چکیده رساله/پایان نامه : این پایان نامه ، پژوهشی پیرامون «کارکرد تصویر هنری در نهج البلاغه، بر مبنای 114 خطابه ی امام (ع) می باشد که با یک مقدمه در مورد هدف از نگارش رساله و پیشینه بررسی تصویر مخصوصاً در نهج البلاغه و روند پژوهش آغاز می شود. این رساله در سه بخش تنظیم شده است؛ بخش اول به بررسی طبیعت تصویر و مسائل مربوط به آن اختصاص دارد. در بخش دوم روش های تصویر آفرینی در نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته است. بخش سوم نیز خطبه های صدوچهارده گانه نخست نهج البلاغه را از نظر اقسام تصویر و مولفه های آن مورد بررسی و کنکاش قرار داده است و از آنجا که در تمامی خطبه ها چه کوتاه و چه طولانی پدیده تصویر هنری را می توان مشاهده نمود اکثر تصویرهای برجسته را ذکر و بررسی نموده و از برخی موارد چشم پوشیده ام چرا که تصویر در خطبه های امام موج می زند و بررسی تمامی تصاویر و مولفه ها در 114 خطابه ی امام در این نوشتار ممکن نیست و از صدها برگ نیز تجاوز می نماید.

ادبیات یک کشور همیشه تحت تأثیر عوامل و رخدادهایی است که در آن رخ می دهد.در واقع عوامل محیطی در ادبیات یک کشور تأثیر مستقیم دارد.سیاست از جمله عواملی است که به صورت مستقیم با زندگی مردم در ارتباط است.مردم عراق نیز به دلیل اینکه حاکمیت خود را در زمان عثمانیان از دست داده بودند به دنبال این بودند که به استقلال دست یابند.

این پایان نامه پژوهشی پیرامون "شخصیت پیامبر(ص) درشعر معاصر عرب در 50 سال اخیر" است که در دو بخش تقسیم شده .بخش اول به تعریف مدح و مباحث مرتبط به آن از جمله مدح نبوی درعصور مختلف ادبیات عرب اختصاص داده شده است. بخش دوم که اساسی ترین قسمت این پایان نامه است به صفات باطنی و ظاهری پیامبر(ص) و همچنین فضائل و کرامات اخلاقی او از خلال روایات و احادیث و قرآن و اشعار شاعران 50 سال اخیر مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. نتیجه کل بحث نشان می دهد که شاعران و ادبای معاصر در اشعارشان بیشتر به ذکر صفات باطنی و معنوی پیامبر اسلام (ص) که در احادیث و روایات و قرآن اشاره شده ، روی آوردند و به صفات ظاهری پیامبر(ص) توجه ای نکرده اند.

یکی از مهم ترین کتب صرفی و نحوی الفیه ابن مالک می باشد که ارجوزه ای هزار بیتی است که توسط ابن مالک اندلسی در قرن هفتم هجری نگاشته شده است و تاکنون شروح مختلفی بر آن نوشته شده است. در این رساله به بررسی وجوه افتراق چهار مورد از شروح الفیه یعنی اوضح المسالک از ابن هشام، التصریح علی التوضیح از خالد بن عبدالله ازهری، البهجه المرضیه از سیوطی و شرح ابن عقیل که همگی از بزرگان مدرسه ی نحوی مصر و شام می باشند، در شش مبحث نحوی از منصوبات می پردازیم. رساله ی حاضر شامل سه باب می باشد که باب اول آن به بررسی مکاتب نحوی و تاریخچه ی علم نحو می پردازد. باب دوم آن به زندگینامه شارحان و ویژگی های شرح آنها نحوه و سبک شرح آنها و بررسی نوع شواهد به کار رفته در آنها و میزان اهتمام آنها به نوع خاصی از شواهد می پردازد و در باب آخر شش مبحث نحوی یعنی مفعول مطلق، مفعول فیه، استثنا، حال، تمییز و تعجب را مورد بررسی قرار می دهیم و به ذکر آرا این چهار نحوی و موارد اختلاف آنها و سایر نحویان مشهور می پردازیم.

