رساله حاضر به معرفی رویکرد ساختواژه قاموسیlexical morphology) ) پرداخته است و آن را با داده های زبان فارسی مطابقت داده است.ازآن جایی که اساسا ساختواژه و نیز رویکرد صرف قاموسی، هم به موارد تصریف(inflection ) و اشتقاق(derivation) و هم به موارد ترکیب (compound ) می پردازد که بحث بسیار گسترده و مفصلی است ،نگارنده تنها به موارد وند افزایی بسنده کرده و موارد ترکیب را کنار گذاشته است . روش تحقیق توصیفی - داده بنیان است و واژه ها اکثرا از کتب معتبرمربوط به ساختار زبان فارسی در حوزه های آوایی ،ساختواژه و نحو انتخاب شده است . در نهایت پس از بررسی انجام شده می توان گفت ساخت بسیاری از واژه های زبان فارسی ازطریق این رویکرد قابل توجیه وتبیین می باشد، گرچه موارد استثنا هم وجود دارد که آنها نیز ذکر گردیده اند. این پایان نامه شامل 4 فصل می باشد . فصل اول به مقدمه و معرفی تحقیق پرداخته است. در فصل دوم مروری بر آثار و نظریات پیشینیان داشته و بسیاری از آنها را مورد بررسی قرار داده و سپس نظریه صرف قاموسی رابطور کامل معرفی کرده و جنبه های مختلف آن را مطرح کرده است.درفصل سوم نظریه فوق بر وندهای فارسی اعمال گردیده و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است .همچنین دراین باره که تا چه اندازه این نظریه بر داده های زبان فارسی مطابقت داشته و در چه مواردی آن را نقض می نماید، پرداخته است. در فصل چهارم نتیجه گیری تحقیق و جنبه های کاربردی آن بیان گردیده است و در پایان پیشنهادهایی برای مطالعات و تحقیقات بعدی مطرح شده است.

در این پژوهش به توصیف و بررسی طنز در مطبوعات طنز زبان فارسی بر اساس رویکردهای کاربردشناختی پرداخته می شود. مطبوعات مورد استفاده در این تحقیق از مجله های رسمی طنز کشور در فاصله سال های 1363 تا 1388 انتخاب شده اند. به علت حجم زیاد داده ها، روش جمع آوری داده ها در این تحقیق به صورت تصادفی بوده است. پژوهش حاضر ضمن معرفی نظریات مختلف در باب طنز، از دیدگاه کاربردشناختی زبان و با استفاده از رویکردهای توانش محور، نظریه انگاره معنایی طنز (ssth)، نظریه عمومی طنز کلامی (gtvh) و اصل عدم همکاری (ncp) به توصیف و بررسی انواع قالب های نوشتاری طنز در مطبوعات حال حاضر ایران پرداخته است. 6 متغیر پایه یا منابع دانش (krs) درمتون طنز، عبارتند از: تقابل انگاره، مکانیسم منطقی، موقعیت، هدف، شیوه روایت و زبان. کاربرد فراوان چند معنایی ، جناس، ایهام و استفاده از زبان گفتاری در نوشتار؛ استفاده از لهجه ها و گویش های مختلف؛ استفاده از اصطلاحات و ضرب المثل ها و تغییر عمدی آنها؛ ساخت گروه های اسمی سنگین که دارای صفت های زیاد و پشت سر هم و یا گروه درونه و جمله باشد؛ لغزش های عمدی زبانی؛ واژه سازی های قیاسی غیر واقعی؛ استفاده از علائم نقطه گذاری در جایگاه های نامتداول، استفاده از نام آواها، برهم زدن باهم آیی های معمول زبان و ... از جمله ابزارهای ساخت طنز به شمار می رود که در این رساله برای اولین بار مطرح گردیده و عنوان «شاخص های طنز» برای آن معرفی شده است. براساس نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق تخطی از اصول همکاری یکی از مهمترین ویژگی های کاربردشناختی طنز است.

استعاره یکی از ابزارهای موثر در انتقال تجربه و مفاهیم ذهنی افراد جامعه می باشد. شناخت ساز و کار استعاره در زبان فارسی بسیار مفید و کاربردی است که اخیراٌ مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش در صدد آن است به بررسی انواع استعاره و کارکرد آن در متون سیاسی بپردازد. از آنجایی که این موضوع از یک سو به کاربردشناسی مرتبط است و از سویی به حوزه ی معنی شناسی شناختی، پایه های کار برای تحقیق از حوزه ی کاربردشناسی و پایه های شناختی آن از حوزه ی زبانشناسی شناختی وام گرفته خواهد شد. روش تحقیق: در این پژوهش، روش تحقیق بر مبنای جمع آوری داده ها از روزنامه هایی که بطور کاملاٌ تصادفی انتخاب شده اند، می باشد. تمامی استعاره های بکار گرفته شده در بخش سیاسی این روزنامه ها استخراج شده است و این استعارات براساس ساختار صوری، ساختار معنایی و حوزه ی کاربردی مورد بررسی بسامدی قرار می گیرند. نتایج: در این پژوهش مشخص می شود که به لحاظ ساختار صوری از میان انواع مختلف ساختارها، بیشتر استعارات سیاسی از نوع گروه اسمی می باشند و نیز به لحاظ ساختار معنایی، بسامد استعارات توصیفگرا از سایر انواع استعارات بیشتر است و اکثر استعارات سیاسی از نظر حوزه ی کاربردی، مربوط به بدن انسان و ویژگی های مرتبط با انسان می باشند.

یکی از مهم ترین راههایی که افراد می توانند برای بیان دیدگاهها ، ایدئولوژی ها و طرز فکر خود به کارگیرند گفتمان است و در این خصوص نقش چشمگیرگفتمان مطبوعات در شکل دهی و جهت دهی به افکارعمومی انکار ناپذیر است . در این پژوهش چگونگی بازنمود متفاوت ِیک موضوع واحد از سوی نویسندگان مختلف در روزنامه های دو گروه متقابل با بهره گیری از تعدادی از مولفه های مطرح شده در رویکرد فرکلاف و همچنین مفهوم مربع ایدئولوژیک مطرح شده در رویکرد ون دایک نشان داده شده است. لذا سعی شده است با بررسی مولفه های واژگانی از قبیل انتخاب واژگان و معانی آنها ، نامگذاری و ارجاع ، استراتژی های گزاره پردازی و توصیف ، استعاره ، کنایه ، مجاز و مولفه های نحوی چون تعدی و وجهیت این تفاوت نشان داده شود. در بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها مشاهده شد که متون دو گروه در سطح واژگان ، نامگذاری و ارجاع و صفات و عبارات وصفیِ به کار رفته با یکدیگر تفاوت چشمگیری داشتند ؛ که این تفاوت حتی در بسیاری از موارد در حد تناقض و تضاد بود. متون همچنین در به کارگیری استعاره، کنایه و مجاز نیز با یکدیگر تفاوتهایی داشتند. در سطح نحوی و ساختار جملات نیز این تفاوت مشهود بود. برای مثال متون از نظر تعدی و به کار گرفتن فعل معلوم یا مجهول یا اینکه کدام عنصر به عنوان عاملِ جملات ظاهر شود یا کاربرد وجهیت خطاب به افراد و گروهها با یکدیگر متفاوت بودند.علاوه بر این لازم به ذکر است که تمامی این انتخابهای زبانی در سطوح مختلف ، همگی در راستای هدف و مقصود نویسنده و القای دیدگاه و ایدئولوژی مورد نظر او به مخاطبان بوده و تفاوت در آنها ، نشان دهنده تفاوت در زیربنای فکری ، ایدئولوژی ها و همچنین اهداف پدید آورندگان متون می باشند.

در این پژوهش به بررسی نقش نام اندامهای بدن در واژه سازی و شکل گیری استعاره های زبانی پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا فهرستی از نام اندامهای بدن و واژه های مبتنی بر آنها تهیه شده و سپس داده های یافت شده مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. تحلیلهای صورت گرفته، شامل تعیین نوع مقوله و تحلیل ساختواژی، ارائه معادل معنایی، و مشخص کردن وضعیت استعاری واژه ها می باشد. مجموع داده های مورد بررسی 1154مورد است که 49% آنها، از لحاظ نوع مقوله، متعلق به مقوله اسم، و 65% نیز از لحاظ ساختواژی مرکب می باشند؛ علاوه براین، بیش از 60% این واژه ها دارای کارکردی استعاری هستند. تعمیمهایی که از این بررسیها حاصل شده، بیانگر آن است که از میان نام اندامهای بدن، «سر»، «دست»، «دل»، «پا» و «رو» بیشترین کاربرد را در واژه سازی داشته اند. تعدادی از نام اندامها نیز در جریان دستوری شدگی واقع شده و کاربرد حرف اضافه ای یافته اند که از این میان می توان به «سر»، «پشت» و «لب» اشاره کرد. یافته های این پژوهش موید دیدگاه لیکاف و جانسون درباره استعاره می باشد.

