این پایان نامه دارای سه بخش کلی، شامل باورها، آیین ها و اندرزها می باشد و در آن تلاش شده میان تعداد معینی از باورها، آیین و اندرزهای متون مزدایی و شاهنامه فردوسی مقایسه ا ی تطبیقی انجام گیرد. بخش باورها شامل چهار فصل در موضوعات خداشناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و فرجام شناسی است. در فصل خداشناسی از خداوند، دوبن گرایی، نگرشی بر دین بهی و ادیان دیگر سخن گفته شده است. در قسمت خداوند از ذات خداوند، رابطه ی مردم با او و رابطه ی او با آفرینش، در دوبن گرایی از رابطه ی دو بن خیر و شر و در قسمت نگرشی بر دین بهی و ادیان دیگر از ادیان موجود در شاهنامه و نظر متون مزدایی در مورد آن ها سخن گفته شده است. در فصل هستی شناسی، مباحث آفرینش، جبر و اختیار، اشه و دروغ، ایزدان و امشاسپندان، اهریمن و دیوان مورد بررسی قرار گرفته اند. در قسمت آفرینش، بحث از هدف آفرینش، قدمت یا حدوث آن و ماده ی تشکیل دهنده آن شده است. در قسمت جبر و اختیار از جبر و اختیار آدمی صحبت شده است. در قسمت اشه و دروغ از راستی و دروغ، در قسمت ایزدان و امشاسپندان از ایزدان و امشاسپندان مزدایی که در شاهنامه نام برده شده اند، در قسمت اهریمن از وصف اهریمن، رابطه ی او با آفرینش و رابطه ی او با خداوند، در قسمت دیوان، وصف دیوان، رابطه ی دیوان با آفرینش خداوند و راه مبارزه با دیوان مورد بررسی قرار گرفته است. فصل انسان شناسی، دارای بخش های آدمی، فلسفه ی پیدایش طبقات اجتماعی، جایگاه پادشاهی و فرّه است. قسمت آدمی شامل مرتبه ی آدمی در بین آفریدگان، اجزای تن مادی و مینوی آدمی، جاودانگی و سرنوشت پس از مرگ اوست. در قسمت فلسفه ی پیدایش طبقات اجتماعی، فلسفه ی ایجاد طبقات اجتماعی و تمایزبین آن ها آمده است. در قسمت جایگاه پادشاهی، رابطه ی شاه با دیگران، موروثی بودن پادشاهی، لزوم فرمانبرداری از شاه و صفات خویشکاری پادشاه بحث شده است. در قسمت فرّه، چیستی فرّه، انواع فرّه، خویشکاری فره، فرّهمندان، موهبی یا اکتسابی بودن فرّه، دهنده ی فرّه، نوسانات فرّه و گریختن آن بحث می شود. فصل فرجام شناسی، مرگ، حساب روان آدمی، بهشت و دوزخ را در بر می گیرد. در بخش مرگ نگاه شاهنامه و متون مزدایی به مرگ و جایگاه آن در نظام آفرینش و در قسمت حساب روان آدمی، از حساب رسی آن جهانی بحث به میان آمده است. در قسمت بهشت و دوزخ دیدگاه شاهنامه و متون مزدایی به بهشت و دوزخ و ویژگی های آن ها بررسی شده است. فصل آیین ها، شامل آیین های مربوط به آب، آتش، آداب روبرو شدن با بزرگان، جادو، پیمان، شیوه های پرسش و نیایش، سوگواری، ور، خاکسپاری و خویدوده است. در این فصل، نحوه بر خورد با آب و آتش، روش روبرو شدن با پادشاهان و دیگر بزرگان، جادوگر بودن انیرانیان و بدی جادو در نزد ایرانیان، اهمیت پیمان، بدی پیمان شکنی و عواقب آن، شیوه های گوناگون پرستش و نیایش خداوند، بدی گریه بر مرده در متون مزدایی و انجام شدن این کار در شاهنامه، بررسی ور به عنوان آیینی دینی در متون مزدایی و شاهنامه، انواع تدفین در شاهنامه و نبود این روش ها در متون مزدایی و رسم ازدواج با محارم در شاهنامه و متون مزدایی بحث شده است. فصل اندرزها، شامل اندرزهایی درباره ی آز و خرسندی، دادگری، دانش، نام، ناپایداری گیتی، راستی، رنج و شادی، تنبلی و زهد است. مفاهیم موجود در شاهنامه را در قیاس با متون مزدایی، می توان به چهار دسته تقسیم کرد: 1- مفاهیمی که گاهی به شدت تحت تأثیر متون مزدایی قرار می گیرند. این مفاهیم شامل "امشاسپندان، فرّه، فلسفه ی پیدایش طبقات اجتماعی، پادشاهی، دیوان، آداب روبه رو شدن با بزرگان، جادو، ور و خویدوده" می شود. 2- مفاهیمی که از راه تواتر، با متون مزدایی شباهت دارند: "بهشت و اندرزهای بررسی شده" در این دسته می گنجند. 3- مفاهیمی که شباهت ها و تفاوت هایی با متون مزدایی دارند و شامل "دوبن گرایی، جبر و اختیار، نگرش به دین بهی و ادیان دیگر، آدمی، آتش، پیمان، شیوه های پرستش و نیایش و تدفین" می شوند. 4- مفاهیم متعارض با متون مزدایی که شامل "خداوند، آفرینش، اهریمن، مرگ، حساب روان آدمی، دوزخ، آب و سوگواری" می شود. این مفاهیم که عمدتاً شامل اصول دین است، "توحید، نبوت و معاد" را دربر می گیرد، بیش ترین تفاوت را با متون مزدایی دارد. در نتیجه، شاهنامه، هم بیان گر باورهای مزدایی و هم باورهای اسلامی است و ازاین رو نمی توان به آن، به عنوان سندی بی طرف، در بیان باورها، آیین ها و اندرزهای متون و دین مزدایی نگاه کرد.

«فتحعلی خان صبای کاشانی» از استادان شعر در عهد قاجاری است . وی از شعرای قصیده سرای مشهور و ملک الشّعرای فتحعلی شاه بود و در اوان جوانی نزد صباحی بیدگلی شاعر معروف قرن دوازدهم تلمّذ می کرد و سپس به دربار زند رفت و چند گاهی مدّاح لطفعلی خان زند بود و پس از بر افتادن حکومت لطفعلی خان و مأموریت باباخان، برادرزاده ی آقا محمدخان قاجار به حکومت فارس، به خدمت او درآمد و به مدّاحی وی پرداخت و چون باباخان قاجار(فتحعلی شاه) به جای عمّ خود به سلطنت نشست با او به تهران آمد و مدتی حکومت زادگاه خودش کاشان و قم را داشت و پس از آن ملتزم دربار شد و از طرف شاه به لقب «ملک الشّعرایی» مفتخر گردید. صبا شاعری مقتدر و استاد بود . مهارت او بیشتر در قصیده سرایی آشکار است . گذشته از قصاید، چند مثنوی خوب مانند گلشن نامه، شهنشاهنامه و خداوند نامه نیز از وی به جا مانده است . ترجیع بند نیز خوب می ساخته و دیوان اشعارش را ده الی پانزده هزار بیت برشمرده اند . اغلب قصاید صبا در مدح و ستایش فتحعلی شاه و سایر شاهزادگان و اُمرا و بزرگان دربار می باشد. به تقلید از فردوسی مثنوی شهنشاهنامه را در وزن شاهنامه سرود. این مثنوی را پس از جنگ هزار و دویست و هجده ، به نام فتحعلی شاه گفته است . از دیگر آثار او خداوندنامه است که باز به پیروی از شاهنامه ی فردوسی و در وزن آن به نظم درآورده است . این مثنوی منظومه ای حماسی و در شرح احوال حضرت رسول و امیرالمومنین(ع) است که معجزات پیامبر، آشنایی و ازدواج او با حضرت خدیجه، بعثت پیامبر ، معراج جسمانی و روحانی حضرت رسول و وقایعی هم در مورد تولّد حضرت علی و در ادامه ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه و اتفاقات دیگری که هر یک با زیبایی خاصی به تصویر کشیده شده است. همه ی این شواهد بیانگر دقت نظر صبا در این حماسه ی دینی است که هنر وی را در این زمینه نشان می دهد . ما از میان انواع تصحیح روش تلفیقی و مقایسه ای را برگزیدیم تا بهتر بتوانیم اختلاف نسخ را بیابیم. این تحقیق شامل سه فصل است : 1. شرح حال شاعر، بررسی سبک شعر او و معرفی پنج نسخه ی خطی خداوندنامه ی وی. 2. تصحیح ابیات بر اساس آن پنج نسخه. 3. تعلیقات.

