معدن سرب و روی انگوران به عنوان بزرگ ترین معدن سرب و روی ایران در استان زنجان واقع شده است، بنابراین صنایع بسیاری به منظور استخراج و فرآوری این فلزها در این استان شکل گرفته اند. فعالیت این صنایع باعث آلودگی منابع طبیعی استان به فلزهای سنگین گردیده است. در این طرح 24 نمونه خاک از عمق (30-0سانتی متری) به روش شبکه ای ودر فواصل منظم از منطقه مورد مطالعه برداشت گردید سپس مقدار کل فلزهای سنگین در نمونه های برداشت شده به روش (aqua regia) و غلظت قابل جذب آن ها به روش (lindsay) مورد ارزیابی قرار گرفت، سپس شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نمونه های خاک در محدوده مورد مطالعه تعیین گردید. مقایسه غلظت فلزهای اندازه گیری شده با میانگین جهانی و بررسی فاکتور غنی شدگی و زمین انباشتگی نشان داد که نمونه های خاک برداشت شده نسبت به سه فلز سرب 55/163، روی35/568 و کادمیوم 69/3 ( میلی گرم بر کیلوگرم) آلوده می باشد. هم چنین مشخص گردید با افزایش فاصله از محل تجمع صنایع و محل انباشت پسماندهای حاوی فلزهای سنگین غلظت سه فلز مذکور به شدت کاهش می یابد. بنابراین می توان نتیجه گرفت عامل غلظت بالای سه فلز مذکور فعالیت صنایع فرآوری فلز روی در شهرک می باشد. غلظت سایر فلزهای اندازه گیری شده در نمونه های خاک کم تر از میانگین جهانی بوده و پراکنش آن ها در منطقه مورد مطالعه از عوامل سنگ شناسی و خاک شناسی منطقه تاثیر می پذیرند. با توجه به وجود مقادیر بالای قابل جذب سه فلز سرب 02/15، روی82/15 و کادمیوم 89/0( میلی گرم بر کیلوگرم) ممکن است این فلزها وارد چرخه غذایی موجودات زنده شود. ورود و تجمع فلزهای سنگین در بدن موجودات زنده می تواند سلامتی آن ها را به خطر اندازد.

براساس مطالعات و بررسی های بعمل آمده، هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان، کمپوست با در نظر گرفتن شرایط عملی و مسائل زیست محیطی، جنبه های اقتصادی، میزان و کیفیت زباله به طرق مختلف صنعتی و غیر صنعتی تهیه می گردد. به طوریکه در سالهای اخیر صنعت تولید کمپوست در جهان بسیار گسترده و پیشرفته شده است. در اکثر شهرهای ایران مواد زائد آلی قابل تبدیل به کمپوست حدود 70 و در برخی شهرها 80 درصد مواد زائد شهری را تشکیل می دهد. تهیه کود از زباله علاوه بر کنترل زباله و بازیافت، مواد قابل فساد آن دارای ارزش اقتصادی ویژه ای است که از طریق فروش کمپوست بوجود می آید. این درآمد می تواند به خوبی جوابگوی بسیاری از هزینه های جمع آوری و دفع زباله باشد. در این مطالعه برای ارزیابی تولید، کیفیت پسماند، و مدیریت پسماند شهر زنجان تلاش شد، نمونه برداری از زباله خانگی شهر زنجان در طول چهار فصل (در سالهای 1389 – 1388) انجام گردید.که در هر فصل 140 نمونه جمع آوری و آنالیز گردید و درصد عناصر تشکیل دهنده مواد مشخص گردید. مطالعه بر روی کمیت و کیفیت پسماند شهر زنجان نشان می دهد که میزان مواد آلی موجود پسماند به طور متوسط 61.38 درصد و هم چنین در این مطالعه مشخص گردید که میزان نسبت کربن به ازت در رنج 27.5 – 19.51، رطوبت نسبی نیز در رنج 72.36 – 64.76 و ph نیز در رنج 6.3 – 4.8 می باشد. داده های بدست آمده نشان می دهد که با کنترل برخی از پارامترها مانند نسبت کربن به ازت و رطوبت نسبی می توان کمپوست را به عنوان یک راهکار مدیریتی مناسب مطرح کرد. و همچنین مواد قابل بازیافت مانند کاغذ، پلاستیک و شیشه به ترتیب 4.85، 9.68 و 3.8 درصد بوده که در کنار تولید کمپوست می تواند مد نظر قرار گیرد.

چکیده فعالیت های انسانی مهمی که منجر به ورود فلزات سنگین به خاک می گردند شامل معدن کاری، صنایع، حمل و نقل جاده ای و استفاده از کودها و سموم شیمیایی کشاورزی می باشند. یکی دیگر از عوامل اصلی تاثیرگذار بر روی آلودگی خاک به صورت طبیعی، سازندهای زمین شناسی، ذخایر و پتانسیل های معدنی می باشند. زمین شناسی منطقه تعیین کننده اصلی خط مبنای ژئوشیمیایی خاک برای برآورد آلودگی خاک می باشد. اطلاعات موجود در استان زنجان نشان می دهد که قسمت عمده ای از منابع محیطی از جمله آب، خاک، گیاه و هوای منطقه آلوده شده است. از این رو بررسی و تعیین آلودگی خاک در مناطق مختلف این استان از دیدگاه زمین شناسی پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در مطالعه ی حاضر 72 نمونه خاک از عمق (30-0سانتی متری) به روش شبکه ای و در فواصل منظم از رخنمون های خاکی دهستان بناب واقع در بخش مرکزی شهرستان زنجان برداشت گردیده است. سپس مقادیرغلظت کل فلزهای سنگین سرب، روی، آهن، نیکل، کادمیوم، مس، و کبالت در نمونه های برداشت شده به روش aquaregia و غلظت قابل جذب آن ها به روش lindsay اندازه گیری شده و شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نمونه های خاک در محدوده مورد مطالعه تعیین گردیده است. از روش های مختلف میان یابی از جمله روش کریجینگ در محیط نرم افزارarc gis برای رسم نقشه توزیع مکانی غلظت کل فلزات سنگین و همین طور نقشه پراکندگی غلظت قابل جذب این فلزات استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که میانگین غلظت فلزات سنگین سرب، روی، آهن، کادمیوم و مس در محدوده مورد مطالعه بیش تر از میانگین استاندارد جهانی آن ها بوده وتنها در مورد کبالت و نیکل این میزان کم تر از میانگین استاندارد جهانی است.

قرن بیست و یکم، قرن جنگ بر سر آب نام گرفته است. درمناطق مختلف جهان، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، بحران های مرتبط با آب از قبیل: کمبود آب، آلودگی آب و افزایش خسارات ناشی از سیل گسترش یافته و موجبات کمبود مواد غذایی و به دنبال آن گسترش بیماری ها را فراهم نموده است. رشد روز افزون جمعیت، توسعه اراضی کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، گسترش صنایع، توزیع ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین به لحاظ کمی و محدودیت ها و مشکلات روزافزون کیفی منابع آبی، در بسیاری از کشورها، تأمین آب مطمئن را به یکی از چالش های اساسی قرن حاضر تبدیل نموده است. بنابراین در کشورهایی مانند ایران که با کمبود منابع آبی مواجه می باشد، توجه به کلیه منابع آبی از اهمیت بالایی برخوردار است که این امر در قالب مدیریت یکپارچه منابع آبی قابل اجراء خواهد بود. مدیریت یکپارچه منابع آب، یک فرآیند سیستماتیک برای توسعه پایدار، تخصیص و پایش منابع آبی است که برای اهداف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی استفاده می شود. در راستای رسیدن به همین منظور و با توجه به اهمیت حفاظت منابع آبی سطحی در سطح حوضه و مخزن به ویژه در مخازنی که برای تامین آب شرب احداث می شوند، در این رساله به بررسی وضعیت کیفی آب در سطح حوضه آبریز و مخزن سد کینه ورس پرداخته شده و برخی از پارامتر های فیزیکی و شیمیایی آب مانند دما، هدایت الکتریکی، مقدار اکسیژن محلول، نیترات و نیتریت، ph، کدورت، سختی و قلیاییت، مقدار اکسیژن بیوشیمیایی و همچنین برخی از فلزات سنگین مانند سرب، روی، کادمیوم و مس اندازه گیری شدند.

