نام پژوهشگر: بهروز ساری صراف

کاربرد داده های دورسنجی در پهنه بندی مناطق آسیب پذیر نسبت به خشکسالی مطالعه موردی: دشت سراب
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1388
  هاشم رستم زاده   بهروز ساری صراف

در پایان نامه حاضر سعی شده تا با استفاده از داده های ماهواره ای مقدار اثر گذاری پدیده اقلیمی خشکسالی در سطح زمین مشخص گردد. چهار متغیر مورد بررسی قرار گرفت که عبارتند از: بارندگی، تراکم تاج پوشش گیاهی، رطوبت سطح زمین و نوسانات سطح آب زیر زمینی. این چهار متغیر در دو زمان خشکسالی و ترسالی ارزیابی شدند. زمان خشکالی و ترسالی طبق شاخص spi به دست آمد. با استفاده از این شاخص سال 1380 به عنوان خشکسالی و 1383 به عنوان ترسالی تعیین شد. جهت بررسی متغّیر بارش از شاخص spi استفاده شد. به منظور ارزیابی روند تغییرات تراکم پوشش گیاهی از داده های ماهواره ای و از شاخص ndvi استفاده گردید. تغییرات رطوبت سطح و عمق 20سانتیمتری خاک از شاخص pdi به دست آمد. همچنین به منظور ارزیابی خشکسالی هیدرولوژیکی از شاخص swi استفاده شد. با درون یابی متغیر ها نسبت به پهنه بندی آنها در سطح منطقه مورد مطالعه اقدام شد. به منظور ارزیابی شدت اثر گذاری خشکسالی در سطح زمین و نیز تعیین آسیب پذیری منطقه مورد مطالعه در برابر خشکسالی های آینده شاخص mfi ابداع شد. با استفاده از مدل mfi امکان تعیین مقدار و شدت تغییرات رطوبت بر اساس هرکدام از متغیر ها وجود دارد. نتایج حاصله نشان داد که داده های ماهواره ای سنجنده لندست و spot در تعیین اثرات خشکسالی در سطح منطقه دچار مشکل هستند. به منظور پهنه بندی اثرات خشکسالی در سطح زمین می بایست تلفیقی از شاخص های مختلف از جمله شاخص های هیدرولوژیکی به همراه داده های ماهواره ای (لندست وspot) مورد استفاده قرار گیرد.

بررسی تغییرات اقلیمی بر اساس تحلیل داده بارش تندری (مطالعه موردی: شمال غرب ایران)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز 1389
  یحیی مسافری   علی اکبر رسولی

تغییر اقلیم از جمله مهمترین مشکلات بشر امروزی است. مطالعات نشان داده که در قرن بیستم، متوسط دمای کره ی زمین 0/2±0/6 درجه ی سانتیگراد افزایش داشته است. این موضوع قطعاً سبب تغییرات بسیاری از پدیده های محیطی و تغییر در سیستم های سینوپتیک مناطق مختلف شده است. با تغییر اقلیم سایر اجزای آن مانند دما، بارش، باد، تبخیر، روز های ابر و ... تغییر می کند. در این میان، بارش های تندری به لحاظ اینکه تأثیر عمده ای بر محیط طبیعی و زندگی انسانی دارند، از اهمیت بالایی برخوردار می باشند. منطقه شمال غرب ایران به دلیل دارا بودن ویژگی های خاص طبیعی از جمله قرار گرفتن در مسیر حرکت سامانه های سینوپتیک جوی و وجود واحدهای توپوگرافیک متنوع از مهمترین مراکز جمعیتی، اقتصادی، صنعتی و کشاورزی کشور محسوب می شود. تغییر فضایی و مکانی بارش های تندری می تواند با خسارات مالی و جانی زیادی در این ناحیه همراه باشد. در این تحقیق داده های بارش تندری 15 ایستگاه سینوپتیک در منطقه مورد مطالعه از سازمان هواشناسی کشور اخذ و پس از آنالیز آماری نمودارهای روند ، میانگین، فراوانی وقوع و حداکثر مطلق یک روزه بارش های تندری سالانه، بهار و تابستان در ایستگاه های مربوطه رسم شد. سپس با استفاده از روش من-کندال به آزمون روندها در 4 ایستگاه که طولانی ترین دوره آماری در بین ایستگاه ها را داشتند اقدام گردید. نتایج حاصل از رسم نمودارهای روندی حاکی از افزایش پارامترهای مورد بررسی بارش های تندری در اکثر ایستگاه ها می باشد. در ضمن، تست من-کندال در داده های 4 ایستگاه، بیانگر تغییرات معنادار در بارش های تندری در 2 ایستگاه می باشد. برای پهنه بندی بارش های تندری غیر از داده های ایستگاه های سینوپتیک از داده های ماهواره trmm نیز استفاده گردید.

پژوهشی بر ملاحظات اقلیم شناسی دربرنامه ریزی صنعت توریسم (با تاکید بر گردشگری روستایی شمال استان آذربایجان غربی)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1388
  عاطفه حسینی صدر   رحیم حیدری

امروزه صنعت توریسم فراتر از یک صنعت به مثابه یک پدیده پویای جهانی و اجتماعی در آمده است. در چهار دهه گذشته صنعت گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورها بوده است و به این لحاظ کشورها تلاش می کنند سهم بیشتری از جمعیت گردشگر را به خود اختصاص دهند. با توجه به اهمیت عوامل اقلیمی در برنامه ریزی گردشگری و به علت تواناییهای بالقوه و طبیعت پاک و دست نخورده مناطق روستایی شمال استان آذربایجان غربی، این منطقه یکی از نمونه های قابل توجه در زمینه صنعت گردشگری می¬باشد. در این مطالعه برای بررسی کلیماتوریسم مناطق روستایی شمال استان آذربایجان غربی اطلاعات اقلیمی در قالب فایلهای رقومی از سازمان هواشناسی تهیه گردید. متغیرهای مورد استفاده عبارتند از: متغیرهای هواشناسی(شامل دما، رطوبت، میزان ابرناکی آسمان و...)؛ متغیرهای فردی(شامل وزن، قد، سن و جنسیت)؛ متغیرهای موقعیتی(طول وعرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا)؛ دسته دیگری از اطلاعات از جمله میزان پوشش لباس(بر حسب کلو) و نیز میزان انرژی فعالیت¬های انسانی (بر حسب وات). اطلاعات مذکور در قالب شاخص¬های آسایشی میانگین نظرسنجی پیش¬بینی شده(pmv)، دمای معادل فیزیولوژیک(pet) و شاخص دمای موثر استاندارد(set) در ایستگاههای سینوپتیک موجود در منطقه مورد مطالعه، بررسی و زمان آسایش اقلیمی مشخص شد. نهایتا برای اطمینان بیشتر در برنامه¬ریزی و مدیریت توریسم در منطقه، پدیده¬های اقلیمی مخاطره¬آمیز برای گردشگران(مثل وقوع تگرگ، صاعقه و تندر، گرد و غبار و...) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که زمان آسایش آب و هوایی گردشگران برحسب نوع شاخص و موقعیت ایستگاه مورد مطالعه متفاوت بوده و از ماه اردیبهشت تا مهر متفاوت می¬باشد. همچنین پدیده¬های اقلیمی خطرآفرین، محدودیت چندانی را برای گردشگران ایجاد نمی¬کنند.

طراحی الگوی بهینه منطقه بندی شهری بر پایه تحلیل های مکانی (مطالعه موردی: شهر تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1388
  ملیحه پیربداقی   علی اکبر رسولی

منطقه بندی اداری یک شهر از ابزارهای مهم در برنامه ریزی شهری، به خصوص شهرهای بزرگ است. شهرهای بزرگی مانند تبریز با توجه به این که در بر گیرنده حجم بالای جمعیت هستند، علاوه بر مسائل و مشکلات معمول در مدیریت سایر شهرها، دارای مسائل فراوان و خاص خود می باشند که برنامه ریزی برای ارائه خدمات و توسعه شهر را بسیار مشکل می-سازد. بنابراین منطقه بندی شهر به تقسیم مدیریت و اداره آن کمک می کند. شواهد نشان می دهد منطقه بندی موجود شهر تبریز بر معیارهای علمی استوار نیست، روش هایی که تا کنون و به طور معمول برای منطقه بندی به کار گرفته شده بیشتر بر اساس عوامل جغرافیایی و طبیعی بوده است. در این راستا تا کنون تحقیقی بر مبنای تلفیق عوامل جغرافیایی و شاخص های انسانی نظیر عوامل اقتصادی و فرهنگی و یا روش های منطقی مورد استفاده قرار نگرفته است، به همین دلیل انجام تحقیقی در این زمینه و استفاده از معیارهای معمول در منطقه بندی شهر ضروری به نظر می رسد. هدف اصلی این مطالعه، اعمال انواع تحلیل های مکانی، با بهره گیری از فن آوری سیستم اطلاعات جغرافیایی به منظور منطقه بندی بهینه شهر تبریز می باشد. به همین منظور، در مرحله اول، کلیه مشاهدات مربوط به محدوده شهر تبریز به محیط نرم افزار arc gis وارد و پایگاه های اطلاعاتی تشکیل شد. در مرحله دوم، لایه های رقومی بر اساس استانداردهای موجود وزندهی و طبقه بندی گردید. در مرحله سوم، با هدف منطقه بندی مناسب، الگوریتم تصمیم گیری چند معیاره ahp بر لایه های موجود اعمال شد و در نهایت نقشه منطقه بندی پیشنهادی استخراج گردید.