شاهنامه فردوسی، از آثار گرانسنگ حماسی و تاریخی در پهنه ی فرهنگ و ادب فارسی است که می توان چهره ی پنهان و آشکار خداوند بزرگ را همواره در لابه لای حوادث و رویدادهای خرد و کلان اساطیری و تاریخی و... آن تماشا کرد. این رساله برای بازنمایی و توصیف خداوند در شاهنامه و تطبیق ویژگی ها و صفات او با ویژگی هایی که از طریق آیات و اخبار و روایات دینی، به خصوص اسلامی برای ما رسیده، تحقیق و تدوین و به حسب موضوع، به دو بخش عمده تقسیم شده است. بخش اول در مورد پاره ای از مسائل و مباحث نظری از قبیل اسم، صفت و تفاوت های آن هاست. همچنین در این بخش مطالبی در مورد ذات، صفات، افعال الهی و مسئله رویت خداوند و سایر مختصات فکری و سبکی فردوسی بیان شده است .بخش دیگر این رساله نیز که با عنوان «بازتاب و تحلیل اسماء و صفات الهی در شاهنامه» تدوین شده، به معرفی و شناخت اسماء و صفات الهی و دیدگاه حکیم فردوسی در این باره اختصاص دارد.شمار اسماء خداوند دراین رساله، برمبنای اسماء نودونه گانه ای است که از طریق منابع دینی (شیعه وسنی ) روایت شده است و چنان چه اسمی از هر دو طریق روایی بیان شده باشد با عنوان اسماء الله ذکر شده است. در این رساله پس از ترتیب و تنظیم اسماء الله بر اساس حروف الفبا، به بیان و توضیح و شرح آن با استفاده از قرآن کریم، تفاسیر و ادعیه مأثوره، به ویژه دعای جوشن کبیر پرداخته شده است.با توجه به ابیات شاهنامه می توان گفت که فردوسی به عنوان یک شاعر شیعی، تحت تأثیر بینش توحیدی خود در آغاز و انجام داستان ها، عقاید و مسائل توحیدی را به صراحت بیان می کند و با اینکه داستان ها و افسانه های این منظومه مربوط به دوران باستانی است. وی با تکیه بر بینش سره توحیدی خود به معرفی و تبیین سیمای خدا در شاهنامه می پردازد.

چکیده: یکی از راه های شناخت ادبیات یک سرزمین، نقد محتوایی آثار ادبی آن سرزمین است. در رساله ی حاضر به نقد سیاسی- اجتماعی نمایشنامه های فارسی با تکیه بر نمایشنامه های غلامحسین ساعدی پرداخته ایم. ساعدی از بزرگ ترین نمایشنامه نویسان ایرانی است که با وجود غلبه ی درونمایه های روانکاوانه در آثارش، کوشیده است این درونمایه ها را برای بیان مسائل سیاسی- اجتماعی زمان خود به کار گیرد و از این جهت آثارش بیشتر تم روان-شناختی- جامعه شناختی دارد. این رساله به جز مقدمه، پنج فصل را در بر می گیرد. در فصل اول پس از تعریف نمایش، مروری به تاریخچه ی آن در جهان و ایران داشته ایم. فصل دوم به معرفی پیشگامان و نامداران نمایشنامه نویسی ایرانی تا زمان غلامحسین ساعدی و تحلیل برخی از آثار معروف آنان اختصاص یافته است. در فصل سوم با مروری بر زندگی، سبک نمایشنامه نویسی و ... نمایشنامه های غلامحسین ساعدی سعی بر آن بوده است تا مهم ترین رگه های سیاسی- اجتماعی این نمایشنامه ها شناخته شود. فصل چهارم طبقه بندی درونمایه ای سیاسی- اجتماعی نمایشنامه های غلامحسین ساعدی را شامل است. سرانجام در فصل پنجم با عنوان نتیجه گیری، یافته های تحقیق را به اجمال آورده ایم. کلمات کلیدی: نمایش، نمایشنامه نویسی، ادبیات مشروطه، رویکرد سیاسی- اجتماعی، غلامحسین ساعدی

بهرام گور از شخصیت های بزرگ تاریخی است که توانسته است با راه یافتن به دنیای جادویی هنر و ادبیات، بخشی از آثار نویسندگان و شاعران را به خود اختصاص دهد و چهره ی تاریخی او تا حدی رنگ اسطوره و خیال گیرد و راز آلود و مبهم گردد. در این تحقیق ابتدا از لابه لای متون تاریخی چهره ی تاریخی بهرام گور مورد بررسی قرار می گیرد. پس از آن از میان همین آثار تاریخی و متون ادبی که سرگذشت بهرام را مورد طبع آزمایی قرار داده اند به بررسی افسانه ها و داستان های مربوط به بهرام گور پرداخته می شود و بخش آخر این کار مربوط به استفاده هایی می شود که شاعران فارسی زبان از نام و زندگی بهرام گور در آثار خویش به عمل آورده اند. پژوهشی درباره ی افسانه ها و اساطیر مربوط به این شخصیت تاریخی و جمع آوری اشاره هایی که شاعران و نویسندگان ادب فارسی، به این پادشاه محبوب ساسانی داشته اند، موضوع کار این رساله می باشد. از دلایل آمیختگی سرگذشت بهرام گور با افسانه ها و اساطیر، می توان محبوبیت بهرام، شرایط خاص پرورش و زندگی در حیره در دوران کودکی و جوانی، دخالت موبدان در اداره ی امور کشور، عادت ایرانیان مبنی بر آمیختن شخصیت های تاریخی خود با اساطیر و افسانه های ملی را ذکر کرد.

چکیده «فتحعلی خان صبای کاشانی» فرزند آقا محمّد ضرّابی، از شعرای بزرگ روزگار قاجار و ملک الشعرای دربار فتحعلیشاه می باشد که در حدود سال 1179 هـ.ق در کاشان به دنیا آمد. وی در زادگاهش به تحصیل علوم و فنون پرداخت. در شعر و شاعری، شاگرد حاج سلیمان صباحی بیدگلی بود و تخلّص خود را از جزء نخستین کلمه ی صباحی گرفت. از صبا دیوان اشعاری به جا مانده که شامل: قصاید، ترکیب بند، ترجیع بند، غزلیات، قطعات و رباعیّات می باشد که این دیوان به چاپ رسیده است و مثنوی هایی از قبیل: مقالات شاهنشاهی، رساله ی خلاصه الاحکام، عبرت نامه، مثنوی درباره انجمن شاعران، گلشن صبا، مثنوی شهنشاه نامه (چاپ شده) و بالاخره مثنوی خداوندنامه که کتاب منظوم و مفصّلی است و درباره ی غزوات حضرت محمد(ص) و حوادث بعد از رحلت پیامبر و دوره خلافت حضرت علی(ع) تا میانه ی جنگ صفین است که در بیست و پنج هزار بیت سروده شده است. تصحیح و تعلیق این مثنوی به عنوان رساله ی کارشناسی ارشد به عهده ی من و چهار نفر دیگر از دانشجویان قرار گرفته است. در این رساله به تصحیح قسمت 5-خداوند نامه که شامل 4700 بیت است، پرداخته ایم. برای این منظور از میان روش های تصحیح، روش تلفیقی را برگزیده ایم. این تحقیق به سه فصل تقسیم می شود: 1. فصل اول درمورد زندگی شاعر، بررسی سبک شعری او در سه سطح زبانی، ادبی، فکری و معرفی 5 نسخه خطی به جا مانده از خداوندنامه ی صبا می باشد. 2. فصل دوم تصحیح ابیات براساس آن پنج نسخه 3. فصل سوم را به تعلیقات اختصاص دادیم که شامل شرح ابیات و واژگان دشوار، بیان نکات ادبی و تاریخی و معرّفی اعلام (اعلامی که نشانی آنها در کتب تاریخی یافت شد) و فهرست آیات و احادیث، امثال و حکم، اعلام، لغات و ترکیبات و منابع می باشد. کلید واژه ها: فتحعلی خان صبای کاشانی، مثنوی خداوند نامه، تصحیح، نسخه خطی

رساله ی حاضر به بیان کاربرد ادبی و هنری اصطلاحات موسیقی در شعر نظامی می پردازد. نظامی از شاعران بزرگ و داستان پرداز ایرانی است که طبق تحقیق حاضر به زیبایی توانسته بسیاری از این اصطلاحات را با تصویرسازی های ادبی و هنری شگفت انگیز در اشعار خود بگنجاند که نمونه ی بارز آن آوردن سی لحن باربد در خسرو و شیرین بیانگر آشنایی این شاعر بنام در موسیقی و شاعری است. در دیوان نظامی اصطلاحات موسیقی همچون: رود، آواز، ساز، مغنّی، سی لحن باربد، چنگ و... بسیار قابل تأمّل است و سازهایی مانند جُرّه، اوزان، شاخ شانه، طربرود، مرغ سُغدی و ... که در کمتر دیوانی از شعرفارسی یافت می شود و این نشان از آشنایی بلکه تسلط نظامی با انواع ساز ها و اصطلاحات موسیقی است. این پایان نامه در دو فصل تنظیم شده در مقدمه به مبانی، کلیات و اهمیت موسیقی در شعر نظامی پرداخته شده و در متن اصلی که در آن یکصد و چهل اصطلاح موسیقی به کار رفته در خمسه ی نظامی به ترتیب حروف الفبا نقل شده پس از توضیح هر یک، و بیان شگردهای ادبی و هنری آن، به ابیات مورد نظر استشهاد شده است. در پایان نیز از مباحث مطرح شده نتیجه گیری لازم به عمل آمده است.