آلودگی های محیط زیستی به دلیل گسترش فعالیت های صنعتی از جمله معضلات قرن حاضر می باشد. حضور فلزات سنگین از قبیل سرب، روی، کادمیوم و مس در فاضلاب های صنعتی همواره محیط زیست را تحدید می کند. برای جلوگیری از معضلات حاصل از این فلزات، بهترین روش حذف فلزات سنگین به روش های مختلف می باشد. پسماند روغن سویا و کنجد به-عنوان زیست جاذب برای حذف یون های pb2+، zn2+ ، cd2+و cu2+از محلول های آبی به کار برده شدند. تاثیر پارامترهای مختلفی نظیر اثر ph، زمان تماس، غلظت اولیه فلز و مقدار جاذب بر روی فرآیندها بررسی شدند. مشاهده شد که کارآیی جذب به ph بستگی داشته و با بالا رفتن آن افزایش می یابد. بیش ترین درصد حذف یون ها 45 میلی لیتر از محلول (غلظت اولیه یون های سرب و روی100، کادمیوم10، مس300 میلی گرم بر لیتر) در حضور گرم های مختلفی از جاذب ها به دست آمد. میزان حذف یون ها توسط پسماند روغن سویا برای سرب 5/99 درصد، روی 64/73 درصد، کادمیوم 6/61 درصد و مس 55/71 درصد محاسبه گردید. پسماند روغن کنجد نیز توانایی جذب برای سرب 90 درصد، روی 48 درصد، کادمیوم 87/30 درصد و مس 57/55 درصد را از محلول های آبی دارد. مطالعه ی واجذب درحضور محلول های رقیق hno3 و h2so4و hcl(5/0 و 1 مولار) بر روی یون های فلزی جذب شده انجام شد. نتایج نشان داد که یون های فلزی جذب شده تحت شرایط اسیدی می-توانند بازیافت شوند. پیوند قوی بین یون های فلزی و زیست جاذب نشان دهنده ی پایداری بالای آن تحت شرایط طبیعی است. بررسی مدل های سنتیکی مطابقت خوبی را با معادله ی شبه مرتبه دو نشان داد. برای مطالعه ی تعادل، مدل های لانگ مویر، فروندلیش و تمکین بررسی شدند و نتایج نشان داد که مدل های لانگ مویر و فروندلیش با داده های تجربی مطابقت دارند. بنابراین استفاده از پسماند صنایع غذایی به عنوان جاذب ارزان و در دسترس? ?که توانایی بالایی برای جذب فلزات سنگین از محیط-های آبی دارد توصیه می شود.

چکیده قسمت اول بررسی غلظت و پیامد های زیست محیطی فلزهای سنگین در آب های زیرزمینی، خاک ها و گیاهان اطراف شرکت ملی سرب و روی زنجان فعالیت کارخانه های تولید فلز باعث پخش آلودگی فلزهای سنگین در منابع طبیعی گردیده است. در بخش نخست از این مطالعه مقدار فلزهای سنگین آهن، کبالت، نیکل، مس، روی، کادمیم و سرب درآب های زیرزمینی اطراف شرکت ملی سرب و روی ایران به روش پلاروگرافی تپی تفاضلی اندازه گیری شد. داده های به دست آمده با استاندارهای ایران (isiri) و سازمان بهداشت جهانی (who) مقایسه شدند. کبالت در 8/47، مس و روی در 0/100 درصد نمونه ها وجود داشت با این حال مقدار هیچ کدام بیش تر از مقدارهای سفارش شده نبود. کادمیم در 2/65 درصد نمونه ها قابل اندازه گیری و در 4/17 درصد بیش تر از مقدار مجاز بود. سرب و آهن در تمام نمونه ها وجود داشت اما تنها در 7/8 و 0/13 درصد نمونه ها بیش تر از مقدار مجاز بود. نیکل در 3/78 درصد نمونه ها موجود و در 7/8 درصد بیش تر از بیشینه ی مقدار مجاز بود. روش های آماری و تحلیل چند متغیره در بررسی داده ها نشان داد که شیمی منطقه و فعالیت های صنعتی باعث وجود یون های فلزی در آب های زیرزمینی شده است. در بخش دوم از این مطالعه 126 نمونه خاک سطحی، در دو بخش حریم کارخانه و خارج از حریم تا شعاع 5 کیلومتری کارخانه ی سرب و روی برداشت گردید. مقدار کل و غلظت قابل جذب فلزهای آهن، کبالت، نیکل، مس، روی، کادمیم و سرب در نمونه های خاک با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. مقدار کل و قابل جذب فلزهای مورد مطالعه در خاک از روند آهن> روی> سرب> نیکل> مس> کادمیم> کبالت پیروی می کند. هم چنین مقایسه ی داده های به دست آمده با مقدار میانگین جهانی نشان داد که برخی از نمونه های خاک برداشت شده نسبت به سه فلز روی، کادمیم و سرب آلوده می باشد. این آلودگی با افزایش فاصله از حریم شرکت و محل انباشت پسماندهای حاوی فلزهای سنگین مورد مطالعه کاهش می یابد. هم چنین شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نمونه های خاک تعیین گردید و با استفاده از روش های آماری تاثیر دو منبع انسانی و زمین شیمی بر پخش فلزهای سنگین در منطقه مطالعه و در پایان برای نمایش بهتر میزان آلودگی نقشه ی پراکنش مقدار فلزهای سنگین در حریم 5 کیلومتری شرکت سرب و روی ترسیم شد. بخش سوم از فصل حاضر به بررسی وضعیت پراکنش مقدار فلزهای سنگین درگیاهان بومی اطراف شرکت ملی سرب و روی زنجان می پردازد. در این مطالعه نه گیاه با نام های بوی مادران (achillea tenuifolia)، پیاز کوهی (allium rotundum)، اسطوخودوس (lavandula angustifolia)، فرفیون (euphorbia seguieriana)، پونه ی کوهی (mentha longifolia)، گندم خوراکی (triticum sativum)، اسپند (peganum harmala)، خاکشیر (descurainia sophia) و بالش چوپان (verbascum cheiranthifolium) از ایستگاه های مختلف برداشت گردید. اندام های مختلف گیاهان مورد مطالعه از هم جدا و پس از عصاره گیری غلظت فلزهای سنگین مورد مطالعه در هر بخش از آن اندازه گیری شد. از آزمون های آماری مختلفی برای برآورد میزان همبستگی بین فلزهای سنگین در اندام ها، مقایسه ی مقدار آن ها در بخش های مختلف گیاه، تاثیر آلودگی خاک بر مقدار آن و مقایسه مقدار فلزهای سنگین در گیاهان مختلف در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شد. قسمت دوم استفاده از جاذب های زیستی در حذف یون های سرب، روی و کادمیم از آب های آلوده در مطالعه ی حاضر دانه های اسپند و کمپوست چای به عنوان زیست جاذب ارزان قیمت برای حذف یون های pb2+، zn2+ و cd2+از محلول های آبی به کار برده شدند. تاثیر پراسنجه های مختلفی نظیر ph، زمان تماس، غلظت اولیه فلز و مقدار جاذب بر فرآیند جذب بررسی و مشاهده شد که کارایی جذب با افزایش ph بیش تر می شود. بالاترین میزان حذف یون ها درمحدوده phهای برابر 6-4 رخ می دهد. جذب یون های فلزی بر روی جاذب در شرایط اسیدی نیز امکان پذیر است. برای هر دو جاذب نشان داده شد که زمان تعادل پس از 30 دقیقه حاصل می شود. بیشینه ظرفیت جذب یون های سرب، روی و کادمیم برای جاذب اسپند به ترتیب 09/90، 46/10 و 55/1؛ برای جاذب کمپوست چای 15/21، 60/19 و 10/13 میلی گرم یون فلزی بر گرم جاذب می باشد. مطالعه ی واجذب درحضور محلول های رقیق سولفوریک اسید، نیتریک اسید و هیدروکلریک اسید و آب (7=ph) انجام شد و نتایج نشان داد که یون های فلزی تحت شرایط اسیدی می توانند بازیافت شوند. بررسی مدل های سینتیکی برای هر دو جاذب مطابقت خوبی را با معادله ی شبه مرتبه دو نشان داد. این مدل سازوکار جذب شیمیایی را برای فرآیند جذب سطحی پیش بینی می کند. برای مطالعه ی تعادل، مدل های لانگ مویر، فروندلیش و تمکین بررسی شدند و نتیجه نشان داد که مدل های لانگ مویر و فروندلیش با داده های تجربی مطابقت بیش تری دارند. هم دمای لانگ مویر فرآیند جذب یون های روی و کادمیم و هم دمای فروندلیش جذب یون ها ی سرب بر روی دانه های اسپند را توصیف می کند که نشان دهنده ی جذب تک لایه برای یون های روی و کادمیم و جذب چند لایه یون های سرب بر روی دانه های اسپند می باشد. داده های به دست آمده برای هر سه یون فلزی برای جاذب کمپوست از مدل فروندلیش پیروی می کنند. قسمت سوم استفاده از اترهای تاجی در تهیه ی الکترودهای یون گزین سرب تشخیص و تعیین سریع و آسان مقدارهای بسیار کم همواره از اهمیت فراوانی در آنالیزهای محیطی و روزمره برخوردار بوده است. استفاده از حس گرهای یون گزین به دلیل سادگی، قیمت ارزان، قابل دسترس بودن تجهیزات مورد نیاز و در عین حال حساسیت و دقت بالا در میان سایر روش ها و ابزارهای اندازه گیری به کار رفته در شیمی تجزیه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به دنبال مطالعه های پیشین و با درنظر گرفتن توانایی کمپلکس شدن یون سرب توسط اترهای تاجی محلول در آب، در کار حاضر مقایسه سه اترتاجی 6c18، 6c18dc و 6c18db به عنوان یون دوست برای ساخت الکترود یون گزین سرب گزارش شده است. با مطالعه ی تاثیر ترکیب های مختلف اجزای غشا بر پاسخ الکترود سرب گزین ترکیب غشاهای بهینه به دست آمد. ترکیب غشایی الکترود اول 2 درصد اولئیک اسید (oa)، 9 درصد 6c18، 59 درصد دی بوتیل فتالات (dbp)، 30 درصد پلی وینیل کلراید (pvc)؛ ترکیب الکترود دوم 30 درصد pvc، 9 درصد 6c18dc، 5/1 درصد سدیم تترافنیل بورات (natpb) و 5/59 درصد dbp و ترکیب الکترود سوم 7/29 درصد pvc، 9/5 درصد 6c18db، 5/2 درصد natpb و 9/61 درصد dbp می باشد. محدوده ی خطی غلظتی الکترود بر پایه ی یون دوست 6c18، 3-10-6-10 مولار و برای دو یون دوست 6c18dc و 6c18db، 2-10-5-10 مولار به دست آمد. زمان پاسخ دهی هر سه الکترود کم تر از 12 ثانیه و حد تشخیص الکترود های تهیه شده با 6c18، 6c18dc و6c18db به ترتیب 7-10×6/5، 6-10×3/6، 6-10×1/7 مولار حاصل شد. الکترودهای تهیه شده گزینش پذیری خوبی دربرابر یون های فلزهای واسطه، سنگین، قلیایی و قلیایی خاکی نشان می دهند. این الکترود ها با موفقیت به عنوان الکترود شناساگر در حجم سنجی های پتانسیومتری یون سرب با محلول های استاندارد آمونیوم دی کرومات و edta به کار گرفته شدند هم چنین محلول های دو تایی مخلوط آب-متانول و آب-اتانول با نسبت 10:90 درصد تغییر ناچیزی در پاسخ دو الکترود 6c18dc و6c18db نشان داد و طول عمر این الکترودها نیز بیش تر از الکترود بر پایه ی 6c18می باشد.