بررسی تغییرات کاربری اراضی محدوده تالاب قوری گل با پردازش تصاویر ماهواره ای
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1388
  آذین جلال کمالی   بهروز ساری صراف

کاربری اراضی شامل انواع بهره برداری از زمین به منظور رفع نیاز های گوناگون انسان است. اطلاع از نسبت کاربری ها در یک محیط طبیعی و نحوه تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهم ترین موارد در برنامه ریزی زیست محیطی است. با اطلاع از نسبت تغییرات کاربری ها در گذر زمان می توان تغییرات آتی را پیش بینی نموده و اقدامات مقتضی را انجام داد. در حال حاضر تکنولوژی سنجش از دور بهترین وسیله برای پایش تغییرات محیطی و استخراج کاربری اراضی بوده که بیشترین سرعت و دقت را دارد. با استفاده از داده-های چند زمانه سنجش از دور با کمترین زمان و هزینه می توان نسبت به استخراج کاربری های اراضی اقدام نموده و سپس با مقایسه آن در دوره های زمانی مختلف نسبت تغییرات را ارزیابی نمود. محدودیت منابع زیست محیطی و لزوم استفاده بهینه و متناسب از ظرفیت های این منابع ضرورت بهره گیری مدیریت صحیح و هوشمند در راستای استفاده پایدار از منابع را به خوبی نشان می دهد.در این پژوهش سعی بر آن است تالاب قوری گل که یکی از منابع زیست محیطی بسیار مهم استان آذربایجان شرقی است مورد بررسی قرار گیرد. تالاب قوری گل در 18کیلومتری شمال غربی بستان آباد و حدود 45کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تبریز قرار دارد. این تالاب آب شیرین که ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 1890متر می باشد،. سطح دریاچه درحدود 120 هکتار بوده و مختصات جغرافیایی آن 46 درجه و 42دقیقه تا 46 درجه و 44دقیقه طول شرقی و 37دقیقه و 55درجه تا 37دقیقه و 56درجه عرض شمالی است. آب این دریاچه بیشتر از رودها و آبراهه ‎های فصلی و سیلابی و به مقدار کمتر از طریق چشمه های زیرسطحی تأمین می‎شود.این تالاب در سال 1354 به عنوان تالاب بین المللی و در سال 1373 جزء مناطق شکار ممنوع به ثبت رسیده است. هدف اصلی مطالعه جاری بدست آوردن اثرات سوء تغییر کاربری در این منطقه زیست محیطی می باشد. بدین منظور پس از اعمال مرحله پیش پردازش بر روی هر تصویر، ابتدا کاربری اراضی برای تصاویر مورد استفاده با الگوریتم حداکثر احتمال استخراج گردید، در گام بعدی نسبت به کشف تغییرات به روش پس از طبقه بندی در طی سه دوره اقدام شده و در نهایت با اعمال شاخص زیان باری میزان اثرات مخرب تغییر کاربری اراضی برآورد شد. پس از طی این مراحل این نتیجه حاصل گردید که در طی دوره مطالعاتی در محدوده مورد مطالعه کاربری اراضی به شدت تغییر یافته و دارای اثرات سوء بر روی محیط زیست منطقه می باشد که در این میان کاربری زراعت آبی از سایر کاربری ها زیان باری بیشتری داشته است.

کاربرد شاخص ndvi در برآورد تاثیر عناصر اقلیمی بارش و دما بر سبزینگی پوشش گیاهی (مطالعه موردی استان کرمانشاه )
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1389
  چیمن محمدی   بهروز ساری صراف

هدف از این پایان نامه بررسی اثرات عناصر اقلیمی بارش و دما بر سبزینگی پوشش گیاهی استان کرمانشاه با استفاده از شاخص ndvi در طول دوره آماری(2009-2000) می باشد. تابش خورشیدی، درجه حرارت هوا و بارندگی عوامل موثر بر متغییر های فیریولوژیکی پوشش گیاهی یعنی سرعت و میزان فتوسنتز و تراکم پوشش های گیاهی می باشد. اثرات این پارامتر ها به صورت توام امکان زیست را برای گونه مشخصی از گیاهان در یک ناحیه فراهم می کند. شاخص ndvi توسط محققان زیادی برای تخمین بیومس سبز، شاخص سطح برگ و الگوهای حاصلخیزی استفاده شده است. برای استخراج شاخص ndvi از 60 تصویر ماهواره terra سنجنده modis استفاده شده است. ابتدا با استفاده از نرم افزار envi4.4 تصحیحات هندسی و اتمسفری تصاویر انجام و سپس محدوده استان کرمانشاه از این تصاویر برش داده و شاخص ndvi برای هر تصویر استخراج شد. برای بررسی ارتباط عناصر اقلیمی بارش و دما با شاخص ndvi از همبستگی پیرسون استفاده شد. همبستگی بین درصد شاخص ndvi(سطح سبزینگی) ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد با مجموع بارندگی این ماهها و نیز همبستگی بین درصد شاخص ndvi(سطح سبزینگی) ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد با مجموع بارندگی یک ماه قبل محاسبه شد. پس از درونیابی مقادیر دما با استفاده از معادلات جبری، همبستگی بین شاخص ndvi ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد با مقادیر دمای درونیابی شده این ماهها محاسبه شد. نتایج همبستگی بارندگی و شاخص ndvi نشان داد همبستگی معنی داری بین این شاخص و بارندگی همان ماه وجود ندارد ولی بین شاخص ndvi اردیبهشت و بارندگی فروردین نیز بین شاخص ndvi خرداد و بارندگی اردیبهشت همبستگی معنی داری در سطح اطمینان 95% وجود دارد. در تمامی ماهها همبستگی شاخص ndvi و بارندگی یک ماه قبل بیشتر از همبستگی شاخص ndvi و بارندگی همان ماه می باشد. در هیچکدام از ماهها همبستگی معنی داری بین شاخص ndvi و دما وجود ندارد. برای بررسی تغییرات سطح سبزنیگی در انواع کاربریهای اراضی لایه کاربری اراضی استان کرمانشاه در محیط نرم افزار arc gis9.3 بر تصاویر انداخته شد و سپس تحلیل آماری zonal statistices بر روی تمامی تصاویر انجام شد. در مرحله بعد در نرم افزار excel2007 ضریب تغییرات سطح سبزینگی برای انواع کاربریهای اراضی محاسبه شد. نتایج بررسی ضریب تغییرات نشان داد که در ماههای فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر بیشترین درصد تغییرات به ترتیب مربوط به کاربری اراضی مراتع ضعیف، مخلوط کاربری مرتع و دیم، مراتع خوب و مخلوط کاربری دیم و مرتع می باشد.

بررسی تاثیر پارامترهای اقلیمی بر تصادفات جاده ای(مطالعه موردی: جاده سردشت-ارومیه)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1389
  منصور پیروتی   بهروز ساری صراف

چکیده: نیاز به جابجایی انسان و کالا از یک نقطه به نقطه دیگر موجب به وجود آمدن واژه ای جدید به نام حمل و نقل در گذشته دور گردید. حمل و نقل جاده ای در کشور ما رایجترین و در دسترس ترین روش جابجایی کالا و مسافر می باشد. وسایل نقلیه موتوری در حمل و نقل جاده ای انقلابی ایجاد نموده و منافع زیادی برای جامعه ی انسانی به ارمغان آورده اند. اما متاسفانه این منافع با تلفات انسانی زیادی در جاده ها عاید گشته اند. تصادفات جاده ای در نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف محیطی، رفتاری و تکنولوژیکی روی می دهند. در سالهای اخیر نقش شرایط جوّی ، آب وهوایی به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر تصادفات جاده ای توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده و مطالعات زیادی در این زمینه به انجام رسیده است. در تحقیق پیش رو تاثیر برخی از پارامترهای اقلیمی بر تصادفات جاده ای در یکی از محورهای کوهستانی کشور (محور سردشت- ارومیه) مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور داده ها و اطلاعات مربوط به تصادفات رخ داده در محور مذکور برای سالهای 1386-1384 و همچنین داده های ساعتی اقلیمی در دوره زمانی یاد شده با استفاده از روشهای آماری تحلیل رگرسیون و درون یابی مورد بررسی قرار گرفت. بدین جهت پارامترهای اقلیمی دما، یخبندان، برف، باران، ابرناکی، بارش، دید افقی، رطوبت نسبی و ساعات آفتابی به عنوان متغیر مستقل و تصادفات رخ داده در محدوده مطالعاتی به عنوان متغیر وابسته انتخاب شدند. پس از تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که پارامتر اقلیمی بارش بیشترین تاثیر را بر تصادفات در محدوده مطالعاتی داشته است. همچنین مشخص شد که بیشترین تعداد تصادفات در شرایط هوای آفتابی اتفاق افتاده اند. در پایان نیز نقشه های پهنه بندی جاده از لحاظ میزان خطر تصادف در هریک از شرایط مختلف آب وهوای برای محور مورد مطالعه ترسیم شد.

تحلیل و مدل بندی بارش های استان ایلام
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1389
  رحمت اله شجاعی مقدم   مجید رضایی بنفشه

چکیده:‏ ‏ بارش از مهمترین عناصر آب و هوایی است، که نقش تعیین کننده ای در کشاورزی و تامین آب دارد. به همین ‏منظور تحلیل بارش در موارد مربوط به کشاورزی، منابع آب و شبکه های آبیاری کاربرد زیادی دارد.‏ ‏ این تحقیق با استفاده از داده های بارش 48 ایستگاه بارانسنجی و سینوپتیک واقع در استان ایلام که در فاصله ی ‏زمانی1365 تا 1387 بوسیله سازمان هواشناسی استان ایلام ثبت شده اند، انجام شده است همگنی این داده ها به کمک ‏آزمون کلموگرف – اسمیرنوف امتحان شده و با تاکید بر روشهای همبستگی، رگرسیون چندگانه ی خطی و روند بارش ‏مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. ‏ ‏ بر اساس نتایج تحقیق رژیم بارش تمام ایستگاه های استان زمستانه است. ماه های آذر، دی و بهمن از دیگر ماه های ‏سال مرطوب تر هستند. ضریب تغییرات بارش سالانه ی استان کمتر از 30 درصد است. بیشترین همبستگی بارش با ‏ارتفاع از سطح دریا است. همبستگی این عامل در حوضه ی آبریز غربی با بارش بیش از حوضه ی آبریز شرقی استان ‏ایلام است. بر اساس معادلات رگرسیونی بارش حوضه های آبریز، نقش عامل ارتفاع در بارش بیش از عوامل طول و ‏عرض جغرافیایی است. سه عامل یاد شده نقش موثرتری در بارش حوضه ی آبریز غربی دارند. بطوریکه درصد بیشتری ‏از تغییرات مدل بارش را توجیه می کنند. روند بارش ایستگاه های منتخب استان نشان دهنده ی کاهش بارش سالانه و ‏ماهانه در اغلب ایستگاه های استان است. بطوریکه فقط بارش سالانه ی ایستگاه چنارباشی دارای روند افزایشی است و ‏تنها روند بارش بهمن ماه در تمام ایستگاه ها نشان دهنده ی افزایش بارش است. ‏

پهنه بندی سیلاب رودخانه کلقان چای با مدل سازی داده های بارش-رواناب در مدلhec-ras
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز 1390
  سحر صدرافشاری   مجید رضایی بنفشه

