حفاری در اکتشاف معادن،پروسه ای پرهزینه و زمانبر بوده و با مشکلات بسیاری همراه است. از اینرو وجود مدلی برای تعیین نقاط بهینه حفاری به دلیل تسهیل مدل سازی موقعیت و شکل توده معدنی و به تبع آن کاهش ریسک و هزینه فرآیند حفاری در مطالعات تفصیلی اکتشاف ذخایر معدنی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تعیین نقاط بهینه حفاری از طریق در نظر گرفتن کلیه شرایط پیچیده حاکم بر شکل گیری ذخایر معدنی و تلفیق فاکتورهای موثر بر کانی سازی انجام می شود.با توجه به اینکه روش های متداول تلفیق فاکتور های کانی سازی مانند روش های همپوشانی، بر دانش کارشناسی استوار است،و از آنجاییکه داده های موجود،مبنای قضاوت کارشناسان قرار می گیرد، دقت این روش ها با افزایش حجم اطلاعات پردازش شده و وجود نویز در داده ها به نحو قابل توجهی کاهش می یابد. لذا برای حل مشکلات موجودبه ابزارهای قوی در پردازش حجم عظیم اطلاعات و باانعطاف پذیری زیاد (بخصوص در صورت وجود نویز در داده ها) نیاز است. شبکه های عصبی با ساختار موازی و انعطاف پذیر، از توانایی بالایی در مدیریت جحم عظیم اطلاعات واستخراج الگو ها از میان داده های نویزدار برخوردارند. بنابراین شبکه های عصبی می توانند جهت شناسایی نقاط مناسب برای حفاری مورد استفاده قرار گیرند. از آنجاییکه این شبکه ها برحسب نوع توابع عملکرد دارای ساختارهای بسیار متنوع هستند، لازم است کارآیی هریک از این ساختارها در تعیین نقاط بهینه حفاری مورد بررسی و مطالعه قرارگیرد. لذا در این پایان نامه روش تعیین نقاط بهینه حفاری ذخایر معدنی مس پورفیری در محدوده های نوچون و چاه فیروزه استان کرمان با استفاده ازشبکه های عصبی mlp، rbf، grnn و pnn و بابهره گیری از روش cross correlation ارائه شده است. نتایج پیاده سازی این چهار نوع شبکه عصبی، نشان می دهد که در میان چهار ساختار مختلف شبکه عصبی، شبکه grnn از کارآیی بهتر با دقتی در حدود 86 درصد در اندیس معدنی چاه فیروزه و دقتی در حدود 85 درصد در اندیس معدنی نوچون برخوردار است. همچنین نتایج ارزیابی نقشه های تهیه شده توسط چهار شبکه عصبی mlp، rbf، grnn و pnn به وسیله اطلاعات گمانه های اکتشافی نشان می دهد که نقشه تهیه شده به وسیله شبکه عصبی grnn از انطباق بالاتری با گمانه ها برخوردار است.میزان انطباق این نقشه با گمانه های اکتشافی در اندیس چاه فیروزه 73 درصد و در اندیس نوچون 70 درصد می باشد.

پیشرفت های اخیر در زمینه ی سنسور، شبکه و تکنولوژی باعث بوجود آمدن مفهوم جدیدی شده که sensor web نامیده می شود.sensor web مجموعه ای از سنسورهای نامتشابه، هوشمند و توزیع شده در وب می باشد که برای کاوش و جستجوی محیط اطراف به کار می روند. یکی از موارد اساسی تاثیرگذار در تصمیم گیری مدیر بحران، دریافت بر خط داده از سنسور و نیز تعبیر درست از داده های دریافتی می باشد. به طور کلی، جنبه کلیدی مدیریت داده ها به صورت برخط، به تهیه ابزارهایی برای جستجو، دسترسی و تحلیل مشاهدات سنسور برمی گردد. بحران سیل، یکی از زمینه هایی است که نیازمند سیستمهای استاندارد پیش بینی و هشدار سیل می باشد، درحالیکه فعّالیتهای اندکی در زمینه ی استاندارد سازی و ایجاد زیرساخت شبکه های تعامل پذیر سنسورها در سیستمهای هشدار سیل صورت گرفته است. هدف این پژوهش، ایجاد یک سامانه هشدار سیل تعامل پذیر برای نمایش نوع، ساختار داده و تحلیل داده های سنسورهای هواشناسی و هیدرولوژی می باشد. به این منظور، تلفیق معماری لایه ای و سرویس گرا در sensor web، می تواند بسیار مفید باشد. در این راستا، استفاده از تکنولوژیهای جدید در بخشهای نمایش (مانند asynchronous javascript and xml)، پیاده سازی سرویسهای وب (مانند windows communication foundation) و مدیریت دسترسی به داده ها باعث افزایش کارایی سامانه هشدار سیل شده است. همچنین با استفاده از کانالهای ارتباطیreal time ، داده های آنی به منظور آنالیز در اختیار کاربر قرار می گیرد. به این ترتیب کاربر دیگر نگران فرمت های نامتشابه داده های سنسورها و منابع داده نیست و تمرکز خود را بیشتر روی آنالیز داده متمرکز می کند تا اینکه به راه اندازی سیستمی برای دریافت داده ها بپردازد. همچنین استفاده از sensor web در سیستم پیش بینی و هشدار سیل، می تواند تأثیر زیادی در ایجاد و تقویت بخشهای تبدیل پیش بینی به هشدار، انتقال آنی هشدار به تصمیم گیرندگان، کمک به استنباط صحیح شخص تصمیم گیرنده از هشدارهای دریافتی و تهیّه ی داده های آنی به منظور تغذیه و کالیبره مدلهای پیش بینی داشته باشد. کلمات کلیدی: sensor web، معماری سرویس گرا، معماری لایه ای، تعامل پذیری، kntusas، هشدار سیل