رشد روزافزون جمعیت، گسترش زمین های کشاورزی و صنعت، پراکندگی ناهمگون زمانی و مکانی آب شیرین، محدودیت ها و مشکلات روزافزون کیفی منابع آبی، در بسیاری از کشورها از جمله ایران تامین آب پاک و سالم را به یکی از چالش های اساسی قرن حاضر تبدیل نموده است. به همین دلیل حفظ سلامت آب موضوع حیاتی و ضروری است. نظر به گسترش روزافزون صنایع و بهره برداری زیاد از منابع آب در کشور، آلاینده های مختلفی به آب راه پیدا کرده است. فلز های سنگین از جمله این آلاینده های مهم بوده که به وجود آورنده مسمومیت حاد، کم خونی مزمن، انواع سرطان ها و بسیاری از ناراحتی های گوناگون هستند. در این تحقیق غلظت 6 فلز سنگین در 57 نمونه آب زیرزمینی اطراف شهرک های صنعتی شهر زنجان طی دو فصل اردیبهشت به عنوان فصل پرآبی و شهریورماه، به عنوان فصل کم آبی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که غلظت 4 فلز روی، مس، نیکل و کبالت در نمونه های آبی در هر دو فصل پایین تر از حد استاندارد های موجود هستند. دو فلز سرب و کادمیم به ترتیب در 5/28 و 2/12 درصد نمونه های فصل پرآبی و نیز در 5/31 و 5/17 درصد از کل نمونه های آب زیر زمینی فصل کم آبی بالاتر استاندارد بود. می توان گفت که به احتمال زیاد عامل های طبیعی، در کنار عامل انسانی در حضور و پخش برخی از این فلزها در آب زیرزمینی موثر می باشد. رعایت ملاحظات زیست محیطی از سوی صاحبان صنایع، نظارت لازم از سوی سازمان های مربوطه و پایش مستمر وضعیت کمی و کیفی آب زیرزمینی از راه کارهای مناسب جلوگیری از آلودگی این منابع حیاتی آب زیرزمینی است.

در این تحقیق جذب سرب، نیکل و کروم (vi) توسط پسماند زیتون به صورت ناپیوسته مطالعه شده است. اهداف اصلی این مطالعه شامل بررسی جذب فلزات مذکور از محلول آبی توسط پسماند زیتون، مطالعه ی اثر پارامتر های مهم مانند ph، زمان تماس، غلظت اولیه، دما و مقدار جاذب بر کارایی فرآیند جذب و تعیین ایزوترم جذب مناسب و پارامتر های سینتیکی فرآیند جذب فلزات مورد مطالعه بر روی پسماند زیتون می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که جذب هر سه فلز توسط پسماند زیتون پس از 15 دقیقه به حالت تعادل می رسد و پس از این زمان تغییرات محسوسی در بازدهی حذف این فلزات مشاهده نمی شود. مشاهده شد که کارایی جذب وابسته به phاست و برای یون های سرب و نیکل، با بالا رفتن ph جذب افزایش می یابد و بالاترین میزان حذف این دو فلز در محدوده ی 6-3=ph رخ می دهد، اما حداکثر ظرفیت حذف کروم (61 درصد) در ph برابر با 2 برای غلظت اولیه کرومmg/l 10 به دست آمد. مطالعه ی واجذب درحضور محلول های رقیقhno3 ، h2so4 و hcl (5/0 مولار) و آب (7=ph) بر روی یون های فلزی جذب شده انجام شد. نتایج نشان داد که یون های فلزی جذب شده تحت شرایط اسیدی می توانند بازیافت شوند. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می دهد که جذب سرب و کروم توسط پسماند زیتون در میان سه ایزوترم مطالعه شده (لانگمیر، فروندلیچ و تمکین) از ایزوترم فروندلیچ و جذب نیکل از ایزوترم لانگمیر پیروی می کند. بررسی مدل های سینتیکی مطابقت خوبی را با معادله شبه مرتبه دو نشان داد. نتایج نشان می دهد که پسماند زیتون می تواند به عنوان جایگزینی ارزان برای جاذب های تجاری موجود، در حذف فلزات سنگین از آب و فاضلاب به کار گرفته شود.

چکیده روش های آماری مانند آنالیز خوشه ای (ca)، تحلیل عاملی (fa)، تحلیل مولفه های اصلی (pca) و anova. برای بررسی داده های 24 پراسنجه ی فیزیکی-شیمیایی کیفیت آب که در طی 8 سال از 42 ایستگاه نمونه برداری گردآوری شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. آنالیز خوشه ای انجام گرفته بر روی داده های کیفی آب نتیجه ی خوبی را ارایه داد که بر اساس آن ویژگی ها در دو شاخه اصلی قرار می گرفتند. fa/pca نیز شش مقدار ویژه را نشان دادند که 65% از واریانس کل را دربرمی گرفتند که ویژگی های هدایت الکتریکی، مواد جامد محلول و یون کلرید مربوط به مولفه ی اول با بارهای عاملی 94%، 79%، 78% و 24/22% از واریانس، سختی کل مربوط به مولفه ی دوم با بار عاملی 84% و 52/11% واریانس، یون نیترات و کدورت مربوط به مولفه ی سوم با بارهای عاملی 73%، 70% و 75/8% واریانس، ph و یون فلورید مربوط به مولفه ی چهارم با بارهای عاملی 77%، 70% وو 39/8% از واریانس، یون نیتریت مربوط به مولفه ی پنجم با بارعاملی 70% و 45/7% واریانس و در نهایت مولفه ی ششم با 6/6% از واریانس کل مهم ترین ویژگی های اثرگذار بر کیفیت آب هستند. آزمون های آنالیز خوشه ای و تحلیل عاملی بر روی داده های به دست آمده از اندازه گیری غلظت فلزهای سنگین در نمونه های آب نیز نیکل را به همراه کبالت، کادمیم را همراه سرب و مس را همراه با روی نشان داد. احتمال حضور سطح های افزایشی از این سه عامل در آب های زیرزمینی منطقه ی مورد مطالعه با استفاده از تعیین بهترین مدل بر پایه ی نیم تغییرنما انجام گرفت. برای بررسی خطای هر روش درون یابی، از فن اعتبارسنجی متقابل استفاده گردید. داده های به دست آمده از این تحقیق نشان دادند که روش کریجینگ برای فلز مس، روش وزن دهی عکس فاصله برای فلز کادمیم و روش توابع پایه شعاعی برای فلزهای نیکل، کبالت، سرب و کادمیم با داشتن کم ترین خطا به عنوان مناسب ترین روش ها انتخاب می شوند.