پدیده مخرب جوی و اقلیمی سیل 35 درصد بلایای طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است و خسارات ناشی از آن در جهان سالانه بالغ بر میلیاردها دلار می شود. اغلب سیل‎ها در اثر بارندگی شدید، آب شدن برفها و تکه یخ‎های بزرگ و یا طغیان رودخانه‎ها جاری می‎شوند. حوضه آبخیز کلقان جزو سرشاخه های قزل اوزن بوده که رودخانه قرنقو زهکش اصلی آن می باشد. رودخانه کلقان از دامنه کوه سهند با ارتفاع 3707 متر در آذربایجان شرقی سرچشمه می گیرد. سطح حوضه آبخیز این رودخانه در محل سد، 8/202 کیلومتر مربع و با طول رودخانه 4/30 کیلومتر می باشد. در این تحقیق سعی شد با بررسی داده های اقلیمی و اطلاعات مربوط به بارش – رواناب و با استفاده از نرم افزار hec-ras، تراز آب برای سیلاب های با دوره بازگشت 5، 10، 50 و 100 ساله ی رودخانه کلقان محاسبه شده و به پهنه بندی و آنالیز جریان سیل پرداخته شود. در بررسی اقلیمی منطقه از توزیع احتمالاتی لوگ پیرسون تیپ 3 و برای استفاده از مدل hec-ras از ضریب زبری مانینگ، فاکتور تنگ و بازشدگی بستر و دوره های برگشت سیلاب استفاده شده است.در نهایت به منظور تهیه نقشه های پهنه بندی سیلاب از سامانه اطلاعات جغرافیایی gis استفاده گردید. نتایج به دست آمده بیانگر تغییرات پهنه سیل گیر از 2/36 تا 5/115 متر می باشد. برای مثال در روستاهای کلقان و جغیر محدوده پخش سیلاب در دوره های بازگشت مختلف از 19 تا 41 متر متغییر است. در روستای بیگ بلاغی محدوده پخش سیلاب به 80 متر، در روستای چراغچی به 72 متر و در روستای سلوک به 80 متر نیز رسیده است. با توجه به دستکاری بستر رودخانه در اکثر نقاط و قرارگیری روستاها و زمین های زیرکشت در اطراف این رودخانه در صورت انجام اقدامات لازم در روستاهایی که در اطراف این رودخانه واقع شده اند وقوع سیلاب خطر آفرین خواهد بود.

پایش خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص spi وتاثیر آن بر عملکرد گندم دیم استان آذربایجان شرقی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1390
  الهه ساری   بهروز ساری صراف

محیطی که در آن زندگی می کنیم، مجموعه ای از عامل های (سازه های) گوناگون، از جمله پدیده های مربوط به وضعیت جوی و آثار اقلیمی است. برای تامین زندگی بهتر و تولید بیشتر، بویژه در بخش کشاورزی که بشدت تنگاتنگ تابع تغییرها و رخدادهای جوی است، باید به هوا، دانش هواشناسی و کاربرد آن در کشاورزی توجه بیشتر ی مبذول گردد . عنصر بارش یکی از عناصر مهم اقلیمی است که از دیر باز مورد توجه بشر بوده است. اهمیت زیاد این عنصر از یک طرف و نوسان های فراوان آن از طرف دیگر سبب شده است که اقلیم شناسان و دانشمندان علوم کشاورزی به دنبال روش هایی برای بیان ویژگی های بارش و به نحوی مدل بندی آن باشند. خشکسالی یک رویداد اقلیمی است که ویژگی های آن را مدت، استمرار، شدت و وسعت منطقه تحت پوشش تشکیل می دهد.آثار زیانبار خشکسالی، در صورتی که از نظر زمانی و مکانی دارای دوام و وسعت قابل ملاحظه ای باشد، کمتر از خسارات ناشی از سیل و طغیان رودخانه ها نیست. منتها اثرات منفی سیل به سرعت و به صورت سانحه ای آشکار و گذرا نمایان می گردد، در حالیکه اثر خشکسالی تا حدودی تدریجی بوده امّا تا مدت نسبتاً زیادی پایدار است. بدیهی است که بی نظمی ها و نوسان ها در روند عناصر آب و هوایی مانند دما، بارندگی و شدت تبخیر، عامل عمده بروز خشکسالی است. در این تحقیق سعی می شود به بررسی خصوصیات و ویژگی های خشکسالی هواشناسی در مقیاس فصلی برای استان آذربایجان شرقی طی دوره آماری 26 ساله(1385-1360) به کمک شاخص spi پرداخته و ضمناً با مطالعه وضعیت کشت گندم دیم و تغییرات عملکرد محصول، به خصوص،در پی بروز خشکسالی های هواشناسی، ارزیابی و بررسی تاثیر خشکسالی بر بخش کشاورزی منطقه صورت خواهد گرفت. دراین راستا با استفاده از روش های آماری وگرافیکی و پهنه بندی مناطق خسارت دیده به کمک سامانه اطلاعات جغرافیاییgis، وضعیت بخش کشاورزی در پی بروز خشکسالی های هواشناسی به تصویر کشیده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که باتوجه به خشکسالی های به وقوع پیوسته در دهه های اخیر، فراوانی وقوع آن ها در ماه های مختلف طی فصل رشد گندم دیم یکسان نبوده و از شدت و ضعف های متفاوتی برخوردارند. همچنین تداوم خشکسالی ها، قبل و یا حین فصل رشد گیاه گندم به شدت بر عملکرد محصول تاثیر گذار بوده و به دلیل شرایط اقلیمی و توپوگرافیکی منطقه، مناطق مختلف محدوده مطالعاتی، تحت تاثیر خشکسالی با شدت های متفاوت قرار گرفته اند.

مطالعه اقلیم توریستی و تعیین تقویم مناسب گردشگری در استان آذربایجان غربی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1390
  رقیه انصاری قولنجی   سعید جهانبخش اصل

شاخص های عددی متعددی برای مطالعه زیست هواشناسی و زیست اقلیم انسانی از طرف دانشمندان پیشنهاد شده که امروزه در مطالعات آب و هواشناسی توریسم نیز مورد استفاده قرار می گیرند. از آن میان شاخص های ترکیبی دما - فیزیولوژی که مبتنی بر بیلان انرژی بدن انسان است، از اعتبار بیش تری برخوردار هستند. در این مطالعه برای بررسی مناسب ترین زمان برای گردشگری در استان آذربایجان غربی و تعیین تفاوت های مکانی و زمانی منطقه آسایش در فصول مختلف سال با استفاده از داده های یک دوره 24 ساله (2008-1985) عناصر اقلیمی شامل دمای حداقل، رطوبت نسبی (درصد)، سرعت باد، ابرناکی آسمان، فشار بخار آب برای 5 ایستگاه استان و فاکتورهای فردی ( جنس، سن، قد، وزن ) و فاکتورهای نوع پوشش و فعالیت برای محاسبه شاخص های دما فیزیولوژیک pet و pmv استفاده شد. همچنین از شاخص اقلیم توریستی tci برای تعیین اقلیم توریست نیز استفاده شده است. نتیجه مطالعه انجام شده از طریق مدل rayman نشان می دهد که تفاوت های چندانی از نظر مکانی بین ایستگاه های منتخب وجود نداشته و از لحاظ زمانی نیز دوره های با تنش های متفاوت جابجایی های اندکی داشته اند. بیش ترین دوره روزانه آسایش مربوط به ایستگاه خوی و کم ترین آن مربوط به ایستگاه تکاب می باشد. با توجه به این سه شاخص در تمامی ایستگاه ها ماه های ژوئیه و اوت به عنوان ماه های آسایش معرفی شده اند.

تأثیر دمای سطح آب اقیانوس هند بر بارش نیمه جنوبی کشور
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  فرناز پوراصغر تلمبه چی   بهروز ساری صراف

در این پژوهش، تأثیر دمای سطح آب اقیانوس هند بر تغییرات بارش نیمه جنوبی کشور با استفاده از داده های ماهانه بارش 183 ایستگاه سینوپتیک ، اقلیمی و باران سنجی سازمان هواشناسی کشور و سازمان آب برای دوره 2005-1974 مورد بررسی قرار گرفت. بررسی رژیم بارش نیمه جنوبی کشور نشان می دهد که حداکثر بارش در این ناحیه در ماههای اکتبر تا مه رخ می دهد. توزیع مکانی نابهنجاری بارش برای هر ماه با استفاده از روش تابع متعامد تجربیeof شناسایی شده و مولفه های اول تا سوم که بیش از 60 درصد واریانس کل بارش را تعیین می کنند برای مطالعه انتخاب گریدند. به منظور شناسایی الگوهای همدیدی و دینامیکی برای رژیم بارش هر منطقه نقشه های ترکیبی نابهنجاری دمای سطح آب، شار رطوبت، ارتفاع ژئو پتانسیل و فشار سطح دریا برای دوره های خشک و تر محاسبه و ترسیم شد. نتایج نابهنجاری دمای سطح آب اقیانوس هند نشان داد که در ماههای اکتبر و نوامبر مولفه اول eof همبستگی مثبت معنی دار با دو قطبی اقیانوس هند (iod) و انسو (enso) دارد. گرچه همبستگی جزئی بارش با شاخص دو قطبی اقیانوس هند و انسو نشان داد که همبستگی مثبت فقط با دو قطبی اقیانوس هند می باشد نه با انسو(enso) و تغییرات بارش بین سالی فصل پائیز متأثر از پدیده دو قطبی اقیانوس هند می باشد. نابهنجاری جنوبی شار رطوبت در فاز مثبت دو قطبی اقیانوس هند روی دریای عرب با چرخشی واچرخند رطوبت را از دریای عرب، دریای سرخ و خلیج فارس به جنوب ایران وارد می کند و در فاز منفی، نابهنجاری شمالی شار رطوبت از جنوب ایران خارج می گردد. همچنین الگوی نابهنجاری دمای سطح آب اقیانوس هند در دوره تر سالی و خشکسالی نشان داد که تغییرات دمای اقیانوس هند نقش مهمی در نوسانات بارش دارد به طوری که مولفه اول eof که بیش از 50 درصد بارش را در نیمه جنوبی کشور تبیین می کند. در دوره ترسالی، شرق اقیانوس هند نابهنجاری منفی و غرب اقیانوس هند نابهنجاری مثبت دمایی و در دوره خشکسالی نابهنجاری مثبت در شرق و نابهنجاری منفی دمایی در غرب وجود دارد. این شیو دمایی بین شرق و غرب اقیانوس هند سبب تغییر سرعت و جهت جریان شار رطوبتی از شرق به غرب (از غرب به شرق) در دوره ترسالی (خشکسالی) می گردد. بررسی نقشه های اختلاف دمای هوا ی 2 متری و دمای سطح آب اقیانوس هند نشان داد که با وجود شرایط مناسب رطوبت، گردش جو حاکم در منطقه نقش مهمی در انتقال رطوبت به جنوب ایران دارد به طوری که در دوره ترسالی رطوبت از اقیانوس هند، خلیج عدن، دریای سرخ و دریای مدیترانه به جنوب ایران منتقل می شود و در دوره خشکسالی از جنوب ایران خارج می گردد و یا به مناطق دیگر منتقل می شود. نقشه نابهنجاری شار رطوبتی نیز نشان می دهد که در اکثر بارشهای نیمه جنوب ایران ناوه، یک عامل اولیه برای حرکت صعودی در مقیاس منطقه ای می باشد. در حالی که پر فشار عربستان نقش مهمی در انتقال رطوبت در تراز پایین جو از پهنه های آبی جنوبی (دریای عمان، دریای عرب، خلیج عدن، دریای سرخ و خلیج فارس) به سیستم کم فشار نزدیک ایران دارد و جا به جایی آن به سوی چپ (راست) سبب انتقال شار رطوبتی از پهنه های آبی جنوبی به نواحی غربی، جنوب غربی (جنوبی و جنوب شرقی) کشور می شود.

