دستاورد این پایان نامه ، دست یابی به شیوه های احتجاج انبیا در قرآن می باشد ، اینکه پیامبران الهی با چه شیوه هایی قوم خود را به راه حق راهنمایی می کردند و در مواجهه با گروههای مختلف از اقوام خود ، چگونه برخورد می کردند و برای اثبات معارف حقه ی الهی و مبانی دین آسمانی چه احتجاجاتی می آوردند و افکار و عقاید فاسد مخالفان را چگونه باطل می کردند . در این پژوهش ، در ابتدا به مسائل تئوری نظیر تعریف لغوی و اصطلاحی احتجاج و اینکه کلمه ی "حجت" در قرآن به چه معنا می باشد و چه کاربردهایی دارد ، پرداخته شده و سپس به ترتیب زمانی بعثت پیامبران ، شیوه های احتجاج هر پیامبر با قوم خود بررسی گردیده ، البته سعی شده شرایط زمانی و مکانی آن بزرگواران در نظر گرفته شود و به این مهم که ایشان به چه ترتیب و تحت چه شرایطی از کدام شیوه ها استفاده می کردند اشاره گردد . پیامبران الهی به اقتضای شرایط زمانی خود و اینکه اقوام ایشان گرفتار چه خطایی بودند ، از شیوه های متفاوتی جهت احتجاج با آنها بهره می بردند ، آن بزرگواران ابتدا از طریق برهان و استدلال وارد می شدند ، پس سعی می کردند که معارف حقه ی الهی را به صورت منطقی و عقلانی برای مردم تبیین نمایند ، پس زمانی که عقل و منطق کارساز نبود ، از در معجزه وارد می شدند تا از این طریق اتصال خود را به منبع الهی به اثبات برسانند . انبیاء الهی دربسیاری موارد به موعظه و نصیحت مردم می پرداختند و گاهی ایشان را انذار داده و تهدید به عذاب های اخروی می کردند و گاهی بشارت به پاداش های الهی می دادند . به طورکلی شیوه های احتجاج آن بزرگواران بنا به شرایط متفاوت فرق می کرد .

چکیده بر دانشمندان و محققان این نکته پنهان نیست که در بین تمام شرایع و ادیان الهی، شریعتی کامل تر از شریعت اسلام نبوده است، چرا که هم پیام آور این شریعت از همه ی پیامبران افضل بوده و هم خلفا و اوصیائش بر دیگران فضیلت داشته اند. در شرع مقدس اسلام، احکام الهی به طور کامل بیان شده است. هر چند در قرآن کریم به برخی از احکام به طور اجمال اشاره شده، لکن پیامبر گرامی اسلام و ائمه ی اطهار به شرح و تفسیر احکام الهی پرداخته اند. همچنین در مواردی نیز اسرار فرامین الهی، توسط آن بزرگواران بیان شده است. هر چند بنده در پیشگاه الهی موظف است که دستورات مولی را بی چون وچرا بپذیرد ولی آگاهی پیدا کردن از اسرارِ احکام و دستورات مولی، انسان را در انجام تکلیف مشتاق تر می کند و همچنین باعث می شود عبادات انسان خالصانه تر شود و درنتیجه بنده در انجام تکالیف سخت، کمتر دچار خستگی شود. اما لازم است بدانیم، دانستن این اسرار همواره باید فرع عمل به دستورات الهی باشد، چرا که امتثال امر مولی و تسلیم در برابر احکام الهی، اولین و مهمترین بُعد بندگی است. از آن جا که دغدغه ی ذهنی بسیاری از جوانان، پی بردن به اسرار برخی از احکام الهی است و در پی فهمیدن رازهایی هستند که در پس پرده ی آن است، همچنین برای این که بتوانیم در سایه ی درک برخی از اسرار الهی، عبادات خالصانه و با روحی داشته باشیم، در صدد برآمدیم تا پرده از گوشه ی کوچکی از این اقیانوس بیکران برداریم. روشن است که برای دستیابی به قطره ای از دریای اسرار الهی، چاره ای نیست جز این که