وصیت نامه سیاسی- الهی امام خمینی مجموعه مدوّنی از اصول عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نظام اسلامی می باشد. تاکنون هیچ مطالعه منحصراً زبانشناختی ای روی این وصیت نامه انجام نشده است. بررسی پیش فرضی وصیت نامه امام از نقطه نظر انواع پیش فرض (وجودی، واژگانی، ساختاری، واقعیت پذیر، واقعیت ناپذیر، خلاف واقع) در همین راستا است.«پیش فرضها، باورها و عقاید گوینده هستند؛ گزاره هایی که هنگام ادا کردنشان، او صحتشان را مسلّم می داند، یا به نظر برسد که مسلّم دانسته است». در تحلیل پیش فرضی یک متن رویکرد خاصی وجود ندارد و تحلیل، صرفاً توصیفی و مبتنی بر مفاهیم است. با توجه به سوالات مطرح شده( که مربوط به انواع پیش فرض و میزان بسامد آنها هستند) این نتاج حاصل شد: 1- وجودی (501مورد) > 2- ساختاری (333مورد) > 3- واژگانی(239مورد) > 4- واقعیت پذیر (61مورد) > 5- خلاف واقع (20مورد) > 6- واقعیت ناپذیر (11مورد). محوری ترین اندیشه های امام که حاصل تحلیل پیش فرضی وصیت نامه ایشان است، عبارتند از: ضرورت بکارگیری آموزه های قرآنی در کنار احادیث و روایات معصومین در همه شئون از کشورداری گرفته تا زندگی فردی، جمع میان سیاست و دیانت، وحدت میان حوزه و دانشگاه، وحدت علم و دین، بقای دولت و هرحزب حاکم نتیجه توجه و عنایت به مستضعفین، تفکیک میان اسلام ناب محمدی(ص) و اسلام تحریف شده، هماهنگی میان ولایت مطلقه فقیه با حکومت مردمی یا دموکراسی.

در این پژوهش ادبیات داستانی جنگ برای کودکان ایرانی از منظر رویکرد گفتمان شناسی انتقادی بررسی می شود. این رویکرد یکی از جدیدترین و کارآمدترین رویکردهای تجزیه و تحلیل گفتمان شامل متون نوشتاری و گفتاری می باشد که در آن رابطه زبان و مسائل اجتماعی، رابطه ای دوسویه بوده و دارای تأثیر متقابل بر یکدیگر می باشند. داده های این پژوهش در برگیرنده ی، هفت داستان کوتاه و سه داستان بلند می باشد که در سال های 86-1380 با موضوع جنگ هشت ساله ایران و عراق منتشر شده اند. تحلیل این داستان ها، در دو بخش کلی انجام گرفته است. در اولین بخش، این داستان ها از نظر پی گیری روند «آشتی جویی» و «انتقام جویی» در قالب انگاره پیشنهادی این رساله و با توجه به راهکارهای تحلیل متنی انتقادی بررسی می شوند و سپس در بخش دوم، نحوه بازنمایی زنان در این داستان ها با توجه به روش های تحلیلی مونث – محور در گفتمان شناسی انتقادی بررسی می شوند. یافته های تحقیق در بخش اول نشان می دهد که علی رغم گذشتن دو دهه از پایان جنگ یعنی دورانی که برقراری ارتباط دوستانه بین دو ملت مطلوب و پسندیده می باشد، اغلب داستان ها یعنی هفت داستان، روند انتقام جویی را دنبال کرده اند. و یک داستان روند آشتی جویی را و دو داستان نیز از این نظر خنثی بوده اند. تحلیل های بخش دوم نیز نشان می دهند که به جز در یک داستان، در سایر داستان ها زنان منفعل و منفک از مسأله جنگ بازنمایی شده اند که این امر می تواند حاکی از این ایده قالب باشد که جنگ را پدیده ای مردانه می داند که نیاز به شجاعت، شهامت و صلابت نفس دارد و زنان را آنقدر احساساتی و غیر منطقی که نمی توانند مناسبتی با جنگ داشته باشند. لذا ادبیات جنگ مذکر – محور بوده و نقش زنان در جنگ، حتی در پشت صحنه ها و زمان پس از جنگ نیز نادیده گرفته می شود.

هدف این پژوهش بررسی اختلالات آوایی همخوان های فارسی در بیماران شکاف کام و بررسی روند بهبود آن ها پس از گفتاردرمانی است. دو فرضیه این تحقیق عبارتند از: 1. گفتاردرمانی تأثیری بر بهبود گفتار بیماران شکاف کام ندارد؛ 2. عواملی چون فیستول، ناکارآمدی دریچه کامی- حلقی و بی نظمی های دندانی رایج در این بیمارها تأثیری بر تولید نادرست آن ها ندارد. بررسی ها با توجه به دو بعد آواشناسی تولیدی و آواشناسی آکوستیک انجام شد. بررسی های تولیدی، بطور عمده، بر روی اصلاح شیوه تولید و جایگاه تولید کلیه همخوان های فارسی متمرکز بود. نتایج حاصل، هر دو فرضیه را رد کردند. در بخش آکوستیک به بررسی روند بهبود خیشومی شدگی در بیماران شکاف کام با بررسی همخوان های انسدادی پرفشار /p/، /b/، /k/ و /g/ و سایشی های پرفشار /f/ و/v/ پرداخته شد. در این بخش فرضیه اول اثبات اما فرضیه دوم رد شد.

رده شناسی، طبقه بندی حوزه هایی مانند زبان است. یکی از روش های طبقه بندی زبان ها براساس ساختواژه است. این رساله به بررسی ساختواژه ی زبان فارسی نوشتاری امروز براساس رویکردهای رده شناسی پرداخته است. پس از بیان پیشینه ی نظری و تجربی در فصل دوم، سه مقوله ی مطرح در رده شناسی ساختواژی، یعنی رویکرد کمی، همگانی های ساختواژی و رویکرد معیار معرفی شدند و سپس در فصل سوم میزان انطباق هر یک از این رویکرد ها با زبان فارسی بررسی شدند. داده ها از روزنا مه هایی که اخیراً چاپ شده اند، استخراج شدند و براساس قواعد مطرح در رویکردها تحلیل گشته اند. براساس نتایج حاصل از این پژوهش، طبق رده شناسی ساختواژیِ سنتی و بر اساس بیشترین گرایشات، زبان فارسی متعلق به رده ی زبانی تحلیلی است. این نتیجه نیز به دست آمد که زبان فارسی در اغلب موارد با همگانی های ساختواژی مطابقت ندارد و امکان بررسی ساختواژه ی زبان فارسی بر اساس رده بندی معیار وجود دارد. از جمله نتایج فرعی این رساله به دست آوردن رده بندی معیار ساختواژه زبان فارسی و سلسله مراتب آن است.

تحقیق حاضر به بررسی رابطه ی دلالت در نشانه های اشاره ای یک زبان اشاره ی خاص می پردازد. برای این منظور از طریق مصاحبه، 634 نشانه ی اشاره ای یک زبان اشاره ی خانگی استخراج و مورد بررسی قرار گرفته است. سپس به بررسی رابطه ی انگیخته ی نشانه ها و مفاهیم مرتبط به آنها پرداخته ایم. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که رابطه ی نشانه ها و مفاهیم در این زبان انگیخته است. از جمله نتایج دیگر این پایان نامه، ارائه ی ابزارهای شمایل گونه ی به کار رفته در این زبان اشاره بوده است. علاوه بر نتایج اصلی پایان نامه، نتایجی نیز تحت عنوان نتایج فرعی ارائه شده اند. این نتایج نکاتی هستند که با مشاهده ی زبان اشاره ی خانگی مورد مطالعه به دست آمده اند و هر یک می توانند زمینه ی مطالعه ای برای تحقیقات آینده باشند. برای نمونه نقش و چگونگی تاثیرگذاری بافت، چگونگی شکل گیری مفاهیم انتزاعی، میزان پیچیدگی این زبان اشاره، نظام های شمارش، خوانش ساعت و روزهای هفته مورد بررسی قرار گرفته اند.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی اصول رسایی (اصل توالی رسایی، اصل تماس هجا، اصل پراکندگی رسایی و اصل فاصله رسایی بهینه) در نظام واجی زبان فارسی است. به عبارت دقیق تر در این پایان نامه برآنیم تا بررسی کنیم که اولا: آیا خوشه-های همخوانی در زبان فارسی از اصل توالی رسایی پیروی می کنند و یا خیر؟ و ثانیا: آیا فرایند های واجی در زبان فارسی با انگیزه تبعیت از اصول رسایی انجام می شوند؟ با بررسی 680 واژه دارای خوشه همخوانی استخراج شده از فرهنگ لغت فارسی معین، روشن می شود که 68.67% واژه های یاد شده از اصل توالی رسایی تبعیت می کنند و اکثر واژه هایی که با اصل یاد شده در تناقض هستند جزء واژه های دخیل محسوب می شوند. همچنین با بررسی فرایند های قلب، حذف صامت، درج صامت و همگونی ناقص پسرو نیز با انگیزه تبعیت از دست کم یکی از اصول رسایی صورت می پذیرند.

