خوزستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود از گذشته در تاریخ ایران دارای اهمیت بوده ورویدادهای تاریخی مهمی در آن اتفاق افتاده است.این منطقه در قرن چهارم در دوران آل بویه مورد توجه قرار گرفت. موقعیت جغرافیایی و ارتباطی خوزستان میان بغدادمرکز خلافت عباسی ومناطق مرکزی و جنوبی ایران سبب شدتا این ایالت به عنوان یکی از نواحی مهم در ایران وبه لحاظ موقعیت آن که حلقه واسط بین مناطق حکمرانی آنها قرار دارد موردتوجه ویژه قرار گیردو تسلط برآن مورد توجه سلسله های مختلف از جمله آل بویه باشد.این منطقه در دوران اول حکومت خاندان آل بویه(از اوایل تا زمان عضدالدوله )از امنیت زیادی برخوردار بود و به خاطر توجه آنان به عمران و آبادانی ، رونق یافته است..در دوران دوم بویهی (جانشینان عضدالدوله)به خاطر جنگهای آنان بر سر تسلط بر این منطقه،دچار بحران و آشوب شد و علاوه بر این جنگها،حوادث طبیعی موجب خسارتها و مصیبت های جبران ناپذیری بر مردم این ناحیه شد.در این رساله اوضاع سیاسی و اجتماعی خوزستان در دور? آل بویه مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد .

رساله حاضر که در رشته تاریخ ایران دوره اسلامی تهیه شده از نظر محدوده تاریخی، از سقوط ساسانیان تا روی کار آمدن عباسیان ( 132 هـ ق ) را دربر می گیرد و به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی خوزستان دراین محدوده زمانی می پردازد. خوزستان به دلیل موقعیت جغرافیایی یکی از مهمترین مناطق قلمرو دولت ساسانی بود. این منطقه از یک طرف با استان فارس سرزمین اصلی و زادگاه ساسانیان و از طرف دیگر با سرزمین بین النهرین (عراق) که مرکز حکومت آنها (تیسفون) هم مرز بود. علاوه براین مزیت سیاسی، این سرزمین از لحاظ اقتصادی به دلیل داشتن رودهای پر برکت و نزدیک بودن به خلیج فارس، دارای زندگی اجتماعی پرخیری بوده است. پس طبیعی می باشد که فرمانروایی چنین منطقه ای برای دولت ساسانی چه اندازه اهمیت داشته است. در اواخر حکومت ساسانی و با ضعف این دولت، اعراب جزیره العرب به دلیل مسائل اقتصادی به مرزهای غربی ایران روی آوردند و با از بین رفتن دولت دست نشانده حیره توسط خسرو پرویز، دیگر حائلی میان این اعراب و مرزهای ایران وجود نداشت. با ظهور اسلام و شروع فتوحات اسلامی، از زمان ابوبکر، زمینه حمله به مرزهای غربی ایران آغاز شد و در زمان عمر خلیفه دوم ادامه پیدا کرد و در اینجا بود که خوزستان به عنوان منطقه ای که مهمترین جنگ های دوران اسلامی در آنجا وجود آمد و بعد از فتح از سرزمین های تسهیل کننده نفوذ به ایران بوده است، از اهمیت خاصی برخوردار می شود. با روی کارآمدن امویان، خوزستان نقش تازه ای به خود می گیرد و به پایگاه مهم فعالیت گروه ناراضی از اینِ حکومت و همچنین فعالیت خوارج تبدیل می شود که در متن رساله به بررسی این موارد پرداخته خواهد شد.