کانسار زرشوران در 6 کیلومتری شمال شرقی روستای زرشوران از توابع شهرستان تکاب قرار دارد. این کانسار با مختصات جغرافیایی 36 درجه و 43 دقیقه و 13 ثانیه عرض شمالی و 47 درجه و 8 دقیقه و 13 ثانیه طول شرقی مشخص می گردد. ارتفاع متوسط معدن از سطح دریا 2450 متر می باشد. روستاهای یارعزیز، آلوچه لو و زرشوران در مسیر تکاب - تخت سلیمان، مجاور معدن و در محدوده مورد مطالعه قرار دارند. منطقه مورد مطالعه ، اطراف معدن زرشوران می باشد؛ که بر اساس آخرین تقسیمات جغرافیایی در بخش تخت سلیمان شهرستان تکاب و در دهستان احمدآباد واقع شده است. در مطالعه ی حاضر 46 نمونه خاک از عمق صفر تا 15 سانتی متری به روش شبکه ای و در فاصله های منظم از رخنمون های خاکی اطراف معدن زرشوران برداشت شد. سپس مقادیرغلظت فلزهای سنگین آرسنیک، سرب، کادمیم، روی، مس، نیکل و آهن در نمونه های برداشت شده به روش استخراج مرحله ایی (sequential extraction) و با استفاده از دستگاه icp-oes اندازه گیری و شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نمونه های خاک در محدوده مورد مطالعه تعیین گردید. از روش کریجینگ در محیط نرم افزارarc gis 10 برای رسم نقشه توزیع مکانی غلظت کل فلزهای سنگین و همین طور نقشه پراکندگی زمین شیمی این فلزها استفاده شد. مقدار کل فلزهای مورد مطالعه در خاک از روند آهن> سرب> آرسنیک> روی> مس> نیکل> کادمیم پیروی می کند. مقدار میانگین کل آرسنیک، سرب، کادمیم، روی، مس، نیکل و آهن در نمونه های خاک به ترتیب 79/156، 65/204، 66/8، 02/129، 05/65، 15/23، 56/16491 میلی گرم بر کیلوگرم خاک می باشد که در مقایسه با میانگین جهانی این عنصرها، غلظت فلزهای آرسنیک، سرب، کادمیم، روی و مس بیش تر از میانگین جهانی است.

معدنکاری یکی از مهمترین فعالیت های انسانی است که نقش تاثیر گذاری در شکوفایی اقتصاد کشور ها دارد، اما در صورت مدیریت ناصحیح می تواند با ورود فلزات سنگین به محیط اطراف موجب آلودگی محیط زیست شود. در این مطالعه سعی شد تا با بررسی غلظت های فلزهای سنگین در نمونه های آب و رسوب رودخانه قلعه چای، به بررسی نقش معدنکاری در کانسار مس بایچه باغ واقع در شهرستان ماهنشان در استان زنجان بر محیط زیست منطقه مورد مطالعه پرداخته شود. در این تحقیق پس از تعیین 22 ایستگاه نمونه برداری در طول رودخانه، نمونه برداری از آب و رسوب در آذر ماه 1390 صورت گرفت. نمونه های رسوب به دو گروه اندازه ماسه (2000-63 میکرون) و رس (کوچکتر از 63 میکرون) تفکیک و با استفاده از روش استخراج ترتیبی غلظت فلزهای مس، سرب، روی، کادمیم، کبالت و آهن در هر نمونه با استفاده از دستگاه icp-oes( gensis fes) اندازه گیری شد. غلظت فلزهای سنگین در نمونه های آب نیز با استفاده از دستگاه ولتامتری (797 va computrace) صورت گرفت. غلظت فلزهای سنگین در نمونه های رسوب به اندازه ماسه از روند pb>cu>zn>cd>co و در رسوبات به اندازه رس pb>cu>zn>co>cd تبعیت می کند. مقایسه نتایج بدست آمده با استانداردهای سازمان بهداشت جهانی و استاندارد صنعتی ایران نشان می دهد که علی رغم حضور فلزهای مورد مطالعه در تمامی نمونه های آب، غلظت آنان از حداکثر مجاز تجاوز ننموده است. نتایج غلظت فلزهای سنگین در نمونه های رسوب نشان می دهد که نمونه های رسوب با اندازه ذرات کوچکتر (رس) مقدار بسیار بیشتری از فلزهای مذکور را نسبت به رسوبات درشت تر (ماسه) به خود جذب نموده اند. با توجه به حضور بالای فلزهای مورد مطالعه در مرحله باقیمانده (مرحله پنجم استخراج ترتیبی)، می توان گفت که احتمالا منشا آنان طبیعی بوده و از ژئوشیمی منطقه تبعیت می کند. نتایج شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نشان می دهد که رسوبات رودخانه مورد مطالعه به شدت به رسوبات کادمیم و سرب آلوده می باشند.

فلزهای سنگین از مهم ترین آلاینده های محیط زیست به شمار می آیند. این عناصر به دو روش طبیعی و انسانی وارد منابع آبی می شوند. استفاده گسترده از لوله های فلزی حاوی سرب در شبکه آب رسانی شهری بخصوص در شبکه های فرسوده باعث آلوده شدن آب شرب شده است. افزایش تعداد مطالعات مختلفی که در چند دهه اخیر در سطح جهان بر روی غلظت فلزهای سنگین در نمونه های آب آشامیدنی صورت گرفته است اهمیت موضوع را نشان می دهد. در این مطالعه به ارزیابی تاثیر لوله های فلزی در شبکه آب رسانی شهری بر غلظت فلزهای سنگین در آب شرب شهر زنجان پرداخته شده است. به این منظور ناحیه ی مورد مطالعه به دو قسمت بافت شهری قدیم با لوله کشی فلزی و بخش جدید شهر با لوله کشی غیر فلزی تقسیم شد. نمونه برداری به سه روش تصادفی در طول روز، نمونه برداری پس از عبور یک جریان کامل آب و نمونه برداری از نخستین جریان آب در لوله ها انجام گرفت. در هر روش 40 نمونه از بافت قدیم و 20 نمونه از بافت جدید و 12 نمونه از منبه تامین آب شرب نمونه برداری شدند. مقدار فلزهای سنگین روی، سرب، کادمیم و مس در 180 نمونه ی تهیه شده به روش ولتامتری برهنه سازی اندازه گیری شد. تحلیل آماری داده های به دست آمده نشان می دهد که مقدار فلزهای روی و سرب در آب شرب در بافت قدیم شهر که دارای لوله های فلزی آب رسانی می باشند پس از مدت زمان ماند هشت ساعته به سبب فرسودگی لوله های فلزی در شبکه آب رسانی شهر کمی افزایش می یابد اما غلظت این فلزهای سمی در تمام نمونه های آب و در هر دو منطقه قدیم و جدید شهری از حداکثر مجاز آنان بیشتر نبوده است.