چکیده در این پژوهش کوشیده شده است تا گویش مردم کدکن که گویشی کهن و تاریخی است از جهت آوایی، ساخت واژی و نحوی مورد بررسی قرار گیرد. در این بررسی، واج های گویش کدکن شامل 22 همخوان و شش واکه مشخص می گردد که در این میان همخوان «?/ ژ » درگویش تنها صورت آوایی دارد؛ نه واجی. و نیز دو همخوان «?/ء» و «h/ه» دو واج گونه مهم دارند: [؟] و [h?]. درمیان واکه ها نیز [?] ، [e:] و [o:] سه واج گونه مهم برای واکه های /e/ و /o/ به شمار می رود. بنابراین گویش کدکن یک واج کمتر از فارسی رسمی دارد و سایر تفاوت ها در حد واج گونه هاست. هم چنین دگرگونی های آوایی این گویش در مقایسه با فارسی رسمی بررسی شده است که نشانگر تحولات آوایی چشمگیر در همخوان ها و به ویژه واکه ها می باشد. بررسی ها در بخش ساخت واژی و نحوی نیز نشان می دهد که بیشترین تفاوت ها در بخش صرفی و کم ترین آن در ساختار جمله و نحو است. انواع فعل های مورد استفاده در گویش، به نسبت فارسی رسمی بیشتر است و برخی وندهای کهن فارسی، مانند پسوند «ak» و «a» فارسی میانه هنوز در پایان بسیاری واژه های گویش استفاده می شود. بررسی واژگانی، آوایی و دستوری گویش کدکن در مجموع نشان دهنده ی همانندی های بسیاری در فراگویی واج ها، کاربرد پیشوندها و پسوندها با زبان فارسی میانه (پهلوی) و فارسی دری می باشد. به گونه ای که می توان گفت آشنایی با گویش کهن کدکن می تواند بسیاری از ویژگی های ناشناخته تاریخ زبان فارسی را بر پژوهشگران زبان آشکار نماید.

این پژوهش ابتدا با بررسی داده های جمع آوری شده، به تعیین عناصر و اجزای دخیل در کارگفت های دعا و نفرین پرداخته است. در این راستا، عناصر: موجب کنش، کنشگر، کنش پذیر، خواسته ی کنش، واسطه ی کنش، کنش بیانی و کارکردکنش معرفی شده و ویژگی های هریک از آن ها در داده های پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. نکات دیگری که در این پژوهش بدان ها پرداخته شده، روشن کردن مرز دقیق کارگفت های دعا و نفرین و نیز بیان شباهت ها و تفاوت های آنها با دو دسته از مفاهیم می باشد؛ یکی مفاهیمی که این اصطلاحات در دیگر حوزه ها (ازجمله دیدگاه دینی ) دارند و دیگری،کارگفت هایی چون قربان صدقه و دشنام و ناسزا و ... که اشتراکات فراوانی با این دو کنش گفتاری دارند.

پژوهش حاضر به بررسی کاربرد مجازی نام حیوانات در ضرب المثل های فارسی و تحلیل برخی ویژگی های نحوی آن ها با رویکرد معنایی ـ شناختی می پردازد. به منظور دست یافتن به داده های مورد نظر دوازده هزار مثل فارسی را بررسی نموده و 1771 نمونه ی دارای نام حیوانات را استخراج و بررسی نمودیم. بیشترین تعداد ضرب المثل های فارسی دارای نام حیوانات با نام «خر» و واژه های هم خانواده با آن ساخته شده که 347 مورد را به خود اختصاص داده و برجسته ترین مولکول معنایی آن «بلاهت و نادانی» است. پس از آن نام «سگ» بیشترین بسامد ظهور را در ساخت چنین ضرب المثل هایی دارد که در 207 نمونه ظاهر شده و برجسته ترین مولکول معنایی آن «وحشی گری و درنده خویی» است. سومین نام حیوان پربسامد در ساخت ضرب المثل های فارسی، نام «شتر» است که در 102 نمونه ظاهر شده و برجسته ترین مولکول معنایی آن «بزرگی جثه» و از میان عادات رفتاری «بی ظرافتی و زمختی» است. از میان نام پرندگان نیز، نام «مرغ» با ظهور در 56 مثل فارسی، پرکاربردترین نام پرنده در ساخت ضرب المثل های فارسی محسوب می شود و برجسته ترین مولکول معنایی آن «تخم گذاشتن» است. پس از نام «مرغ» در این پژوهش به بررسی مولکول های معنایی نام «خروس» خواهیم پرداخت که در 28 نمونه ظاهر شده و برجسته ترین مولکول معنایی آن «آواز خواندن» است. پس از تعیین کاربردهای مجازی نام حیوانات مورد نظر در این پژوهش به تحلیل برخی ویژگی های نحوی آن ها می پردازیم تا نقش دستوری نام حیوانات را تعیین نموده و مشخص نمائیم که ویژگی های ساختاری ضرب المثل های فارسی دارای نام حیوانات تا چه حد انعکاسی از ویژگی های معنایی- آن ها است.

منظور از ادب این است که به دیگران نشان داده شود که به احساسات و نیازهایشان توجه می شود. در وا قع "ادب" شخصیت افراد را در جامعه نشان می دهد و برای افراد یک جامعه "ادب" مایه ی سربلندی، افتخار و آرامش خاطر است. آنچه که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، "نمود زبانی ادب" است که در موقعیتهای گوناگون، متفاوت جلوه می کند. با توجه به تدبیرهای ادب برون و لوینسون (1987) ،این پژوهش در پی بررسی آن دسته از اصول و تدبیر های ادب است که در زبان فارسی گونه ی مشهدی کاربرد بیشتری دارد. با توجه به بررسی های انجام شده در این پژوهش و با توجه به تعداد نمونه های جمع آوری شده، به لحاظ آماری مشخص شد که تدبیر ادب مثبت در زبان فارسی گونه ی مشهدی کاربرد بیشتری نسبت به تدبیر های دیگر ادب دارد.

در این تحقیق به مطالعه و بررسی بر روی زنجیره های پرسش و پاسخ در فارسی محاوره ای پرداخته و سعی در ارائه دسته بندی هایی برای انواع پرسش ها و پاسخ ها در مکالمات روزمره این زبان شده است. اگرچه در دستورهای سنتی به برخی از انواع پرسش ها و پاسخ های زبان فارسی اشاره شده است، به نظر می رسد در حال حاضر انواع متمایزتری از آن ها در صحبت های فارسی زبانان به چشم می-خورد. داده های این تحقیق از طریق ضبط ده ساعت از مکالمات روزمره افراد بزرگسال فارسی زبان جمع آوری شده است. متغیرهایی چون جنسیت، سن و طبقه اجتماعی در این تحقیق لحاظ نشده است. از آنجائیکه در مکالمات سخنگویان همواره هدفی را دنبال می نمایند، در خلال صحبت ها کنش های اجتماعی نیز بروز پیدا می-کنند. میزان کاربرد این کنش ها در زبان های مختلف متفاوت است. از این رو علاوه بر موارد ذکر شده، این پایان نامه در صدد نشان دادن چگونگی توزیع انواع کنش های اجتماعی در میان پرسش های موجود در زبان فارسی نیز بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که انواع پرسش ها به سه دسته پرسش با کلمه پرسشی، پرسش تقابلی و پرسش چندگزینه ای قابل تقسیم اند که از میان آن ها پرسش های تقابلی پرکاربردترین نوع هستند. برای پاسخ ها نیز چهار گونه پاسخ مستقیم، غیرمستقیم، بی ربط و بدون پاسخ در نظر گرفته شد که در میان این چهار نوع، پاسخ مستقیم رایج ترین نوع پاسخ است. در بررسی انواع کنش های اجتماعی نیز مشخص شد که کنش درخواست/ پیشنهاد متداول ترین نوع کنش می باشد.

بسیاری از ویژگی های گفتاری نظیر کشش، تکیه، زیر و بمی، بلندی صدا و همچنین زبان بدن در دریافت معنا و منظور پیام دهنده بسیار موثر واقع می شوند. در زبان نوشتاری به دلیل ماهیتش، این عناصر بازنمودی ندارند. بکارگیری علایم سجاوندی در نوشته ها، تلاشی برای رفع این خلأ می باشد. چگونگی ظهور علایم سجاوندی در خط فارسی از دیر باز تا به امروز، یکی از موضوعات مهمی است که در حوزه ی زبانشناسی کمتر به آن پرداخته شده است. از این رو در این پژوهش با روش عکس برداری و یادداشت برداری، نخست به انواع و کارکرد علایم به کار رفته در تعدادی از نسخ عکسی، نسخ خطی، نسخ چاپ سنگی، نخستین مکتوبات چاپی، صفحات وب و پیامک ها پرداخته ایم. سپس سیر تحوّل این علایم در این نسخ مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که از قرن پنجم هجری قمری، علایمی در خط فارسی ظاهر شده است، اما به دلیل حاکم نبودن اصول نشانه گذاری، این علایم به صورت یکسان و یکدست در نوشته ها به کار نرفته اند. در این پژوهش، به غیر از علامت ویرگول که از ابتدا در انواع نسخ مورد تحلیل نگاشته شده، نخستین علایم سجاوندی با کارکرد امروز خود، در نسخ چاپ سنگی ظاهر شده است و به تدریج با ورود صنعت چاپ به کشور و همچنین ترجمه ی متون، علایم امروز، به صورت یکدست در نوشته ها ظاهر شده و اصول خاصی بر نشانه گذاری در خط فارسی حاکم شده است. بررسی علایم مورد استفاده در صفحات وب و پیامک ها، گواه بر این مطلب می باشد که این نشانه ها با همان شکل و کارکرد در دنیای دیجیتال ظاهر می شوند.