موضوع تحقیق حاضر توصیف، بررسی و تحلیل جنبه های اخلاقی و تربیتی شعر دوره ی مشروطه است که کمتر مورد بحث قرار گرفته است.این پژوهش به روش کتابخانه ای تهیه شده است و شامل چهار فصل می باشد. در فصل اوّل، مسائل کلّی اخلاق و ادبیّات و مبحث اخلاق در انواع ادبی و نوع تعلیمی بررسی شده است. در فصل دوم، ضمن اشاره ای کوتاه به جنبش مشروطیّت، شعر این دوره با ویژگی ها و درون مایه هایش مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم ده شاعر برجسته ی این دوره معرّفی شده اند و در فصل پایانی که هدف اصلی تحقیق است، بیش از هفتاد فضیلت و رذیلت اخلاقی در شعر ده شاعر معرّفی شده در فصل سوم، بررسی شده و در موارد لازم تعاریف، آیات و احادیث مرتبط با این فضائل و رذائل ارائه شده است. در نهایت نیز با ارائه ی جداول و آماری، نتیجه گیری و جمع بندی شده است و مشخّص گردید که بسیاری از شاعران دوره ی مشروطه علاوه بر آنکه استعمار ستیز بودند، ولی ار پیشرفت های کشورهای استعماری که بر اثر علوم جدید حاصل شده بود، غافل نبودند و با مقایسه ی پیشرفت های این کشورها و زوال تاریخی ایران، مخاطبان را به فراگیری علوم جدید ترغیب می کردند. علاوه بر علم در جای جای دیوان های شاعران این دوره مباحث اخلاقی از قبیل قناعت، عفّت، تواضع، مهربانی، بلند همّتی و ... جلب نظر می کند و این گونه نیست که مسایل سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه، آنان را از طرح مسایل اخلاقی باز دارد.

آنچه در این رساله با عنوان تقابل راستی و دروغ در شاهنامه، مـــــورد پژوهش قرار می گیرد؛ بررسی ریشه ای نبردهایی است که حماسه جاودان فردوسی را رقم می زند. در ظاهر، شاهنامه تقابلی است میان ایرانیان و تمامی کسانی که چشم طمع به خاک پاک ایران دوخته اند؛ امّا مراد حقیقی حماسه سرای طوس، بیان تقابلی است که در رویکردهای فکری و اخلاقی و عملی این دو گروه می توان یافت. تقابلی که گاه نبردهای جانفرسا و طولانی مدت را موجب می شود . تأثیرپذیری فراوان شاهنامه فردوسی از فرهنگ مزدایی مشهود و نمایان است. در آموزه های این دین، با نوعی دو بن گرایی و دخالت دو عامل متضاد خیر و شرّ در آفرینش هستی مواجهیم که از همان آغاز حیات، برای دستیابی به پیروزی همواره به نبرد با یکدیگر پرداخته اند. آنچه در صف آرایی این دو گروه (خیر و شر) مقابل یکدیگر قرار می گیرد، همان صفات اخلاقی نیک و بد است. در واقع این نبرد ، رویارویی تمایلات خیر و شر وجودی انسان است که استاد طوس آن را در حماسه ی گران سنگ شاهنامه، به مقابله ایران و توران بدل کرده است. راستی که در این رساله از مولفه های اساسی است، در فرهنگ مزدایی مفهومی بسیار گسترده تر از آنچه امروزه از آن بر می آید، داشته است و بسیاری از صفات نیک اخلاقی در دایره شمول آن بوده است. دروغ نیز مانند راستی، صفات ناپسند اخلاقی بسیاری را شامل می شده است؛ بنابراین آن چه به عنوان تقابل راستی و دروغ در این رساله مورد بررسی قرار می گیرد، رویارویی صفات نیک و بـــد در شاهنامه است. در تعالیم اسلامی نیز صفات نیک و زشت درونـــی فرد همواره در نبرد و رویا رویی اند. شایستگی حقیقی انسان در تمامی ادیان، شناخت صفات خیر وجودی و مقابله با اخلاقیات شر درون است.

چکیده در این پایان نامه، آثار داستانی بیژن نجدی، از نویسندگان خطه ی شمال ایران، مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده ای که متأسفانه مهلت فراوانی برای درخشیدن نداشت. اما با همین دو اثر داستانی چاپ شده از وی، خصوصاً "یوزپلنگانی که با من دویده اند" می توان حساسیت دقیق نویسنده را نسبت به ایجاز نویسی و کار زبانی دریافت. پژوهش جامع و مدونی از آثار داستانی وی از جنبه ی ساختاری موجود نبود و در این مقال سعی شده به طور کلی به آنها پرداخته شود. این رساله در دو بخش تدوین شده است. بخش اول شامل دو فصل: فصل اول، شامل زندگی نامه ی نجدی و جایگاه او در ادبیات داستانی ایران می باشد. فصل دوم، شامل خلاصه ی داستان های نجدی در دو کتاب "یوزپلنگانی که با من دویده اند" و "دوباره از همان خیابان ها" است. در خلاصه نویسی سعی شده حال و هوا و فضا و زبان نویسنده حفظ شود. بخش دوم شامل عناصر داستان، که در پنج فصلِ پیرنگ، زبان، شخصیت، گفتگو و در آخر فصل روایت و زاویه ی دید، تنظیم شده است. کلمات کلیدی: بیژن نجدی، داستان، روایت، زبان، شخصیت.

آل احمد را نویسنده ای اجتماعی نگار می شناسند. نویسنده ای که موضوع داستان هایش برگرفته از حوادث واقعی روزگارش می باشد. او در آثار غیر داستانی خود نیز به طرح مهمترین موضوعات اجتماعی و سیاسی دوران پرداخته و هم چون یک جامعه شناس و سیاستمدار آگاه برای حل معضلات، راه حلهایی پیشنهاد داده است. این پایاننامه بر آن است تا با بررسی و استناد به آثار داستانی و غیر داستانی آلاحمد (سفرنامه ها، مقالات، نامه ها و گزارش ها)، اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران را در 1302 )به تصویر کشد. - سال های زندگی او ( 1348 پس از بررسی زندگی، آثار و سبک آلاحمد در فصل اول، در فصل دوم پایاننامه، این دوران پر افت و خیز که در بردارنده ی حوادث مهمی چون: دوران سلطنت رضاخان و اجرای سیاست های او، جنگ جهانی دوم و ورود متفقین به ایران و سقوط رضاخان، دوران نخست وزیری مصدق و ملی شدن صنعت نفت ایران، کودتای 28 مرداد و برقراری دیکتاتوری نظامی، دوران محمد رضاشاه و انقلاب سفید او و در نهایت قیام 15 خرداد 42 می باشد، مرور شده و به بررسی و بازتاب هریک از این رویداد ها در آثار آل احمد پرداخته می شود. در فصل های سوم و چهارم با تکیه بر آثار آل احمد، مهم ترین موضوعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مطرح در ایران آن روزگار شرح داده، هم چنین وضعی?ت گرو هها و لایه های اجتماعی و فرهنگی مشخص شده است. علاوه بر آن با توجه به دیدگاههای آل احمد در مورد بعضی شخصیت های اجتماعی و فرهنگی، جایگاه آن ها در جامعه ی آن روزگار ارزیابی شده است. کلمات کلیدی: ایران، اوضاع سیاسی، اوضاع اجتماعی، جلال آلاحمد، ادبیات معاصر

این رساله در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول درخصوص معرفی جایگاه رفیع عبادت و نماز در اسلام، معنای نماز، بیان کلیاتی از اصول عرفان و نگاهی به اندیشه های عرفانی دوازده تن از شاعران بزرگ قرن پنجم تا هشتم است و فصل دوم به بررسی عناوینی همچون اسرار وجوب نماز، جایگاه نماز در ارکان شریعت، مقدمات، آداب، حکمت، آثار و فضائل، اسرار، شروط قبولی، اسباب دست یابی به حقیقت نماز، آفات نماز و بیان همراهان نماز و احکام فقهی نماز می پردازد. در پایان نیز نمازهای مذکور در شعر شاعران عارف و معانی کنایی نماز در آثار آنها آمده است.