بررسی تأثیرات شرایط اقلیمی بر حوادث جاده ای (مطالعه موردی: مسیر ترانزیتی تبریز – جلفا)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  حسن سعادتمند   بهروز ساری صراف

چکیده تصادفات جاده ای از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و صدمات شدید مالی و جانی محسوب می شود و آثار سنگین اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. از بین عواملی که در بروز تصادفات نقش دارند پدیده های اقلیمی بارندگی، برف، کولاک و یخبندان، مه و ... سهم عمده ای را ایفا می کنند. در این پژوهش تأثیرات آب و هوا بر تصادفات جاده ای محور تبریز – جلفا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. محور تبریز – جلفا به طول 130 کیلومتر، از مهم ترین محورهای مواصلاتی استان آذربایجان شرقی به شمار می رود. بدین منظور داده ها و اطلاعات مربوط به تصادفات جاده ای رخ داده در محور مذکور برای سال های 1388 و 1389 و همچنین داده های ساعتی اقلیمی برای دوره زمانی یاد شده با استفاده از روش آماری رگرسیون(ساده، چند متغیره و گام به گام) مورد بررسی قرار گرفت و سپس به وسیله نرم افزار arcgis و با استفاده از درو یابی keriging نقشه خطر تصادف در هر یک از شرایط اقلیمی ترسیم و تهیه شده است که نشان می دهد که کیلومتر های 25 تا 30، 60 تا 70 و 125 تا 130 در هوای آفتابی، کیلومترهای 1-5، 25-30، 65-70 و 120-130 در هوای ابری، کیلومتر 20 تا 35 در هوای بارانی، کیلومترهای 40 تا 55 و 105 تا 110 در شرایط برفی، کیلومتر 55 تا 65 و 105 تا 110 در شرایط مه آلود و در کیلومترهای 20 تا 30 و 105 تا 110 در شرایط یخبندان دارای بیشترین خطر تصادف بوده اند.

تحلیل سینوپتیکی بارش غیر معمول تابستانه در شمال غرب ایران در جولای 2012
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  زینب قدرتی   بهروز ساری صراف

اقلیم شناسی سینوپتیکی دانشی است که قانون مندی فرایند های جوی و تغییرات آن را به منظور پیش بینی وضع آب و هوا را مطالعه می کند. نقش اصلی اقلیم شناسی سینوپتیک شناسایی ویژگی های غالب اقلیمی روی زمین، طی ماه ها یا فصول سال است. در این تحقیق، بارش های تابستانه ی شمال غرب کشور درجولای 2012 مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف از انجام این مطالعه بررسی علل سینوپتیکی ایجاد بارش های غیر معمول و شناسایی سامانه های جوی منتقل کننده ی سیستم های بارشی مذکور است. در این راستا برای اثبات غیر معمول بودن بارش به مقایسه ی بین ماه های جولای در دوره ی آماری با ماه جولای 2012 هم به صورت نقشه های پهنه بندی و هم به صورت نقطه ای بر روی نمودار به تفکیک ایستگاه ها پرداخته شده است. پس از اثبات این مدعا با بررسی داده های بارش روزانه ی ثبت شده در ایستگاه های سینوپتیک روز هایی که بارش داشته اند را شناسایی کرده و با رسم نمودار به این نتیجه برداشت شد که تمام ایستگاه ها در جولای 2012 به جز روز12اُم بارش دریافت کرده اند بنابراین روزهای بارش را با استفاده از نقشه های سینوپتیکسطح زمین و 500 و 850 هکتوپاسکال بررسی شده و بارش در جولای 2012 به 5 دوره ی تقسیم شده است که در هرکدام از دوره ها شرایط متفاوت سینوپتیکی حاکم بوده است و با حمایت شرایط محلی و در صورت دسترسی به منبع رطوبت سبب ایجاد بارش در محدوده مورد مطالعه شده است. سامانه های سینوپتیکی که به سمت شمال غرب ایران آمده اند و موجب ایجاد بارش در محدوده مورد مطالعه شده اند شامل کم فشار ایسلند و کم فشار شمالگان و هم چنین پرفشار اسکاندیناوی و پرفشار سیبری هستند. بیشترین بارش یک روزه در ماه جولای 2012 در ایستگاه های اهر و بستان آباد و چالدران گزارش شده است. در مرحله بعدی به تحلیل راداری بارش در جولای 2012 پرداخته شده است که از بین محصولات رادار هواشناسی داپلر محصولاتsri, max, pac, z hail که ارتباط بیشتری با بارش داشته اند انتخاب شده است سپس با شناسایی ایستگاهِ روزهایی که بیشترین بارش ها را داشته اند به تحلیل راداری پرداخته شده است و در ایستگاه های نمونه از زمان ورود سلول ابر بارشی یا تشکیل سلول بارش زا تا مرحله ی رسیدن به منطقه مورد نظر و سپس نابودی سلول بارش زا مورد بررسی قرار گرفته است.

ارزیابی تطبیقی داده های ماهواره ای و داده های زمینی در برآورد مقدار بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  خدیجه جوان   علی اکبر رسولی

بارندگی یکی از مهم¬ترین عناصر تعیین¬کننده اقلیمی می¬باشد که همواره مورد توجه متخصصان رشته¬های مختلف قرار گرفته است. این عنصر یکی از مهم¬ترین داده¬های ورودی به سیستم¬های هیدرولوژیکی محسوب می¬شود که مطالعه و اندازه¬گیری آن در زمینه¬های مختلفی مانند مدل¬سازی اقلیمی، تغییر اقلیم، پیش¬بینی شرایط جوی، مطالعه رواناب، آب¬های زیرزمینی و مدل¬سازی سیلاب ضروری می¬باشد. بنابراین، اندازه¬گیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. اهداف این تحقیق، ارزیابی کارایی الگوریتم 3b42 ماهواره trmm ، ارائه مدل نمایی با استفاده از تصاویر ماهواره متئوست و ارائه مدل مفهومی ابر با استفاده تلفیقی از داده¬های زمینی و ماهواره¬ای برای برآورد مقدار بارندگی شش ساعته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اعتبارسنجی این داده¬ها با استفاده از داده¬های ایستگاه¬های زمینی و همچنین مقایسه روش¬های مختلف برآورد بارندگی در حوضه جهت شناسایی و انتخاب مناسب¬ترین مدل برآورد بارندگی می¬باشد. در این تحقیق از داده های روزانه و ساعتی بارش، دما، فشار هوا و دمای نقطه شبنم 16 ایستگاه سینوپتیک واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با طول دوره آماری 2005 تا 2011، داده¬های نرخ بارندگی سه ساعته 3b42-v6 ماهواره trmm با تفکیک مکانی 25/0 درجه و تصاویر باند مادون قرمز حرارتی ماهواره متئوست 7 در فواصل زمانی شش ساعته استفاده شده است. برای بررسی صحت عمکرد ماهواره trmm در برآورد بارش، از شاخص¬های مطابقت نسبت صحیح، خطا، احتمال تشخیص، نسبت هشدار اشتباه و نمره مهارت هیک که با استفاده از جدول توافقی 2×2 تعریف می¬شوند استفاده گردید. میانگین این شاخص¬ها در کل حوضه به ترتیب 68/0 ، 60/0 ، 52/0 ، 13/0 ، و 39/0 بدست آمد. مقادیر معیارهای آماری میانگین خطا (me)، میانگین خطای مطلق (mae) و جذر میانگین توان دوم خطا (rmse) به ترتیب برابر 34/1- ، 70/1 و 85/2 میلی¬متر می¬باشد که از دقت قابل قبولی برخوردار است. ضریب همبستگی69/0 نیر نشان دهنده انطباق نسبی داده¬های بارش trmm با مقادیر زمینی می¬باشد. نتایج استفاده از مدل نمایی در برآورد بارندگی حوضه نشان می¬دهد که بر اساس میزان ضریب تعیین، در تمام وقایع بارشی همبستگی بالایی با مقادیر واقعی بارندگی وجود دارد و در بیشتر وقایع، میزان ضریب تعیین بین 65/0 تا 55/0 می¬باشد. شاخص¬های خطا سنجی نشان می¬دهد که مقدار rmse در تمام وقایع کمتر از 4 میلی¬متر و مقدار mae کمتر از 3 میلی¬متر می¬باشد که بیانگر کارایی بالای مدل در برآورد بارندگی منطقه مورد مطالعه می¬باشد. بررسی صحت عمکرد تصاویر مادون قرمز حرارتی ماهواره متئوست نسبت به ماهواره trmm در برآورد بارندگی نیز با استفاده از شاخص¬های مطابقت صورت گرفته است. برای تعیین میزان خطای کلی مدل مفهومی ابر، میانگین معیارهای me، mae، rmse و abias در تمام وقایع بارشی و کلیه ایستگاههای هواشناسی حوضه دریاچه ارومیه محاسبه شد که به ترتیب برابر 86/0 ، 61/1 ، 39/2 و 67/0 میلی¬متر می¬باشند. مقدار کم معیارهای خطا بیانگر کارایی قابل قبول مدل مفهومی ابر تک لایه برای برآورد وقایع بارش فراگیر در این حوضه می¬باشد. همچنین ضرایب همبستگی و تعیین مدل به ترتیب 82/0 و 67/0 بدست آمد. به طور کلی، نتایج مقایسه سه روش برآورد بارندگی 6 ساعته در حوضه دریاچه ارومیه نشان می¬دهد که گرچه مدل مفهومی ابر در کل دارای ضریب تعیین بالاتری هست ولی مدل نمایی به دلیل داشتن میانگین خطاهای کمتر و برازش بهتر داده¬ها، نتایج بهتری را نسبت به سایر مدل¬ها ارائه داده است. بنابراین این مدل را می¬توان به عنوان مناسب¬ترین مدل برآورد بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه معرفی نمود.

