چکیده: مطالعه در خصوص تغییرات رژیم بارش به ویژه در مناطق خشک ونیمه خشک همواره از اهمیت خاصی بر خوردار است. در این مطالعه با استفاده از داده های میانیابی شده روزانه بارش44 ساله (1383-1340) ایستگاه های هواشناسی به مطالعه اقلیم شناسی بارش کشور ازطریق تحلیل همساز ها وتغییرات روند و رژیم بارش کشور پرداخته شد. در این تحقیق3 همساز اول مورد استفاده قرار گرفته است تا تغییر پذیری الگوهای بارش را تفسیر نماید. بطور کلی اولین همساز یک چرخه سالانه منفرد از مشاهدات را نشان می دهد به عبارت دیگرمشاهده یک سال می تواند توسط یک چرخه با دامنه بزرگ در مقایسه با دیگر همساز ها بیان شود. دومین همساز نشان دهنده گرایش به یک تغییر نیمه سالانه بارش است که نمی توانند در داده های مشاهده شده ظاهر گردد. سومین همساز جزئیات بیشتری از تغییرات سالانه بارش را توصیف می کند. با تحلیل سهم پراش همسازهای مختلف بارش از منابع مختلف تعیین و با تحلیل دامنه اختلاف بیشینه وکمینه بارش در مناطق مختلف مشخص و نیز زمان وقوع حداکثر بارش تخمین زده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در روند سالانه بارش درصدبیشتری(54 درصد) از مساحت ایران دارای روند مثبت به میانگین 72/1میلیمتر بوده است. در فصل پاییز ، روند درمناطق غربی ایران با افزایش و درمناطق شرق با کاهش مواجه بوده است. در فصل زمستان نیز نواحی جنوب و غرب ایران بارش با افزایش توام بوده است . میانگین روند این فصل در سراسر کشور 2/0 می باشد. فصول کم بارش تابستان و بهار هم روند کاهشی را نشان داده یعنی درطول 44 سال گذشته کم بارش تر شده اند. این امر گویای تمرکز فصلی بارش است. در بررسی مشخصه های فصل بارش معلوم گردید که نواحی غرب کشور دفعات رخداد روز خشک بیشتر اما تداوم آن کم شده است. یعنی دوره خشک در کشور رو به انبساط و دوره بارانی رو به انقباض است . بر اساس تکنیک تحلیل همسازهای بارش مشخص شد که همساز های اول و دوم نقش غالبی در توجیه تغییرات بارش ایران ایفا می کنند. این دو همساز بیش از 90 درصد واریانس بارش در ایران را توجیه می کنند. سهم درصد واریانس همساز اول در بارش سالانه ایران از شمال به جنوب افزایش می یابد و در همساز دوم این رابطه معکوس می شود. مقادیر پایین درصد واریانس همساز دوم بیان کننده تک اوجی بودن بارش است و نشان دهنده این است که رژیم اصلی بارش عمدتاً زمستانه است. همساز سوم که گویای وجود سه اوج در بارش است، مقادیر پایینی را برای کل کشور نشان می دهد. در همساز سوم مقدار ضریب همبستگی سه متغیره درصد پراش با فراسنج های مکانی (طول وعرض جغرافیایی و ارتفاع) بالاتر از دو همساز دیگر است. یعنی بارش های فصلی و محلی بیشتر تابع عوامل مکانی نظیر طول جغرافیایی ،عرض جغرافیایی و ارتفاع است. همچنین در مقایسه همساز های چهار دهه مورد بررسی(1383-1374، 1373-1364، 1363-1354، 1353-1344) مشخص شد که مقدار واریانس همساز اول (حدود90درصد) در چهار دهه تغییرات زیادی نکرده است. یعنی رژیم بارش غالب در کشور همچنان تک اوجی (زمستانه ) است. مقدار پراش همساز دوم با تغییرات و جابجایی هم مقدارها همراه است، مقدار پراش همساز سوم در دهه سوم و چهارم با افزایش چشمگیری رو به رو بوده که به معنای پیدایش رژیم های جدید بارش محلی در برخی نقاط کشوراست. تغییر پذیری رژیم بارش در کشور به 5 گروه عمده طبقه بندی شد. نتایج این تحقیق می تواند در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب و آمایش سرزمین مورد توجه قرار گیرد. واژه ها ی کلیدی: روند ، رژِیم بارش ، زمان(t) ، پراش ، همسازهای بارش، فصل بارش، ایران f