چکیده از قدیم ترین زمانها تا کنون ، هر اثر ادبی که به وجود آمده است، بدون شک از محیط پیرامون خود تأثیر پذیرفته است و به جرأت میتوان گفت حتی درونگرا ترین آثار نیز گوشه ی چشمیبه اوضاع و احوال اجتماعی زمان خود داشته اند. جامعه شناسی ادبیات در واقع دانشی است که به ادبیات از این جهت که با اجتماع عصر خویش پیوند بر قرار کرده و مظاهر آن را در خود منعکس نموده است ، نظر دارد . به واقع میتوان گفت که جامعه شناسی ادبی به دلیل اینکه زمینه ی فرهنگی و اجتماعی یک اثر را به خوبی بازگو میکند و این امر خود موجب فهم درست یک اثر ادبی و ایجاد ارتباط عمیق با آن میشود ، بسیار مورد شاهکار ادبی » مرزبان نامه « توجه ادیبان و صاحب نظران عرصه ی ادب میباشد. با مطالعه ی کتاب قرن هفتم و موفق ترین اثر در تقلید از کلیله و دمنه نیز به خوبی میتوان با مضامین و مظاهر اجتماعی آشنا گردید چرا که این کتاب مشتمل بر حکایاتی از زبان حیوانات است و از آنجا که قصه و حکایت ریشه در واقعیات اجتماعی دارد ، بنابراین میتوان تصویری جامع از وضع اجتماعی آن دوران بدست آورد. اشاره به انواع خوراک ها و جامه ها ، ذکر امور مربوط به داد و ستد و انواع مشاغل ، برشمردن انواع مکان ها اعم از خصوصی و عمومی، اشاره به آداب و رسوم مختلف ، عقاید و باورهای متنوع ،ذکر انواع وسایل با کاربریهای مختلف و . . . همه و همه حکایت از ویژگی های اجتماعی این اثر دارد . این پایان نامه شامل ده فصل است . فصل اول کلیاتی چون زندگینامه سعد الدین وراوینی ، بررسی سبک و نثر و تأثیر پذیری این کتاب را از کلیله و دمنه در بر میگیرد . فصل دوم در سه بخش به بررسی خوراک و پوشاک و زیورآلات میپردازد . فصل سوم سرگرمی، تفریحات و موسیقی را در بر دارد . فصل چهارم معماری و آرایش خانه ها را بررسی میکند. فصل پنجم با عنوان طب و درمان ، به ذکر انواع بیماری و داروها میپردازد . فصل ششم به امور مربوط به داد و ستد و مشاغل اختصاص دارد . فصل هفتم ابزار و وسایل را بر میشمارد . فصل هشتم آداب و رسوم را بررسی و تحلیل میکند . فصل نهم در سه بخش، به بررسی انواع جانوران، رستنی ها وکانی ها میپردازد و در نهایت فصل دهم به بررسی عقاید و باورها و امثال و حکم میپردازد . چه به لحاظ نثرغنی و پرمایه ی خود و چه به لحاظ محتوای عمیق ومضامین عالی ، » مرزبان نامه « میتواند مورد توجه هر محقق و صاحب نظری قرار گیرد ، هر چند غور و تفحص در این اثر ارزشمند نیازمند دانش و علاقه ی فراوان است.

شعر ایران همواره در طول حیاتش فراز و نشیب ها و جنبش های بی شماری را دیده است. اگر چه همیشه این تغییرات در راستای محتوای اشعار بوده است، نیما با افسانه اش هم محتوا را دگرگون ساخت و هم قالب را. جسارت نیما در دوره های بعد سبب خلق جریان های تازه ای شد که یکی از آنها جریان شعری پست مدرن است. پست مدرن شعری است که با دیدی جامعه شناسانه، روانشناسانه و فلسفی به اطراف می نگرد و بیشتر مربوط به محتوای اثر است. این جریان دارای ویژگی هایی نظیر: شکست روایت، شگردهای زبانی خاص، چند صدایی بودن، طنز، ایرادهای قافیه ای در خدمت محتوا و ... است امّا آنچه اثری را بیشتر به سمت پست مدرن شدن هدایت می کند نه این ترفندها و مولفه ها بلکه نوع تفکّر حاکم بر آن است، تفکّری که با سنّت و مدرن به مبارزه برمی خیزد و انسان معاصر و دردهایش را با دیدی تازه به تصویر می کشد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده و جریان شعری پست مدرن در دهه های هفتاد و هشتاد بر پایه ی شاعران مطرح و پیشروی آن در چهار سطح زبان، آرایه های بدیع و صورخیال، موسیقی و محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین شاعران پست مدرن به دو گروه افراطی و میانه رو تقسیم شده اند و ویژگی های غالب این جریان در چهار سطحِ مطرح شده ارائه گردیده است. کلمات کلیدی : شعر فارسی، شعر معاصر، شعر پست مدرن ، مولفهها ، شاعران پست مدرن.

کلیله و دمنه از آثار ارزشمند و فاخر فرهنگی و ادبی ایران و هند و نیز از نوادر و شاهکارهای ادبی جهان است. این کتاب علاوه بر ارزش ها و فواید اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و تربیتی دارای ارزش ها و ویژگی های زبانی زیادی است که نگارنده را بر آن داشت تا در این رساله به صورت علمی به جنبه های مختلف دستوری کلیله و دمنه بپردازد و آن جنبه ها را تجزیه، تحلیل و تبیین نماید. این رساله، ویژگی های دستوری را در هشت بخش (جمله، اسم، حرف، شبه جمله، صفت، ضمیر، فعل و قید) بررسی می کند. روش پژوهش در این رساله، استقرایی بوده است.شایان ذکر است هر چند نشانه هایی از نثرنویسی عربی در کلیله و دمنه به چشم می خورد؛ اما ساختار نحوی جملات به طور کامل، متأثّر از الگوهای زبان عربی نیست و به طور کلی ویژگی های دستوری این کتاب به مختصات قرن ششم بسیار نزدیک است.

درک متون عرفانی مستلزم روشنی مطالب و مباحث عمده و کلیدی عرفان و تصوف است. این رساله که از یک مقدمه و سه بخش تشکیل شده، پژوهشی است در تعریف و تبیین علمی و منطقی بخشی از آن مطالب و مباحث که در آن مطالعه و تحقیق در "نفس" بر پایه مثنوی های سنایی، عطلر و مولوی (11مثوی) صورت گرفته است. در مقدمه نفس از دیدگاه قرآن و با استفاده از دو تفسیر معتبر و کهن فارسی (میبدی و سورآبادی)، همچنین در فلسفه قبل و بعد از اسلام و از منظر عرفا و علمای اخلاق مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در بخش های سه گانه، تقسیمات نفس در مثنوی های سنایی، عطار و مولوی تبیین شده و به طور خاص به نفس اماره موضوع اصلی پژوهش پرداخته شده است و از ویژگی های نفس اماره و تهذیب و فواید آن سخن به میان آمده است. در پایان هر بخش نیز نمونه هایی از تشبیهات و اوصاف نفس ذکر شده است.

در این پایان نامه، آثار چاپ شده احمد محمود از نویسندگان جنوب ایران، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. پیش از این تحقیقات و بررسی هایی در مورد آثار وی انجام شده شده و لیکن بصورت کامل و جامع نبوده. بویژه که آثار وی به لحاظ محتوا، جنبه های فکری، درونی، ادبی و سبکی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از طرف دیگر، محمود از نمایندگان برجسته "مکتب ریالیستی" و "ادبیات جنوب" به حساب می آید و چنان که شایسته مقام وی می باشد به او و آثارش پرداخته نشده است. در این پایان نامه به موضوعاتی چون زندگی نویسنده، معرفی آثار وی، اوضاع دوران نویسنده، مکتب وی پرداخته شده و آثار او به لحاظ عناصر داستانی، محتوا بررسی شده و در پایان هم مورد سبک شناسی قرار گرفته است. این تحقیق چون بسیاری از تحقیقات دیگر در جوزه علوم انسانی به روش مطالعه و کتابخانه ای انجام شده است. بدین ترتیب که پس از مطالعه منابع و مآخذ مورد نیاز و فیش برداری، مطالب تهیه و تدوین شده اند. همانطور که قبلاً ذکر شد، محمود از برجسته ترین و شاخص ترین چهره های "ادبیات ریالیستی" و "ادبیات جنوب" بویژه در دهه هفتاد به شمار می آید، بنابر این بررسی آثار وی ضروری بوده و از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بخصوص که آثار وی در معرفی ادبیات جنوب و آشنایی با تاریخ این سرزمین، بویژه در حساس ترین و مهم ترین دوران ها تحولات تاریخ معاصر کشورمان، در میان آثار دیگر نویسندگان جنوب از اهمیت بسزایی برخوردار است. و شاید بتوان ادعا کرد که آثار محمود به تنهایی در معرفی فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران کافی باشد. امید است که این نویسنده بزرگ و اثار گرانقدرش چنان که شایسته مقام وی است مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته باشد و جایگاه ویژه او در میان ادب دوستان و نویسندگان بزرگ ایران، به خوبی نشان داده شده باشد.

طرزی افشار از شاعران نیمه ی قرن یازده هجری (حدود سال های 1052تا1078ه.ق) همزمان با شاه صفی و شاه عباس ثانی می باشد.محل تولد وی «طرزلو» یکی از روستاهای ارومیه بوده است. وی از ایل افشار می باشد، که همواره دارای عزت واعتبار بوده اند. از نسب و نام پدر ومادر وی چیزی در تاریخ ذکر نشده است. در مورد تاریخ وفات و محل دفنوی چیزی در تذکره ها یافت نشد و این بخش از زندگی وی مسکوت مانده است. پایان نامه حاضر که تصحیح انتقادی جدیدی از دیوان طرزی است دارای سه بخش مجزا می باشد. بخش اول شامل مقدمه است، که علاوه بر بررسی زندگی شاعر، به بررسی اثر وی در سه بخش محتوایی، واژگانی و دستوری پرداخته است. بخش دوم شامل متن اصلی اثر است که در آن اشعار شاعر ذکر گردیده، بخش سوم نیز شامل تعلیقات و فرهنگ واژگان ترکی ومنابع و مآخذ می باشد. طرزی شاعری غزل سراست، ولی در دیوانش قصیده، قطعه، رباعی، مثنوی، تمثال، مطایبه و ترجیع بند و ملمع نیز دیده می شود، امّا آنچه که او را از سایر شعرا جدا می کند و خودش نیز چندین بار در اشعارش به آن اشاره کرده، سبک جدیدی است که در اشعارش ایجاد کرده و آن وجود فعل ها و مصدر های جعلی فراوان است، که در سراسر دیوان و انواع اشعارش مشاهده می شود. در این تصحیح از هشت نسخه استفاده شده است و تعلیقات و فهارس نیز در آخر دیوان اضافه گردیده است. علاوه بر این از تصحیح مرحوم آقای محمد تمدن در کنار سایر نسخ استفاده شده است. مقدمه تصحیح حاضر به مراتب از مقدمه ی آقای تمدن مفصل تر است و نه تنها به شرح احوال شاعر پرداخته، بلکه از جنبه های سبکی و بیان نکات دستوری نیز قابل توجه است. کلمات کلیدی: 1) زندگی طرزی افشار 2) دیوان طرزی 3)سبک شعر طرزی 4) فعل ها ومصدرهای جعلی