این پژوهش به بررسی استعاره در ادبیات داستانی جنگ از منظر رویکرد زبان شناسی شناختی می پردازد. در این رویکرد، استعاره را پدیده ای گریز ناپذیر از زبان آدمی و ابزار مناسبی برای چگونگی اندیشیدن و رفتار های زبانی می-دانند. منبع داده های این پژوهش 20 کتاب با موضوع جنگ ایران و عراق بوده اند. این کتاب ها جزء آثار برتر جشنواره دفاع مقدس بوده و بازه زمانی آن ها بین سال های 1369 تا 1384 می باشد. استخراج داده های این پژوهش نشان داد که از یازده حوزه مبداء در استعاره های بکار رفته در گفتمان جنگ استفاد شده است. در بیشتر این استعاره ها مسئله قطبی-سازی نیروی خودی و نیروی دشمن مطرح می باشد. به این معنا که در اکثر موارد، نگاه به نیروی خودی مثبت و نگاه به نیروی دشمن منفی است. در بررسی پر کاربرد ترین حوزه های مبدأ مشاهده شد که دو حوزه اعتقادی-ارزشی و حیوانات، جزء پر کاربرد ترین حوزه ها می باشند. همچنین در هر حیطه، استعاره های هسته مشخص شدند که "جبهه کربلاست" و "رزمندگان پرنده اند" به ترتیب استعاره های هسته حوزه های ذکر شده می باشند و حوزه اعتقادی-ارزشی نیز، بیشترین میزان وابستگی فرهنگی را دارا بود.

موضوع این پژوهش، بررسی نشانگرهای گفتمان در سرمقاله های برخی روزنامه های فارسی و انگلیسی براساس رویکرد فریزر(2005)، می باشد. این رویکرد تابه حال در تحقیقات زبانشناسان ایرانی بر روی زبان فارسی پیاده نشده است .این تحقیق، پژوهشی داده بنیان است. داده مورد استفاده، 76 سرمقاله روزنامه است. 28 سر مقاله از 4 روزنامه فارسی، با تعداد 25312 واژه و 48 سرمقاله از 4 روزنامه آمریکایی، با تعداد 25079 واژه انتخاب شدند و پس از یافتن نشانگرهای گفتمان، این عناصر زبانی بر اساس رویکرد فریزر(2005) - که نشانگرهای گفتمان را به چهار دسته تقابلی (cdm)، تفصیلی (edm) ، استنتاجی (idm) و زمانی (tdm) تقسیم می کنند -، طبقه بندی شده و از نظر تعداد، نوع، بسامد و توالی نشانگرها با هم، مقایسه، و شباهتها و تفاوتهای آنها مورد بررسی قرارگرفته است. سپس، معنادار بودن نتایج حاصل، با استفاده از جدول توافقی و آزمون «کی دو» تعیین گردید و نتایج زیر به دست آمد: در سرمقاله های منتخب روزنامه های فارسی، بیشترین نشانگرهای گفتمان ، به ترتیب نشانگرهای تفصیلی، تقابلی، استنتاجی و زمانی؛ و در سرمقاله های منتخب آمریکایی، به ترتیب، نشانگرهای تفصیلی، تقابلی، زمانی و استنتاجی می باشند. در داده فارسی، تعداد کل نشانگرها، تعداد نشانگرهای تفصیلی و استنتاجی، و همچنین، موارد توالی دو نشانگر باهم،بیشتر از داده انگلیسی است. در مقابل، تعداد نشانگرهای تقابلی و زمانی، در سرمقاله های آمریکایی بیشتر از تعداد آنها در داده فارسی است. در سرمقاله های فارسی، نشانگرهای تفصیلی، و در سرمقاله های انگلیسی زبان، نشانگرهای زمانی بیشتر از سایر نشانگرها در توالی ها حضور دارند. با توجه به معنادار بودن تفاوتها، می توان نتیجه گرفت که – براساس داده تحلیل شده- در شیوه نگارش سرمقاله فارسی،استفاده از نشانگرهای گفتمان بیشتر از سرمقاله انگلیسی است، مباحث حالت توصیفی دارند، نتیجه گیری بسیار زیاد است و از رابطه زمانی، بسیار کم استفاده می شود. حال آنکه، در سرمقاله انگلیسی، مباحث بیشتر به صورت تقابلی و بحث انگیز مطرح می شوند، از روابط زمانی استفاده زیادی می شود و نتیجه گیری بسیار کم است.

از جمله عوامل شکل دهنده گفتمان، کاربرد نشانه های احتیاط ( hedge) می باشد. صورتها و ساختارهایی که برای بیان شک و تردید به کار می روند در زبانشناسی به نام نشانه های احتیاط نامیده می شوند. عباراتی همچون: (شاید، اگر، ممکن است...) ازهمین موارد هستند که باعث سلب اطمینان از گزار? مطرح شده می شوند. رساله حاضر به بررسی کارکردهای این نشانه ها در ششصد آیه از قرآن کریم بر اساس چارچوب هایلند(2005) می پردازد. به این منظور هفت سوره از قرآن به صورت تصادفی انتخاب شدند که مشتمل بر سیصد آیه مکی و سیصد آیه مدنی می باشند. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که وجود این عبارات احتیاط آمیز منتسب به خداوند و اصول دین نبوده است بلکه نسبت به بندگان آورده شده است و بازهم در چنین شرایطی نوعی تهدید و هشدار بوده و غرض از آوردن این نشانه های احتیاط نوعی معنای تاکیدی و تنذیری پنهان را در خود دارند.

در این رساله، برای نخستین بار نقل قول در مطبوعات فارسی زبان مورد بررسی قرار گرفت و با نقل قول در مطبوعات انگلیسی زبان مقایسه شد. اگر دو یا چند زبان را به منظور پی بردن به اشتراکات و اختلافات آنها با هم مقایسه کنند، این کار معمولاً در حوزه زبانشناسی مقابله ای (contrastive linguistics) قرار می گیرد. از اینر و در چهارچوب بررسی مقابله ای، اخبار سیاسی منتخب دو روزنامه ی فارسی زبان (خراسان و اطلاعات) و دو روزنامه ی انگلیسی زبان (گاردین و ایندیپندنت) طی بازه زمانی یک هفته بررسی و با هم مقایسه شدند. نقل قول به دو دسته ی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم شد و روزنامه ها از نظر بسامد کاربرد و چگونگی استفاده از نقل قول مستقیم و غیر مستقیم مقایسه شدند. تغییراتی از قبیل تغییر ضمایر، تغییر قیدهای زمان و مکان و افزوده شدن حرف ربط «که» هنگام تبدیل نقل قول مستقیم به نقل قول غیر مستقیم در روزنامه های منتخب بررسی و با یکدیگر مقایسه شدند. همچنین افعال گزارشی، بار معنایی شان، میزان استفاده از آنها و تأثیرشان بر مفهوم نقل قول مورد بررسی قرار گرفت. روزنامه ها از نظر کاربرد صحیح علائم نگارشی نیز بررسی و با یکدیگر مقایسه شدند. در رساله ی پیش رو، پس از مروری بر پیشینه ی تحقیق و معرفی چهارچوب نظری، تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده صورت می گیرد و در پایان پس از بیان نتایج، پیشنهادات برای پژوهش های آتی ارائه می گردد

چکیده این پایان نامه به بررسی زبان شناختی بزه های زبانی توهین، تهدید، افترا و نشر اکاذیب می پردازد. برای این مقصود، 30 پرونده مربوط به این بزه ها که از دو مجتمع قضایی در مشهد به دست آمده است مورد تحلیل قرار گرفت. این تحلیلها بر اساس سه نظریه ی کنش گفتاری، شرایط اقتضایی و ساخت رخداد صورت گرفته و به دو بخش تقسیم می گردد: 1) تحلیل عناصر موثر ممکن در تحقق جرایم زبانی توهین، تهدید، افترا و نشر اکاذیب 2) تحلیل شرایط اقتضایی آن ها. در بخش اول برای هر یک از این بزه ها فهرستی از عناصر موثر ممکن با توجه به متن قانون مجازات اسلامی، تفسیر قانون، مفاهیم زبان شناختی و مشاهدات نگارنده در نظر گرفته شده و تأثیرگذاری آن ها در هر پرونده مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی ها نشان می دهد که در این پرونده ها در عناصر موثر، بافت و صریح یا ضمنی بودن در تحقق همه ی این بزه ها موثر است. عنصر عرف در سه بزه اول موثر و عنصر مستقیم یا غیرمستقیم بودن غیرموثر است. در مورد بزه آخر، عنصر عرف غیرموثر و عنصر مستقیم یا غیرمستقیم بودن موثر است. در بخش دوم بررسی شرایط اقتضایی نشان می دهد که در این پرونده ها در مورد این چهار بزه، شرایط پیشین حاوی عنصر نارضایتی در فرد مجرم می باشد. شرایط گزاره ای بزه توهین به زمان حال، بزه تهدید به زمان آینده، بزه های افترا و نشر اکاذیب به حال و گذشته ناظر است. شرایط صداقت به قصد صادقانه ی فرد در انجام کنش اشاره دارد و شرایط ضروری به تغییر وضعیتی اشاره می کند که در نتیجه ی کنش فرد بزه کار در فرد بزه دیده صورت می گیرد.