بررسی تاثیر پایداری های جوی بر پتانسیل آلودگی هوای شهر تبریز
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  فریبا عقلمند   علی محمد خورشید دوست

آلودگی هوا یکی از مشکلات شهری به شمار می¬رود به طوری که اکثر شهرهای بزرگ از جمله تبریز با این پدیده مواجه هستند. آلاینده¬های شیمیایی در لایه¬ تروپوسفر به همراه آلاینده های ناشی از فعالیت های انسانی نسبت ترکیبات هوا را تغییر داده و احتمالاً بر روی هوای محلی، منطقه ای و اقلیم جهانی تاثیر می گذارند. در بروز آلودگی های شدید در شهرهای بزرگ، پایداری هوا و وارونگی دمایی از طریق قطع تبادل هوا بین لایه¬های نزدیک به سطح زمین با لایه¬های فوقانی جو بیشترین تاثیر را در افزایش غلظت آلاینده ها و بروز شرایط بحرانی دارند. جو وهوای شهر تبریز به دلیل کمبود تهویه ی طبیعی، کمی سرعت باد و پایداری اتمسفر، با وارونگی دما مواجه است و این شرایط باعث ایجاد و یا تشدید آلودگی هوا می شود، که لزوم بررسی¬های دقیق در این زمینه را به وجود می آورد. در این تحقیق شرایط به وجود آورنده ی پایداری ها و تاثیر آن ها بر پتانسیل آلودگی هوای شهر با استفاده از داده های مربوط به غلظت آلاینده هایی نظیر co،so2، pm10و pm2.5، داده¬های هواشناسی مربوط به روزهای دارای آلودگی هوا و تحلیل نقشه های سینوپتیکی، داده های رادیوسوند و نمودارهای ترمودینامیکی(skew-t)، به بررسی پایداری جو در طی دوره ی سرد سال های 1387 تا 1392 پرداخته شده و تعیین مقدار تاثیرگذاری پایداری جو بر پتانسیل آلودگی هوا با توجه به غلظت آلاینده ها و با استفاده از روش های کمی و آمار استنباطی انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد پایداری جو از سامانه های پرفشار، عناصر اقلیمی، وارونگی دمایی و غلظت بالای آلاینده ها در طی چندین روز تاثیر می پذیرد. غلظت آلاینده ها کاملاً تحت تاثیر پایداری جو قرار دارد. پایداری های شدید در جو آلودگی شدید و پایداری ضعیف هم باعث تجمع غلظت کمتری از آلاینده ها در هوا می شود.

تحلیل آماری نوسانات زمانی و مکانی بارش برف در استان کرمانشاه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  رسول نیکو سیرت   بهروز ساری صراف

برف نقش بسیار مهمی در مطالعات آب و هوایی دارد. بارش برف و به دنبال آن برف انباشته بر روی سطح زمین و آب حاصل از ذوب آن، اثرات محیطی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی در بر دارد؛ بیلان آب، ایجاد جریان های سطحی، وضعیت سفره های آب زیرزمینی، پرکردن ذخایر سدها، ذوب سریع آن و وقوع سیل از جمله این تاثیرات می باشند. مطالعه ی تغییرات بارش برف در ابعاد مقیاس های زمانی و مکانی به دلیل اثر مستقیم آن بر سطح زمین در خور توجه پژوهشگران و کاربران محیط می باشد. تحقیقاتی که در ایران در زمینه برف صورت گرفته است بیشتر در مورد برآورد حجم ذخایر برفی، بیلان آب حاصل از آن و پهنه بندی پوشش برف بویژه با استفاده از سیستم سنجش از دور می باشد و در مورد تغییرات زمانی و مکانی آن تحقیق خاصی انجام نگرفته است. به منظور بررسی و تحلیل نوسانات بارش برف در منطقه مورد مطالعه از داده های ماهانه و روزانه هواشناسی ثبت شده در تعدادی از ایستگاه های سینوپتیک و باران سنجی استان کرمانشاه استفاده می شود. هدف این تحقیق مقایسه بارش برف با کل بارش سالانه و آشکار سازی نوسانات زمانی در شروع و خاتمه وقوع برف و همچنین بررسی نوسانات دما در مقدار بارش برف در منطقه مورد مطالعه می باشد.

تحلیل روند زمانی و پهنه بندی مقادیر بارش در استان آذربایجان غربی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  مجتبی نادری دولاما   بهروز ساری صراف

نیاز روز افزون به شناحت ویژگی های اقلیمی از ضروریات زندگی انسانی می باشد. از طرف دیگر افزایش اطلاعات اقلیمی شناحت ویژگی های تک تک مناطق، کاری بسیار زمان بر می باشد. از این رو با استفاده از روش های جدید مانند پهنه بندی امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد. استان آذربایجان غربی یکی از قطب های کشاورزی در ایران محسوب می گردد و نیز هیچ مطالعه ای در زمین? مطالعات جامع در مورد بارش استان صورت نگرفته است. در مطالعات اقلیمی آمار و اطلاعات آب و هوا شناسی به عنوان اصلی ترین منبع مطالعات به حساب می آید. در این مطالعه از آمار 20 سال? ایستگاه های استان آذربایجان غربی استفاده می گردد و نیز در سیستم اطلاعات جغرافیایی gis به پهنه بندی بارش در سطح استان مورد مطالعه پرداخته شده است و برای تحلیل روند بارش از آزمون من کندال در excel و آزمون پارامتریک رگرسیون خطی استفاده خواهد گردید. به طور کلی نتایج روندیابی این پژوهش نشانگر این است که آزمون من کندال برای بارش فصلی، سالانه و ماهانه استان آذربایجان غربی، روند کاهشی و افزایشی در سطوح 95% و 99% وجود دارد. در روند یابی برای بارش استان در میانگین ماهانه، به روش من کندال شهرستان پلدشت دارای روند منفی برای تمام ماه ها بوده و پیرانشهر و تکاب دارای روند افزایشی را نشان داده است. در روندیابی برای بارش سالانه و فصلی نتایج زیر حاصل گردیده است:روند بارش سالانه در سطح اطمینان 95% واقع و بیشترین روند قابل مشاهده در شمال استان می باشد. روند یابی فصلی ایستگاه های مورد مطالعه نشان می دهد که فصل زمستان دارای کمترین روند معنی داری می باشد و روند معنی داری مثبت در فصل بهار دیده شده است. در فصل بهار روند مثبت در مرکز استان مشاهده گردیده و در زمستان روند معنی داری در جنوب و در دو فصل تابستان و پاییز روند معنی داری در شمال استان مشاهده شده است. پیش بینی بر اساس دو روش سری زمانی هالت وینترز و arima برای بارش سالانه و فصلی استان آذربایجان غربی انجام گردید. نتایجی که از این روش ها یرای پیش بینی بارش استان آذربایجان غربی بدست داده به ترتیب زیر می باشد. در پیش بینی بارش سالانه و فصلی پاییز استان به روش هالت وینترز، پیش بینی دارای روند کاهشی و به روش arima این روند داری حالت افزایشی می باشد. در پیش بینی بارش فصلی بهار نیز به روش arima افزایشی و هالت وینترز کاهشی می باشد. پیش بینی بارش فصول تابستان و زمستان نیز در دو روش سری زمانی دارای روند اقزایشی می باشند.

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در پهنه بندی سیلاب ناشی از شکست سد در مناطق شهری مطالعه موردی: سد شهرچای ارومیه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  باقر نصیری باری   خلیل ولی‏زاده کامران