چکیده جهان هستی، جهان مکافات است و هر عمل انسان عکس العملی در دنیا و آخرت دارد. پاداش و کیفر در تمام ادیان الهی به طرق و گونه های مختلف مطرح گردیده است، و در هیچ کتاب آسمانی نیست که از پاداش و کیفر اعمال سخن به میان نیامده باشد، تنها وجه تمایز آن در شیو? بیان و نوع پاداش و کیفر و زمان و مکان است. پاداش و کیفر اعمال، موضوعی است که در اشعار شاعران برجسته، به گونه های مختلف بازتاب یافته است و شاعران با بیان مستقیم و یا غیرمستقیم به این موضوع پرداخته اند و همچنین با استفاده از متون دینی و حکمی و حتی آموزه های مزدایی، ابعاد آن را در حکایات و داستان های خویش تبیین کرده اند. نگارنده در این پژوهش به بررسی این موضوع در اشعار شاعران از آغاز تا پایان قرن هفتم پرداخته است. این رساله در سه فصل تنظیم شده است: فصل اول در مورد مقدمات، تعریف پادش و کیفر، پاداش و کیفر در ادیان آسمانی، انواع پاداش و کیفر در متون دینی، انواع پاداش دنیوی، انواع کیفر های دنیوی، انواع پاداش ها و کیفرهای اخروی، اصول کلی در پاداش های دنیوی، اصول کلی در پاداش های اخروی، تجسم اعمال است. فصل دوم، پادش و کیفر اعمال در شعر فارسی آمده است و در فصل سوم، به اعمال پاداش مند و اعمال کیفر مند در شعر فارسی پرداخته شده است. این موضوع در اشعار شاعران، از جمله فردوسی و مولوی، به وضوح و در برخی اشعار شاعران دیگر از جمله جمال الدین عبدالرزاق، کمال الدین اسماعیل و خاقانی کمتر دیده می-شود. کلمات کلیدی: پاداش، کیفر، شعر فارسی، قرآن، روایات.

اسطوره یکی از مهمترین مباحثی است که بیش از یک قرن است توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده و از دیدگاه های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و تعریف های گوناگونی از آن به دست داده شده است. با همه ی اختلاف دیدگاه هایی که در تعریع اسطوره هست، در این که اساطیر از مهم ترین بن مایه های فکر و فرهنگ یک ملت است، اختلافی نیست؛ بن مایه ای که با همه ی دگرگونی هایی که می پذیرد، بازتاب های آن در طول زمان پایدار می ماند و بررسی آن ها می تواند در روشن سازی اضلاع گوناگون هر فرهنگ مفید و موثر باشد. فرهنگ ایرانی یکی از فرهنگ های کهن و ریشه داری است که از نظر اساطیر بسیار غنی است و بازتاب این اسطوره ها در همه ی اضلاع این فرهنگ، به ویژه ادبیات آن کاملاً آشکار است. یکی از برجسته ترین این اسطوره ها، اسطوره ی ضحاک یا آژی دهاک است که در طول زمان، هم دستخوش دگرگونی های فراوانی شده و هم- به ویژه در نیم قرن گذشته- دستمایه ی بحث و برداشت های گوناگون و گاه چالش برانگیز بوده است. نقد و بررسی این بحث و برداشت ها، همراه باگزارش داستان از متون مختلف، موضوع این پژوهش است. در این پژوهش، پس از به دست دادن تصویری کلی از داستان ضحاک، در چند بخش جداگانه، به گزارش و بررسی داستان در متون کهن پرداخته ایم: نخست متون پهلوی مانند بندهشن و اوستا، پس از آن متون تاریخی مانند تاریخ طبری، تاریخ بلعمی، الکامل فی تاریخ و آثارالباقیه و سپس شاهنامه ی فردوسی که گسترده ترین گزارش را از این اسطوره مانند بسیاری از اساطیر دیگر ایرانی، به دست داده است. آن گاه به سراغ آثار نویسندگان معاصر رفته ایم و داوری کسانی چون علی حصوری، شاملو، حسین زاده، جوادی و سیرجانی را درباره ی ضحاک بررسیده ایم؛ به ویژه دیدگاه تازه ی حصوری و شاملو که شخصیت همیشه منفی و اهریمنی ضحاک را که در اوستا اژدهایی سه سر و سه پوزه و شش چشم است و در شاهنامه و متون تاریخی، ستم پیشه ای مردم خوار،به دیده ی انکار نگریسته و کوشیده اند تا شخصیتی مثبت و قهرمانی مردمی از او بسازند؛ چنان که به عکس، کاوهی هماره انقلابی و مردمی را فتنه گری شورشی پنداشته اند. در بررسی دیدگاه معاصران، دو نمایشنامه ی ساعدی و بیضایی با نام های ضحاک و آژی دهاک را نیز بررسیده ایم و به ویژه در کار بیضایی که هم از نظر زبان و بیان و هم از نظر شخصیت پردازی، محتوا، و پیام، برجستگی های بیشتری دارد، درنگ بیشتری کرده ایم. در پایان نیز تحلیلی روانشناختی از ضحاک بر اساس روایت فردوسی در شاهنامه به دست داده ایم.

ترجمه کتاب کلیله و دمنه، از جمله مهم ترین متون ادبی فارسی است که با نثری فصیح و بلیغ نوشته شده است. نویسنده کتاب در هر باب، از انواع صناعات ادبی استفاده کرده است. برای فهم بهتر و بهره بیشتر از زیبایی های ادبی این کتاب لازم است تمام کلمات و عبارات و جملات آن به دقت مورد تحلیل قرار گیرد. متن حاضر، با موضوع «زیبایی شناسی ادبی کلیله و دمنه»، به بررسی نکات بلاغی این کتاب می پردازد و شامل سه فصل است: در فصل اول زیبایی های بدیعی کلیله و دمنه، در فصل دوم زیبایی های بیانی کتاب و در فصل سوم صناعات ادبی بخش های عربی آن مورد مطالعه قرار گرفته است. هر فصل شامل بخش هایی است که به معرفی انواع صنایع ادبی اختصاص دارد و ذیل هر کدام کوشیده ایم نمونه های مناسبی از آن به دست دهیم. از جمله صنایعی که در کلیله و دمنه بسیار استفاده شده است، می توان به سجع، جناس، ازدواج، پی آوری، تضاد، تشبیه، کنایه، اغراق و جمع و تقسیم اشاره کرد. کلمات کلیدی: کلیله و دمنه، زیبایی شناسی، بلاغت، بدیع، بیان.

چکیده بزرگ علوی ( 1282- 1375ش) از نویسندگان معروف و اجتماعی نویس ایران در دوره معاصر است. او در طول 60 سال نویسندگی بر این اصل وفادار بوده است که هر نویسنده ای در آفرینش اثر خود بطور خواسته یا ناخواسته متاثر از شرایط اجتماعی،سیاسی و فرهنگی زمان خود قرار می گیرد که خود در موقع نوشتن با بیان کردن آن اوضاع در آثارش به این شرایط شهادت می دهد. علوی به ادبیات اجتماعی تعلق داشت،ادبیاتی که موضوع آن با توجه به اینکه خود علوی نیز بعضی از آنها تجربه کرده است- بر یک زمینه حاد تاریخی مستند است و از همین رو با قدری تسامح می توان آثار او را نوعی ادبیات مستند نامید که عناصر آن ماخوذ از یک زمان و مکان معین می باشد که افراد جامعه آن دارای سرنوشت تاریخی اند. در این پژوهش اهتمام شده است که ارتباط بین آنچه بزرگ علوی و روزگاری که این آثار را در آن هنگام به قلم آورده و نحوه برخورد او با زندگی آن چنان که در آثار وی جلوه گرست و در جامعه ای که در آن زیسته است و دیدگاه خاص نویسنده در مورد نگرش به مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... به شیوه گسترده نشان داده شود. در فصل اول این تحقیق پس از تعریف و تبیین موضوع، زندگی و آثار بزرگ علوی که به اختصار بررسی شده است، در فصل دوم به مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موجود در جامعه دوران زندگی نویسنده اشاره کرده ایم ودر فصل سوم به آداب و رسوم و خرافات و باورها در بین مردم و.... و در فصل چهارم به نظام خانواده و زیورآلات و وسایل آرایشی و موسیقی و... و در فصل پنجم به خوراک و پوشاک و... و در فصل ششم به معماری شهرها و وسایل روشنایی و گرمایی و فصل هفتم به داد و ستد و... و در فصل هشتم به بیماریها و درمان، جانوران و رُستنی و کانی ها که در آثار نویسنده نمود پیدا کرده اند اشاره کرده و نمونه هایی را بیان کرده ایم. کلمات کلیدی: 1. بزرگ علوی 2. نقد اجتماعی 3. ادبیات معاصر 4. رمانمعاصر فارسی 5. اوضاع اجتماعی دوره معاصر