رساله ی حاضر به معرفی رویکردهای مختلف به تکواژآرایی از جمله ساختواژه ی واژگانی کیپارسکی، رده شناسی، معنی شناختی بایبی و دستوری شدگی گیون می پردازد. اصول و مبانی این رویکردها بررسی و ساختمان فعل فارسی با رویکرد معنی شناختی بایبی مطابقت داده می شود. بایبی(1985) با معرفی اصول همبستگی و تعمیم واژگانی به بررسی مقوله های تصریفی در فعل پرداخته است. اصل همبستگی ترتیب مقوله-های تصریفی فعل را مشخص می کند. براساس این اصل هر مقوله یی که همبستگی معنایی بیشتری با فعل دارد نزدیک تر به پایه ی فعل ظاهر می شود در حالی که مقوله یی که همبستگی معنایی کمتری به فعل دارد دورتر از پایه ی فعل قرار می گیرد. اصل تعمیم واژگانی برخلاف اصل همبستگی معرف این است که مقوله یی که عمومیت بیشتری دارد همبستگی معنایی کمتری دارد و مقوله یی که تعمیم واژگانی کمتری دارد ، همبستگی معنایی بیشتری به پایه ی فعل دارد. اصل همبستگی از اصل تعمیم واژگانی مهم تر است و می تواند مبنای بررسی ترتیب وندها قرار بگیرد. سوال تحقیق این است که آیا براساس اصل همبستگی می توان ترتیب مقوله هایِ تصریفیِ فعل را در زبان فارسی تعیین کرد؟ با بررسی فعل های پنج متن نوشتاری از زبان فارسی امروزی و ارائه ی تحلیل های صوری و معنایی برای هر فعل، نحوه ی ترتیب تکواژهای تصریفی در هر فعل مشخص شده است. تحلیل معنایی فعل مقوله های نمود، وجه، زمان، جهت، شخص و شمار، نفی و تکواژ سببی ساز را در فعل زبان فارسی نشان می دهد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها این نتیجه حاصل شد که ساختمان فعل زبان فارسی براساس اصل همبستگی قابل توجیه است اما ترتیب این مقوله ها در فعل فارسی با ترتیب ارائه شده از طرف بایبی متفاوت است.

پژوهش حاضر به منظور توصیف اختلال کاربرد شناختی در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی / نقص توجه با استفاده از چک لیست مهارت های ارتباطی کودکان، ccc-2 انجام گرفت. یکی از اهداف پژوهش حاضر بررسی این بود که آیا چک لیست مهارت های ارتباطی کودکان به عنوان یک ابزار سنجش مشکلات کاربرد شناختی زبان از روایی و پایایی قابل قبول در زبان فارسی برخوردار است؟ به این منظور این چک لیست توسط والدین 25 کودک12-6 ساله اتیسم به عنوان گروه آزمایش و 247 کودک 12-6 ساله عادی به عنوان گروه کنترل اجرا شد.آلفای کرونباخ بدست آمده برای هر کدام از مقیاس ها بین 55/0 تا 80/0 متغیر بود. آلفای کل برای گروه عادی و اتیسم به ترتیب 83/0 و 80/0 بدست آمد. ضمن این که نتایج آزمون تی مستقل و یومان ویتنی نیز نشان داد کهاین چک لیست در افتراق بین گروهی که اختلال زبانی دارند از گروهی که دچار این اختلال نیستند، موفق عمل کرده است.هدف دیگر پژوهش حاضر بررسی این نکته بود که آیا به لحاظ مشکلات زبانی تفاوتی میان گروه اتیسم و بیش فعال وجود دارد؟ و آیا ccc-2 قادر است تا کودکان عادی، اتیستیک و بیش فعال را از یکدیگر متمایز سازد؟ منظور آزمودن سوالات فوق ،آزمون تحلیل واریانس چند متغیری و آزمون بنفرونی بر روی داده های بدست آمده از 30 کودک بیش فعال، 30 کودک عادی و 25 کودک اتیستیک 12-6 ساله انجام گرفت. نتایج نشان داد که: 1) عملکردگروه اتیسم در تمامی حوزه های زبانی چک لیست ضعیف تر از گروه عادی و بیش فعال بود. 2) کودکان بیش فعال نیز درمقایسه با کودکان عادی در اکثر حوزه های زبانی ccc-2 دچار اختلال بودند.3) مشکلات زبانی گروه اتیسم در مقایسه با گروه بیش-فعال بسیار جدی تر است.

تحلیل خطاهای زبان آموزان یکی از شیوه های اثربخش در اصلاح روش های آموزش زبان دوم است. در واقع، بروز اجتناب ناپذیر خطاها در روند زبان آموزی در هر سطحی، این امکان را برای مدرسان و محققان فراهم می آورد که با بررسی و تحلیل آن ها انواع و علل بروز خطاها را تعیین نمایند و از این طریق، راه های موثری در جهت بهبود و اصلاح شیوه ی آموزشی ارائه نمایند. هدف از نگارش این پژوهش بررسی، طبقه بندی و علت یابی خطاهای نوشتاری 32 نفر فارسی آموز روسی زبان سطح میانی می باشد. خطاهای این دسته از زبان آموزان درمجموع 87 متن نوشتاری، 1504 خطا بوده است که از طریق روش های خودانگیخته (استخراج آزاد) و انشایی گردآوری شده است. خطاهای نوشتاری این گروه از فارسی آموزان با توجه به تقسیم بندی جیمز (1998) به ترتیب در گروه های املایی، مکانیکی، واژگانی و دستوری دسته بندی و هر دسته در زیرمجموعه هایش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین منشأ وقوع خطاها در دو گروه خطاهای «میان زبانی» (خطاهایی که منشأ تولید آن ها زبان مادری (روسی) می باشد) و خطاهای «درون زبانی» (خطاهایی که منشأ تولید آن ها زبان دوم (زبان فارسی) است) بررسی گردیده است. نتایج پژوهش نمایانگر آن است که خطاهای دستوری 54.89%، خطاهای املایی 28.94%، خطاهای واژگانی 14.84% و خطاهای مکانیکی 1.33% خطاها را شامل می شوند. همچنین تحلیل داده های تحقیق نشانگر آن است که 77.03% خطاها منشأ درون زبانی و 22.97% خطاها منشأ میان-زبانی دارند و این امر تأثیر بیشتر زبان فارسی (دوم) را در بروز خطاها نسبت به زبان روسی (مادری) نشان می دهد.

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل زبان شناختی 60 نمونه کتاب داستانی در گروه های سنی «الف»، «ب»، و »ج» اختصاص دارد (20 نمونه گروه سنی «الف»، 20 نمونه گروه سنی «ب» و 20 نمونه گروه سنی«ج»). جهت تحلیل واژه ها و جملات نمونه کتاب های داستانی در سه گروه مذکور، 20 جمل? اول هر کتاب داستانی در هر گروه سنی انتخاب و در مجموع 1200 جمله مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های حاصل از انجام پژوهش نشان می دهد که به لحاظ زبان شناختی، داستان های کودکان حاوی واژه های گفتاری و جمله هایی با ساخت دستوری ساده هستند که این مشخصه در هر سه گروه سنی مشترک می باشد و به تدریج با افزایش رشد زبانی کودک در سنین بالاتر به تعداد ساخت های پیچیده و جملات و واژگان مرکب افزوده می شود. بررسی های آماری نشان می دهد که اکثر جملات در هر سه گروه سنی به صورت مستقیم نقل قول شده اند و این خود نشان دهند? سادگی جملات است؛ زیرا درک نقل قول غیرمستقیم برای کودک امری دشوار و پیچیده است و نویسنده با وقوف به این امر، اکثر جملات را به صورت مستقیم و به دور از هرگونه تکلف نقل قول کرده است. از آنجایی که درک زمان حال برای کودک آسان تر و ملموس-تر است، نویسندگان در گروه سنی «الف» بیشتر از فعل مضارع در روایت داستان بهره برده اند. به تدریج با رشد زبانی کودک، افعال ماضی نسبت به افعال مضارع بیشتر تکرار می شوند و از درصد فراوانی بالاتری برخوردار هستند. این امر در مورد افعال متعدی و لازم نیز صادق است که به-نظر می رسد با بالا رفتن گروه سنی نویسنده بیشتر از افعال لازم به جای متعدی استفاده کرده است. بعلاوه واژه های بسیط با درصد فراوانی چشم-گیری نسبت به واژگان غیربسیط تکرار شده اند. از میان روابط معنایی، پس از رابط? معنایی باهم آیی، تقابل دارای درصد فراوانی بالاتری بوده است. به طور کلی می توان گفت قصه های کودکان دارای قواعد خاص و منطبق با ذهن، فکر و درک کودک است؛ بنابراین نویسندگان کتاب کودک، باید همان طور که او جهان را می شناسد، برای او بنویسند.