آغاز قرن بیستم، طلیعه ی تحولاتی شگرف در سطح جوامع انسانی بود. این تحولات، هنر و به ویژه شعر را تحت تأثیر خود قرار داد. لذا شعر این قرن، پژواک همه ی جریانات و تحولاتی شد که انسان تجربه می کرد، یکی از مهم ترین این پدیده ها که بازتاب آن را در اشعار «جمیل صدقی الزهاوی» و «معروف الرصافی» می توان جستجو کرد، زنگار جهلی است که اذهان عوام گرفتار آن بود، و شعر آن دو از تیررس شراره های این بحران به دور نماند و آن ها با انعکاس آسیب های جهالت و سفاهت در شعر خود، کوس بیداری را به صدا در آوردند تا لوای شعر اصلاح طلب را در بستر کهن ادبیات عرب به اهتزاز درآورده باشند و نغمه های تجدید دعوت به علم و اندیشه را در روح نسل آینده به ودیعه بگذارند. این نغمه های دعوت به علم و رهایی از جهل در طراوت بخشیدن به شعر عراق و احیای دیباچه ی هنر شعری رصافی و زهاوی نقش به سزایی داشت. در این پژوهش ابتدا به اوضاع سیاسی ، اجتماعی و ادبی عراق پرداخته و سپس معنا و مفهوم علم و جهل از دیدگاه های مختلف و در ادامه عوامل جهل واکاوی شده است. در انتها، معنای این دو واژه در خلال اشعار زهاوی و رصافی مورد بررسی قرار گرفته است.

در این رساله به بررسی اشعار مدح شاعران خراسانی از خلال کتاب دمیه القصر باخرزی می پردازیم و مهم ترین مضامینی را که شاعران خراسانی در مدح سروده اند را ذکر می کنیم. برای نیل به این مقصود در بخش اول این تحقیق به بیان تعریفی اجمالی از سرزمین خراسان، حدود جغرافیایی، تاریخ سیاسی و اوضاع اجتماعی و فرهنگی آن پرداخته، در بخش دوم به کنکاشی پیرامون واژه مدح در لغت و اصطلاح ادبی پرداخته و با مضامین مدح در ادبیات عرب، ادب عربی خراسان و همچنین خصایص کلی مدایح شاعران خراسانی آشنا می شویم و در بخش پایانی به بررسی مضامین اشعار مدح خراسانیان و جنبه های زیباشناسی اشعار آنها می پردازیم.