پدیده آتش سوزی در جنگلها و مراتع از جمله حوادث غیر مترقبه ای است که عوامل طبیعی و انسانی مختلفی در ایجاد آن نقش دارند. تجزیه و تحلیل ویژگیهای طیفی و فضایی آتش و همچنین اهداف زمینه به منظور شناسایی و تفکیک در داده های سنجش از دور، موضوع بحث این رساله می باشد. به منظور آشکار سازی، تجزیه و تحلیل، پایش و تفکیک آتش سوزی های ایران از فناوری سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی بهره گرفته شده است. یکی از مواردی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته، استفاده از خصوصیت و ویژگی طیفی آتش و تابش حاصل از نوع مواد سوختی در محدوده های طیفی غیر حرارتی است. برای دستیابی به چنین هدفی یکسری تست های آزمایشگاهی بر روی تعدادی از پدیده ها انجام شد و سپس بازتاب طیفی آنها در محدوده مادون قرمز نزدیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که پوشش هایی مثل درختان، چمنزارها و بطور کلی پوشش های گیاهی در موقع سوختن تابش شدیدی را در محدوده 8/766 و 780 نانومتر از خود نشان می دهند که این ویژگی می تواند منجر به شناسایی آنها در موقع آتش سوزی در باند غیر حرارتی گردد. استفاده از چنین ویژگی منحصر بفرد گیاهان این امکان را فراهم می سازد تا بتوان آتشهای گیاهی را از آتش های غیر گیاهی تفکیک نمود. در این تحقیق ضمن انجام تستهای آزمایشگاهی نسبت به جداسازی آتش پدیده های مختلف اقدام گردید. و یک شاخص کشف آتش بر اساس محدوده های طیفی حساس به انتشار پتاسیم ارائه شد. در این نوشتار روشهای مختلف آشکار سازی آتش سوزی با استفاده از داده های سنجش از دور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس مروری بر الگوریتمها و روشهای فعلی کشف آتش انجام خواهد شد و ضمن بیان مزایا و معایب آنها، روش پیشنهادی برای دستیابی به اهداف تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و نسبت به پیاده سازی و تست آن بر روی دو نمونه آتش سوزی در محیط آزمایشگاه اقدام گردید، که منجر به تولید شاخص کشف آتش با استفاده از باند انتشار پتاسیم شد. سپس مدل پیشنهادی به محدوده های طیفی سنجنده hyperion تعمیم داده و نتایج مشابه حاصل گردید. برای انجام آزمایش واقعی در صحنه طبیعت برروی دو منطقه آتش سوزی یکی منطقه جنگلی و دیگری آتش با سوخت فسیلی آزمایش و نتایج مورد انتظار مشاهده گردید. همچنین به منظور تحلیل فضایی و زمانی آتش سوزی های اتفاق افتاده در ایران از آتش های کشف شده بوسیله سنجنده modis طی سالهای 2001 الی 2009 میلادی استفاده گردید این تصاویر مربوط به ماهواره های aqua و terra می باشد. ابتدا دقت هندسی این تصاویر با استفاده از نقاط آتش ثابت، مثل چاههای نفت مورد ارزیابی قرار گرفت. برای جدا سازی آتش های دائمی از آتش های غیر دائمی از شاخص ndvi وتعداد دفعات تکرار آتش سوزی در یک منطقه استفاده شد. از این تصاویر همچنین برای بررسی رابطه بین پوشش گیاهی و فراوانی وقوع آتش سوزی استفاده گردید. به منظور بررسی تاثیر پارامتر های اقلیمی و همچنین عوامل انسانی بر روی وقوع آتش سوزی، این پارامترها در دو مقیاس کشوری و منطقه ای مورد مطالعه قرار گرفت. پارامترهای اقلیمی شامل دما، بارش، رطوبت نسبی، سرعت باد، و همچنین pnpi و عوامل انسانی شامل سکونتگاههای انسانی و جاده های ارتباطی می باشد. بررسی تاثیر ارتفاع و نوع پوشش اراضی بر روی وقوع آتش سوزی از دیگر مواردی است که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به منظور تحلیل الگوهای مکانی پراکنش و توزیع آتش سوزی های رخ داده در سالهای اخیر از مدل خود همبستگی مکانی بهره گرفته شد.

توجه به نقش زیر ساخت های داده های مکانی (sdi) به عنوان ابزارهای کلیدی در حمایت از توسعه پایدار در سطح جهان روند رو به رشدی داشته است. sdi یک راه حل شبکه مبنا برای ایجاد دسترسی راحت، پایدار و موثر به داده ها و سرویس های مکانی توسط سازمان های عمومی و غیره می باشد. هدف sdi حمایت از توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فردی است و شامل تکنولوژی، سیاست ها، استانداردها، منابع انسانی و فعالیت های دیگر مورد نیاز برای پشتیبانی از اهداف آن می گردد. همچنین sdi می تواند با کاهش دوباره کاری ها و تسهیل در یکپارچه سازی به همراه توسعه کاربردهای تجاری جدید، باعث ذخیره منابع مالی و انسانی و همچنین بازگشت آنها نیز گردد. با توجه به نقش sdi، در سال های اخیر سرمایه گذاری زیادی در زمینه sdi شده است. هزینه بالای توسعه و پیاده سازی sdi وپیچیدگی موجود در آن مسئولان اجرایی را برآن می دارد تا پیش از اجراء و پیاده سازی آن بیشتر با این سیستم و ساختار و سیاست های بهینه برای عملیاتی کردن آن آشنا شوند. از این رو به ابزاری نیاز داریم تا بتوان این سیستم و فرایند پیچیده را به خوبی شناسایی و مدلسازی کرده و برای موفقیت هر چه بیشتر آن، سیاست های مناسبی را در پیش بگیریم. در این پایان نامه به معرفی مدل سیستم داینامیک و امکان استفاده آن در زمینه مدلسازی sdi پرداخته می شود. به همین منظور جهت بررسی امکان استفاده از این روش، ابتدا به تشریح اصول، مفاهیم و عوامل موثر بر ایجاد sdi پرداخته شده است. سپس مدل سیستم داینامیک شرح داده شده و زمینه های کاربرد آن را بررسی می-کنیم. در مرحله بعد به بررسی کاربرد سیستم داینامیک برای مدلسازی sdi می پردازیم. برای این منظور یک مدل اولیه sdi با استفاده از سیستم داینامیک توسعه داده شده و تست و اعتبار سنجی آن با استفاده از هشت روش استاندارد انجام پذیرفته است. نتایج بدست آمده گویای آن است که مدل سیستم داینامیک با توجه به ویژگیهای خود نه تنها امکان مدلسازی sdi را دارد، بلکه برخی از مشکلات موجود در تلاش های قبلی را نیز مرتفع می نماید.