به دامان قرآن و معصومین علیهم السلام چنگ بزنیم. هزار سال است که علما و دانشمندان مسلمان رساله ها و کتاب هایی در تبیین اسرار و آداب و رموز احکام به نام های مختلف و به زبان های گوناگون نگاشته اند و هنوز این راز سربسته است. پنج غزالی از جمله دانشمندانی است که در بخشی از کتاب بی نظیر خود به نام احیاء علوم الدین به این مقوله پرداخته است. این که غزالی در هنگام نوشتن اثر خود از نعمت تشیع برخوردار نبود باعث شد که کتاب ارزشمند وی دارای اشکالاتی شود که امامیه از خواندن آن ابا داشته باشند. با توجه به ویژگی های مثبت این اثر ارزشمند، ملا محسن فیض کاشانی بر آن شد که به تهذیب این کتاب بپردازد. وی علاوه بر پیرایش خرافاتی که در کتاب غزالی آمده بود، روایاتی از ائمه اطهار علیهم السلام که در رابطه با اسرار احکام می باشد نیز به این کتاب گرانقدرافزوده است. فیض کاشانی، کتاب ارزشمند خود را "محجه البیضاء" نامیده است. با توجه به اهمیّت این کتاب، ما نیز تصمیم گرفتیم تا گوشه ای از آن را با قلم و نثر جدید، آن چنان که مورد استفاده ی نسل جوان قرار گیرد، باز نویسی نموده و در جایی که ضرورت ایجاب کند، به بسط مطالب پرداخته وهمچنین از کتب ارزشمند دیگر نیز بهره بجوییم. کتاب ارزشمند محجه البیضاء، مشتمل بر فصول متعددی است، لکن با توجه به روایتی از امام باقر (علیه السلام) که فرموده اند: بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسٍ: الصَّلَاهِ وَ الزَّکَاهِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایَهِ. (فیض کاشانی، المحجه البیضاء، ج 1، ص 44) و همچنین به دلیل اهمیت فوق العاده ای که این مباحث دارد، در این مختصر به آن پرداخته ایم. بنابراین با توجه به موضوع تحقیق، این نوشته شامل پنج بخش: اسرار نماز، اسرار حجّ، اسرار زکات، اسرار روزه و ولایت می باشد. کلید واژه ها: اسرار، احکام، محجه البیضاء، فیض کاشانی، نماز، روزه، حج، زکات، ولایت

طی این تحقیق به اثبات رسانده ایم که تأویل در آیه 7 آل عمران به معنی تفسیر متشابهات نبوده بلکه به معنی حقایقی است که آیات متشابه در صدد تعبیر و بیان آنهاست و از اینجا به این نتیجه رسیده ایم که متشابهات آیات دربردارنده و بیان کننده حقایق غیبی و ذات و صفات خداوند هستند که از طریق تعقل و تعمق به فهم آنها نمی توان نایل شد و تنها خداوند به این معنا، که همان تأویل است آگاه بوده و به افرادی که صلاح بداند مانند انبیا و امامان معصوم (ع) تعلیم می دهد. با این بیان رسوخ در علم به معنی فرو رفتن در علم و دانش زیاد نبوده بلکه به معنای ثبات در ایمان و توقف در هنگام شبهه می باشد و راسخان در علم که در آیه، مطرح شده به سبب ترک تعمق در این آیات و ایمان و تسلیم در برابر آنها مورد مدح و ستایش خداوند قرار گرفته اند. همچنین مفهوم راسخان در علم منحصر به پیامبر و امامان نیست بلکه هر کسی را که دارای ایمانی ثابت بوده و در شبهات ورود پیدا نکند در بر می گیرد و روایاتی که از سوی معصومین (ع) وارد شده مانند "نحن ا لراسخون فی ا لعلم و نحن نعلم تأویله" تفسیرگر آیه نبوده و بیان گر مصداق انحصاری راسخان در علم، در آیه نیستند، بلکه به بیان علامه طباطبایی (ره) از باب جری و تطبیق معنی می شوند.