با توجه به خسارات بسیار زیاد ناشی از شکست سد، بخصوص سدهایی که در نزدیکی شهرهای بزرگ احداث می¬شوند، لازم است که همزمان با مطالعه و طراحی بخشهای مختلف سد پدیده شکست نیز در نظر گرفته شود. برای این کار می-بایستی هیدروگراف خروجی ناشی از شکست سد با توجه به ابعاد شکست مشخص گشته و سپس بر اساس توپوگرافی و مورفولوژی پایین دست روندیابی سیل مشخص و پهنه سیلاب ناشی از شکست سد تعیین گردد. این مهم با تلفیق مدلهای هیدرولیکی و سیستم اطلاعات جغرافیایی حاصل می¬گردد. در این تحقیق شکست سد شهرچای بر روی رودخانه شهرچای ارومیه که در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر ارومیه واقع گردیده، مورد بررسی قرار می¬گیرد. با استفاده از برنامهhec-geo ras در محیط arcgis داده¬های هندسی رودخانه و مخزن سد شهرچای جهت مدلسازی سیلاب، استخراج ¬گردید. از برنامه hec-ras 4.1 برای آنالیز شکست، به منظور تعیین ابعاد رخنه به وجود آمده در سد و گسترش آن در طول زمان، همچنین روند یابی سیلاب ناشی از شکست سد بر اساس داده¬های هندسی آماده شده، استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد که روستای بند که در 12 کیلومتری پایاب سد شهرچای واقع گردیده است، در اثر شکست سد بطور کامل در پهنه سیلاب قرار می¬گیرد. زمان رسیدن امواج به منطقه بند 120 دقیقه پس از شروع شکست سد و زمان رسیدن این امواج به شهر ارومیه 140 دقیقه بدست آمده است. سرزمین پهناور ایران در منطقه¬ای خشک و نیمه خشک قرار گرفته و توزیع ناموزون جریانهای سطحی محدودیت¬های عمده¬ای را در امر استفاده بهینه از آب، این عنصر حیاتی به وجود آورده است. بعلاوه قسمت اعظم این جریانها قبل از اینکه مورد استفاده قرار گیرند، از دسترس خارج شده و بسوی دریا سرازیر می¬گردند. از آنجایی که تامین آب همواره نیاز اساسی بشر برای استفاده¬های کشاورزی، صنعتی و آب شرب شهرها بوده است، لذا مهار سیلابها و آبهای جاری از طریق احداث سد، از کارهای اساسی و زیربنایی محسوب می¬شود و برای نیل به خودکفایی اقتصادی از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. این امر در کشور ما با توجه به اهمیت مساله و لزوم دستیابی به توسعه پایدار، در سالهای اخیر رشد چشمگیری به خود گرفته است (حسن¬زاده، 1383). سیل حاصل از شکست سد از جمله حوادث غیرمترقبه بوده و تهیه اقداماتی در جهت مهار آن همواره مورد توجه مهندسین و محققین بوده است. با شکست یک سد آب، پهنه وسیعتری از زمینهای مجاور رودخانه در پایین دست را فرا می¬گیرد و این پهنه به عوامل متعددی از جمله نوع شکست سد، مدت زمان شکست سد، شرایط توپوگرافی پایین دست و ضریب زبری رودخانه دارد. لذا در این مناطق لازم است از احداث سازه¬ها و تاسیسات مهم دوری کرد. سیستم¬های اطلاع رسانی سریع در هنگام شکست سد می¬تواند از زیانهای این فجایع بکاهد. برای جلوگیری از این خسارت می¬بایستی در ابتدا پهنه¬ی سیل مشخص گردد تا بتوان تمهیدات لازم را اتخاذکرد. امروزه به کمک نرم¬افزارهای پیشرفته¬ای نظیر hec-ras و arc gis و با استفاده از اطلاعات مدل رقومی ارتفاعی زمین می¬توان به تجزیه و تحلیل اطلاعات و پهنه¬بندی سیل پرداخت (مصباحی، 1386). سدهای خاکی نظیر سدهای بتنی تمایل به شکت ناگهانی ندارند. باشکست یک سد خاکی شکافی ایجاد می¬شود و این شکاف با فرسایش منظم و پیوسته بزرگ شده و موجب رها شدن آب درون مخزن می¬شود. همچنین این شکاف دارای عرض و عمقی بوده که هرچه زمان ایجاد شکاف کمتر باشد حجم آب در مدت زمان کمتری رها شده و پهنه سیل گیر بیشتری بوجود خواهد آمد. بنابراین بزرگی دبی جریان وابسته به مدت زمان شکل¬گیری شکاف داشته و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت بسته به ارتفاع سد، نوع مصالح بکار رفته و بزرگی جریان طول بکشد (ابارشی، 1388). افزایش روز افزون تعداد سدهای بزرگ با ابعاد عظیم، گرچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای جوامع بشری از منافع حیاتی برخوردار است ولیکن در صورت بروز حوادث ناگوار از جمله شکستگی سدها و رها شدن ناگهانی توده عظیم آب انبار شده در پشت سدها که هرگز با حدوث دبی¬های سیلابی و پیش بینی شده معمولی قابل مقایسه نمی¬باشد، در پایین دست سد می¬تواند خطرات جانی و مالی فراوانی را ایجاد نماید. از جمله این سدها می¬توان به سد تیتان در آمریکا، سد اوروس در برزیل، سد وایونت در ایتالیا، سد جون استون در پنسیلوانیا اشاره کرد. علیرغم اعمال ضریب اطمینان بالا در طراحی و ساخت سدها، احتمال خطر شکست آنها همانند سایر تاسیسات ساخت بشر منتفی نبوده بلکه تجارب عینی از بروز این گونه حوادث در طول تاریخ هیدرولیک حکایت می¬کند. اغلب شکستگی سدها را می¬توان ناشی از بروز حوادثی نظیر رگبارهای شدید و طغیان رودخانه¬ها، ناکافی بودن ظرفیت تخلیه کننده سدها، وقوع زلزله، نارسائی¬های موجود در پی، وقوع پدیده رگاب و بالاخره بمباران دانست. پیشروی امواج ناشی از جریانهای سیلابی سهمگین در دره پایین دست محل شکستگی سدها وگسترش آنها در دشتهای مجاور، خسارتهای جانی و مالی فراوانی را بدنبال دارد. بمنظور کاهش خسارتهای ناشی از شکست سدها لازم است قبل از طرح و احداث این تاسیسات عظیم، تدابیر ایمنی کافی اتخاذ گردیده و ضمن نصب علائم هشدار دهنده در محل سدها، نقشه مناطق سیل گیر پایین دست آنها تهیه گردیده و آموزش¬های لازم نیز به کاربران و ساکنین مجتمع¬های پایین دست داده شود. یکی از روشهای مدیریتی مواجهه با سیل پهنه بندی سیل می باشد. نقشه های پهنه¬بندی سیل اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلابها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلاب و تعیین حریم رودخانه¬ها ارائه می¬دهند. درنتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل و تسهیل عملیات امداد و نجات فراهم می شود (ولیزاده کامران، 1386). کاربرد نقشه های پهنه بندی در مدیریت سیلاب عبارتند از: تعیین حریم و بستر رودخانه ها، مطالعه و توجیه اقتصادی طرح¬های عمرانی، پیش بینی، هشدار و عملیات امداد و نجات و بیمه سیل (jenson,1998). کاربرد نقشه¬های سیل در اقدامات مقابله با سیل عبارتند از: تدوین طرح مقابله اضطراری با سیل، احداث سامانه هشدار سیلاب، تهیه طرح تخلیه مناطق سیل¬زده و اجرای آن، کمک¬رسانی اضطراری و امداد (سازمان مدیریت و برنامه¬ریزی کشور و وزارت نیرو، 1384). با رشد و توسعه فنّاوریهای نوین، روشهای موجود تهیه نقشه های پهنه بندی سیل و محیط، ارائه و نمایش این نقشه ها نیازمند استفاده از ابزار کاراتری می باشد. از یک سو مدلهای ریاضی جدید وپیشرفته، امکانات زیادی جهت تحلیل دقیق تر جریان سیلاب در اختیار می گذارد و از سوی دیگر سامانه های اطلاعات جغرافیایی (g.i.s) توانایی زیادی جهت تولید نقشه¬های پهنه بندی سیل و نمایش بصری آنها در اختیار کاربران قرار می دهد. در صورت برقرای ارتباط مناسب بین مدل ریاضی مورد استفاده و سامانه اطلاعات جغرافیایی، امکان اعمال تغییرات مورد نظر، اصلاح و بروزآوری این نقشه¬ها بسادگی و باصرف هزینه و زمان اندک میسر خواهد شد. چنین سیستمی توانایی قابل ملاحظه جهت مدیریت سیلاب¬ دشت پیش از وقوع سیل و حتی مدیریت بحران و امداد و نجات در حین وقوع سیل و بازسازی پس از سیلاب در اختیارات مدیران و کارشناسان مربوطه قرارمی دهد. با گذشت زمان و تولید نقشه های پهنه بندی سیل برای رودخانه مذکور، در صورت لزوم و نیاز به هرگونه تغییر در این نقشه ها باروشهای موجود مستلزم صرف وقت و هزینه زیادی است. همچنین نگهداری و انتشار نقشه های کاغذی بسیار دشوار و پر هزینه بوده و این نقشه ها نمی توانند جزئیات زیادی از پهنه سیل¬گیر را نمایش دهند. درحالیکه نقشه های تولید شده در محیط g.i.s این امکان را به کاربر میدهد تا با تلفیق لایه¬های مختلف و فعال یا غیر فعال سازی این لایه¬ها جزئیات گسترده¬ای از منطقه سیل¬گیر را نمایش دهد. ضمن اینکه نگهداری، بازیابی و انتشار نقشه¬ها در این حالت بسیار ساده، مطمئن و کم هزینه خواهد بود. 1-3- اهداف تحقیق ? روندیابی سیلاب ناشی از شکست سد شهرچای در پایاب سد ? تهیه نقشه پهنه¬بندی سیلاب ناشی از شکست سد شهرچای در محیط gis 1-4- سوالات تحقیق گام اول در پژوهش علمی، پرسش یا پرسش های اولیه است که فرضیه سازی، روش‎شناسی و چارچوب اصلی پژوهش برمبنای آن استوار است و با توجه به موضوع پژوهش، پرسش‎های آغازین مطالعه جاری به شرح زیر می‎باشد: ? آیا با استفاده از gis و مدل هیدرولیکی hec-ras می¬توان مدل دقیقی از مناطق سیل¬گیر شهر ارومیه ارائه نمود؟ ? حداکثر تراز سیلاب ناشی از شکست احتمالی سد شهرچای در نواحی مختلف شهر ارومیه چه خواهد بود؟

پایش خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص spi وتاثیر آن بر عملکرد گندم دیم استان آذربایجان شرقی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی 1390
  الهه ساری   بهروز ساری صراف