مساله آمایش سرزمین، فرآیند تخصیص فعالیت ها و کاربری های مختلف (مانند سکونتگاه، کشاورزی، صنایع، تفرجی یا زیست محیطی) به واحد های مشخصی از فضاست. در این فرآیند پیچیده نه تنها نوع فعالیت بلکه مکان آن تعیین می شود. بنابراین با یک مساله تصمیم گیری چند معیاره مکانی مواجه هستیم. به منظور حل این مسائل از روش های چند معیاره استفاده می شود. این روش ها به روش های چند شاخصه و روش های چند هدفه تقسیم می شوند. از آنجایی که آمایش سرزمین برنامه ریزی برای دستیابی به توسعه پایدار است و توسعه پایدار، توسعه ای است که با اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در ارتباط است و این اهداف در تضاد با یکدیگر قرار دارند لذا روش های تصمیم گیری چند هدفه برای حل آن مناسبتر هستند. روش های بسیاری برای حل مسائل چند هدفه وجود دارد که به دو دسته کلی، روش های کلاسیک و تکاملی تقسیم می شوند. مروری بر روش های کلاسیک نشان می دهد که این روش ها به دلیل دست یابی به تنها یک جواب بهینه پارتو در هر مرحله شبیه سازی، عدم یافتن همه جواب های بهینه در بهینه یابی چند هدفه نامحدب و نیاز به اطلاعاتی راجع به مساله مانند وزن های مناسب و سطوح آرمان، نقاط ضعف دارند، لذا توسعه الگوریتم های تکاملی مورد توجه قرار گرفت. در بین روش های تکاملی، الگوریتم nsga-ii به دلیل پیچیدگی محاسباتی کمتر، استفاده از عملگر فاصله ازدحام و نخبه گرایی برای انجام این تحقیق انتخاب شده است. نتایج این تحقیق، منجر به ارائه یک مدل تصمیم گیری چند هدفه مکانی برای حل مساله آمایش صنعت و به ویژه صنایع انرژی بر شده است. به منظور مدلسازی مساله مذکور به بررسی معیار های موثر در مکان یابی صنایع انرژی بر پرداخته شد، از جمله مهمترین این معیار ها می توان دسترسی به زیرساخت ها، دسترسی به مواد اولیه و نیروی انسانی، دسترسی به خطوط انتقال نیرو و انتقال گاز و معیار های زیست محیطی را نام برد. در این مدل ابتدا طبق قوانین زیست محیطی، مکان های نامطلوب برای استقرار صنایع از فضای جستجوی مساله خارج می شوند و سپس الگوریتم nsga-ii، به منظور کشف بده بستان بین اهداف اجتماعی و زیست محیطی اجرا گردیده و به منظور تفکیک صنایع آهن و فولاد، آلومینیوم و سیمان، هدف اقتصادی اعمال شد و در نهایت، تفکیک صنایع در واحد بخش های استان اصفهان انجام پذیرفت. سپس به منظور اعتبار سنجی نتایج، از روش همپوشانی شاخص در محیط gis استفاده گردید. مقایسه نتایج حاصل از روش همپوشانی وزن دار با روش به کار رفته در این پایان نامه نشان می دهد که تمامی بخش های انتخاب شده برای استقرار صنایع در این تحقیق، مطابق با اولویت های اول، دوم و سوم استقرار صنایع در روش همپوشانی شاخص هستند. مقایسه نتایج نشان می دهد که در اولویت اول 55 درصد انطباق و در اولویت دوم 40 درصد و در اولویت سوم 28 درصد تطابق وجود دارد. کلمات کلیدی: آمایش سرزمین، مکان یابی صنایع، روش های بهینه سازی چند هدفه، الگوریتم های تکاملی، سیستم اطلاعات مکانی.

امروزه گردشگری و جذب توریست به عنوان یکی از منابع اقتصادی خصوصا در کشورهای دارای سابقه فرهنگی و اماکن جاذب سفر متعدد، مورد توجه قرار گرفته است. در این بین، توسعه سامانه های مبتنی بر رایانه به منظور ارائه اطلاعات در خصوص مراکز توریستی و هم چنین تسهیل کسب اطلاعات لازم توسط شخص توریست، به طور روزافزونی گسترش یافته است. انتخاب بهترین مکان و تعیین بهترین مسیر جهت بازدید از مکان های منتخب، هدف اصلی در برنامه ریزی گردشگری می باشد. اگرچه سامانه های مختلفی جهت برنامه ریزی گردشگری موجود می باشد، اما تعداد کمی از این سامانه ها به صورت همزمان به علایق کاربر، تعیین بهترین مسیر و مدیریت زمانی در برنامه ریزی گردشگری، توجه کرده اند. هدف این پژوهش، طراحی و پیاده سازی یک سامانه توصیه گردشگر شخصی تحت وب می باشد. این سامانه برنامه ریزی گردشگری را برای هر فرد مطابق با علایق و اولویت های او در محدوده زمانی مشخص انجام می دهد. مدت زمان تور توسط شخص کاربر تعیین و به مسأله اعمال می گردد. از سوی دیگر لازم است بایسته هایی همچون زمان فعالیت روزانه نقاط گردشگری در مسأله لحاظ گردد. بدین منظور، ابتدا سیستمهای موجود و روشهای مختلف جهت طراحی این گونه سیستم ها بررسی شد و روش جدیدی که تلفیقی از روشهای مبتنی بر سامانه های حامی تصمیم گیری مکانی و توابع تحلیل مکانی و هم چنین تکنولوژی های وب از جمله xml،java script ،java servlet ، و... می باشد، طراحی شد. برنامه ریزی در این سیستم دو مسأله اساسی را که گردشگران با آن مواجه می باشند، در بر می گیرد. مورد اول انتخاب مکانهای گردشگری مطابق با علایق گردشگر و مورد دوم تعیین بهترین مسیر می باشد. در نهایت با استفاده از google maps api یک mashup جهت برنامه ریزی گردشگری تهیه گردید. این سیستم برای مکان های گردشگری شهر تهران، پیاده سازی و تست گردید.