این پژوهش به بررسی فولکلور قمصر پرداخته است. قمصر با اینکه امروزه به عنوان شهری شهرت یافته شناخته شده است,تاریخی کهن دارد و از همین رو مایه های فولکلوری قابل توجه از جمله گویش ویژه آن و واژه های کهنی که هنوز در این گویش زنده و پویا است به ویژه واژه های مربوط به نام محلات,کوه ها کوچه ها و نیز واژه های ویژه ی مشاغل سنتی مانند کشاورزی دامداری و... و به طور کلی مثل ها,مشاغل و همچنین آداب و رسوم مختلفی که در مراسم شادی ها عزاداری ها و دیگر مراسم به شکل سنتی انجام می گیرد و... . این ها همه مسائلی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.شیوه گرداوری اطلاعات این پژوهش به صورت میدانی و با پرس و جوی دقیق از مردم محلات مختلف به ویژه سالمندان انجام گرفته است و سرانجام در چند بخش تنظیم گشته است.بخش نخست ویژه گویش اهالی شهر قمصر است . بخش دوم مربوط به فرهنگ شهر که شامل مثل ها,بازی ها,مشاغل,باور های عامیانه و... است,می باشد و در نهایت بخش اخر به بررسی پاره ای از آداب و رسوم اختصاص یافته است.با توجه به این پژوهش آشکار می شود که قمصر با سابقه کهنی که دارد,بسیاری از مایه های فرهنگ باستانی را در خود زنده نگاه داشته است . مایه های گوناگونی که می توانند در بررسی های زبان شناختی,جامعه شناختی,مردم شناختی و... به کار پژوهش گران آیند. به طور کلی مجموعه ای به دست آمد از واژگان فرهنگ عامه و آداب و رسوم کهنی که از گذشتگان برجای مانده است که با مطالعه و بررسی آن می توان به این نتیجه رسید که نسل کنونی تا چه اندازه به این فرهنگ و عقاید کهن پایبند هستند.

جریان­شناسی عبارت است از شناخت حرکتهای ادبی به لحاظ نمایندگان، ویژگیها، دگرگونیها و درست ونادرست ها. پژوهش حاضر ابتدا به عرضه ی یک تعریف کلی از اصطلاحات «جریان­شناسی»، «غزل» و «معاصر» پرداخته است و بعد، جریانهای غزل معاصر را نام برده است و برای هر جریان، نماینده یا نمایندگانی را از میان غزل پردازان معاصر یادآور شده است و در ادامه ویژگیهای هر جریان را در غزلیات نماینده یا نمایندگان همان جریان طی سه سطح زبانی، ادبی و محتوایی بررسی کرده است. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی و به روال جریان شناسی سبک شناختی، برای غزل معاصر شش جریان اصلی در نظر گرفته است که عبارتند از: جریان غزل ژورنالیستی، جریان غزل کلاسیک، جریان غزل نوکلاسیک معتدل، جریان غزل نوکلاسیک پیشرفته، جریان غزل نو (با دو زیر مجموعه ی وقوع نو و هندی نو) و جریان غزل پست مدرن. نتیجه ی بحث، شناخت جریانهایی در غزل معاصر است که تا کنون به صورت روشمند، شناخته نبوده اند.

چکیده ادبیات معاصر با ظهور نظریه های مختلف و نویسندگان جدید روبرو است. از جمله ی این نظریه ها جامعه شناسی ادبیات است که از نظریه های میان رشته ای محسوب می شود و به نوعی به بررسی جامعه شناختی – تاریخی در خصوص آثار ادبی می پردازد. در این پژوهش چهار اثر از آثار برجسته و پرفروش چهارده سال اخیر از چهار تن از نویسندگان زن(فتانه حاج سید جوادی، زویا پیرزاد، نازی صفوی، منیرو روانی پور) مورد بررسی قرار گرفت. از آنجا که تأکید کار بر بررسی آثار زنان بود، این امر ایجاب می کرد نگرش فمینیستی و محوریت زن در این آثار بررسی شود. بنابراین به این نکات در پژوهش توجه شده است. ضمن آنکه بین زن بودن آن ها و ادبیات عامه پسند هم ارتباط مستقیمی وجود دارد. کتاب های بامداد خمار، چراغ ها را من خاموش می کنم، دالان بهشت و کولی کنار آتش براساس نظریه ی جامعه شناسی ادبیات و نقد ادبی فمینیستی بررسی و نتایج زیر حاصل شد. در این کتاب ها مضامین و مولفه های اجتماعی از جمله مهمترین نکات مورد توجه نویسنده است. همچنین کتاب های بامداد خمار و دالان بهشت، نگرش فمینیستی نسبت به جامعه ندارند در حالی که زویا پیرزاد در اثر خود به مسئله ی زنان نگرش فمینیستی لیبرال دارد ولی روانی پور با نگاه فمینیست های رادیکال به جامعه می نگرد.

سرزمین پهناور ایران در بردارنده ی یک ملت واحد است که با گویش ها و لهجه های گوناگون محلی و منطقه ای در ادبیات غیر رسمی سخن می گویند. یکی از این گویش ها، گویش جوشقان قالی است. این گویش جزء گویش های مرکزی ایران است. گویش جوشقانی از نظر وجوه اشتراک آوایی و دستوری با سایر لهجه ها، جزء دسته ی شمال شرقی شاخه مرکزی است که از حوالی قم تا حوالی یزد و کرمان وشیراز پراکنده اند. این پژوهش کاری است در چهار فصل، فصل اول به معرفی ویژگی های جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی منطقه ی جوشقان قالی در گذشته و حال می پردازد. در فصل دوم به بررسی ویژگی های آوایی گویش جوشقانی از قبیل همخوان ها، واکه ها، هجا، فرآیندهای آوایی و واحدهای زبرزنجیری پرداخته شده است. در این فصل تفاوت های آوایی این گویش با گویش-های اطراف و با فارسی معیار بررسی شده است. از جمله این تفاوت ها می توان به مواردی همچون تفاوت در تعداد واکه ها و نوع آن ها، حفظ صورت های اصیل کلمات در اینگویش و تفاوت جایگاه تکیه در این گویش با جایگاه تکیه در فارسی معیار و ... اشاره نمود. فصل سوم خود مشتمل بر دو مبحث صرف و نحو است. در بخش صرف به مقوله های دستوری از قبیل اسم و ویژگی های آن، صفت، ضمیر، قید، فعل و ... پرداخته شده است.از جمله تفاوت های بخش صرف این گویش با فارسی معیار می توان به ویژگی جنس دستوری در این گویش،تفاوت افعال این گویش با فارسی و ... اشاره نمود.در قسمت نحو، ساختار جمله و انواع جملات بررسی شده اند. در این بخش تفاوت های کمتری با فارسی معیار به چشم می خورد. فصل چهارم، شامل برخی از واژگان، کنایه ها و ضرب المثل های این گویش است. در بخش ضرب المثل ها، سعی شده است از ضرب المثل های اصیل جوشقانی استفاده شود. در این بخش مقایسه ای بین واژگان و ضرب المثل های این گویش و گویش مناطق مجاور انجام گرفته است.

خانواده از مهم ترین و اساسی ترین نهادهای اجتماعی است که بنای آن بر الفت و همدلی و دوستی استوار است و به همین علّت از محبوب ترین بناها نزد خداوند به حساب می آید. در قرآن کریم در رابطه با تشکیل خانواده دستوراتی آمده است که اجرای آنها موجبات آرامش و سعادت بشر را فراهم می آورد و آنها را از لغزش ها و گناهان دور می سازد. در ایران باستان و در تعالیم دین زرتشت نیز همانند اسلام تشکیل خانواده، امری نیک تلقی می شده و آنها طبق آیینی مقدس به نام «پیوکانی» با یکدیگر ازدواج می نموده اند. این ازدواج ها دارای شرایط و آداب و قوانین و حقوقی است که بررسی آن موضوع کار نگارنده است. در این پایان نامه که از یک مقدمه و سه فصل تشکیل شده، سعی شده است تا به مطالعه و بررسی خانواده و حقوق آن در شاهنامه اثر گرانقدر حکیم عالی مقام طوس ابوالقاسم فردوسی پرداخته شود و برای آنکه تغییرات و تحولات آداب و رسوم و مسائل مربوط به خانواده در آن روزگار نسبت به شرایط موجود در جامعه امروز ایران بررسی و نتیجه آن روشن تر بیان گردد، به مقایسه قوانین حاکم بر جامعه اسلامی امروزه ی ایران با ایران باستان و شاهنامه پرداختیم. در مقدمه با استناد بر منابع موجود به بیان تعاریف خانواده و انواع و اهمیت آن در ایران باستان پرداختیم. در فصل اول ازدواج، انواع، شرایط و آداب و رسوم مربوط به آن در ایران باستان و شاهنامه فردوسی مورد بررسی قرار گرفت و فهرستی از ازدواج های صورت گرفته در شاهنامه که به حدود 40 وصلت می رسید، ارائه گردید و برای روشن شدن تفاوت های آن زمان با امروزه، به بیان برخی قوانین موجود در جامعه ی امروزی ایران نیز پرداختیم. در فصل دوم به بیان برخی روابط و حقوق اعضای خانواده نسبت به یکدیگر، بحث فرزند خواندگی و شرایط آن و طلاق در آن دوره بر مبنای مقایسه با قوانین کنونی پرداختیم. در فصل سوم به نقش و جایگاه و مسائل مربوط به زنان در ایران باستان و شاهنامه فردوسی و مقایسه ای اجمالی با قوانین کنونی اشاره شد. در پایان از مجموع مطالب فصول سه گانه نتیجه گیری شد و اشتراکات و اختلافات حقوقی جامعه پیش از اسلام ـ که در شاهنامه بازتاب یافته است ـ با قوانین و آداب جامعه ی امروزی بیان گردید.