محیطی که در آن زندگی می کنیم، مجموعه ای از عامل های (سازه های) گوناگون، از جمله پدیده های مربوط به وضعیت جوی و آثار اقلیمی است. برای تامین زندگی بهتر و تولید بیشتر، بویژه در بخش کشاورزی که بشدت تنگاتنگ تابع تغییرها و رخدادهای جوی است، باید به هوا، دانش هواشناسی و کاربرد آن در کشاورزی توجه بیشتر ی مبذول گردد . عنصر بارش یکی از عناصر مهم اقلیمی است که از دیر باز مورد توجه بشر بوده است. اهمیت زیاد این عنصر از یک طرف و نوسان های فراوان آن از طرف دیگر سبب شده است که اقلیم شناسان و دانشمندان علوم کشاورزی به دنبال روش هایی برای بیان ویژگی های بارش و به نحوی مدل بندی آن باشند. خشکسالی یک رویداد اقلیمی است که ویژگی های آن را مدت، استمرار، شدت و وسعت منطقه تحت پوشش تشکیل می دهد.آثار زیانبار خشکسالی، در صورتی که از نظر زمانی و مکانی دارای دوام و وسعت قابل ملاحظه ای باشد، کمتر از خسارات ناشی از سیل و طغیان رودخانه ها نیست. منتها اثرات منفی سیل به سرعت و به صورت سانحه ای آشکار و گذرا نمایان می گردد، در حالیکه اثر خشکسالی تا حدودی تدریجی بوده امّا تا مدت نسبتاً زیادی پایدار است. بدیهی است که بی نظمی ها و نوسان ها در روند عناصر آب و هوایی مانند دما، بارندگی و شدت تبخیر، عامل عمده بروز خشکسالی است. در این تحقیق سعی می شود به بررسی خصوصیات و ویژگی های خشکسالی هواشناسی در مقیاس فصلی برای استان آذربایجان شرقی طی دوره آماری 26 ساله(1385-1360) به کمک شاخص spi پرداخته و ضمناً با مطالعه وضعیت کشت گندم دیم و تغییرات عملکرد محصول، به خصوص،در پی بروز خشکسالی های هواشناسی، ارزیابی و بررسی تاثیر خشکسالی بر بخش کشاورزی منطقه صورت خواهد گرفت. دراین راستا با استفاده از روش های آماری وگرافیکی و پهنه بندی مناطق خسارت دیده به کمک سامانه اطلاعات جغرافیاییgis، وضعیت بخش کشاورزی در پی بروز خشکسالی های هواشناسی به تصویر کشیده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهند که، باتوجه به خشکسالی های به وقوع پیوسته در دهه های اخیر، فراوانی وقوع آن ها در ماه های مختلف طی فصل رشد گندم دیم یکسان نبوده و از شدت و ضعف های متفاوتی برخوردارند. همچنین تداوم خشکسالی ها، قبل و یا حین فصل رشد گیاه گندم به شدت بر عملکرد محصول تاثیر گذار بوده و به دلیل شرایط اقلیمی و توپوگرافیکی منطقه، مناطق مختلف محدوده مطالعاتی، تحت تاثیر خشکسالی با شدت های متفاوت قرار گرفته اند.

بررسی تأثیر عناصر اقلیمی و آلاینده ها بر افزایش بیماران قلب و عروق (مطالعه موردی: بیمارستان شهید مدنی تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  سعادت صبرجو   هاشم رستم زاده

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر عناصر اقلیمی و آلاینده¬ها بر افزایش تعداد مراجعان بیماری قلبی- عروقی شهر تبریز با استفاده از نرم¬افزارهای spss و matlab و به روش¬های آماری توصیفی و استنباطی همبستگی پیرسون، مدل¬های رگرسیونی و محاسبه¬ی تأخیر زمانی پرداخته است. جمعیت مورد بررسی تعداد مراجعان بیماری قلبی- عروقی بیمارستان شهید مدنی تبریز طی دوره¬ی آماری 6 ماهه¬ی دوم (دوره¬ی سرد) سال¬های 1392 و 1390 بوده است. آمار مربوط به آلاینده¬ها و عناصر اقلیمی نیز به ترتیب با مراجعه به اداره¬ی کل حفاظت محیط زیست و اداره¬ی کل هواشناسی استان آذربایجان شرقی تهیه گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در روش همبستگی پیرسون بین عنصر اقلیمی دما (حداقل) و تعداد مراجعان بیماری قلبی- عروقی همبستگی منفی و معنی¬داری در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. همچنین ذرات معلق pm2.5 با مراجعان بیماری قلبی- عروقی همبستگی مثبت و معنی¬داری در سطح اطمینان بالای 95 درصد (99 درصد) نشان داد. اما عنصر اقلیمی متوسط رطوبت نسبی و ذرات معلق pm10 ارتباط آماری معنی¬داری را با مراجعان این بیماری نشان ندادند. در مدل رگرسیون گام به گام نیز دما و رطوبت نسبی به دلیل تأثیرگذاری کمتر از مدل حذف شده و ذرات معلق pm2.5 با تأثیر گذاری (0/317) در مدل باقی ماند. همچنین نتایج محاسبه¬ی تأخیر زمانی برای ذرات pm2.5 نشان داد که این ذرات با تأخیر 1 تا 6 روزه همبستگی مثبت و معنی¬داری با تعداد مراجعان بیماری¬های قلبی- عروقی در سطح اطمینان 95 درصد دارد. اما بالاترین این همبستگی در روز اول مشاهده شد.

آشکار سازی نوسانات اقلیمی با تاکید بر پارامترهای دمای حداقل و روزهای یخبندان مطالعه موردی: شهرستان خرم آباد
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  کبرا بهاروندی   هاشم رستم زاده

پژوهش های انجام شده در جهان به طور عمده نشانگر افزایش تدریجی میانگین دما است. امروزه روند دماهای فرین از مهم ترین پارامترهای ا قلیمی است که برای اثبات تغییر اقلیم در یک منطقه مورد ارزیابی قرار می گیرد. تحلیل روند سری-های زمانی شاخص های حدی دما سبب شناخت بهترمان در خصوص رفتار گذشته و حال تغییرات اقلیمی می شود. در این پژوهش به منظور شناسایی نوسانات اقلیمی پارامترهای دمای حداقل و روزهای یخبندان از مشاهدات ایستگاه سینوپتیک خرم آباد در دوره آماری 2013 – 1984 استفاده شد. هدف از این مطالعه در ابتدا آشکارسازی روند دمای حداقل به صورت ماهانه بود. از طرف دیگر برای تحلیل روند، سری های زمانی فصلی انتخاب گردید. روش های به کار رفته در این پژوهش برای تحلیل روند دمای حداقل استفاده از آزمون همگنی نرمال استاندارد مطلق بود. برای ترسیم نمودارهای تحلیل روند از آزمون آماری من – کندال در دو سطح 95 و 99 درصد استفاده شد. برای پیش بینی روند دما در سال های آینده از دو روش آزمون هموار ساز هالت – وینترز و arima استفاده شد. نتایج به دست آمده از روش های آماری استفاده شده در این پژوهش نشان داد که سری های دما فاقد ناهمگنی معنی دار بودند و فراداده ایستگاه همگنی این سری ها را تایید نمود. بیشترین و کم ترین معنی داری روند دمای حداقل به ترتیب در فصل بهار و پاییز رخ داده است. آماره t من – کندال برای دوره زمانی مورد مطالعه افزایش معنی دار دمای حداقل را بیشتر ماه ها نشان داد. نتایج حاصل از پیش بینی دما با دو روش هالت – وینترز و arima نشان می دهد که دمای حداقل در سال های آینده افزایش خواهد یافت ولی روند دما در فصل پاییز دارای معنی داری کمتری نسبت به دیگر فصول می باشد. بر همین اساس نتایج مطالعه روند شدت یخبندان در فصل زمستان در طول دوره آماری مورد مطالعه نشان داد که از شدت یخبندان کاسته شده است.

بررسی اثرات تغییر اقلیم بر جریانهای حداقل حوضه کرخه با استفاده از مدل های منطقه ای- دینامیکی اقلیم
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  سیما رحیمی بندرآبادی   بهروز ساری صراف

افزایش گازهای گلخانه‎ای تغییراتی را در تعادل آب و هوای کره زمین به‏وجود آورده ‎است که تغییر آب و هوا نامیده می‎شود. افزایش گازهای گلخانه‎ای، می‎تواند علاوه بر تاثیر بر روی پارامترهای آب و هوایی، سیستم‎های متاثر از این متغیرها، نظیر منابع آب، کشاورزی، محیط‏زیست، بهداشت و اقتصاد را نیز دگرگون سازد. برای بررسی اثرات تغییر آب و هوا بر سیستم‎های مختلف در آینده، ابتدا باید متغیرهای آب و هوایی تحت تغییرات گازهای گلخانه‎ای (سناریوهای آب و هوایی) شبیه‎سازی شوند. روش‎های مختلفی برای این کار وجود دارد که معتبرترین آنها استفاده از مدل‎های آب و هوایی است. مدل‎های آب و هوایی سیاره ای (aogcm)، قادر به شبیه‎سازی در سطوح بزرگ چند صدکیلومتری هستند و نمی‎توانند فرایندهای منطقه‎ای و کوچک مقیاس آب و هوا را شبیه‎سازی نمایند؛ از این‏رو، ضروری‏است تا این تغییرات به‎طوردقیق تر و در مقیاس‎های کوچک‏تر بررسی شوند. برای رسیدن به این مهم، از روش‎های ریزمقیاس‎نمایی استفاده می‎شود که یکی از مهم‏ترین آنها روش‎های دینامیکی است، که مبتنی بر بالابردن قدرت تفکیک و تجزیه هرچه بیشتر مدل‏های آب و هوایی سیاره‎ای هستند. این روش، همچنین برای کشورهایی مثل ایران، که داده‎های مشاهده‎ای و ایستگاهی کافی و بلند‏مدت (مورد نیاز روش‎های ساده‎تر مثل ریزمقیاس‎نمایی آماری) ندارد می‎تواند مناسب باشد. در این مطالعه، به بررسی اثرات تغییر آب و هوا بر جریان حداقل حوضه کرخه، به‏عنوان یکی از مهم‏ترین حوضه‎های کشور از لحاظ آورد آبی و کشاورزی، پرداخته شد. برای‏این‏منظور، از مدل ریزمقیاس‏نمایی‎ دینامیکی precis، برای برآورد بارش و دما در دوره 2070 تا 2100 و تحت دو سناریوی a2 و b2 استفاده شده‎. برای برآورد دبی نیز، از مدل هیدرولوژیکی swat، استفاده شد که یک مدل جامع و پیوسته در مقیاس حوضه‎ای است. بدین‏صورت که پس از واسنجی و اعتبارسنجی مدل، مقادیر بارش و دمای خروجی مدل precis، تحت سناریوهای مختلف به مدل وارد و مقدار دبی روزانه برای زیرحوضه‎ها برآورد شد. نتایج نشان داد که مقدار بارندگی و دبی طی دوره پایه، دارای روند منفی، و دما دارای روند مثبت است. نتایج ارزیابی مدل precis نشان داد که به‎طورکلی، این مدل می‎تواند برآورد مناسبی از بارش و دما در منطقه داشته باشد، هرچند که درباره بارش‏های پاییزه و بهاره، به‏دلیل ماهیت محلی این بارش‏ها، مدل، چندان توانمند نبوده ‎است. بررسی تغییرات آب و هوایی در حوضه کرخه نشان داد که تحت سناریوی a2، مقدار بارش حدود 11 درصد و میانگین دمای حداقل و حداکثر، حدود 5 درجه افزایش خواهند داشت. برای سناریوی b2، مقدار بارش حدود 7 درصد و مقدار میانگین دمای حداقل و حداکثر، حدود 3 درجه افزایش خواهند داشت؛ این در حالی است که تحت هر دو سناریو، بارش فصل پاییز برخلاف دوره پایه، بیشتر از بارش فصل زمستان خواهد بود. بررسی شاخص‎های جریان حداقل، طی دوره آتی، نشان داد که تحت سناریوی a2 جریان حداقل حدود 70 درصد افزایش خواهد داشت، این در حالی است که تحت سناریوی b2، شاخص ها نشان از کاهش 50 درصدی جریان حداقل در افق 2080 دارند. می‎توان نتیجه گرفت که تحت سناریو‎های مختلف، اثرات تغییر اقلیم بر جریان حداقل متفاوت است. بنابراین برای طرح‎های مدیریتی باید عدم قطعیت سناریو‎ها، و همچنین وضعیت اقتصادی و اجتماعی منطقه در آینده مدنظر قرارگیرد.