امروزه گردشگری و جذب توریست به عنوان یکی از منابع اقتصادی، به ویژه در کشورهای دارای سابقه ی فرهنگی و تاریخی، مورد توجه بسیار قرار گرفته است. در این بین توسعه ی سامانه های مبتنی بر رایانه به منظور ارائه ی اطلاعات در خصوص مراکز گردشگری و متناسب با سلیقه ی کاربران به طور روز افزونی گسترش یافته است. انتخاب بهترین مکان و تعیین بهترین مسیر جهت بازدید از مکان های منتخب، هدف اصلی در برنامه ریزی گردشگری می باشد. اگرچه سامانه های مختلفی جهت برنامه ریزی گردشگری موجود می باشد اما تعداد کمی از این سامانه ها به صورت همزمان به علایق کاربر، تعیین مسیر سفر و مدیریت زمانی در برنامه ریزی گردشگری، توجه کرده اند. هدف این پژوهش، طراحی و پیاده سازی یک سامانه توصیه گر گردشگری مکانی تحت وب می باشد. در این سامانه، ارائه ی پیشنهادات دقیق و مورد پسند کاربران با توجه به علایق و ترجیحات آن ها انجام می گیرد. در این پایان نامه ابتدا سیستم های توصیه گر موجود، روش ها و مشکلات مختلف جهت طراحی این سیستم ها بررسی می شود سپس با پرداختن به مشکل شروعِ-سرد، به ارائه ی پیشنهاد مناسب به کاربرانی که هیچ گونه اطلاعات و یا اطلاعات کمی از آن ها در اختیار داریم، می پردازیم. این مشکل در سایر سیستم های توصیه گر، دامنه ی کمتری دارد ولی در سامانه های گردشگری از دامنه ی وسیع تری برخوردار است. به طوری که اکثر کاربران جدید با این مشکل مواجه هستند. به منظور حل این مشکل، ما با استفاده از داده های گردشگری و رفتار سنجی کاربران، علایق آن ها را مشخص و بهترین راه حل در این دامنه را پیدا می کنیم و این راه حل را به عنوان بخشی از معماری و طرح پیشنهادی سیستم توصیه گر مکان آگاه برای گردشگرانی که قصد بازدید از استان یزد را دارند بکار می بریم. سپس با استفاده از ترکیبی از الگوریتم های پالایش گروهی و پالایش محتوا محور، لیستی از علایق کاربران تهیه می گردد. در نهایت با استفاده از google map api یک مَشاپ جهت برنامه ریزی گردشگری تهیه و مکان های گردشگریِ مورد پسند کاربر با یک واسط گرافیکی کاملاً پویا و انعطاف پذیر به گردشگران ارائه می گردد.

یکی از مسائل پرکاربرد در هر جامعه ای، مسائل مکانیابی و تخصیص منابع به تقاضا کنندگان می باشد. از آن جا که این مسائل با داده ها و آنالیزهای مکانی مرتبط می باشند، بنابراین حل آن ها از طریق سیستم اطلاعات مکانی ممکن می باشد. مسائل مکانیابی و تخصیص منابع به صورت مسئله بهینه سازی ترکیبی می باشد به گونه ای که حل این مسائل با روش های دقیق دشوار بوده و از طریق روش های ابتکاری و فراابتکاری قابل حل می باشند. الگوریتمی که در این پایان نامه به آن پرداخته می شود، الگوریتم کلونی زنبورها می باشد. در دنیای واقعی مسائل بسیاری وجود دارند که زیر مجموعه ی مسائل مکانیابی و تخصیص منابع شناخته می شوند. یکی از این مسائل که در این پایان نامه به بررسی آن پرداخته می شود عبارت است از تخصیص فضای داخلی ساختمان. یکی از مسائل اساسی در هر سازمان، تخصیص فضای ساختمان ها و دفاتر موجود به گروه های کاری و کارمندان است. در مسئله ی تخصیص فضای ادارات و سازمان ها، فضای موجود باید به گونه ای به گروه های کاری و کارمندان تخصیص داده شود که اهداف خاصی را برآورد کند و تخصیص بهینه صورت پذیرد. اگر این مسئله به خوبی مدلسازی شود، مزایایی چون افزایش همکاری بین کارمندان، استفاده ی بهینه از فضا و کاهش هزینه ها را در پی خواهد داشت. از آنجا که این مسئله نوعی از مسئله بهینه سازی بر اساس معیارهای مختلف می باشد، بنابراین سعی شده است که در ابتدا این معیارها توسط کارشناسان مشخص شوند. برای حل این مسئله از سه روش استفاده شده است که عبارتند از تصمیم گیری چند معیاره، الگوریتم کلونی زنبور با استفاده از تصمیم گیری چند معیاره برای تلفیق معیارها و استفاده از الگوریتم چند هدفه کلونی زنبورها. بررسی های صورت گرفته در مورد کاربرد روش های روش های فوق حاکی از موفقیت بودن روش ها در مسائل مکانی و تخصیص فضای داخلی ساختمان به کارمندان می باشد. البته هر یک از این روش ها در شرایط خاصی استفاده می شود که این شرایط شامل فضای جستجوی مسئله، مشخص بودن وزن معیارها، تعداد جواب های مورد انتظار و ... می باشد. از آن جا که موضوع تخصیص فضای داخلی ساختمان کمتر مورد تحقیق قرار گرفته، لذا قابلیت گسترش مسئله در تمامی ابعاد وجود دارد.