در اکثر انتهای آیات عبارات به ظاهر مستقلی از لحاظ مفهومی دیده می شود که در نگاه اول تناسب و ارتباطی را با مفاد و محتوای آیه مربوطه نشان نمی دهند و به نظر می رسد هدفی غیر از ارائه محتوای آیه را دنبال می کند. لذا لازم است تا ارتباط یا عدم ارتباط خواتیم هر آیه با همان آیه مورد بررسی قرار گیرد تا چرایی این موضوع کاملا مشخص و محرز گردد. مقصود ما از خواتیم آیات عبارات و جملات مستقلی هستند که در انتهای بسیاری از آیات قید شده اند و در نگاه اول از لحاظ مفهوم و معنایی هم مستقل و بدون ارتباط با مفاد آیه به نظر می ایند. در اصطلاح علوم قرآنی بحث فواصل دارای شباهتهایی با مبحث مورد نظر ما می باشد. لکن تعاریف ارائه شده از این علم که در ادامه به آن اشاره می کنیم با تعریفی که ما از خواتیم آیات داریم و هدفی که از این تحقیق دنبال می کنیم تفاوت دارد. لذا عنوان این تحقیق و پایان نامه به بررسی خواتیم آیات .... نامگذاری گردید. نظر به گستردگی موضوع و تعدد آیات سوره نساء (176 آیه) در خصوص خواتیم مشابه در آیات دیگر از قرآن کریم به خواتیم و عباراتی خواهیم پرداخت که کاملا مشابه خاتمه آیه مورد بحث ما باشد. چرا که معتقدیم اندک تفاوتی در کلمات و عبارات قرآن کریم حاکی از هدفی جدید از ناحیه شارع حکیم می باشد. در واقع این اعتقاد وجود دارد که قرآن کریم قول و فعل بشر نیست تا به دلیل نقص در علم و دانش الفاظ در مواضع غیر خود به کار رفته باشند. بلکه هر لفظی در جایگاه خود قرار گرفته است و مفهومی ویژه را می رساند. طبیعی است که اندک تفاوتی (هرچند ناچیز) در هر عبارت مفهوم جدید و دیگری را در پی خواهد داشت. از آنجا که سوره نساء دومین سوره بزرگ قرآن (بعد از سوره بقره) بود و براساس قول بیشتر مفسرین تماما مدنی است، لذا در این تحقیق از این سوره جهت پی بردن به ارتباط خواتیم آیات با مفاد آن بهره برداری گردید. ضمن اینکه خواتیم ایات این سوره تقریبا یک شکل و به یک صورت است که کار تحقیق را آسان تر و نتیجه را مستدل تر می نماید.