در این پژوهش به بررسی نظام نوبت در ارتباطات اینترنتی همزمان (چت) بر اساس تحلیل گفتمان پرداخته -شده است و نشان داده شد که ویژگی های نوبت گیری و واگذاری آن هنگام استفاده از این تکنولوژی نوین برای انجام مکالمات و برقراری ارتباط به چه صورت است. برای انجام این بررسی 200 متن چت نوشتاری از کاربران فارسی زبان جمع آوری و تحلیل شد. کاربران برای حفظ و کنترل نوبت از شیوه های متفاوتی استفاده می کنند. از 1036 مورد کنترل نوبت،توالی زمانی منظم (75/45 درصد) بیشترین و w8 (63/4 %) کمترین کاربرد را داشته اند. به منظور واگذاری نوبت نیز راهکارهای متفاوتی استفاده می شود که در متون چت بررسی شده 1565 مرتبه واگذاری نوبت در مکالمه صورت گرفته است که در این بین بیشترین کاربرد مربوط به جملات پرسشی (10/39%) و کمترین میزان استفاده مربوط به f. (98/1%) است. به طور کلی علی رغم اینکه نوبت گیری، انتقال و واگذاری آن در تمامی مکالمات و ارتباطات وجود دارد، راهکارهای مورد استفاده در این زمینه با توجه به نوع رابطه افراد دخیل در ارتباط و نیز عادات فردی آنها متفاوت است.

تحولات زبانی از قدیمی ترین دوران در زبان فارسی مشهود است که عبارتنداز: تحول واجی، صرفی، نحوی، واژگانی، معنایی، رسم الخطی. از دوره ی قاجار به بعد نیز به دلیل دگرگونی های سریع جامعه، تحولات زبان سرعت یافته است و در برخی زمینه ها، زبان را دچار آشفتگی کرده است. این رساله در صدد است که عوامل و انواع تحول زبان را از دوره ی قاجار تا دوره ی فرهنگستان اول (عهد تدوین ضوابط معین زبان) تشریح کند و بررسی نماید تلاش هایی که برای زدودن عناصر خارجی از زبان فارسی در دوره ی فرهنگستان اول صورت گرفته و قوانینی که برای زبان و خط در این دوره تدوین شده، آیا توانسته است نابه سامانی های زبانی دوره ی قاجار و پس از آن را سامان بخشد؟ در این رساله برای تحلیل دگرگونی های زبانی عهد قاجار تا دوره ی فرهنگستان اول، بر اساس وقایع تاریخی و تألیف آثار به سبک های گوناگون، دوره ی مورد بحث به چهار دوره تقسیم شده است که عبارتند از: 1- دوره ی اول قاجار (1210- 1313 هـ . ق / 1174- 1274 هـ . ش) 2- دوره ی آخر قاجار یا دوران مشروطه (1314- 1344 هـ . ق / 1274– 1303 هــ . ش) 3- دوره ی رضاخان پهلوی تا قبل از تشکیل فرهنگستان اول (1304- 1313 هـ . ش) 4- دوره ی فرهنگستان اول (1314- 1320 هـ . ش) برای مطالعه ی دگرگونی های زبانی دوره ی مورد بررسی، از هر دوره 10 کتاب و از هر اثر 15 صفحه به طور تصادفی انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس نمونه-های استخراج شده از متون منتخب هر دوره ای با زبان نوشتاری رسمی و معیار امروز سنجیده شده است و به این ترتیب سعی شده است تحولات زبانی این دوره نشان داده شود. در دوره ی قاجار تا عهد فرهنگستان اول، مهم ترین علل برون زبانی تحول زبان آشنایی با غرب و افزایش مسافرت ها به فرنگ و رواج صنعت چاپ و عمده ترین دلایل درون زبانی، قانون «کم کوشی زبان» و تلاش برای سهولت تلفظ بوده است. در دوره ی فرهنگستان اول با تدوین قواعد ضابطه مند برای زبان و خط، تا حد زیادی آشفتگی های زبانی که در دوره ی قاجار تا قبل از تشکیل فرهنگستان اول معمول شده بود، نظم یافت که در حوزه ی رسم الخط زبان مشهودتر است. فصول رساله به طور خلاصه از این قرار است: فصل اول به کلیات پایان نامه پرداخته است. فصل دوم انواع تحولات زبانی و عوامل آن ها را در طول تاریخ معرفی می کند. فصل سوم انواع تحولات زبانی در دوره ی قاجار تا عهد فرهنگستان اول را مورد مطالعه قرار داده است. فصل چهارم به نتیجه گیری اختصاص یافته است.

پژوهش حاضر به بررسی مقایسه ای روایت های شفاهی و کتبی در زبان فارسی بر اساس الگویی که لباو در سال 1972 برای هر روایت کامل مربوط به تجربه شخصی ارائه نموده است، می پردازد. همان طور که لباو می گوید هر روایت شفاهی کامل دارای شش بخش می باشد که عبارتند از: 1ـ چکیده 2ـ جهت گیری 3ـ کنش گره افکن 4ـ ارزیابی 5ـ فرجام و 6ـ نتیجه گیری. از اهداف این پژوهش بررسی این بود که آیا روایت های شفاهی و کتبی در زبان فارسی با این الگو مطابقت دارند؟ و چه شباهت ها و تفاوت هایی میان روایات شفاهی و کتبی فارسی از لحاظ الگوی لباو و ویژگی های گفتمان شفاهی و کتبی چیف وجود دارد؟ بدین منظور، 30 روایت شفاهی و 30 روایت کتبی از 30 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد جمع آوری گردید. از هر شرکت کننده یک روایت شفاهی و یک روایت کتبی استخراج شده است. میانگین سنی شرکت کنندگان 25 سال بود. در این تحقیق متغیر جنسیت در نظر گرفته نشده است. پس از جمع آوری داده ها، روایات شفاهی پیاده سازی شدند. ابتدا این روایات را بر اساس ویژگی هایی که چیف مطرح کرده است بررسی نمودیم. نتایج نشان داد که همان طور که چیف می گوید زبان نوشتار فشرده و منسجم می باشد، برخلاف زبان گفتار که به دلیل مکث، شروع غلط و پرکننده ها گسسته می باشد. روایات شفاهی طولانی تر از روایت های کتبی بودند. میانگین کلمات در روایات شفاهی 227 و در روایات کتبی 138 بود. در مورد ساختار روایات نیز نتایج نشان داد که هم روایات شفاهی و هم روایات کتبی از الگوی لباو تبعیت می کنند. تنها تفاوت در دو مقوله چکیده و نتیجه گیری بود که به نظر می-رسد در روایات زبان فارسی اختیاری هستند و راویان فارسی زبان کمتر از این دو مقوله در روایات خود استفاده می کنند ولی 4 بخش دیگر ضروری هستند. از دیگر نتایج این پژوهش این بود که اختلاف معناداری بین این دو گروه از روایات از نظر انواع ارزیابی مانند لانه گیری شده، کمیت نماها، مقایسه گرها (جملات منفی، سوالی، امری) وجود داشت. بدین معنا که ابزارهای ارزیابی-کننده در روایت های شفاهی بیشتر از روایات کتبی استفاده شده اند.