کرم های خاکی بخشی از زنجیره ی غذایی در اکوسیستم خاک هستند که پراسنجه های رشدی آن ها به طور نامطلوبی تحت تاثیر آلودگی های خاک قرار می گیرد. چنان چه آلاینده های فلزی سنگین وارد بدن کرم های خاکی شوند، از طریق زنجیره ی غذایی به بدن موجودهای زنده ی دیگر وارد شده و سلامت و حیات آن ها را به خطر می اندازد. با توجه به حساسیت کرم های خاکی به آلودگی، می توان از آن ها به عنوان شاخص زیستی خاک های آلوده استفاده نمود. به منظور بررسی تاثیر ماده ی آلی خاک به حساسیت کرم های خاکی به سطح های مختلف آرسنیک و کروم خاک، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح به طور کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطح های آرسنیک و کروم خاک عبارت بودند از صفر، 5، 10، 20، 40، 80، 160 و 320 میلی گرم در کیلوگرم خاک. برای هر سطح آلودگی سه سطح ماده ی آلی شامل صفر، 5 و 10 درصد وزنی در نظر گرفته شد و کرم های خاکی در چهار بازه ی زمانی 15، 30، 45 و 60 روزه در معرض آلودگی خاک قرار گرفتند. صفت های مورد بررسی شامل زنده مانی، وزن، تعداد کوکون تولید شده توسط کرم های خاکی، میزان تجمع عنصر در بدن کرم-های خاکی و lc50 بودند. نتایج تجزیه ی واریانس داده ها نشان داد که با افزایش سطح آلودگی خاک به آرسنیک و کروم، زنده مانی، وزن و تولید کوکون توسط آن ها به طور معنی داری کاهش و میزان تجمع عنصرها در بدن کرم های خاکی افزایش یافت. هم چنین با افزایش سطح ماده ی آلی در خاک-های آلوده به آرسنیک و کروم، زنده مانی، وزن و تولید کوکون افزایش و میزان تجمع عنصر در بدن کرم های خاکی کاهش یافت. هر چه کرم های خاکی مدت زمان بیش تری در معرض آلودگی قرار گرفتند، زنده مانی، وزن و تولید کوکون توسط آن ها کاهش بیش تری یافت ولی میزان تجمع عنصرها در بدن آن ها افزایش یافت. با افزایش میزان تجمع آرسنیک و کروم در بدن کرم ها، میانگین وزن و تعداد کوکون تولیدی توسط آن ها کاهش یافت. هم چنین با افزایش میزان ماده ی آلی در خاک های آلوده به آرسنیک و کروم lc50 افزایش یافت.

چکیده صنعت سیمان یکی از فعالیت های انسانی است که نقش تاثیر گذاری در شکوفایی اقتصادی دارد، اما در صورت مدیریت ناصحیح می تواند با ورود فلزات سنگین به محیط اطراف موجب آلودگی محیط زیست شود. در مطالعه حال حاضر برای تعیین غلظت فلزهای سنگین در خاک، از 45 نقطه اطراف کارخانه سیمان کردستان در شعاع های 500، 1000، 2000 و 3000 متری به صورت شعاعی و از عمق 15-0 و 30-15 سانتیمتری نمونه برداری شد. سپس مقادیر غلظت کل و مقدار قابل جذب فلزهای سنگین کروم، منگنز، آهن، کبالت، نیکل، مس، روی، کادمیوم، سرب و آرسنیک در نمونه های برداشت شده به روش(aqua regia) و روش لیندسی (1978) اندازه گیری شدند. از روش کریجینگ در محیط نرم افزار arc gis برای رسم نقشه توزیع مکانی غلظت کل فلزهای سنگین در خاک استفاده گردید. نتایج نشان می دهد، میانگین غلظت فلزهای سنگین کادمیوم، آرسنیک، سرب و مس در نمونه های خاک اطراف کارخانه بیشتر از میانگین استاندارد جهانی آن-ها بوده که ساختار زمین شناسی منطقه، بیش ترین نقش را در آلودگی خاک داشته و فعالیت های انسانی و بخصوص کارخانه سیمان کردستان نیز در افزایش غلظت فلزهای مذکور در خاک سهیم بوده اند.

در کار حاضر مقدار ملامین در نمونه های شیر، ماست، شیرخشک، پودرشیر و پنیر در پنج نشان تجاری مختلف با استفاده از دستگاه hplc ستون اوکتادسیل سیلان و آشکارساز مریی و فرابنفش به روش افزایش استاندارد اندازه گیری شد. از هر محصول با یک نشان تجاری سه نمونه تهیه شد و برای هر نمونه سه اندازه گیری تکراری انجام گرفت. کل اندازه گیری های انجام شده 225 عدد (پنج محصول × پنج نشان × سه نمونه × سه اندازه گیری تکراری) بود. محدوده ی مقدار ملامین در نمونه های شیر (26/0-20/0)، ماست (99/0-57/0)، شیرخشک (40/3-35/0)، پودرشیر (22/1-09/0) و پنیر (50/2-30/0) اندازه گیری گردید و مقدار میانگین آن در هر محصول به ترتیب 24/0، 76/0، 38/1، 5630/0، 16/1 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد که کم ترین مقدار در شیر و بیش ترین در شیر خشک مشاهده شد. هم چنین از تحلیل های آماری برای مقایسه ی مقدار ملامین در محصول های مختلف و نشان های تجاری مختلف استفاده شد. به منظور حفظ سلامت عمومی و ایمنی غذایی اتحادیه اروپا مقدار مجاز ملامین را 5/2 میلی گرم بر کیلوگرم و سازمان غذا و داروی آمریکا مقدار مجاز آن در شیر و محصول های لبنی را 25/0 میلی گرم بر کیلوگرم تعیین کرده است. با توجه به مقدار های اندازه گیری شده در نمونه های مختلف، نتیجه گیری می شود که می بایست در ایران نیز برای ملامین مقدار حد مجازی مشخص شود و اندازه گیری روزمره آن در نمونه های مختلف لبنی انجام شود. روش کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا روش مناسبی برای این منظور خواهد بود.

زمین شناسی هر منطقه تأثیر مستقیم بر روی ورود عناصر تشکیل دهنده ی سازندهای زمین شناسی به عنوان آلاینده به خاک می باشد. مطالعه های انجام گرفته نشان می دهد که در استان زنجان قسمت عمده ای از منابع محیطی از جمله آب، خاک، گیاه و هوای منطقه آلوده شده است. از این رو بررسی و تعیین آلودگی خاک در مناطق مختلف این استان از دیدگاه زمین شناسی پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. در مطالعه ی حاضر 57 نمونه خاک از عمق (30-0سانتی متری) به روش شبکه ای و در فاصله های منظم از رخنمون های خاکی دهستان تهم واقع در بخش مرکزی شهرستان زنجان برداشت گردیده است. سپس مقادیر غلظت کل فلزهای سنگین آرسنیک، سرب، روی، کادمیم، نیکل، مس، آهن و کبالت در نمونه های برداشت شده به روش aqua regia و غلظت قابل جذب آن ها به روش lindsay اندازه گیری شده و شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نمونه های خاک در محدوده مورد مطالعه تعیین گردیده است. از روش های مختلف میان یابی از جمله روش کریجینگ در محیط نرم افزارarc gis برای رسم نقشه ی توزیع مکانی غلظت کل فلزهای سنگین و همین طور نقشه پراکندگی غلظت قابل جذب این فلزها استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که میانگین غلظت فلزهای سنگین آرسنیک، سرب، روی، کادمیم و مس در محدوده ی مورد مطالعه بیش تر از میانگین استاندارد جهانی آن ها بوده و تنها در مورد کبالت، آهن و نیکل این میزان کم تر از میانگین استاندارد جهانی است.

در کار حاضر فوم پلی اورتان اصلاح شده با بیس(2-اتیل هگزیل) فسفریک اسید (dehpa) 01/0 مولار در متانول به عنوان جاذب برای پر کردن فیلترهای ستونی ویژه ی حذف برخی از فلزهای سنگین، رادیواکتیو و آلاینده های آلی از محلول های آبی به کار برده شدند. تاثیر پراسنجه-های مختلفی نظیر ph، زمان تماس جاذب با محلول یون های فلزی و آلی، غلظت اولیه یون های فلزی و آلی، حجم محلول و مقدار جاذب بر روی فرآیند حذف بررسی شدند. مشاهده شد که کارآیی جذب وابسته به ph است و در ph برابر 5 برای یون های فلزی، در محدوده ph 4 تا 8 برای فنل و برای عنصرهای اکتینیدی در ph برابر 4 بهترین کارایی را دارد. زمان بهینه حذف پس از گذشت 10 دقیقه برای یون های فلزی، 1 دقیقه برای عنصرهای اکتینیدی و 15 دقیقه برای آلاینده های فنلی حاصل شد. بررسی مدل های سینتیکی شامل شبه مرتبه اول، شبه مرتبه دوم، معادله ساده ایلویچ و تابع توان بررسی شده اند که داده ها مطابقت خوبی را با معادله ی سینتیکی شبه مرتبه دوم را نشان داد. برای مطالعات تعادل، مدل های لانگ مویر، فروندلیچ و تمکین بررسی شدند و نتایج نشان داد که مدل های لانگ مویر با داده های تجربی مطابقت بهتری دارند.