دفاع ازجان ومال وسرزمین، درزمره ابتدائی ترین حقوق هرانسان وهرملّتی است، ودین مبین اسلام نیزتحت عنوان جهاد وقتال براین مطلب مهرتأیید زده است. متأسفانه درقرون اخیربرخی غرض ورزی های خاورشناسان وهمچنین فتاوای بدون دلیل برخی فقهاء ونیزافعال دوراز انسانیّت برخی منسوبین به اسلام، باعث شده است تا دشمنان، اسلام را دینی خشن ومسلمانان را انسانهائی خونریزو پیامبراسلام (ص) را به عنوان شخصی که مردم را به زور شمشیر واداربه پذیرش اسلام کرده است، معرفی نمایند. لکن ما با مراجعه به منابع اصیل اسلامی به وضوح تمام در می یابیم که تمام جنگ های پیامبر(ص)، درجهت دفاع ازاسلام ومسلمانان بوده است ودرهیچکدام از این جنگ ها پیامبراکرم (ص) بدون دلیل وبه صرف کافربودن آن ملّتها، دستورجهاد با ایشان را صادرنکرده است، بلکه تمامی این جنگ ها به سبب هائی مانند دفع هجوم دشمن،تأدیب خائنین وناقضان عهود، یاری طوائف هم پیمان و....صورت پذیرفته است واین مطلب با مراجعه به آیات نازل شده دررابطه با هرجنگ باوضوح تمام، آشکارمی باشد. همچنین ما وقتی بدون پیشینه ذهنی از کلام فقهاء، به آیات قرآن کریم مراجعه می نمائیم، به روشنی درمی یابیم که فتاوی اغلب فقهاء گذشته ،مبنی بر وجوب کفائی قتال با کفار به جهت مشرک بودن آنها،هیچ پشتوانه قرآنی نداشته وبلکه تمام آیات جهاد وقتال درقرآن کریم با توجه به سیاق ومعنای ظاهری آنها، دررابطه با جهاد دفاعی می باشند. نیزروایاتی که مورد استناد برخی قرارگرفته است، ازلحاظ سند ومتن مخدوش بوده وحتی در صورت صحّت آنها،به علّت مخالفت باقرآن کریم، این روایات ازحجیّت ساقط می باشند. درمورد اجماع نیز باید گفت که، برفرض قبول حصول چنین اجماعی از کلام فقهاء، این اجماع به سبب مدرکی بودن از حجیت ساقط است ودلیل مستقلی نیست. فلذا از نظر ما تقسیم جهاد به ابتدائی ودفاعی نادرست بوده وبنابرقول حقّ،جهاد دراسلام به دفاعی بالمعنی الاخص ودفاعی بالمعنی الاعم تقسیم می شود.

کاوش در زندگی امام علی ( علیه السلام ) به عنوان اسوه بزرگ اسلامی و درک مبانی بهشت و دوزخ از دیدگاه آن بزرگوار اهمیت بسزایی دارد . این پایان نامه که پژوهشی است در نهج البلاغه مولای متقیان علی ( علیه السلام ) و دیگر کتب مرتبط از برخی از ویژگی های بهشتیان و دوزخیان در این دنیا در سیره امام علی ( علیه السلام ) سخن می گوید . هدف از این پژوهش تعیین و بررسی برخی از ویژگی هایی است که در نگاه امام انسان با دارا بودن آن بهشتی و با دارا بودن و یا نبودن آن ، دوزخی است . این پژوهش عنوان های زیر را در بر می گیرد : توضیح برخی ازلغات و مفاهیم اولیه که در اثنای پایان نامه از آنها به دفعات استفاده شده ، توضیح بهشت و دوزخ و تصویر آنها با استمداد از قرآن و نهج البلاغه و کتب حدیثی ، بیان برخی از ویژگی های بهشتیان از جمله : تقوای الهی ، امر به معروف و نهی از منکر ، یاد معاد و ترس از آن ، و نیز بیان برخی از ویژگی های دوزخیان از جمله : شرک به خدا ، بی اعتنایی به نماز ، غیبت و مواردی از این دست در پایان نیز جمع بندی و نتیجه گیری در مورد مطالب گفته شده آمده است.