بسیاری از مسائل تصمیم گیری در جهان واقعی متأثر از پارامترها و اهداف گوناگونی می باشند. با توجه به گسترش روزافزون جمعیت شهرها، ارائه خدمات شهری مناسب به شهروندان اهمیت بالایی پیدا می کند. این تحقیق به مکان یابی بهینه خدمات شهری و بویژه مراکز خرید می پردازد و عوامل متعددی مانند تقاضای شهروندان، مراکز خرید رقیب، دسترسی متقاضیان به تسهیلات رفاهی مثل پارکینگ های عمومی، معابر اصلی و ... را مورد توجه قرار می دهد. با تعریف اهداف مختلف موثر بر مکان یابی، نیازمند استفاده از روش های چندهدفه برای حل مسئله هستیم. دو رویکرد کلی برای حل مسائل چندهدفه، روش های سنتی و فراابتکاری می باشند؛ روش های سنتی همه جواب های بهینه پارتو را ارائه نمی-دهند و برای دستیابی به هدف واحد ناچار به وزندهی اهداف می باشند. لذا علاوه بر اینکه با وزندهی به اهداف، نظرات کارشناسی را پیش از حل مسئله در آن وارد می کنند، کارکرد مناسبی نیز برای حل مسائل چند هدفه نشان نمی دهند؛ بنابراین در تحقیقات اخیر ترجیح بر کاربرد روش های فراابتکاری می باشد. از این بین، الگوریتم جستجوی تابو به دلیل پیچیدگی محاسباتی کمتر و ابزارهایی که برای جستجوی فضای جواب بکار می گیرد، روش مناسبی برای حل مسائل مکانی می باشد. این روش توانایی یافتن جواب های بهینه برای مسائل چند هدفه در فضای مسئله را دارا است. محدوده مطالعاتی مورد بررسی بخشی از شهر کرج، شامل مناطق شمالی آزاد راه کرج- قزوین انتخاب شد. اطلاعات این محدوده برای هدف جذب تقاضا، از اطلاعات جمعیتی مرکز آمار ایران، مربوط به سرشماری سال 1385 بدست آمد. برای سایر لایه های اطلاعاتی نیز داده های پایگاه داده مهندسین مشاور باوند بکار رفت. نقشه پایه این پایگاه داده مطابق با نقشه های 1:10000 سازمان نقشه برداری می باشد. از این نقشه ها به عنوان منبع اصلی اطلاعات استفاده گردید. این لایه-های اطلاعاتی برای استخراج معیارهای مربوط به اهداف جذب تقاضا و دسترس پذیری بکار رفتند. برای پیاده سازی و حل مسئله مکان یابی بهینه مراکز خرید، پس از شناسایی مکان های پتانسیل دار در شهر کرج، با اعمال شرایط رقابتی دو هدف دسترس پذیری و جذب تقاضا تعریف شد و با استفاده از روش جستجوی تابو، ترکیب های چندتایی از مراکز خرید شناسایی گردید. تعداد مراکز خرید پیشنهادی به عنوان ورودی مسئله می باشد و با توجه به نیاز کاربر تعیین می شود و هدف از آن یافتن مکان های مناسب با توجه به اهداف مسئله است. خروجی الگوریتم جواب های بهینه پارتو می باشد که بده بستان بین اهداف مسئله را نشان می دهد. با توجه به ورودی های مسئله، مشاهده می شود که جواب های حاصل از اجرای الگوریتم، مکان هایی را پیشنهاد می دهد که از مراکز خرید موجود فاصله دارد، تقاضای بیشتری را پوشش می دهد و مکان هایی با دسترس پذیری بالا را ارائه می دهد. به منظور اعتبارسنجی نتایج حاصل از روش جستجوی تابو، نتایج آن در مقایسه با نتایج الگوریتم ژنتیک پارتوی سریع و خروجی های روش هم پوشانی شاخص قرار گرفت. این مقایسه بیانگر این است که 92 درصد نتایج بهینه در روش جستجوی تابو، در دو دسته با میزان مطلوبیت بالا جای می گیرند. این در حالی است که این درصد برای روش الگوریتم ژنتیک برابر 90 می باشد. این بدین معنی است که در کنار اینکه نتایج هر دو روش در نواحی با میزان مطلوبیت بالا قرار می گیرند؛ روش جستجوی تابو، نتایجی در سطح الگوریتم ژنتیک و حتی تا حدی نتایج مناسب تری از آن برای مسئله مکان یابی ارائه می دهد.

فناوری سرویس گرا بواسطه اشتراک گذاری پردازش ها در شبکه جهانی، از کاربرد زیادی در مسائل تجاری و صنعتی برخوردار است. در مباحثی همچون مدیریت بحران، دو موضوع بهنگام سازی اطلاعات و پردازش اهمیت زیادی دارد که فناوری سرویس گرا می تواند تسهیل در این دو را تأمین کند. بحران آلودگی هوا از جمله مسائلی است که امروزه بشر با آن مواجه است. لذا نیاز به سیستمی که بتواند اطلاعات کیفیت هوا را به صورت نقشه در اختیار مدیران یا کاربران عادی قرار دهد، احساس می شود. به علت تغییرات سریع و گسترده آلودگی هوا در فواصل زمانی مختلف و همچنین نیاز کاربر به تولید نقشه های متنوع مطالعات آلودگی هوا بر اساس داده های به روز شده، معماری سرویس گرا به علت دسترسی به انواع پایگاه داده و سرویس در گستره اینترنت راه حلی مناسب برای دسترسی به داده های بهنگام و پردازش آن برای مقاصد تصمیم گیری و برنامه ریزی می باشد. در این تحقیق از زنجیره سازی وب سرویس های مکانی برای مطالعات آلودگی هوا استفاده شده است. طبق بررسی انجام شده در تحقیق، استاندارد wps به علت سازگاری آن با سرویس های ogc، می تواند صحت و ارتباط پذیری فرایند زنجیره را تأمین کند. در این تحقیق سیستمی طراحی شده تا بر اساس غلظت آلودگی در پایگاه داده در زمان های مختلف وضعیت شاخص کیفیت هوا را در تمام نقاط به صورت نقشه کیفی ارائه دهد. در سیستم از سرویس های wps جهت محاسبه شاخص کیفیت هوا، درونیابی و طبقه بندی و همچنین wfs نیز استفاده شده است. در معماری منطقی سیستم پنج لایه ذخیره سازی داده، دسترسی، پردازش تجاری، رابط کاربری و نمایش طراحی شده که در معماری فیزیکی برای هر لایه زیرساخت سخت افزاری لازم در نظر گرفته شده است. نتیجه نهایی این تحقیق سیستمی می باشد که با استفاده از فناوری زنجیره سازی سرویس های مکانی می تواند نقشه کیفیت هوا را ارائه دهد.