امروزه بدلیل گسترش رو به ازدیاد فلزهای سنگین در محیط های آبی و خاکی، از روش های متعددی در حذف این نوع از آلاینده ها استفاده می شود. از جمله آنها که در سال های اخیر با استقبال خوبی مواجه شده است، کاربرد نانو تکنولوژی در حذف فلزات سنگین و استفاده از نانوذرات فلزی است که از این میان نانو ذرات آهن بدلیل قابلیت های مناسب در کاهش فلزات سنگین و در نتیجه پاکسازی محیط از این عناصر آلاینده کاربرد فراوانی دارد، تاجائیکه پژوهش های متعددی با این ذرات توسط محققین در حذف فلزات سنگین به انجام رسیده است. اما از آنجا که در این تحقیقات عمدتا به بررسی رفتار یک فلز سنگین و حذف آن بوسیله نانو ذرات آهن پرداخته شده است و از طرفی چون در شرایط طبیعی و محیط های آبی حضور طیف وسیعی از فلزات سنگین در کنار هم ملاحظه شده و عمدتا این آلایندهها در طبیعت به‏صورت توام و نه مجزا پراکندهاند، ضروریست، فرآیند کاهش این فلزات توسط نانو ذره‏های آهن در حضور چند فلز سنگین مورد ارزیابی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا همه این فلزها در مواجهه همزمان با این نانو ذرات رفتار مشابهی دارند؟ و کدام فلزات بیشتر و کدامیک کمتر کاهش یا حذف می گردند؟ در این پژوهش، رفتار شیمیایی رقابتی چند فلز سنگین در مواجهه با نانو ذره آهن، پس از سنتز این ذرات و انجام آنالیزهای آزمایشگاهی با مدل‏سازی محیط طبیعی در حضور ماسه، بروش تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و وضعیت حذف هرکدام از آن ها در شرایط برابر در محیطی مشترک مورد ارزیابی قرار گرفته است. مطالعه ی حاضر نشان داد که نانو ذره‏های آهن قابلیت خوبی در حذف برخی از یون های فلزهای سنگین دارند. اما در شرایط یکسان فلزات مختلف بدلیل خصوصیات ذاتی شان در واکنش با نانو ذرات آهن پاسخ های مشابهی از خود بروز نمی‏دهند، به‏نحویکه در شرایط برابر و در رقابت با یکدیگر بدلیل قدرت جذب سطحی متفاوت، یکسان کاهش نیافته، بلکه با درصدهای متفاوت کاهش یافته و از محیط حذف می‏شوند.

گیاه پالایی به عنوان یک فناوری کم هزینه برای پالایش خاک های آلوده به فلزهای سنگین مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعه حاضر در شهر زنجان-ایران برای بررسی میزان تجمع فلزهای سنگین در برگ درختان انجام شده است. در این بررسی، شش ایستگاه نمونه برداری در اطراف شرکت ملی سرب و روی، محدوده داخلی شرکت ملی سرب و روی، منطقه کم ترافیک پارک ملت، منطقه ی پرترافیک سبزه میدان، اطراف شهرک تخصصی روی و محدوده داخلی شهرک تخصصی روی انتخاب شد. نمونه برداری به طور کاملا تصادفی از برگ یازده گونه درختی افرا (acer l.)، بید (salix l.)، تبریزی (populus l.)، نارون (ulmus l.)، اقاقیا (robinia l.)، زبان گنجشک (fraxinus l.)، سرو خمره ای (thuja l.)، سرو نقره ای (cupressus arizonica greene)، چنار (platanus l.)، عرعر (ailanthus desf.) و برگ نو (ligustrum l.) در ابتدا و انتهای فصل رشد انجام گردید. پس از عصاره گیری از برگ این درختان به روش هضم اسیدی، مقدار فلزهای سنگین به وسیله ی دستگاه پلاسمای جفت شده القایی (icp) اندازه گیری شد. تجزیه داده ها نشان داد که در ایستگاه های نزدیک به صنعت تولید سرب وروی، مقدار فلزهای سنگین بیش تری در برگ درختان وجود دارد. براساس مطالعه حاضر، گونه های درختی مختلفی برای پالایش خاک های آلوده شناسایی شدند. درخت نارون به¬عنوان انباشت گر کرم (cr)؛ درخت تبریزی به¬عنوان انباشت گر منگنز (mn)، روی (zn) و کادمیوم (cd)؛ درخت زبان گنجشک به-عنوان انباشت گر کبالت (co) و مس (cu)؛ درخت سرو خمره ای به¬عنوان انباشت گر آهن (fe) و درخت سرو نقره ای به¬عنوان انباشت گر فلزهای سنگین سرب (pb) و آرسنیک (as) در محدوده مورد مطالعه معرفی شدند.

شناسایی و تهیه نقشه پهنه بندی منطقه های آسیب پذیر آبخوان امری ضروری می¬باشد و به عنوان یک ابزار مدیریتی بسیار کارآمد برای جلوگیری از آلودگی¬های آبخوان¬ محسوب می شود. یکی از کاربردی ترین روش¬های تهیه نقشه پهنه بندی منطقه¬های آسیب پذیر استفاده از روش دراستیک در محیط نرم افزارarcgis 10.2 می¬باشد. در کار حاضر نقشه آسیب پذیری آبخوان آب شرب زنجان تهیه شده است. آبخوان شهر زنجان در استان زنجان و بین دو شهرستان زنجان و ابهر واقع گردیده است. در این مدل با همپوشانی رستری 7 لایه¬ی عمق آب زیرزمینی، تغذیه خالص، محیط آبخوان، نوع خاک، توپوگرافی، اثر منطقه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی در محیط gis، یک نقشه شاخص دراستیک بدست می آید. این شاخص برای آبخوان زنجان بین 59 تا 136 بود و نقشه آسیب پذیری منطقه با استفاده از رتبه بندی بالوشا در رتبه های 1-4 قرار گرفت. منطقه¬های واقع در رتبه 1 (حدود 70/75 درصد) بدون خطر آلودگی و منطقه¬های واقع در رتبه 2 (حدود72/22 درصد) دارای خطر آلودگی خیلی کم می¬باشند. منطقه¬های واقع در رتبه 3 (حدود 25/1 درصد) دارای خطر آلودگی کم و منطقه¬های واقع در رتبه 4 (حدود 33/0 درصد) دارای خطر آلودگی به میزان کم تا متوسط می¬باشند. همچنین نقشه آسیب پذیری منطقه با استفاده از رتبه بندی آلر در رتبه های 2-3 قرار گرفت. منطقه¬های واقع در رتبه 2 دارای خطر آسیب¬پذیری کم (حدود 82/93 درصد) و رتبه 3 دارای خطر آلودگی به میزان کم تا متوسط (حدود 18/6 درصد) می¬باشند. از نظر کاربری اراضی، حدود 40 درصد منطقه دارای زراعت دیم، حدود 50/23 درصد منطقه دارای مخلوط دیم و مرتع و حدود 55/14 درصد منطقه دارای زراعت آبی بوده که عمده این منطقه¬ها دارای خطر آسیب¬پذیری خیلی کم می¬باشند. پهنه بندی آبخوان زنجان نشان داد که بیش¬تر مساحت این آبخوان، در خطر آلودگی کم قرار داشته و فقط قسمت کوچکی در شمال غرب منطقه مورد مطالعه دارای خطر آلودگی کم تا متوسط می¬باشد.