در تحقیق حاضر، به مطالعه و بررسی زنجیره های پرسش و پاسخ در دادگاه-های کیفری پرداخته شده است. با توجه به این که تعامل در نهادی چون دادگاه نامتقارن است و روابط قدرت به شکلی بارز نمود پیدا می کند، قطعأ در شاخص های گفتمان شفاهی مانند نوبت گیری، شیوه طراحی و توزیع نوبت های گفت وگو و همچنین نحوه پرسش و پاسخ و انواع پرسش وپاسخ هایی که در این محیط مطرح می شوند، در مقایسه با مکالمات معمولی تفاوت هایی وجود دارد. گرد آوری داده های این تحقیق از طریق حضور محدود به مدت ده روز در دادگاه های کیفری و با مشاهده و ثبت نوشتاری همزمان گفته های قاضی و متهم انجام گرفته که شامل رسیدگی به 20 پرونده با موضوعات مختلف می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که انواع پرسش های بکار رفته در این محیط به سه دسته پرسش های تقابلی(بله/خیر)، با کلمه پرسشی و چند گزینه ای تقسیم می شوند؛ پرسش های تقابلی و با کلمه پرسشی نیز هر کدام دارای زیر مجموعه هایی می باشند. به لحاظ کاربرد انواع پرسش ها، پرسش های با کلمه پرسشی بیش از همه بکار گرفته می شوند. برای پاسخ ها نیز، چهار گونه پاسخ مستقیم، غیر مستقیم، بی ربط و بدون پاسخ (سکوت) در نظر گرفته شد که پاسخ مستقیم پر کاربردترین نوع می باشد. علاوه بر موارد فوق، تأثیر رابطه قدرت بر نحوه پرسش و پاسخ، نوبت-گیری و ساختار های ترجیحی بکار رفته در این محیط نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در دادگاه نقش افراد کاملاً مشخص و از قبل تعیین شده است و قاضی به عنوان فرد دارای قدرت، جریان پرسش و پاسخ و نوبت کلام را در دست دارد و متهم در جایگاه پایین تر ملزم به ارائه پاسخ های ترجیحی است.

در این پژوهش به مطالعه و بررسی بازنمایی زن در دو دوره کشف و اشاعه حجاب در متون روزنامه ها و اسناد دولتی، در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته شده است. موضوعِ متون مورد تحلیل در این تحقیق، حجاب زنان است. داده های تحقیق از اسناد دولتی و روزنامه های رسمی کشور، در دو بازه ده ساله انتخاب شدند؛ که هر بازه به یک دور? مهم اجتماعی در کشورمان اختصاص دارد. به علت حجم زیاد داده ها، روش جمع آوری در این تحقیق به صورت تلفیقی از انتخاب و تصادف بود. پژوهش حاضر ضمن ذکر پیشینه حجاب در ایران، به معرفی دو چارچوب مختلف در تحلیل گفتمان انتقادی می پردازد. چارچوب اول با عنوان «تحلیل گفتمان انتقادیِ معرفتی»، با بررسی زبانِ بکار گرفته شده در متن، به ایدئولوژی ذهنی نویسنده دست می یابد. چارچوب دوم نیز با عنوان «تبیین عرف در گفتمان فمینیستی»، ابزاری است زبانی که وجود تبعیض جنسیتی در اجتماع را با تمرکز بر تحلیلِ متن آشکار می نماید. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق نشان داد که در هر دو دوره زن جنس ضعیف است؛ و مرد بر او مسلط می باشد. مشخص شد که در ایدئولوژی ذهنی نویسنده های دو دوره، جه زن و چه مرد، جایگاه مرد در خانه و اجتماع از قدرت بیشتری برخوردار است. نشانه های تبعیض جنسیتی در جامعه نیز در هر دو دوره دیده شد (هرچند نه بصورت یکسان). شواهدی که مبیّن عدم اعتقاد به فرضیه همسانی است، از بیشترین بسامد وقوع در متون برخوردار بودند.

این پایان نامه با عنوان «تشخیص مرزهای تکواژی در زبان فارسی بر اساس اطلاعات واجی (با هدف کاربرد در برنامه ‏های رایانه ‏ای پردازش زبان)» به بررسی روش تجزیه ساختواژی پیشنهادی هریس (1995) و میزان کارآمدی این روش بر روی زبان فارسی می‏پردازد. هدف از انجام این تحقیق این است که با آزمودن مدل تجزیه ساختواژی هریس بر روی داده ‏های نوشتاری زبان فارسی، امکان استفاده از آن را در برنامه ‏های پردازش زبان فارسی برای تجزیه تکواژی مشخص کند. برای آزمودن روش هریس از پنجاه جمله فارسی استخراج شده از پایگاه داده ‏های زبان فارسی برای جامعه نمونه استفاده کردیم. به دلیل عدم وجود پیکره زبان فارسی مناسب برای آزمودن فرضیه این پژوهش از سه گویشور زبان فارسی برای جمع ‏‏آوری سایر داده ‏ها کمک گرفتیم. سپس داده ‏های جمع ‏آوری شده را به صورت دستی، واج ‏نویسی کردیم و به شمارش تعداد متغیر همنشینی واج ‏ها پس از هر واج پاره ‏گفتارها پرداختیم. تقطیع پاره ‏گفتارها در نقاط اوج تعداد متغیر همنشینی، تکواژهای به دست آمده از این روش تقطیع را مشخص نمود. نتایج این آزمون بر روی جامعه نمونه نشان می‏دهد که تقطیع ساختواژی با دقت 97% و بازیابی 75% صورت گرفته است. میزان دقت 0/97 این روش برای تعیین مرزهای تکواژی، نتیجه بسیار خوبی است. نکته مهم این است که این نتایج از پردازش یک پیکره برچسب ‏گذاری نشده، به دست آمده است. با اینکه در آزمودن روش هریس تکواژهای فارسی با دقت خوبی به دست می‏آیند به نظر می‏رسد این روش نمی ‏تواند به عنوان مدل رایانه ‏ای برای پردازش ساختواژی متون فارسی به کار گرفته شود و نتایج قابل قبولی را برای کاربرد در موتورهای جستجو، ماشین ‏های ترجمه و یا دیگر برنامه ‏های پردازش زبانی ارائه دهد. با این وجود از آن‏جا که در برنامه ‏های تبدیل گفتار به متن، آواها به صورت خام به دست می ‏آیند، به نظر می‏رسد این مدل بتواند متون آوانویسی شده فارسی را با دقت خوبی به تکواژها تجزیه کند و ازاین ‏رو در برنامه ‏های پردازش گفتار به کار رود.

در این پژوهش، به بررسی آکوستیکی 100 دقیقه مکالمات ضبط شده از 10 سخنگوی مرد و زن زبان فارسی و معیارهای بازشناسی سخنگو بر مبنای آواشناسی حقوقی پرداخته شده است. داده های صوتی مورد بررسی شامل حدود 70 دقیقه تلفظ جداگانه 192 هجا و 280 واژه و 30 دقیقه گفتار پیوسته بود که در مجموع 15000 داده صوتی را تشکیل می داد. در این پژوهش سعی بر آن بود تا با بررسی آکوستیکی دقیق و جامع داده های صوتی، الگوها و مشخصه های منحصربفرد صداها مشخص گردد و در نهایت، کلیدهای آکوستیکی برای بازشناسی حقوقی سخنگو ارایه گردد. بر این اساس، 7 کلید بازشناسی معرفی شد و اعتبار و کارآیی آنها مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت که از این میان، 5 مشخصه به عنوان کلیدهای کارآمد در بازشناسی حقوقی سخنگو مورد تأیید قرار گرفت. همچنین، از بررسی های انجام گرفته بر روی داده های صوتی، 15 دستاورد دیگر شامل معرفی برخی مفاهیم جدید آکوستیکی به دست آمد که از آن میان می توان به همگونی آکوستیکی، واج شامل و واک پیش از آغاز باواکی اشاره نمود. از نتایج این پژوهش، که اولین رساله زبانشناسی است که به طور مستقیم به آواشناسی حقوقی سخنگو می پردازد، می توان در پژوهش های آواشناختی آکوستیک و به ویژه در زمینه بازشناسی حقوقی سخنگو در دادگاه ها و مراجع حقوقی استفاده نمود.

تحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای میان رشته ای است و حوزه های گوناگونی را برای شناخت و تحلیل بهتر به کار می گیرد. یکی از حوزه هایی که می تواند به این منظور مورد استفاده قرار گیرد، حوزه ی نظریه ی استدلال ورزی است. نظریه ی استدلال ورزی به بررسی مباحثه ها و استدلال های مربوط به آن می پردازد و در پی ارتقای مهارت های استدلال ورزیدن در افراد است. در این رساله به این دلیل که این حوزه در فارسی شناخته شده نیست، ابتدا تبیینی از نظریه ها و رویکردهای مختلف آن آورده شده است. به علاوه، یکی از ابزارهای این نظریه، شاکله های استدلال ورزی است که صورت هایی برای ساختارمند کردن استدلال ها هستند و در آن ها، فرض ها و نتیجه ی استدلال ها –به خصوص استدلال های روزمره- مشخص می شوند؛ در نتیجه، تحلیل گفتمان انتقادی می تواند با به کارگیری آن ها پیش فرض ها و باورهای یک جامعه در باب مبحثی مشخص را بهتر بشناسد. در این رساله، پس از شرح ماهیت و انواع شاکله های استدلال ورزی، برای نشان دادن چگونگی به کارگیری شاکله ها در تحلیل گفتمان انتقادی، پژوهشی در مبحث اجتماعی حجاب صورت گرفته و استدلال های برجسته ی آن بررسی شده اند.