فریدون مشیری از جمله شاعران سرشناس معاصر است که در اشعارش به مضامین متنوعی اشاره داشته است. در بررسی و تحلیل آثار شعری معاصر، بیشتر صاحب نظران به بررسی نکات ادبی و زبانی و سبک شناسی پرداخته اند و کمتر به طرز تفکر و اندیشۀ شاعر و شخصیت فکری، اعتقادی، روحی و روانی او که در خلق آثار مؤثر بوده اند، توجه داشته اند. از آنجا که ویژگی های فکری و اندیشگانی گاه سریع تر و آسان تر از دو حیطۀ ادبی و زبانی خواننده را در شناخت یک شاعر و تفاوت ها و شباهت های او با دیگر شاعران یاری می کند، در این پژوهش ویژگی های فکری فریدون مشیری را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم. در رساله حاضر پس از مقدمه و بیان کلیات و به ویژه ذکر تحولات زندگی شاعر مهم ترین مضامین فکری و محتوایی وی را تبیین وتحلیل کرده ایم.در سومین فصل بر آن بوده ایم تا ضمن آشنایی بیشتر با محتوا و مضامین شعری فریدون مشیری و طبقه بندی آنها، افکار و اندیشه های اصلی این شاعر تاثیرگذار معاصر را شناسایی کنیم.بر همین اساس مضامین شعری وی را در سه دیدگاه انسان محور، اجتماع محور و فرهنگ محور مورد نقد و بررسی قرار داده ایم که هریک ازاین دیدگاه ها نیز شامل زیر مجموعه هایی به شرح زیر می باشند : 1-دیدگاه انسان محور: عشق و عاشق و معشوق، طبیعت، مرگ و زندگی، امید و ناامیدی، خانواده و . . . 2-دیدگاه اجتماع محور (اجتماعیات): جنگ گریزی، وطن پرستی، انتقاد و اعتراض، اتحاد و یکپارچگی و . . . 3-دیدگاه فرهنگ محور: قدردانی از مفاخر فرهنگی، تمجید از عناصر فرهنگی با مطالعه اشعار مشیری می توان به صراحت گفت هرچندبه موضوعات مختلفی ازقبیل طبیعت، مرگ و زندگی، خانواده و . . . پرداخته است ولی بن مایه اصلی شعر وی عشق و انسان دوستی است.در آخرین فصل نوشتار، علاوه بر نتیجه گیری، پیشنهادهایی برای علاقه مندانی که قصد پژوهش دراین زمینه را دارند، مطرح کرده ایم.

شاهنامه فردوسی مهم ترین اثر حماسی در ادبیات فارسی است. فردوسی با سرودن این اثر، نه تنها فرهنگ و ادب ایران باستان را در قالب حماسه زنده کرد و آن را برای همیشه جاودان ساخت، بلکه برای دیگر شاعران زبان و ادب فارسی، منبعی غنی فراهم آورد تا برای ابلاغ مفاهیم برجست? مورد نظر خویش، از عناصر حماسی و اساطیری شاهنامه بهره مند شوند. شاهنامه بر آثار پس از خود از جنبه های مختلف تأثیرگذار بوده است. امروزه درباره تأثیرگذاری شاهنامه بر آثار فارسی، تحقیقات بسیاری صورت گرفته است، از جمله در حوزه تأثیرگذاری نمادهای حماسی شاهنامه بر آثار سعدی و حافظ. نگارنده در این رساله، بر آن است تا این تأثیرگذاری را در حوزه نماد و در قالب تقسیم بندی جدیدی ارائه کند و مقصود این دو شاعر بلنداندیش ادب فارسی را از به کارگیری این نمادها بیان دارد. علاوه بر این، مقایسه ای میان آثار این دو شاعر از لحاظ نحوه و میزان به کارگیری نمادها، جایگاه به کارگیری نمادها و مفهوم برآمده از آن ها، صورت دهد. وی پس از مقدمه و ذکر کلیات، به بررسی مفهوم نماد و رمز می پردازد و پس از آن، تعاریف این دو اصطلاح را در حوزه بیان، عرفان و روان شناسی ذکر می کند. از آنجایی که سعدی و حافظ توانسته اند از عناصر و نمادهای اساطیری برای بیان پاره ای از مفاهیم و حقایق عرفانی استفاده کنند، نگارنده بخشی را به مبحث «پیوند حماسه و عرفان» اختصاص داده است. این بخش، شامل عناوینی چون، رابطه حماسه و عرفان، سابقه حماسه عرفانی، دیدگاه صاحب نظران درباره این مقوله و رمزگشایی عرفانی از نمادهای حماسی است. نگارنده در دو فصل آخر، ضمن تقسیم بندی انواع نمادها به دو دسته کلی انسانی و غیرانسانی و سپس تقسیم آن ها به دسته های جزئی تر، ابیاتی از آثار سعدی و حافظ می آورد که شامل این نمادهای حماسی هستند. سپس درباره نحوه استفاده این دو شاعر بزرگ از این نمادها در آثار تعلیمی و عارفانه و عاشقانه خویش مباحثی را مطرح می کند.

نورعلیشاه لقب طریقتی میرزا محمد علی اصفهانی است، در شیراز با معصوم علیشاه ملاقات کرد و این دیدار منجر به ارادت و بیعت با وی گردید. جاذبه ی معنوی و جمال ظاهری نورعلیشاه از همان آغاز مورد توجه خاص و عام و مایه وحشت و سوءظن فقها و حکام گردید. علاقه ی او به نشر دعوت و احیاء طریقه ی نعمت اللهی در ایران، شور و هیجانی به پا نمود و مریدانی را پیرامون وی فراهم آورد اما سرانجام با غلبه ی نهایی فقها از جوش و خروش افتاد و هرچند بساط ارشاد صوفیانه را در مقیاس محدودی تجدید عهد نمود اما با قتل معصوم علیشاه به فرمان آقا محمد علی بهبهانی، مجتهد بزرگ کرمانشاه و زجر وقدح و به قولی قتل خود وی، جای پایی برای استقرار و استمرار بدست نیاورد. علاوه بر این، بروز اختلافات و انشعابات داخلی در بین خلفای وی نیز عامل عمده ی دیگری در جلوگیری از بسط نهضت وی و تحقق این تجدید عهد گشت.پژوهش حاضر پس از مروری بر سوانح احوال نورعلیشاه ونقش وی در احیاء طریقت نعمت اللهیه،همچنین تبیین شرایط خاص دینی وسیاسی-اجتماعی روزگارانی که نهضت تجدید عهد با تصوفِ مشایخِ سلف با آن دست وپنجه نرم می کرده است، به ویژه کوشیده است تا از رهگذر بازخوانی مهم ترین آثار او، به طرح دیدگاه ها و آموزه های عرفانی او بپردازد.

مناجات یکی از نیازهای فطری بشر است. سنایی و عطار از سردمداران شعر عرفانی فارسی هستند،که در جای جای آثار منظومشان در صدد فرونشاندن عطش ناشی از عشق به خداوند هستند. آنها گاه خود به مناجات با خدا پرداخته و گاه از قهرمانان داستان حکایت-هایشان مدد گرفته اند و با پروردگار به راز و نیاز پرداخته اند. مناجات های موجود در مثنوی-های ایشان، گاه به منظور ستایش محض خداوند، گاه برای رفع نیاز خود یا دیگری و گاه به جهت شکایت و اعتراض صورت گرفته است. در این رساله، با توجه به مناجات های موجود در چهار مثنوی عطار(اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر) و مثنوی حدیقه الحقیقه سنایی به تجزیه و تحلیل آنها از لحاظ کمی، کیفی و محتوایی پرداخته شده است. بر اساس رهیافت پژوهش، حدیقه الحقیقه سنایی علی رغم بیشترین حجم ابیات کمترین در صد مناجات(یک و نیم درصد) را به خود اختصاص داده است. در مثنوی های عطار، کمترین حجم مناجات در الهی نامه(سه در صد) و بیشترین درصد مربوط به منطق الطیر(پنج در صد) است. بیشترین ابیات مناجاتی بدون در نظر گرفتن تعداد کل ابیات، در مصیبت نامه و نزدیک به سیصد و پنجاه بیت است. اکثر مناجات ها در آثار مورد تحقیق در ابتدای منظومه ها و پس از حمد و ستایش خداوند واقع شده است. مناجات های این قسمت همه از زبان شاعر و جزء طولانی ترین و عمیق ترین مناجات هاست. در این مناجات ها هم تلقی سنایی و عطار از دعا و نیایش و اهمیت آن در سلوک فردی و اجتماعی مشخص می شود و هم چهره ی عاشقانه و عارفانه و گاه کلامی و زاهدانه از خداوند معرفی می گردد و حقیقت عرفان این دو شاعر را به مخاطبان می نمایاند.

