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و آزمون ancova مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش گروهی نظم جویی هیجان مبتنی بر مدل فرآیندی گراس باعث کاهش نشانه ها (05/0p<) نارسا کنش وری بازداری شناختی (05/0p<) و افزایش استفاده از راهبرد ارزیابی مجدد (05/0p<) در گره مبتلا به bpd شد در حالی که تنها استفاده از فرو نشانی(05/0p<) و نارساکنش وری باز داری رفتاری (05/0p<) را در گروه مبتلا به adhd کاهش داد. به عبارت دیگر آموزش گروهی نظم جویی هیجان مبتنی بر مدل گراس نشانه های بالینی، استفاده از ارزیابی مجدد و نارسا کنش وری بازداری شناختی را در دختران نوجوان مبتلا به bpd بهبود بخشید در حالی که فقط بر روی استفاده از فرو نشانی و نارسا کنش وری بازداری رفتاری دختران نوجوان مبتلا به adhd اثربخش بود. واژه های کلیدی: الگوی فرآیندی گراس، نظم جویی هیجان، بازداری، نشانه های bpd، نشانه های adhd

هدف پژوهش حاضر از یک سو طراحی درمان ترکیبی خانواده – محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان و مقایسه ی اثربخشی آن با بازی درمانی فلورتایم در بهبود نیمرخ عصب – روانشناختی اختلال asd و از سوی دیگر ساخت و اعتباریابی ابزار سنجش کارکرد تحولی خانواده بود که در قالب دو مطالعه مورد بررسی قرارگرفت؛ در مطالعه ی اول براساس مبانی نظری مدل تحول یکپارچه ی انسان، پرسشنامه ای برای سنجش کارکرد تحولی خانواده تهیه و روایی آن با استفاده از روش های روایی محتوایی، ملاکی، روایی سازه (تحلیل عاملی) و پایایی آن با روش های آلفای کرونباخ و بازآزمایی سنجیده شد. نمونه ی مطالعه ی اول را 148 نفر از مادران کودکان 4 تا 6 سال مهدکودک های شهر مشهد در سال تحصیلی93-1392 تشکیل می دادند، که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از میان مناطق شهرداری مشهد انتخاب شدند. روایی ملاک این پرسشنامه با ابزار سنجش کارکرد خانواده ی مک مستر(fad) محاسبه و ضریب0/75- به دست آمد. تحلیل عاملی مؤلفه های اصلی با دوران واریماکس انجام شد که با در نظر گرفتن یک مدل 7 عاملی 67/25 درصد از کل واریانس تبیین شد. درخصوص پایایی نیز، ضریب بازآزمایی پرسشنامه ی کارکرد تحولی خانواده0/93 و آلفای کرونباخ کلی این پرسشنامه 0/92 است. همچنین آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس های این پرسشنامه از 0/53 تا0/72 به دست آمد که بیانگر پایایی مطلوب این مقیاس به طور کلی می باشد. بنابراین در مجموع می توان گفت؛ پرسشنامه ی محقق ساخته ی کارکرد تحولی خانواده از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار است و از آن می توان در حیطه های پژوهشی و درمانی در شناسایی قوت ها و ضعف های خانواده در دستیابی به توانمندی های تحولی استفاده کرد. در مطالعه ی دوم سعی شد تا براساس این مدل، درمان خانواده – محور طراحی و اثربخشی آن در ترکیب با بازی درمانی فلورتایم بر بهبود اختلال asd بررسی شود. مطالعه ی دوم در چهارچوب یک طرح تک آزمودنی در طول 6 ماه روی 12 کودک (3 گروه 4 نفره) 8-3 ساله ی مبتلا به اختلال asd و خانواده های آنها اجرا شد و اطلاعات در سه مرحله ی پیش آزمون، پس آزمون و سه ماه بعد، در پیگیری جمع آوری شد. برای بررسی اثربخشی درمان از پرسشنامه ی محقق ساخته ی کارکرد تحولی خانواده، پرسشنامه ی سنجش تعامل هیجانی– کارکردی، پرسشنامه ی تحول هیجانی – کارکردی، مقیاس استرس والدگری، مقیاس سنجش اوتیسم کودکی استفاده شد. همچنین در مرحله ی پیش آزمون و پس آزمون نقشه ی مغزی 5 نفر از کودکان ثبت شد. سپس یافته ها به دو صورت فردی و گروهی تحلیل شدند. در مجموع نتایج مطالعه ی دوم نشان داد که درمان ترکیبی خانواده – محور مبتنی بر مدل تحول یکپارچه ی انسان که در این مطالعه طراحی شده است، می تواند اثربخشی بازی درمانی فلورتایم را افزایش دهد و به عنوان یک رویکرد درمانی مؤثر در درمان اختلال asd به کاررود.