مسئله ی مسیریابی وسایل نقلیه، به تمام مسائلی اطلاق می شود که در آن ها مجموعه ای از مسیرها برای ناوگانی از وسایل نقلیه مستقر در یک یا چند قرارگاه تعیین شده است که باید با عبور از آن ها به تعدادی مشتری خدمت رسانی کنند. در این مسئله، یافتن کوتاه ترین مسیر می-تواند نقش مهمی در کاهش زمان و هزینه ها و همچنین بهبود خدمت رسانی داشته باشد. در تحقیق حاضر مسئله ای با ساختاری منطبق بر مسئله ی مسیریابی طراحی شده است که در آن شرکت توزیعی وظیفه ی توزیع کالاهای تولید شده توسط واحدهای کارخانه ای خاص را در بین تعدادی فروشگاه به عهده دارد. در این پایان نامه، برای حل مسئله ی مسیریابی از الگوریتم های فرا ابتکاری زنبور عسل معمولی و پیشرفته استفاده شده است که بر اساس دو فرایند جستجوی اتفاقی فضای جواب و همچنین جستجوی بهبود در همسایگی جواب های تولید شده عمل می-کنند. الگوریتم زنبور معمولی در فرایند جستجوی همسایگی یک جواب، از انتخاب حریصانه استفاده می کند که باعث محدود شدن تعداد جواب های بالقوه می گردد. برای حل این مشکل، الگوریتم زنبور پیشرفته پیشنهاد شده است که به جواب هایی که نسبت به همسایگی شان بدتر هستند نیز امکان جستجو در مراحل بعد را می دهند. اصلی ترین هدف این پژوهش، یافتن ترتیبی برای خدمت رسانی به همه ی نقاط است طوری که محدودیت های موجود در مسئله مورد توجه قرار بگیرند. هدف دیگر مقایسه و ارزیابی کارایی دو الگوریتم مورد استفاده، در حل مسئله-ی طراحی شده است. همچنین میزان تأثیر خوشه بندی نقاط دریافت کننده ی کالا بر مقدار مطلوبیت تابع هدف بررسی شده است. پس از طراحی و پیاده سازی الگوریتم ها، مقدار تابع هدف برای الگوریتم های معمولی و پیشرفته به دست آمده که بهبود 2%ی جواب های حاصل از الگوریتم زنبور پیشرفته را نسبت به معمولی نشان می دهد. همچنین استفاده از خوشه بندی موجب بهبود مقدار تابع هدف به میزان 14% شده است. از میان دو الگوریتم زنبور معمولی و پیشرفته، می توان حالت پیشرفته این الگوریتم را به عنوان الگوریتم برتر در حل مسئله مسیریابی، معرفی نمود. همچنین خوشه بندی نقاط دریافت کننده ی خدمت در بالا بردن مقدار تابع هدف تأثیر بسزایی دارد.

سرویس های مکانی به عنوان مناسب ترین ابزار جهت انتشار داده ها و پردازش های مکانی به صورت تعامل پذیر در محیط وب مورد استفاده قرار گرفته اند. ترکیب سرویس های مکانی امکان تولید روال های پردازشی مکانی پیچیده و ایجاد ارزش افزوده با استفاده از توانایی های منتشر شده در محیط وب را فراهم می نماید و در نتیجه منجر به پاسخ گویی به طیف گسترده تری از نیازها در سطح زیرساخت داده های مکانی (sdis ) می شود. بر این اساس برخی پژوهش گران در جامعه ی اطلاعات مکانی به ارائه راه کارهایی در زمینه ی ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی به صورت دستی و توسط کارشناسان خبره پرداخته اند. افزایش روزافزون سرویس های مکانی منتشرشده در وب و پویا بودن این محیط باعث می شود که پیدا کردن، انتخاب، ترکیب، پیاده سازی و اجرای پردازش های ترکیبی توسط کارشناسان خبره فرآیندی پیچیده و زمان بر باشد. همچنین این فرآیند نیازمند دانش بالا در زمینه های مختلف است. در نتیجه فراهم آوردن امکان ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی به صورت خودکار می تواند به نحو شایسته ای میزان استفاده و به کارگیری سرویس های مکانی ترکیبی را بهبود بخشد. باوجود نیاز و اهمیت ایجاد روال های پردازشی پیچیده از سرویس های مکانی به صورت خودکار فعالیت های محدودی در این زمینه توسط پژوهش گران جامعه ی اطلاعات مکانی صورت گرفته است. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از توانایی های کارگزارهای برنامه ریز هوشمند فرآیند ترکیب سرویس های مکانی را تا حد امکان خودکار سازد. در این راستا، پایان نامه ی حاضر راه حل مناسبی جهت تشریح نحوی و معنایی سرویس های مکانی و سپس ترکیب خودکار آنها بر اساس روش های برنامه ریزی هوش مصنوعی ارایه کرده است. راه حل ارایه شده امکان استفاده از دانش چند کارگزار جهت ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی را نیز فراهم می آورد. در این پژوهش در یک فرآیند پیش رونده سه راه کار به منظور ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی با استفاده از توانایی های پردازشی کارگزارهای هوشمند ارائه و پیاده سازی شده است. هر راه کار بخشی از مشکلات مطرح در زمینه ی ترکیب خودکار سرویس های مکانی و کمبودهای راه کار پیشین را مرتفع نموده است. در راه کار اول، یک روش موجود تشریح نحوی و معنایی سرویس های مکانی مبتنی بر بستر وب