قنوت در لغت به معنای طاعت، بندگی، خشوع، خضوع و سکوت استعمال شده است و در قرآن کریم و احادیث رسول خدا(ص) هم در این معنا به کار رفته است. اما در اصطلاح فقهی، قنوت به دعایی گفته می-شود که در زمان و حالت مخصوص یعنی در حالت قیام در برابر ذات احدیت خوانده می شود. قنوت به طور مطلق مورد قبول همه ی فقهاست. یعنی خواندن قنوت در نماز به معنای دعا کردن، هیچ اشکال شرعی ندارد همان گونه که خواندن قنوت در هنگام نزول حوادث و بلایا مورد قبول همه ی فقهاست و می توان آن را در همه ی نمازهای فرض به جا آورد. همچنین، خواندن قنوت در نماز وتر نیز مورد پذیرش فقهای مذاهب اربعه است با این اختلاف که بنا بر قول امام مالک خواندن آن را جایز و بنا بر قولی دیگر خواندن آن را جایز نمی داند و اختلاف فقهای مذاهب حنفیه، حنابله و شافعیه نیز در این باره به زمان خواندن قنوت بر می گردد که از نظر مذهب امام ابوحنیفه و امام احمد حنبل خواندن قنوت در نماز وتر در تمان سال جایز است اما در مذهب امام شافعی، رأی راجح این است که قنوت وتر در نیمه ی دوم ماه رمضان خوانده می شود. اما آنچه که مورد اختلاف است مشروعیت یا عدم مشروعیت خواندن قنوت نماز صبح در تمام سال می باشد که فقها در این باره سه رأی ابراز داشته اند: شافعیه و مالکیه معتقدند که خواندن قنوت در نماز صبح به صورت مستمر و دایم در طول سال سنت است و در تأیید رأی خود به دلایل حدیثی و عقلی استناد کرده اند. در برابر این رأی، برخی از فقها از جمله حنفی ها و حنبلی ها معتقدند که خواندن قنوت در نماز صبح، بدعت و منسوخ است. این عدّه از فقها هم در تأیید رأی خود به دلایل حدیثی و عقلی استناد کرده اند. رأی سوم این است که خواندن و نخواندن قنوت هر دو جایز است به دلیل اینکه مخالفان و موافقان قنوت هر دو در تأیید رأی خود به احادیث صحیح استناد کرده اند و خواندن قنوت جزو مسائل اجتهادی است. از میان آرای موجود در مسأله ی مورد بحث رأی قائلان به عدم مشروعیت خواندن قنوت در نماز صبح راجح و مقبولیت بیشتری دارد.

چکیده: ابوالقاسم شابّی شاعر تازی گوی تونسی و پروین اعتصامی شاعر پارسی گوی ایرانی، هر دو از شاعران معاصر، جوان و آرمانگرا هستند که در دوران دیکتاتوری حاکمان خویش فریاد آزادیخواهی و مبارزه با استبداد را با اسلوب خاص، سر دادند. شعر هریک از این شاعران، در واقع آیینه تمام نمای زندگی اکثریت ملت محروم و مظلوم تونس و ایران است. مردمی که درد کشیدند و خواری تحمل کردند تا بتوانند از حقانیت خود دفاع کنند. نگرش آزادیخواهی، ظلم ستیزی، آرمانگرایی و حق تعیین سرنوشت، همواره در آثار این دو شاعر به چشم می خورد و سعی کرده اند سلاح قلم و گفتار را ابزار مبارزه خویش نمایند و با این کار نوعی از استعمارستیزی و مبارزه با بیگانگان را ارائه نمایند و ملت خویش را از دغل کاری های استعمار آگاه و از فریب خوردگی بر حذر دارند. این پژوهش به بیان اندیشه های شاعران مذکور در مورد آزادیخواهی، ظلم ستیزی و مبارزه با استعمار پرداخته است. همچنین با بررسی تطبیقی و تحلیل محتوا به این نتیجه رسیده است که آیات قرآن و احادیث و نگرش اخلاقی بر اشعار آنان سایه افکنده است و هر دو شاعر با فعالیتهای ادبی، اجتماعی و تبیین و تبلیغ مفاهیم آزادیخواهی، آرمانگرایی، ظلم ستیزی و ایجاد امید، در ایجاد تحولات مثبت سیاسی تاثیر گذار بوده اند. کلمات کلیدی: ابوالقاسم شابی، پروین اعتصامی، آزادیخواهی، آرمانگرایی، مبارزه