پیاده سازی نقشه های تعاملی با استفاده از ساختار اشتراک گذاری داده ها در gis مطالعه موردی: مقایسه ایران با کشورهای توسعه یافته
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  بهداد فولادپنجه   خلیل ولی‏زاده کامران

در شروع هزاره سوم، فناوری مشارکتی، به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان مطرح شده و دستاوردهای ناشی از آن نیز به گونه ای با زندگی مردم عجین گردیده است که روی گردانی و بی توجهی به آن بخصوص از سوی مدیران ، اختلالی عظیم را در جامعه به وجود می آورد. با این دیدگاه، پژوهش جاری با هدف ارزیابی یکپارچه سازی، امکان مدیریت و دسترسی متمرکز به داده های مکانی و توصیفی، اسناد و فرآیندها صورت گرفت. برای این منظور سه معیار تعامل، تجسم و قابلیت استفاده، تعیین و توسط نردبان مشارکتی اسمیت و آزمون کروسکال والیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد با توجه به سیستم نامتمرکز برنامه ریزی و اجرای قوانین آزادی اطلاعات در آمریکا، وب های مشارکتی آمریکا در معیارهای تحقیق رتبه نخست را آورده و اروپا و ایران در رده های بعد قرار می گیرند. هر چند نزدیکی هایی در بعضی معیارها دیده می شود ولی این بیشتر بدلیل اهداف متفاوت بین وب های مشارکتی سه منطقه مورد مطالعه می باشد. در آمریکا و اروپا در زمینه gis مشارکتی و تهیه وب های مربوطه تفاوت معنادار چندانی با یکدیگر ندارند و مدت کمی است که بسوی توسعه آن رفته اند ولی در ایران این امر در نقطه عدم آگاهی و در حالت تعلیق قرار دارد. همچنین در پایان محقق نمونه ای از وب مشارکتی تحت پلتفرم مشترک arcgis و sharepoint ایجاد کرده که ارائه می گردد.

کاربرد مدلهای fsaw در تحلیل میزان آسیب پذیری فیزیکی کالبدی شهری در برابر مخاطره زلزله مطالعه موردی: شهر سمنان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  یوسف حمزه ای   بهروز ساری صراف

بلایای طبیعی در طول تاریخ جزء ناگریز زندگی انسان می باشد و زلزله از مخرب ترین این بلایای طبیعی به شمار می رود در این مطالعه شهر سمنان به عنوان یک شهر زلزله خیز مد نظر تحقیق قرار گرفته است تا مخاطرات موثر بر نواحی بافت فرسوده شهر در هنگام وقوع زلزله شناسایی شوند. نوع تحقیق در این پژوهش، «توصیفی-تحلیلی» می باشد با به کار بستن تحلیل فازیfsaw و استفاده از gis مهمترین شاخص، گسل شناسایی شده و باقی شاخصها در اولویتهای بعدی قرار گرفتند. نتایج نشان داد حاصل تلفیق شاخص های هشت گانه تحقیق در نرم افزار arcgis، متناسب با وزنهای محاسبه شده توسط روشfsaw، میزان بالای آسیب پذیری ناحیه یک شهر می باشد که در جنوب شهر سمنان قرار گرفته و دارای بافتی متراکم، تخریبی و تاریخی با مصالح و کیفیت پایین و قدمت بالا می باشد.

کاربرد gis در توان سنجی یکپارچه سازی اراضی کشاورزی باهدف مدیریت بحران آب با استفاده از منطق فازی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  رضا عباسی   بهروز ساری صراف

با در نظر گرفتن خشکسالی های اخیر اهمیت اب به عنوان یک نهاد حیاتی بیش از پیش مشخص می شود و در صورتیکه بر اساس توسعه پایدار برای منابع اب برنامه ریزی نکنیم در آینده کشور با معضلات غیرقابل حلی مواجه خواهد شد. حجم عظیمی از منابع ابی در بخش کشاورزی مصرف می شود. پراکندگی قطعات اراضی کشاورزی سنتی ایران در نظام ارباب و رعیتی و قبل از اصلاحات ارضی به علت عوامل طبیعی، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی بوجود امد. این پراکندگی ، استفاده از دستاوردهای علمی و فنی و تکنولوژی را مشکل و گاهی غیر ممکن ساخته و منجر به بهره برداری پراکنده و بیش از حد از منابع آبی شده است از این رو، متخصصین برای رفع مشکلات و اراضی ناشی از پراکندگی اراضی، راحل منطقی و قابل اجرای فرایند یکپارچه سازی اراضی کشاورزی را که یک استراتژی بنیادی در ارتباط با اندازه زمین است توصیه می کنند. هدف از انجام این پژوهش شامل دوبخش می باشد: 1- اولویت بندی مناطق مختلف شهرستان جلفا بمنظور یکپارچه سازی اراضی کشاورزی 2- شناسایی مهمترین معیار و زیر معیارهای موثر در یکپارچه سازی اراضی با هدف استفاده بهینه از منابع آبی بمنظور دستیابی به این اهداف از روش منطق فازی استفاده شده است.همچنین 18 زیر معیار در قالب 4 معیار عوامل اقلیمی ، عوامل فیزیکی و طبیعی، عوامل ساختاری و عوامل اجتماعی، اقتصادی، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی ها نشان داد که اولا محده های پیرامون شهر هادیشهر به همراه دهستان شجاع دارای بالاترین پتانسیل برای یکپارچه سازی اراضی کشاورزی می باشد. در ثانی عوامل اجتماعی و اقتصادی مهمترین عوامل موثر در یکپارچه سازی اراضی کشاورزی می باشد.

ارزیابی تطبیقی بارشهای طولانی مدت در نواحی کوهستانی سهند و سبلان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1383
  خدیجه جوان   بهروز ساری صراف

چکیده ندارد.

بررسی اثرات عناصر اقلیمی بر تصادفات جاده ای (مطالعه موردی: محور ساری-رامسر)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1387
  عثمان مجیدی داشلی برون   بهروز ساری صراف

چکیده ندارد.

اثرات عوامل اقلیمی و فعالیت های انسانی در افزایش سیل خیزی حوضه ی آبریز چم سقز
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان 1387
  محمد دارایی   حسین نگارش

چکیده ندارد.

تحلیل خصوصیات آب و هوایی ایستگاههای سنندج و میاندوآب و کاربرد آریما در پیش بینی خشکسالی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز 1381
  جاوید جامعی   بهروز ساری صراف

بررسی و پیش بینی بارش به منظور تعیین خشکسالی و همچنین بررسی و پیش بینی تغییرات زمانی دما و تبخیر و تعرق پتانسیل ایستگاههای سنندج و میاندوآب هدف اصلی تحقیق حاضر می باشد.

تحلیل زمانی و مکانی بارش های ماهانه استان اردبیل
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز 1381
  بهنام مجیدپور   علی اکبر رسولی

جهت بررسی تغییرات زمانی و مکانی بارشهای ماهانه ایستگاههای استان اردبیل ، داده های بارش 15 ایستگاه سینوپتیک ، کلیماتولوژی و بارانسنجی استان طی دوره آماری 30 ساله از سال 1969 تا 1998 مورد استفاده قرار گرفت. بررسی های مدلهای نموداری اولیه نشان داد که بارش های ماهانه، فصلی و سالانه در تمامی ایستگاهها، نوسانات و تغییرات زمانی و مکانی قابل توجهی دارند.بررسی مولفه روند جهت کلی صعود و نزول مقادیر بارش فصلی و سالانه در ایستگاههای استان را نشان می دهد . دراین بررسی به جز بارش فصل بهار ایستگاه مشکین بارش بقیه ایستگاهها روند نزولی دارند. روند بارش سالانه ایستگاه ها نیز نشان میدهد که به جز ایستگاه مشکین شهر بقیه ایستگاهها روند نزولی دارند. بررسی مولفه چرخه ای نشان می دهد که دامنه و شکل تغییرات بارش ، در بارش فصلی بعضی ایستگاهها مانند بارش فصل تابستان ایستگاههای سرعین و پارس آباد شبیه یکدیگرند. همچنین مولفه چرخهای فصل تابستان در کلیه ایستگاهها از درصد تغییرپذیری بیشتری برخوردار است.مولفه نامنظم نیز با درصد های تغییر پذیری مختلفی در بارش فصلی و سالانه کلیه ایستگاهها دیده می شود. بررسی مدلهای نموداری مولفه فصلی نشان می دهد که درعین حال که هر ایستگاهی برای بارش فصلی خود الگوی مخصوصی دارد، با وجود این ، بارش فصلی در تمامی ایستگاهها الگوی یکسانی ندارد. تحلیل مکانی بارش ها نشان داد که در فصل زمستان مقدار بارش با افزایش ارتفاع ایستگاهها زیادتر می شود. همچنین می توان ایستگاههای منطقه را با درنظر گرفتن عامل ارتفاع و مقادیر بارش به پنج ناحیه تقسیم بندی کرد.

خشکسالی و بررسی عوامل آب و هوایی آن در حوضه دریاچه ارومیه جهت تحلیل زمانی-مکانی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز 1381
  نادر عبادی   بهروز ساری صراف

خشکسالی ویژگی طبیعی و بازگشت پذیر اقلیم می باشد و تقریبا در تمامی رژیمهای آب و هوایی رخ می دهد. حوضه دریاچه اورمیه با قرار گرفتن در منطقه جنب حاره و دارا بودن آب و هوای نیمه خشک بطور فراوان خشکسالی را تجربه می کند، بطوریکه سالهای خشکی و خشکسالی بیشتراز اوقات پرباران می باشد، و با توجه به اینکه برخی کشت ها در منطقه بصورت دیم است، کاهش ناگهانی بارش صدمات زیادی بر جای می گذارد.