چکیده افزایش قیمت و کاهش ذخیره های سوخت فسیلی، سبب تشویق پژوهشگران برای یافتن منابع تازه انرژی شده است. با توجه به هزینه ی روغن هایی که به عنوان ماده ی اولیه برای تولید بیودیزل مورد استفاده قرار می گیرند، یکی از مهم ترین عامل هایی که هزینه ی بیودیزل تولید شده را تعیین می کند، مدیریت مواد پسماند و استفاده از روغن های زاید است. برای این منظور در کار حاضر مقدار روغن مصرفی در رستوران ها و تالارهای پذیرایی شهر زنجان در سال 1393 مورد ارزیابی قرار گرفت. در این شهر 68 رستوران و 18 تالارپذیرایی وجود دارد. با توجه به پرسش نامه ی تهیه شده مشخص شد، سالانه این رستوران ها و تالارهای نمونه برداری شده حدود 19 هزار لیتر روغن مصرف و به طور تقریبی نیمی از روغن مصرفی را دور می ریزند. میزان روغن های پسماند خوراکی در دانشگاه های این شهر بسیار بیش تر است. جمع آوری و تبدیل آن ها به سوخت پاک نقش موثری در کاهش آلودگی هوا و کمک به اقتصاد ملی می کند. هم چنین در این مطالعه امکان سنجی تولید بیودیزل از پسماند روغن های خوراکی در شهرستان زنجان به روش فرایند ترانس استری شدن در مقیاس آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. با تولید بیودیزل از روغن دورریز رستوران ها می توان هم به کاهش آلودگی محیط زیست روغن های دورریز کمک نمود و هم تولید سوختی کرد که در کاهش آلودگی هوا موثر است. با توجه به مقایسه ی جنبه های فنی، اقتصادی و محیط زیستی دیزل و بیودیزل می توان گفت استفاده از بیودیزل خالص و یا ترکیب دیزل و بیودیزل بسیار مقرون به صرفه خواهد بود. کلمات کلیدی: چکیده افزایش قیمت و کاهش ذخیره های سوخت فسیلی، سبب تشویق پژوهشگران برای یافتن منابع تازه انرژی شده است. با توجه به هزینه ی روغن هایی که به عنوان ماده ی اولیه برای تولید بیودیزل مورد استفاده قرار می گیرند، یکی از مهم ترین عامل هایی که هزینه ی بیودیزل تولید شده را تعیین می کند، مدیریت مواد پسماند و استفاده از روغن های زاید است. برای این منظور در کار حاضر مقدار روغن مصرفی در رستوران ها و تالارهای پذیرایی شهر زنجان در سال 1393 مورد ارزیابی قرار گرفت. در این شهر 68 رستوران و 18 تالارپذیرایی وجود دارد. با توجه به پرسش نامه ی تهیه شده مشخص شد، سالانه این رستوران ها و تالارهای نمونه برداری شده حدود 19 هزار لیتر روغن مصرف و به طور تقریبی نیمی از روغن مصرفی را دور می ریزند. میزان روغن های پسماند خوراکی در دانشگاه های این شهر بسیار بیش تر است. جمع آوری و تبدیل آن ها به سوخت پاک نقش موثری در کاهش آلودگی هوا و کمک به اقتصاد ملی می کند. هم چنین در این مطالعه امکان سنجی تولید بیودیزل از پسماند روغن های خوراکی در شهرستان زنجان به روش فرایند ترانس استری شدن در مقیاس آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. با تولید بیودیزل از روغن دورریز رستوران ها می توان هم به کاهش آلودگی محیط زیست روغن های دورریز کمک نمود و هم تولید سوختی کرد که در کاهش آلودگی هوا موثر است. با توجه به مقایسه ی جنبه های فنی، اقتصادی و محیط زیستی دیزل و بیودیزل می توان گفت استفاده از بیودیزل خالص و یا ترکیب دیزل و بیودیزل بسیار مقرون به صرفه خواهد بود. کلمات کلیدی: انرژی، بازیافت، بیودیزل، روغن زاید، مواد-پسماند.

در این مطالعه مقدار فلزهای سنگین روی، کادمیوم، سرب، کبالت، نیکل، مس، منگنز و آنتیموان در آب های جاری حوضه آبریز سد تهم به روش پلاروگرافی تپی تفاضلی در دو فصل پر آبی و کم آبی اندازه گیری شد. داده های به دست آمده با استاندارهای ایران (isiri) و سازمان بهداشت جهانی (who) مقایسه شدند. در فصل پر آبی فلزهای روی، کادمیوم، سرب، مس، کبالت در 0/100 درصد و منگنز در 9/92 درصد نمونه¬ها وجود داشت که با این حال مقدار هیچ کدام بیش تر از مقدار استاندارد نبود. آنتیموان در 9/92 درصد نمونه¬ها وجود داشت که در 1/23 درصد از نمونه¬ها بیشتر از مقدار مجاز بود. همچنین مقدار نیکل نیز ناچیز و غیرقابل سنجش بود. در فصل پر¬آبی کادمیوم، سرب، نیکل در 0/100 درصد؛ روی، منگنز و آنتیموان در 9/92 درصد؛ کبالت در 7/85 درصد و مس در 3/14 درصد نمونه¬ها وجود داشت که مقدار هیچ کدام از آن ها بیشتر از مقدار سفارش شده نبوده و فقط کادمیوم که در 0/100 درصد نمونه¬ها وجود داشت و مقدار 1/7 درصد از نمونه¬ها بیشتر از مقدار استاندارد بود. همچنین ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی آب شامل: دما، کدورت،ph ، ec، do، نیترات، نیتریت، فسفات، کلر، فلوئور، سولفات، سختی، کلسیم، منیزیم، کل میکروب¬ها، کلی¬فرم، اشرشیا¬کلی در کلیه نمونه¬ها اندازه¬گیری و در 0/100 درصد نمونه¬ها کلی-فرم وجود داشت و تعداد تمامی آن¬ها بیش از مقدار تعیین شده بود و در فصل پر آبی و کم آبی به ترتیب 3/14 و43 درصد از نمونه ها آلوده به میکروب اشرشیا¬کلی بودند و در اکثر ایستگاه¬هایی که بعد از روستاها واقع شده اند غلظت نیترات و نیتریت، در مقایسه با ایستگاه¬های قبل از روستاها افزایش نسبی داشته¬اند.

فلزهای سنگین از طریق آب، غذا و هوا وارد بدن انسان می شوند و در بدن ما تجمع می یابند. از جاذب های باکتریایی می توان برای پاکسازی آب و حذف آلودگی هایی که به راحتی تجزیه نمی شوند مانند فلزهای سنگین، استفاده کرد. جاذب های زیستی به دلیل قیمت پایین، عملکرد بالا برای حذف فلزهای سنگین از محلول های آبی مناسب تر می باشند. متالوتیونین ها(mt) پروتئین هایی با وزن مولکولی پایین و معمولا غنی و از سیستئین می باشند. متالوتیونین ها ویژگی منحصر به فردی در اتصال به فلز ها، تعویض یون و کاهش فلزها دارند. در این پژوهش بعد از مطالعات بیوانفورماتیک، پرایمرهای مورد نیاز جهت استخراج توالی متالوتیونین طراحی و سنتز شدند سپس توالی ژن متالوتیونین با استفاده از تکنیک pcr از باکتری کورینه باکتریوم گلوتامیکوم استخراج و در پلاسمید pet28aکلون شد. انتقال محصول الحاق (ligation) به باکتری e.coliسویه bl21(de3) به روش شیمیایی انجام شد و صحت تراریخته های حاصل با استفاده از سه تکنیک colony-pcr، هضم آنزیمی و توالی یابی بررسی شد. القای بیان ژن توسط iptg و تخلیص توسط کروماتوگرافی و نتایج تخلیص بر روی ژل الکتروفورز sds-page مورد بررسی قرار گرفت.همچنین در این تحقیق برخی فاکتورهای موثر بر جذب زیستی شامل غلظت یون فلزی، زمان تماس و ph مطالعه شده است. بر طبق داده ها ی بدست آمده باکتری مهندسی شده قادر است یون های سرب، روی و کادمیوم را بیش از سویه وحشی جذب نماید از این رو برای حذف یون های فلزی سرب, روی و کادمیوم از محلولهای آبی توصیه می شود.