معنایی wsmo انتخاب شده و سپس روشی جهت ترجمه ی هدف و سرویس های مکانی تشریح شده به مسئله ی برنامه ریزی و حل آن توسط کارگزار برنامه ریز هوشمند ارائه گردیده است. با حل مسئله ی برنامه ریزی روال اجرایی سرویس مکانی مشخص شده و امکان ایجاد سرویس مکانی ترکیبی فراهم گردید. در مرحله ی دوم، با توجه به نتایج مرحله ی اول، راه کاری جهت تشریح معنایی سرویس های مکانی بر اساس بسترهای وب معنایی سبک و استاندارد sawsdl و wsmo-lite به همراه روشی جدید جهت برنامه ریزی هوش مصنوعی در فضای وب معنایی ارائه گردید. راه کار مرحله ی دوم توانست امکان ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی را بدون نیاز به ترجمه ی مسئله ی ترکیب خودکار به مسئله ی برنامه ریزی فراهم نماید. نهایتاً، در مرحله ی سوم، با توجه به این مهم که در مواردی دانش و توانایی یک کارگزار هوشمند ممکن است برای ایجاد سرویس های ترکیبی کافی نباشد، راه کاری جهت استفاده از روش های برنامه ریزی چندکارگزاره برای ایجاد سرویس های مکانی ترکیبی ارائه شد. در این راه کار چندین کارگزار هوشمند، در یک فرآیند هدایت شده، با یکدیگر همکاری کرده و سرویس های مکانی ترکیبی را ایجاد می نمایند. این راه کار می تواند مشکل مقیاس پذیری و کارایی روش های ترکیب خودکار سرویس های مکانی و حتی سرویس های وب را مرتفع نماید. از جمله نوآوری های این پژوهش عبارتند از: ارائه روشی برای ترجمه ی سرویس های وب معنایی تشریح شده در بستر wsmo به مسئله ی برنامه ریزی هوش مصنوعی و حل آن با استفاده از الگوریتم های برنامه ریزی هوش مصنوعی؛ ارائه و پیاده سازی روش نوین تشریح معنایی سرویس های مکانی در بستر وب معنایی sawsdl و wsmo-lite و با استفاده از زبان های rdf و sparql برای اولین بار؛ ارائه مدل مفهومی برنامه ریزی هوش مصنوعی بر پایه ی زبان های وب معنایی rdf و sparql برای نخستین بار؛ پیاده سازی الگوریتم برنامه ریزی بر اساس مدل مفهومی ارائه شده و حل مسئله ی ترکیب خودکار سرویس های مکانی؛ ارائه یک روش مبتنی بر برنامه ریزی چندکارگزاره جهت ترکیب خودکار سرویس های مکانی معنایی.

با افزایش روزافزون استفاده مدیران و کارشناسان از داده های مکانی در جهت انجام تحلیل های مکانی و تصمیم گیری مناسب و کارآمد، توسعه نرم افزارهای مکانی رو به افزایش است. در این راستا شرکت های بزرگ رایانه ای اقدام به سرمایه گذاری و توسعه نرم افزارهای جامعی در این زمینه نموده اند. هزینه بالای خریداری این نرم افزارها، عدم امکان دسترسی به کد برنامه ها و برخی دلایل دیگر، بسیاری از متخصصان را به توسعه نرم افزارهای متن باز در حوزه فناوری اطلاعات مکانی تشویق نمود تا دنیای جدیدی فرا روی استفاده کنندگان از این نرم افزارها گشوده شود. در این تحقیق جهت ارزیابی کارایی این گونه نرم افزارها در انجام تحلیل های مکانی، ابتدا مبانی نظری، پیشینه، انواع و نقاط قوت و ضعف نرم افزارهای متن باز مورد بررسی قرار گرفت. سپس برای یک کاربرد تحت عنوان فرآیند تخصیص کاربری اراضی شهری که از آن به عنوان فرآیندی دینامیک، پیچیده و غیرخطی نامبرده می شود یک سیستم در بستر نرم افزارهای اطلاعات مکانی متن باز، توسعه داده شد. در راستای رسیدن به هدف اصلی تحقیق، توسعه یک سیستم تخصیص کاربری اراضی متن باز، یک api جداگانه بر روی یک نرم افزار متن باز مکانی تحت عنوان mapwindow به نامmwlas توسعه داده شد. سیستم mwlas، علاوه بر قابلیت های پایه یک سیستم اطلاعات مکانی (همچون نمایش و بازیابی اطلاعات مکانی و توصیفی، ایجادمنطقه حایل، درون یابی، همپوشانی لایه های برداری و رستری و...)، شامل منو های تخصیص کاربری اراضی (پتانسیل، تقاضا و تخصیص کاربری اراضی) است. در منو پتانسل سه نقشه معیار تناسب فیزیکی، دسترسی و اثر همسایگی برای کاربری های مختلف تعیین می-شوند. در منو تقاضا، میزان مساحت موردنیاز هر یک از کاربری ها برای سال افق محاسبه می شود و در نهایت در منو تخصیص، کاربری برای سال افق بر اساس نتایج دو منو قبلی به پیکسل های مورد نظرتخصیص می یابد. سیستم توسعه داده شده برای تخصیص کاربری اراضی شهری ناحیه هفت از منطقه یک شهر تهران پیاده سازی شد. در این خصوص کاربری ها شامل اداری، آموزشی، بهداشتی-درمانی، فضای سبز، تجاری، فرهنگی-مذهبی، مسکونی، بایر و سایر لحاظ شدند و نقشه کاربری اراضی برای سال افق 1400 پیش-بینی شد. فرآیند اعتبارسنجی مدل با استفاده از نقشه های موجود 1374، 1381و 1392 انجام گرفت. به منظور مقایسه نقشه های کاربری شبیه سازی شده با نقشه های کاربری واقعی از شاخص های کاپای استاندارد استفاده شد که مقدار 73/0 برای آن بدست آمد.