چکیده دامنه ی مکر وسیع تر از خدعه است مکر ممکن است به شیوه ی خدعه و یا شیوه های دیگر انجام گیرد. معنای لغوی و اصطلاحی مکر و خدعه با معنای آن در قرآن و کتاب الکافی تقریبا یکی است. مکر وخدعه از لحاظ فعلی به دو نوع ممدوح و مذموم تقسیم شده است. مکر و خدعه انسان ها اگر با سوء نیت و علیه تعالیم انبیاء باشد مذموم، در غیر این صورت ممدوح است . مکر مذموم انسان ها به انگیزه های متفاوتی مانند ضربه زدن به اسلام از درون، موجه جلوه دادن، فراموشی، مبارزه برای شکست دادن نهضت حق و....است که در آن زمان ختم نشده بلکه در طول تاریخ بوده و همچنان نیز هست. مکر ممدوح انسان ها نیز به انگیزه های متفاوتی مانند رسیدن به حق مشروع، هدایت انسان ها و...است که یاد گرفتن آن ها در استفاده از چاره جوییهای مختلف مفید است. مکر و خدعه ی شیطان به انگیزه ی گمراهی انسان هاست و مذموم است. او علایق افراد را می شناسد و با توجه به شخصیت آنان مکر و خدعه می کند و از شیوه های متفاوتی بهره می جوید. مکر خدا هیچ وقت بی مقدمه وجدای از اعمال بندگان نیست بلکه به دنبال اعمال زشت و مکر مذموم آنان می آید و از لحاظ شکل شبیه مکر انسان و شیطان است ولی در اصل متفاوت از آن هاست و مراد از آن نجات ممکور یا مجازات ماکر مکر مذموم ویا هردو است. چیزی که هست مکر مذموم در قرآن و احادیث عاقبت خوشی ندارد زیرا علاوه برآن که بی اثر و بی نتیجه می ماند. مکاران با مکرشان حقیقت انسانی خودشان را زیر سوال می برند و در دنیا و آخرت عذاب شدید و سخت دچار می گردند به سزای اعمالشان خواهند رسید و علاوه بر آن خداوند، ممکور را در برابر مکر مذموم بی دفاع نگذاشته است هم در برابر مکرشیطان راهکارهایی نظیر دعاکردن، توکل به خدا، تقوا و...قرار داده و هم در برابر مکر مذموم انسان ها راهکارهایی مانند آراسته شدن به لباس صبر و تقوا، احسان و نیکوکاری در حق ماکر، حفظ اسرار ، توکل و....قرارداده است کلید واژه: مکر، خدعه، پیامد، مبارزه، قرآن، کتاب الکافی

چکیده: موضوع بحث این رساله، نقش تقدیر الهی و تلاش انسان در کسب روزی است، که درآن دیدگاههای مختلفی وجود دارد؛ منطق عده ای آن است که رازق فقط خداست، روزی ما را او خود تضمین نموده و از وعده ی خود هرگز تخلف نخواهد کرد. ما بنده ایم و باید به دنبال بندگی خود باشیم و گوهر قیمتی عمر عزیز را در راه کسب معرفت وانجام عبادت صرف کنیم واز اتلاف آن در راه کسب درآمد بپرهیزیم. در مقابل کسانی که به نقش تلاش و فعالیت انسان اعتقاد بیشتری دارند، معتقدند: خداوند گرچه خالق ورازق است، اما کار انسان را به انسان واگذار کرده وخود او را مسئول بدست آوردن روزی اش دانسته است. باید در راه کسب درآمد وتحصیل روزی، عقل حسابگر داشت از زور بازو کمک گرفت. اگر کسی باتلاش فکری و عملی به دنبال گذراندن زندگی باشد، به رفاه و آسایش می رسد وگرنه سرنوشتی جز فقر و فلاکت نخواهد داشت. در این منطق نقش اصلی به توان فکری و جسمی انسانها داده شده است و نقش مفاهیمی چون تقدیر الهی و توکل و... کم رنگ و کم اثر شده است. در پایان این بررسی که مشخص می شود آیا حق با یکی از این دو دیدگاه است، یا دیدگاه سومی در کار است و حق با آن است. درپایان به این نتیجه می رسیم که نه تقدیرالهی و نه تلاش انسان به تنهایی عامل کسب روزی نیست بلکه تقدیرالهی به همراه تلاش انسان برای کسب روزی لازم است. بدین معنا که تقدیرالهی بر این است که انسان باتلاش و کوشش خودش به روزی برسد.