در کار حاضر ویژگی های فیزیکی شامل ph، ec، دما، رطوبت و رنگ کمپوست تولیدی کارخانه سنندج ارزیابی شد. هم چنین مواد مغذی شامل کربن، ازت، پتاسیم و فسفر نیز اندازه گیری شد. از آن-جا که ممکن است کمپوست راه ورود فلزهای سنگین به محیط زیست باشد، فلزهای سنگین در این کمپوست سنجش شد. داده های به دست آمده با نرم افزار excel و spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. کمینه و بیشینه مواد مغذی موجود در کمپوست تولیدی کارخانه سنندج برای عنصرهای کربن، ازت، فسفر و پتاسیم به ترتیب (98/22-57/52)، (84/0-33/0)، (76/26-24/12) و (غیر قابل تشخیص-67/14276) mg/kg می باشد. میانگین برای عنصرهای مغذی کربن، ازت، فسفر و پتاسیم و همچنین نسبت کربن به ازت به ترتیب 7329/32، 5156/0، 1293/20، 47/10653 و 6974/62 mg/kg بود. میانگین فلزهای سنگین کمپوست تولیدی کارخانه سنندج بر حسب mg/kgبرای مس (67/621-غیر قابل تشخیص)، روی (67/3531-67/56)، سرب (655-غیر قابل تشخیص) و نیکل (265-غیر قابل تشخیص) بود. روی بیش-ترین مقدار فلز سنگین موجود در کمپوست تولیدی سنندج می باشد. بیش ترین در صد رطوبت72/66 و کم ترین مقدار آن57/15 و هم چنین بیشینه و کمینه برای دما (c°)،ph و هدایت الکتریکی(ms/cm) این مقدارها به ترتیب) 73 و80/9(، )70/7 و11/5(، )60/6 و 58/2( بود. مقایسه داده ها با مقادیر استاندارد نشان داد مقدار فلزها، ph، ec در محدوده استاندارد قرار دارند. با این حال نسبتc/n در مقدار بیش تری نسبت به استانداردها داشت و میزان کمینه رطوبت بسیار از حد مطلوب استاندارد رطوبت کم تر بود.

در کار حاضر آلودگی خاک به فلزهای سنگین در هرسین- کرمانشاه مطالعه شده است. 37 نمونه خاک از دوعمق 0تا 20 سانتی متری و 20 تا 40 سانتی متری از خاک های سطحی جنوب شهر هرسین جمع آوری شدند. 15 ایستگاه آن در زمین های آبیاری شده با فاضلاب و 22 ایستگاه در زمین های آبیاری نشده با فاضلاب انتخاب گردید. میزان کل و قابل جذب فلز های سنگین کروم، منگنز، آهن، کبالت، مس، روی، کادمیم، سرب و آرسنیک با استفاده از دستگاه پلاسمای جفت شده القایی اندازه گیری شد. هم چنین میزان فسفر قابل جذب، کربن آلی، نیتروژن کل و پتاسیم قابل جذب، ph و ec در نمونه های خاک اندازه گیری شد. نوع بافت خاک، درصد اجزای شن، سیلت و رس به روش هیدرومتری تعیین گردید. داده های به دست آمده نشان داد که مقدار کل فلزهای سنگین مورد مطالعه در خاک در دو عمق نمونه برداری اختلاف معنی داری دارد. آبیاری با فاضلاب بر ویژگی های خاک و مقدار کل و قابل جذب فلزهای سنگین تاثیر داشته است. شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نشان دادکه خاک نسبت به فلزهای سنگین آلوده می باشد. تحلیل های آماری تایید کرد که هر دو عامل آبیاری با فاضلاب و زمین شیمی منطقه می توانند به عنوان عامل های موثر بر افزایش مقدار فلزهای سنگین معرفی شوند.

در این پژوهش از پلی استایرن و پلی استایرن اصلاح شده با dehpa برای حذف یون های فلزی سرب و کادمیم از محلول های آبی استفاده شد. هر دو نوع از پلی استایرن عنوان شده در محلول های حاوی سرب و کادمیم ریخته شده و میزان حذف عناصر سنگین توسط آن ها مورد بررسی قرار گرفت. میزان باز جذب دوباره، اثر سایر الکترولیت ها،دوز جاذب، زمان تماس،میزان واجذب، هم دماهای جذب و سینتیک جذب نیز مورد مطالعه قرار گرفتند.

زباله های شهری یکی از مهم ترین مواد زائد شهر می باشد که عدم توجه به آن می تواند چشم اندازهای واحدهای شهری را تحت تأثیر خود قرار دهد بنابراین انتخاب محل مناسب جهت دفن مواد زاید جامد می تواند از اثرات نامطلوب زیست محیطی آن ها جلوگیری کند. در این پایان نامه تلاش شده است با بهره گیری از پارامترهایی نظیر زمین شناسی، خاک شناسی (جنس، بافت و عمق خاک)، هیدرولوژی، هیدروژئولوژی، شیب، کاربری اراضی، مناطق مسکونی، راه‎ های دسترسی، زمین لغزش، منطقه حفاظت شده، مراکز صنعتی، خطوط نیرو و جهت شیب که نقش موثری در محل دفن پسماند و مکان یابی دارند، مناطق مورد نظر برای دفن زباله در شهر هیدج در استان زنجان به ترتیب از مناسب ترین تا نامناسب شناسایی گردند.

در مطالعه حاضر کیفیت آب رودخانه کارون در ایستگاه اهواز مطالعه شده است. در این کار داده های مختلف مربوط به پراسنجه های کیفیت آب رودخانه کارون از سال 1345 تا 1392 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. دراین پژوهش از روش های آماری مختلف شامل تحلیل مولفه اصلی و تحلیل خوشه ای استفاده شده است همچنین از شاخص کیفیت آب موسسه ملی بهداشت برای تعیین کیفیت آب رودخانه کارون استفاده شده است برای انجام آنالیزهای مختلف استفاده شده است.

هدف از این پژوهش، اندازه گیری میزان نیترات در منابع تأمین آب بخش مرکزی شهرستان خدابنده و بررسی تغییرات مکانی در این بخش است. برای این منظور از روش کریجینگ و کوکریجینگ با متغیرهای کمکی ec، tds و سختی استفاده شد. باتوجه به mae، mbe و r2، مدل خطی برای روش کوکریجینگ با متغیر کمکی ec بهترین مدل در پهنه بندی نیترات انتخاب شد. سپس نقشه پهنه بندی نیترات ترسیم گردید. باتوجه به نقشه های dem، زمین شناسی و کاربری اراضی و مقایسه آن با نقشه پهنه بندی نیترات، مشخص شد که آلودگی منابع تأمین آب منطقه مورد مطالعه، در بخش های جنوب غربی به دلیل محتوای زمین شناسی و فعالیت های کشاورزی و فاضلاب انسانی می باشد. زمین های با کاربری کشاورزی نسبت به کاربری های دیگر از میزان نیترات بیشتری برخوردار است که یکی از مهمترین دلایل آن را میتوان به استفاده از کودهای شیمیایی نیتراته نسبت داد.

هدف از این مطالعه بررسی و تعیین منبع احتمالی برخی از فلزهای سنگین شامل کروم، منگنز، آهن، کبالت، نیکل، روی، مس، کادمیوم و آرسنیک در خاک های سطحی اطراف کارخانه های سیمان کردستان و شهرکرد به کمک زمین آمار چند متغیره می باشد. بدین منظور 45 نمونه خاک پیرامون کارخانه سیمان کردستان و 39 نمونه خاک در اطراف کارخانه سیمان شهرکرد، در شعاع های 500، 1000، 2000 و 3000 متری، از دو عمق صفر تا 15 سانتی متری و 15 تا 30 سانتی متری خاک انتخاب شد. تحلیل آماری سه مولفه اصلی را با بیش از 90 درصد واریانس کل در بین فلزهای سنگین مورد مطالعه آشکار کرد. مدل های مختلف دایره ای، کروی، نمایی، گوسین بر روش های کریجینگ ساده، کوکریجینگ معمولی، کوکریجینگ عام و کوکریجینک ساده با استفاده از روش های میانگین انحراف خطا، خطای قدر مطلق میانگین و ضریب همبستگی برای پهنه بندی فلزها در دو منطقه یاد شده مورد ارزیابی قرار گرفت. براساس نتایج حاصل برای هر عنصر یک مدل بهینه انتخاب و با استفاده از آن در محیط نرم افزار arcgis برای رسم نقشه توزیع مکانی غلظت کل فلزهای سنگین در خاک استفاده گردید. نتایج پهنه بندی کارخانه سیمان کردستان نشان می دهد، میانگین غلظت فلزهای سنگین کادمیوم، آرسنیک، سرب و مس در نمونه های خاک اطراف کارخانه بیشتر از میانگین استاندارد جهانی آن ها بوده است که ساختار زمین شناسی منطقه بیش ترین نقش را در آلودگی خاک داشته و فعالیت های انسانی و به خصوص کارخانه سیمان کردستان نیز در افزایش غلظت فلزهای مذکور در خاک سهیم بوده است. هم چنین میانگین غلظت فلزهای سنگین آرسنیک، سرب و کادمیوم بیشتر از میانگین استاندارد جهانی آن ها بوده است که ساختار زمین شناسی منطقه بیش ترین نقش را در آلودگی خاک داشته و فعالیت های انسانی و به خصوص کارخانه سیمان شهرکرد نیز در افزایش غلظت فلزهای مذکور در خاک سهیم سهم ناچیزی داشته است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.