چکیده: مسلماخراسان بزرگ،ازکهن ترین وپهناورترین سرزمین های اسلامی بوده است که ازنظروسعت جغرافیایی بخش بزرگی ازافغانستان،ایران وآسیای میانه راشامل می شده است.نفوذدین اسلام وادب ملازم آن یعنی زبان عربی درقرن اول هـ .ق باعث گردیدادب عربی بویژه ادبیات قرآنی وشعرعربی دراین سرزمین گسترش یابداین امرتاجایی پیش رفت که شعرای فارسی درقرون بعدمتاثرازاسلوب،وزن وقافیه ی شعرعربی گردیدند وممارست آنان باعث ظهور و نبوغ علما وادبای بزرگی دربین آنان گردید.شکی نیست که موقعیت سیاسی وفرهنگی خراسان بسیاری ازعرب ها رانیز واداشت تا به امیدرسیدن به دانش واقتصاد بهتر،سرزمین خودرا ترک کرده ودراین دیارسکونت گزینند.درادامه باوجودحوادث وکشمکش های سیاسی مختلفی که درطول قرن های اولیه ی اسلامی دراین منطقه رخ داد بعدهاپایگاهی برای رشد ونمو ادبای بزرگی گردیدکه نظیرآن درعالم اسلام یافت نمی شدکه ازآن جمله می توان ازثعالبی،خوارزمی،باخرزی،بستی،بدیع الزمان و......نام بردبه طوری که آنان نبوغ خویش رادرانواع شعر وادب عربی به نمایش گذاشتند. دراین بین قرن چهارم وپنجم هـ .ق(بخصوص دوره ی حگومت سامانیان) که عصرطلایی ادب ایران یه شمارمی آیدبرجسته ترین علماوادبا باتاثیرازمضامین قرآن وسیرت نبوی درزمینه های مختلف علوم قرآنی وادبیات عربی ظهورکردند. ثعالبی در"یتیمه الدهر"باخرزی در"دمیه القصر"طیف زیادی ازادیبان پارسی تازی گورا نام می برند که فراتراز ادبای فارسی است که عوفی درلباب الالباب ذکرکرده.لذا این ادیبان وشعرا توانایی واستعدادخویش رادرشاخه های مختلف ادب عربی چون؛صرف،نحو وعلوم بلاغی(معانی،بیان وبدیع)آشکارنمودند.پژوهش پیش روی برآن است تامقوله کنایه ومضامین پیرامون آن را- که ازشاخه های علم بیان است- ازخلال آثارادبای خراسان-جویا شودودراین راستا مطالب درچهاربخش کلی تنظیم شده است: 1- بررسی اوضاع سیاسی،اجتماعی وفرهنگی خراسان درقرن 4و5 2- علم بلاغت،تاثیرقرآن ونقش ایرانیان درتدوین آن. 3-سیری درزیباشناسی کنایه 4 -بررسی مضامین ومفاهیم کنایه

قرآن کریم و شعر قدیم عربی، از مهمترین مصادر استشهاد در زبان عربی بشمار می آید که نحویان در توجیهه وتدوین بسیاری از قواعد صرفی و نحوی از آن استفاده می کردند. با توجه به اینکه پایه و اساس قواعد صرف و نحو مبتنی بر سخن قدیم عرب اعم ازشعر و نثر و نیز آیات قرآن کریم است، نحویان از میان منهابع استشههاد در نحهو متفهاوت عمهل کردند. بدین معنا که برخی بیشتر شعر قدیم را برای توجیه قواعد نحو برگزیدند و برخی دیگر، سایر منابع استشهاد از جمله قرآن کریم را برای این کار مناسب می دیدند. ما در این رساله در پی آنیم تا جایگاه قرائت های قرآن کریم و شعر قدیم را در بین مصادر استشهاد نحویان تبیین نماییم و برای نقد و بررسی این موضوع مباحث خود را در چهار بخش تقسهیم نمهوده ایم: 1 علم نحو و مکاتب نحوی بصره و کوفه - 2 بررسی مهمترین منابع استشهاد نحویان - 3 تبیین معیارهای اعتبار شهواهد -نحوی با توجه به دیدگاههای نحویان و میزان اعتبار شعر قدیم به عنوان یکی از منابع استشهاد با توجه به معیارها و مهلا های استشهاد نحویان 4 میزان استناد نحویان به آیات قرآن کریم و چگونگی رویکرد نحویان بهه هنگهام تعهارا قاعهد هی - نحوی با قرائت های قرآنی.