مبنای تحقیق پیش رو توسعه مدلی برای مکان یابی بهینه پایلوت های زیست انرژی است. انرژی زیستی در سال های اخیر به دلایل گوناگون اقتصادی و زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته و تحقیقات بسیاری به منظور تولید به صرفه آن انجام شده است. به دلیل پراکندگی و محتوای کم انرژی منابع بیومس، هزینه حمل و نقل این مواد می تواند تا 50 درصد هزینه کل تولید انرژی زیستی را شامل شود. از این رو مکان یابی بهینه پایلوت های زیست انرژی برای کاهش هزینه حمل و نقل، یکی از مهم ترین اقدامات در زمینه تولید به صرفه این انرژی می باشد. به دلیل وابستگی مکان مستعد احداث پایلوت های زیست انرژی و مکان منابع بیومس به پارامترهای مکانی، سیستم اطلاعات مکانی نقش اساسی را در شناسایی این مناطق دارد که در بخش های گوناگون تحقیق پیش رو مورد استفاده قرار گرفته است. پس از آن با بهر ه گیری از مدل های مکانی سعی در مدل سازی مسئله برای بهینه یابی مکانی پایلوت ها و تخصیص مطلوب این منابع در منطقه مورد مطالعه شده است. منطقه ایتونویل واقع در بخش غربی ایالات واشنگتن که یک منطقه جنگلی برای انجام تحقیقات زیست محیطی است، به منظور پیاده سازی مدل انتخاب شده است. به دلیل آن که مسئله پیش رو به لحاظ پیچیدگی محاسباتی در طبقه مسائل np-hard جای دارد، تابع هزینه حمل و نقل موجود در مدل مکانی p-median، توسط الگوریتم کلونی زنبور بهینه سازی شده و مکان بهینه پایلوت های زیست انرژی به ازای تعداد مشخص آن ها در منطقه یافت شده اند. به طور کلی افزایش تعداد پایلوت های احداثی در منطقه منجر به کاهش هزینه حمل و نقل می شود. با این حال هزینه احداث پایلوت ها و در نتیجه هزینه نهایی تولید انرژی به طور هم زمان افزایش می یابد. از این رو در ادامه کمینه تابعی تحت عنوان تابع luce، موجود در مدل p-uflp به جهت ایجاد تعادل میان هزینه حمل و نقل و هزینه احداث پایلوت ها توسط الگوریتم زنبور یافت و از طریق آن مکان و تعداد بهینه پایلوت های مورد نیاز در منطقه محاسبه شده است. با توجه به تأثیر تکنولوژی تبدیل انرژی بر روی هزینه تولید انرژی، مسئله با فرض دو روش متفاوت تبدیل انرژی حل شده است. نتیجه حاصل نشان می دهد تابع هزینه luce در صورت احداث 7 پایلوت زیست انرژی با تکنولوژی تبدیل چرخه ترکیبی گازی سازی یکپارچه ، کمترین مقدار بوده (0.2643 $/kwh) و مکان های یافت شده می توانند به عنوان مکان های بهینه احداث پایلوت ها در نظر گرفته شوند.

امروزه یکی از نیازهای اساسی تمام کشورهای جهان، یافتن عوامل بیماری¬زا و چگونگی انتشار آن در محیط می¬باشد. لیشمانیوز جلدی (سالک) نام نوع خاصی از بیماری¬های انگلی است که توسط انگل لیشمانیا ایجاد و به وسیله پشه خاکی¬هایی از جنس فلبوتوموس به انسان منتقل می¬گردد. بررسی¬ها نشان می¬دهد که شیوع و انتشار این بیماری علاوه بر مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحت تاثیر شرایط محیطی و اکولوژیکی نیز می¬باشد. در تحقیق حاضر به منظور یافتن الگوی توزیع مکانی و تهیه نقشه آسیب¬پذیری و پیش¬بینی نرخ شیوع بیماری از فن¬آوری داده کاوی مکانی استفاده شده است. در این خصوص بر اساس پارامترهای محیطی موثر بر بیماری سالک، از روش¬های فازی عصبی و شبکه عصبی بهره برده شد. سیستم¬های فازی عصبی به سبب بهره گیری از توانایی یادگیری موجود در شبکه¬های عصبی از یک سو و قدرت استنتاج سیستم¬های فازی از سوی دیگر از کارایی فوق العاده¬ای برخوردار می¬باشند. در این تحقیق برای پیش بینی میزان نرخ شیوع بیماری، سیستم استنتاج تطبیقی فازی عصبی با دو نوع ساختار استنتاج فازی، خوشه بندی کاهشی و خوشه بندی فازی جهت تعیین ضرایب توابع عضویت و همچنین شبکه عصبی مصنوعی به کار گرفته شده است. با توجه به میزان بروز بالای سالک در استان ایلام، منطقه مورد مطالعه، شهرستان¬های این استان انتخاب گردید. با تهیه نقشه¬های محیطی و توپوگرافی موثر همچون دما، رطوبت، بارش سالیانه، پوشش گیاهی و ارتفاع; و اجرای دو نوع ساختار مختلف مدل فازی عصبی، میزان نرخ شیوع بیماری برای سال 1391 پیش بینی شد. نتایج حاکی از آن است که دقت مدل با ساختار خوشه بندی فازی نسبت به ساختار خوشه بندی کاهشی و شبکه عصبی پرسپترون چندلایه دارای عملکرد بهتری بوده است. همچنین در مدلسازی بیماری سالک، اولویت دهی از بین پارامترهای موجود انجام شد که نتایج نشان می¬دهد عامل رطوبت و ارتفاع دارای بیشترین اولویت هستند و برای سایر پارامترها با توجه به سه روش فوق اولویتی تعیین نشد. با استفاده از فن¬آوری داده کاوی مکانی و بهره¬گیری از روش¬های فازی عصبی، الگوی توزیع مکانی بیماری و مناطق آسیب پذیر این نوع بیماری قابل شناسایی بوده و می¬تواند به عنوان ابزاری مفید در جهت مدیریت و تصمیم¬گیری بهینه در زمینه بهداشت عمومی در اختیار کارشناسان و تصمیم¬گیران قرار گیرد.