عامل سن به عنوان متغیری که با ابعاد مختلف شخصیت انسان ارتباط دارد، می-تواند در یادگیری زبان دوم یا زبان خارجی نقش موثری داشته باشد. این موضوع همواره مورد بحث محققان و پژوهشگران بوده است، و این سوال مطرح بوده که در چه سنی و در چه زمانی آموزش زبان دوم و یا زبان خارجی وارد نظام آموزشی شود؟ و آیا این سن برای دختران و پسران متفاوت است؟ همچنین چه انتظاراتی می¬توان از زبان¬آموز، متناسب با سن و جنسیت وی داشت؟ از سوی دیگر این سوال مطرح است که آیا فرضیه "دوران بحرانی" در زبان اول، به نوعی در زبان دوم و یا زبان خارجی نیز مطرح است؟ در این بررسی،4 گروه آزمودنی فارسی زبان 30 نفره، شامل 2 گروه دختر و 2 گروه پسر که از هر گروه دختران و پسران ، یک گروه یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یک زبان خارجی را پیش از سن بحرانی زبان اول (12 سالگی) و گروه دیگر زبان آموزی را پس از سن بحرانی زبان اول آغاز کرده¬اند به لحاظ پیشرفت زبانی مورد توجه قرار گرفته اند. در این پژوهش سعی شده است سایر متغیرهای مداخله¬گر از جمله هوش، استعداد، حافظه، نقش معلم و کیفیت تدریس، مواد درسی و ... تا حد امکان کنترل گردند. سطح زبانی آزمودنی ها ابتدا به وسیله "پرسشنامه مهارت و تجربه زبانی (leap_q)" سنجیده شد و سپس، به دلیل آنکه پرسشنامه ذکر شده، خود - ارزیابی میباشد، برای اطمینان از نتایج، آزمون¬های استاندارد زبانی نیز مورد استفاده قرار گرفت که تا حدود زیادی موید نتایج پرسشنامه خود – ارزیابی بود. نتایج حاکی از آن بود که سنین مختلف شروع یادگیری زبان خارجی در میزان دستیابی به موفقیت در هر یک از مهارتهای مختلف شنیداری، گفتاری، خواندن، نوشتاری و همچنین واژگان و دستور نقش بسیار موثر و متفاوتی دارد.

.زبان اصلی ترین ابزار رسانه است و روزنامه نیز رسانه ای پرمخاطب است و می تواند بر زبان و فرهنگ جامعه اثر به سزایی بگذارد. ازروزنامه به عنوان یک رسانه نوشتاری و منبع زبان فارسی معیار، انتظار می رود که زبانی عاری از اشکالات واژگانی و دستوری داشته باشد. لذا در این تحقیق با بررسی روزنامه های قدس و خراسان سالهای 1391و1381با روش دستی، به بررسی جملات اشکال دار پرداخته شد. با روش نمونه گیری تصادفی، در مجموع 48000 جمله از بخشهای مختلف هر یک از دو روزنامه که دارای موضوع اصلی مشترک بودند انتخاب شد و بر اساس 25 معیار انتخاب شده جملات از لحاظ اشکالات دستوری و واژگانی بررسی شد. در پایان با استفاده از نرم افزار spss و آزمون معناداری کولموگروف -اسمیرونوف اختلاف معناداری روزنامه های قدس و خراسان در سال 91 و 81 و همچنین بین قدس 91 و81و بین خراسان 91 و81 بررسی شد که اختلاف معناداری بین آنهامشاهده نشد. ولی بسامد بالای اشکالات در بعضی از معیارهایی که رعایت نشده بود می تواند زنگ خطر برای ویراستاران و مترجمان و جامعه ی رسانه باشد. این تحقیق نشان می دهد در دو روزنامه فوق الذکر لایه واژگانی بیشتر از لایه دستوری آسیب دیده است. در لایه واژگانی نیز کاربرد نادرست نشانه های جمع عربی و پس از آن گرته برداری بیشترین انحراف را از زبان معیار داشته اند .در لایه دستوری نیز بیشترین انحراف در حوزه فعل و در بخش وجه وصفی است و کمترین آسیب مربوط به بخش حروف اضافه است. واژگان کلیدی: زبان معیار، انحراف اززبان معیار، انحراف دستوری، انحراف واژگانی

در پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه بسامد عبارتهای احتیاط آمیز در مقالات علمی و پژوهشی زبان فارسی در رشته های شیمی و ادبیات پرداخته شده است. استفاده از عبارتهای احتیاط آمیز نقش عمده ای در گفتمان علمی داشته و در واقع ابزاری است که بیانگر تردید نویسنده و عدم قطعیت گزاره بوده و نویسنده با استفاده از آنها می تواند عدم پایبندی کامل به ارزش صدق یک گزاره را نشان دهد . پیکره مورد بررسی شامل 114 مقاله (57 مقاله شیمی،57 مقاله ادبیات) می باشد.تعداد کل واژه ها در بخش بحث مقالات شامل 103371 واژه می باشد. در این تحقیق عبارتهای احتیاط آمیز به شش گروه فعل وجهی ، فعل اصلی ، قید ، اسم ، صفت و ارجاع تقسیم شده است .نتایج تحلیل نشان می دهد توزیع عبارتهای احتیاط آمیز در دو رشته ادبیات و شیمی متفاوت می باشد ، به طوری که بسامد این ابزار در رشته ادبیات بیشتر از شیمی است و این مساله به دلیل طبیعت متفاوت و ماهیت استدلال های مربوط به دو رشته یاد شده می باشد. در مورد انواع مختلف عبارتهای احتیاط آمیز مشاهده شده در هر دو رشته عبارات قیدی بیشترین و صفات احتیاط آمیز کمترین بسامد را دارا می باشند. با مقایسه بسامد شش گروه یاد شده بین دو رشته نیز می توان ادعا کرد در میزان کاربرد ارجاع و افعال وجهی احتیاط آمیز در مقالات ادبیات و شیمی تفاوت معنی دار وجود دارد ، به طوری که ارجاع در ادبیات و افعال وجهی در شیمی کاربرد بیشتری دارد.

این پژوهش به بررسی شیوه های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در برخی از مطبوعات اوایل دوره ی مشروطه در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی می پردازد. تحلیل گفتمان انتقادی از جمله رویکردهای نوین در تجزیه و تحلیل گفتمان و متن است. این رویکرد، صورت نوین و توسعه یافته ی تحلیل گفتمان نقش گراست که علاوه بر بافت موقعیتی، مفاهیمی همچون قدرت و ایدئولوژی را نیز وارد تحلیل می کند تا تحلیل از سطح توصیف فراتر رفته و به سطح توجیه و تبیین برسد. در این پژوهش با استفاده از الگوی ون لیوون، متون انتخاب شده از 41 شماره از 8 نشریه ی سال های آغازین دوره ی مشروطه (صوراسرافیل، حبل المتین، مساوات، ندای وطن، مجلس، رهنما، صبح صادق، آیینه ی غیب نما)، به منظور یافتن شیوه های بازنمایی کارگزاران اجتماعی در متون، تجزیه و تحلیل شده اند. همه ی این متون کم و بیش از مولفه های گفتمان مدار استفاده کرده اند. در این نشریات شیوه ی غالب در بازنمایی کارگزاران اعم از کلیه ی کارگزاران و موافقان و مخالفان مشروطه، با استفاده از مولفه های گفتمان مدار به ترتیب زیر است: تشخص بخشی، فعال سازی، تشخص زدایی، حـذف و منفعـل سازی. اصولاً کارگـزاران، انسان هایی فعال و پویا تصویرسازی شده اند. از سوی دیگر کارگزاران با پوشیدگی کم و صراحت بالا بازنمایی شده اند که این موضوع نشانگر فضای باز سیاسی آن سال هاست. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی از بررسی کمی یعنی محاسبه ی بسامد و درصد مولفه ها و اعمال شیوه های آماری مجذور خی و فرمول نسبت استفاده شده است.

رساله حاضر به بررسی تحول تاریخی وندهای اشتقاقی زبان فارسی از دوره میانه تا امروز می پردازد. این بررسی در پنج فصل انجام شده است . فصل اول مفاهیم و تعاریف ساختواژی را در بر می گیرد. فصل دوم به معرفی دیدگاه پویا که چارچوب نظری این رساله است می پردازد. فصل سوم به اختصار به مسائل تاریخی مربوط به زبان و گونه های زبان فارسی می پردازد. در فصل چهارم وندهای اشتقاقی زبان پهلوی معرفی شده اند و ارتباط آنها با وندهای فارسی مشخص شده است . فصل پنجم به طور مفصل به بررسی تحول تاریخی وندهای اشتقاقی آغاز (قرن 4 هجری) تا امروز (در نثر فارسی) می پردازد. بعلاوه، در این بررسی ضمن اینکه نقش هر روند در واژه سازی نشان داده شده است ، بین وندهای فارسی و وندهای گونه های زبان فارسی (کردی، گیلکی، سبزواری و...) نیز مقایسه ای صورت گرفته است . نتایج حاصل از بررسیها نشان می دهد که صورت و نقش وندهای اشتقاقی فارسی از آغاز نثر فارسی تا امروز (جدا از پاره ای تغییرات آوایی) دستخوش تحول عمده ای نشده است ، اما میزان زایایی و کاربرد برخی از وندها تغییر یافته است .