سیّد حسین طباطبایی متخلّص به نیاز جوشقانی از شاعران توانا و کم شناخته سبک بازگشت است که متاسّفانه در تذکره ها و تاریخ ها مطلب چندانی از او نیامده است. از همین اطّلاعات اندک برمی آید که او شاعر و خوشنویس بزرگی در قرن سیزدهم بوده است. نیاز در شاعری به ویژه غزل سرایی توانایی بالایی داشته است و بررسی شعر او نشان می دهد که او را باید از برجستگان سبک بازگشت به شمار آورد. همه ویژگی های سبک بازگشت به ظرافت و زیبایی در شعر او یافت می شود. نیاز از انواع قالب های شعری استفاده کرده است. قالب اصلی دیوان او غزل است که از نظر معنایی غزلیاتش عاشقانه هستند. قصاید او مدحی است و مضامین اخلاقی و پند و اندرز نیز در جای جای شعر او دیده می شود. سبک او در غزل، عراقی و در قصیده، خراسانی است و بیشتر از حافظ و سعدی پیروی کرده است. وی از آرایه های ادبی از جمله ایهام، لفّ و نشر، خلاف آمد، استعاره، تشبیه و ... بهره فراوان گرفته است. شرح این نکته ها، معرّفی نسخ خطّی دیوان وی همراه با تصحیح دیوان با تعلیقات و توضیحات، موضوع این پژوهش است.

طبق آیات و احادیث، آزمایش، سنّت قطعی الهی و از اساسی ترین مسائل زندگی انسان است و کسی از آن مستثنی نیست، امّا نوع و میزان ابتلای افراد با توجّه به ظرفیّتشان متفاوت است.... موضوع امتحانات الهی در شعر عرفانی به خصوص اشعار مولانا بازتاب گسترده ای دارد؛ این که فلسفه وجود سختی ها و شداید زندگی چیست و تا کی ادامه دارد؟... . از منظر مولانا جهان، میدان آزمایش است و بسیاری از گرفتاری ها ریشه در اعمال خود انسان دارد. بلا سبب بیداری از غفلت و تطهیر آدمی از گناهان و رذایل اخلاقی است.

دررساله پیش روبه بررسی شعر سیاسی معاصر فارسی پرداخته ایم. ابتدا واژه سیاست و شعر سیاسی را با توجه به دیدگاه های صاحب نظران مورد بررسی قرارداده ایم. برای شروع بحث- از نیما تا انقلاب-سخن از شعر دوره پیش از آن نیاز بوده است که اختصاراً بدان پرداخته ایم. در برخی ازقسمت ها به خاطرگستردگی موضوع و تعدد شاعران بیش تر درنگ کرده و به خاطر اهمیت این شاعران نمونه هایی از شعر آنان را آورده ایم. این رساله از هشت فصل تشکیل شده است. در فصل اول به تعریف شعر سیاسی ودیدگاه های صاحب نظران پرداخته و فصل دوم را به زمینه های رویش و بالش شعر سیاسی معاصر اختصاص داده ایم. فصول بعدی را شعر دوره ی بیداری، شعر انتقاد، شعرچپ، شعرروشنفکری ، شعربیداری مذهبی و شعر بزرگداشت مبارزات آزادی خواهانه تشکیل دادند. در این فصل ها شعر سیاسی معاصر را ازدیدگاهی تازه دسته بندی کرده ایم و هر فصل را متناسب با این دسته بندی نامگذاری کرده ایم. این دسته ها عبارتند از فصل سوم: وطن، آزادی، مشروطه؛ فصل چهارم: انتقاد از استبداد، مشروطه و مشکلات اجتماعی؛ فصل پنجم: شعر کارگری، شعر توده ای، شعر چریکی؛ فصل ششم: شعر رمانتیک اجتماعی، شعر سمبولیسم اجتماعی؛ فصل هفتم: شعر بیداری مذهبی و فصل هشتم: شعر بزرگداشت مبارزات داخلی و بزرگداشت مبارزات خارجی. در پایان نتیجه کار ما معرفی یک ژانر محتوایی مهم در شعرمعاصر بوده است . روش کار در این تحقیق روش کتابخانه ای- توصیفی بوده است

صادق چوبک، یکی از بزرگ¬ترین داستان نویسان معاصر ایران است که از او آثاری با نام¬های انتری که لوطیش مرده بود، تنگسیر، سنگ صبور، خیمه شب بازی، روز اول قبر و چراغ آخر باقی مانده است. اوضاع سیاسی و شرایط نابسامان اجتماعی ایران در سال¬های 1320 تا 1345 که اوج فعالیت¬های ادبی نویسنده محسوب می¬شود، سبب سایه انداختن فضای خاصی بر داستان¬های او شده است. فروپاشی حکومت قاجار و روی کار آمدن سلطنت پهلوی هرج و مرج داخلی را شدت بخشیده بود. از سوی دیگر افروخته شدن آتش جنگ¬های جهانی که آثار مخرب و زیانبار آن ایران را نیز تحت تأثیر قرار داده بود، بر این آشفتگی¬ها، دامن می¬زد. آثار چوبک آیینه¬ای است که این اوضاع نابسامان را به خوبی منعکس می¬کند. نویسنده سعی می¬کند زشتی¬ها، فساد، تباهی¬ها و بی¬عدالتی¬های موجود جامعه را به تصویر بکشد و گاه تا جایی پیش می¬رود که خواننده گمان می¬کند که در این جامع هیچ نقطه مثبت و روشنی وجود ندارد. در این رساله که با عنوان سیمای جامعه در آثار صادق چوبک، گردآوری شده است؛ سعی کردیم تا بازتاب مسائل اجتماعی و نوع نگرش نویسنده را نسبت به این موضوعات نشان دهیم. در همین راستا، در فصل¬های نه گانه این کار، مسائلی از قبیل: اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی زمان نویسنده، آداب و رسوم و باورها،خوراک و پوشاک، معماری و شهر سازی، طب و درمان، گیاهان و جانوران و... مطرح می¬شود که هر کدام از این موضوعات خود به شاخه¬های متعدد دیگر تقسیم می¬شوند. اوضاع اجتماعی نابسامان که فقر و فساد بارزترین ویژگی آن است؛ دستگاه¬های سیاسی اختناق و سکوت را بر فضای اجتماعی حاکم کرده¬اند و خود به چپاول ثروت-هایی که حق همه مردم است پرداخته¬اند. نوع خوراک و نحوه پوشاک که تحت تأثیر مستقیم شرایط اقلیمی و فرهنگی مردمان نواحی جنوب ایران است، از جمله موضوعاتی است که در این آثار مطرح می¬شود. در این کار، فصلی با عنوان آداب و رسوم و باورها، در نظر گرفته شده است که در آن به انواع آداب و رسوم اجتماعی و مذهبی اشاره می شود. همچنین عقاید و باورهای مردم روزگار نویسنده در این فصل جمع آوری شده است. باورهایی که بسیاری از آنها، خرافی بود و هیچ پایه و اساس علمی نداشت و اغلب نتیجه بی سوادی و فقر حاکم بر جامعه بود. نوع خاص معماری که تحت تأثیر شرایط اقلیمی است و همچنین مصالح ساختمانی مورد استفاده و... از جمله موضوعاتی است که در این آثار برسی شده است. علاوه بر آن به مسائلی از قبیل: انواع بیماری¬های شایع در آن زمان و روش¬های درمانی مرسوم اشاره می¬شود. حیوانات اعم از انواع آبزیان، حشرات، دوزیستان، پرندگان و... و انواع رستنی¬ها و همچنین کانی¬ها و فلزاتی که در این آثار به نام آنها اشاره شده، در فصلی جداگانه قرار گرفته است همچنین فصلی با عنوان داد و ستد و مشاغل در نظر گرفته شده. است که به نحوة انجام معاملات و چگونگی داد و ستدها در جامعه مورد توصیف نویسنده اشاره می¬کند. در بخش دیگر این فصل، به مشاغل و حرفه¬هایی که در این رمان¬ها از آنها نام برده می¬شود اشاره می¬گردد که بعضی از آنها کاملاً سنتی بودند و امروزه به کلی از بین رفته است و برخی دیگر هنوز هم متداول و مرسوم می¬باشد. در این فصل از انواع مقیاس¬های اندازه¬گیری وزن و مساحت نیز سخن گفته می¬شود. از آنجا که نویسنده در این آثار، فقط تباهی، زشتی، فجایع موجود را به تصویر می¬کشد و گاه در بیان آن مبالغه می¬کند تا با بزرگ¬ نمایی بدی¬ها، توجه خواننده را به عمق فاجعه جلب کند بسیاری از منتقدان و صاحب نظران آثار ادبی، وی را از پیروان مکتب ناتورالیسم می¬دانند که با مطالعه آثار وی می توان آثار و نشانه¬های این مکتب ادبی را ملاحظه نمود.