در این مطالعه از داده های پارامتر های اصلی وپدیده گردوغبار و میزان دید افقی در دوره زمانی 1383-1392 استفاده گردید سپس جهت شناسایی الگوهای همدیدی ودینامیکی علل بروز پدیده گردوغبار با انتخاب چهار ایستگاه هواشناسی استان داده های شبکه بندی شده دما ، فشار سطح دریا ، نقشه های تراز ارتفاع ژئو پتانسیل ورطوبت نسبی ، مولفه باد در لایه 200 میلی باری (جت استریمها) با یاخته های 5/2در 5/2 درجه برای ترازهای متفاوت از مرکز ncep/ncar مرکز ملی پیش بینی های نوا تهیه گردید . پس از تولید نقشه ها وپردازش جهت بررسی وتحلیل مورد ارزیابی وتجزیه وتحلیل قرار گرفت . در ادامه روند کار چند الگوی مهم عامل اصلی ایجاد گردوغبار در منطقه شناخته شد که مهمترین آن همگرایی سطحی در منطقه وهمچنین کم فشارهای حرارتی در مناطق عرضهای پایین تر بهمراه ناوه عمیق جنوب اروپا ومدیترانه شرقی و گاهی با همراهی زبانه ای ناشی از پرفشار جنوب روسیه ،از مهمترین سازوکار اصلی ایجاد گردوغبار شناسایی شد ، این پدیده همراه با وزش باد های غربی وسطحی (مناطقی از عراق ،سوریه و شمال عربستان ) به اضافه تاثیرات صحرای عربستان سبب افزایش ناپایداری در این مناطق گردیده والگوی گرمایی پرفشار جنب حاره ای نیز بکمک این عوامل پدیده غالب جو بالا واثرات آن در عرضهای پایین در این شرایط شناحته شد ، بدین منظور یکی از فراگیرترین توفانهای گردوغبار در کشور از لحاظ شدت بصورت موردی ، سه روز 2،3 4 تیر ماه 1389 جهت شناسایی مورد واکاوی دقیق از نظر همدیدی و دینامیکی قرار گرفت ، چند الگوی موثر در تشکیل چشمه های طوفان در مناطق ، سوریه وعربستان شناسایی شده است در این پژوهش الگوی ناوه غربی نشان داد که فرارفت هوای گرم وخشک عربستان بر روی عراق در اثر تشکیل کم فشارهای حرارتی وایجاد ناوه عمیق در جنوب اروپا وشرق مدیترانه و با صعود دینامیکی جلوی ناوه در اثر جابجایی و وزش بادهای عمدتا غربی درواقع عامل اصلی دینامیکی- حرارتی امکان انتقال گردوغبار را به ترازهای بالاتر مقدور ساخته وصعود حاصل از کم فشار سطح زمین ودر نتیجه تاوایی مثبت جلوی ناوه تراز میانی جو عامل اصلی تولید گردوغبار میباشد ، در روز دوم تیر ماه 89 حرکت توده گردوغبار به ارتفاع بیش از 3 کیلومتری (تراز 700 میلی باری) و فرارفت آن با حرکت شرق سو به مناطق غربی صورت پذیرفت ودر پشت ناوه 48 ساعت بعد در 4 تیر ماه ناپایداری ها قطع وذرات گردوغبار در مناطق غربی و روی زاگرس با اندازهای کمتر از 5/2 میکرون بصورت معلق باقی ماندند ، بطوری که کاهش دید در برخی مناطق استان همدان تا 400 متر گزارش گردید ومیزان غلظت آلاینده ها تا 20 برابر حد مجاز ثبت شد همچنین در بررسی آماری و همدیدی 4 شهرستان استان مشخص گردید در طی دوره آماری 10 ساله استان بیشترین فراوانی گردوغبار با دید کمتر از 5000 متر در شهرستان ملایر با 344 روز ثبت گردید وبترتیب شهرستان همدان با 323 روز وتویسرکان با 299 روز ونهاوند با 180 روز در رتبه های بعدی قرار گرفتند وبیشترین فراوانی گردوغبار در استان مربوط به سال 1388 میباشد ، بیشترین شدت گردوغبار با دید کمتر از 1000 متر نیز شامل بخش ملایر میباشد ، نقشه های پهنه بندی مکانی سالیانه تهیه ونشان داد که که چشمه های گردوغبار تشکیل شده در جنوب عراق وشمال عربستان ، بیشترین تاثیر فراوانی وقوع آن بویژه جنوب استان همدان در بخش ملایر بوده است و اثرات چشمه های طوفان تشکیل شده در مرکز وشمال عراق وشرق سوریه دررتبه های بعدی قراردارند .

چکیده ندارد.