مطالب این رساله شامل سه فصل است . فصل اول کلیات در باره تاریخ بیهق است که در برگیرنده: نکاتی چند در مورد شهر بیهق، زندگینامه ابوالحسن بیهقی، آثار ابوالحسن بیهقی، موضوع تاریخ بیهق، کلیاتی درباره نثر قرن ششم، ویژگیهای سبکی تاریخ بیهق، نکاتی چند درباره تاریخ سیستان و مقایسه تاریخ بیهق و تاریخ سیستان از جنبه سبک و حجم دو کتاب و مطالب متن کتابها می باشد. فصل دوم معانی لغات و اصطلاحات و ترکیبات کنایی تاریخ بیهق به ترتیب الفباست که با استفاده از فرهنگهای معتبر فارسی معنی آنها نوشته شده است . فصل سوم که مهمترین و بزرگترین فصل این رساله است مشتمل بر ترجمه بیش از 800 بیت عربی و اعراب گذاری آنهاست . در این رساله کوشش شده است تا مطالب بی عیب و نقص باشد با وجود این فصل سوم رسال به جهت عدم اعراب گذاری ابیات و نبودن منابع مستند عاری از عیب و نقص نیست . امید است برای دانشجویان و محققان مفید واقع شود.

نویسنده به سبب تعلق خاطری شدید و وصف ناشدنی که نسبت به زبان و فرهنگ پربار دری درخویش ، اخساس می کرد تا مدتها این امید را در دل می پرورانید که شاید روزی آرزوی دیرینه، جامه تحقق بپوشاند و با مطالعه و شناخت ریشه های عمیق این فرهنگ و آشنایی باخاستگاههای کهن آن، اقدام به فراهم آوردن اثری کند که قادر باشد ضمن به نمایش گذاشتن گوشه ای از ظرائف و دقایقی که از مختصات این فرهنگ گرانسنگ به شمار می آید نمونه ای در خور توان ارائه دهد، از این رو با مطالعه در احوال شاعران پارسی گوی و با خواندن و تتبع در دیوانهای شعری ایشان در این اندیشه شد که در پژوهش خود، سخنوری را برگزیند که از حیث مولد و خاستگاه، در ورای مرزهای این سرزمین پرورش یافته و علاوه بر زبان آوری و سخن سنجی، تربیت یافته مرام و فرهنگی متفاوت با آنچه ایرانیان هم عصر او در سرزمینشان بدان ملتزم بوده اند، باشد. برای تحقیق این خواسته که دو انگیزه اساسی نویسنده را پاسخ می داد سرانجام، امیر خسرو دهلوی به عنوان برترین شاعر پارسی گوی شبه قاره هند برگزیده شده و از آنجا که گستردگی آثار این شاعر توانا به نویسنده اجازه نمی داد تا به تحقیق و تشریح مبسوط در دواوین و ذوقیات شعری و هنری او بپردازد عزم آن یافت که با تهیه واژه نامه ای کوچک ، مشتمل بر لغات و واژگان دشوار و در بردارنده کنایات و بدایع تعبیرات در مثنویهای او که به عنوان نمونه ای گویا، مایه های زبانی و بیان هنرمندانه و خاص این شاعر چیره دست را به نمایش می گذارد گوشه هایی از این خواسته قلبی را پاسخ دهد. از این رو پیش از آغاز نمودن واژه نامه مذکور با مقدمه ای نسبتا مشروح، به معرفی شبه قاره هند به عنوان دومین گهواره رشد و بالیدن این زبان و بیان ویژگیهای سبکی و زبانی امیرخسرو دهلوی پرداخت .