چکیده ایل سنجابی از ایلات مهم غرب کشور است که در سال 1293 ه ق از ایل بزرگ زنگنه مجزا و تشکیل واحد ایلی جدیدی بنام ایل سنجابی را داده که محدوده زیستگاه ییلاقی این ایل در غرب محدود است به شهرستان کرمانشاه و از شمال به شهرستان روانسر و بخش میان دربند،از جنوب و شرق به ایل کلهر، و از غرب به شهرستانهای جوانرود و دالاهو .و مناطق قشلاقی آن ، مراتع وسیعی است که در دو طرف مرز ایران و عراق گسترده شده است ،به طوری که از شمال به دشت ذهاب ،از جنوب به مندلی ،از غرب به شهر خانقین و نهر دیاله و از شرق به مراتع ایل کلهر متصل است . سنجابیها طی سالهای 1293تا1345 هجری قمری در تحولات مهم غرب کشور نظیر حوادث و جریانات قبل و بعد از انقلاب مشروطیت در منطقه غرب و جنگ جهانی اول نقش مهمی را بازی کردند .سنجابیها بعد از ظهور به عنوان واحد ایلی در غرب کشوردر بیشتر مواقع با حکام و والیان غرب کشور روابط نزدیکی داشتند هرچند این روابط گاهی دارای فراز و فرودهایی بوده است اما سنجابیها همیشه در کنار حکام کرمانشاه در تامین امنیت راه تجارتی – زیارتی کرمانشاه قصرشیرین و پاسداری از سرحدات غربی کشور و سرکوب اشرار دوطرف مرز نقش مهمی ایفا می کردند. بعد از پیروزی انقلاب مشروطیت ودر جریان فتنه سالار ا لدوله در غرب که همه ایلات و عشایر به او پیوسته بودند ، سنجابی ها به رغم همراهی اولیه با سالار الدوله و شرکت فعال در جنگهای نوبران و باغشاه و شورجه بعد از عزم قاطع دولت مشروطه جهت سرکوبی سالار الدوله با هوشیاری و شم سیاسی بالا در حساسترین لحظه دست از حمایت او کشیدند و به فرمانفرما پیوستند و باعث شکست سالارالدوله گردیدند.هنوز اندک مدتی از غائله سالارالدوله نگذشته بود که در سال1914 م جنگ جهانی اول به وقوع پیوست و به رغم اعلام بی طرفی دولت ایران، کشور عرصه کشاکش وتاخت تاز دول متحارب روس و انگلیس از یکطرف و آلمان و عثمانی از طرف دیگر گردید . دولت عثمانی به دنبال مطامع خود در ربیع الاول سال 1333 با برنامه قبلی و به منظور تصرف نقاط غربی ایران که همواره ادعای مالکیت آنرا داشت و سنجابیها را مانع دستیابی به این خواسته خود می دانست به ایل سنجابی حمله نمود به رغم دفاع سرسختانه اولیه سنجابی ها قوای عثمانی تا کرند پیشروی نمودند. سنجابی ها با کمک ایل گوران سرانجام دراواسط شعبان 1333ه ق توانستند قوای عثمانی را در کرند شکست دهند و با میانجیگری آلمانها و طبق پیمان خسرو آباد آنها را وادار به عقب نشینی به پشت مرزهای بین المللی نمودند. بعد از عقب نشینی عثمانیها،روسها که به دنبال مهاجران و به قصد استخلاص قوای انگلیس در کوت ا لعماره با بیست هزار سرباز وارد کرمانشاه گردیده بودند ، به رغم عقب نشینی و فرار مهاجران،ایل سنجابی دو ماه و نیم قوای مجهز روس را در ماهیدشت زمینگیر کردند و عثمانیها در همین مدت توانستند کلیه قوای انگلیس در کوت العماره را به اسارت در آورند.با ظهور انقلاب 1917 در روسیه و شکست قوای عثمانی از انگلیس وتصرف بغداد،انگلستان فعال مایشاء در منطقه غرب و ایران گردید.انگلیسیها جهت اجرای نقشه های خود در ایران بسیاری از سران ایلات و عشایرغرب را به رغم مخالفت سنجابیها با خود همراه نمودند سرانجام انگلیسیها درتاریخ بیستم رجب 1336 ه ق با حمله به سنجابی ها در دشت حر آنها را شکست دادند.که نتیجه این جنگ منجر به اسارت سردار ناصرو اعزام او به بغداد و پناهنده شدن سایر روسای ایل سنجابی به دولت عثمانی گردید.سران سنجابی بعد از بازگشت از عثمانی وارد تهران شدند و تا سال1301 به علت نفوذ انگلیسیها حق خروج ازتهران را نداشتند، تا اینکه رضا خان سردار مقتدر را مامور دستگیری سردار رشید می نماید که به علت تغییر رویه سران سنجابی همه آنان دستگیر،زندانی و تبعید می گردند و بدین ترتیب دوران حضور موثر سنجابی ها در عرصه ها و رزم های ایلی به پایان رسید. واژه های کلیدی ایل سنجابی ، صمصام الممالک، ، سردار مقتدر ، روسیه ، آلمان ، عثمانی ، انگلیس

چکیده قیام های علویان در ایران، با فعالیت های یحیی بن زید از (125-121هـ.ق)، درخراسان آغاز شد. قیام یحیی موجب گسترش هواداران خاندان پیامبر(ص)در خراسان شد وشهادت اومردم آنجا را سخت متأثر نمود وخشم وغضبشان را علیه امویان برانگیخت وزمینه ی مساعدی را برای دعوت عباسیان در خراسان به وجود آورد. ـ به طوری که بعدهاعبداللّه اشتر، یحیی بن عبداللّه ومحمدبن قاسم که از رجال نامی علویان بودند به قصد تدارک قیام علیه عباسیان به مناطق مختلفی از ایران آمدند، اما با سیاستها وتدابیر حکومت های وقت، در میانه ی راه، غافلگیر شده و ازادامه ی قیام دست کشیدند. ـ سرانجام حسن بن زید علوی، درپی دعوت مردم طبرستان راهی آنجا شد وبا بهره گیری از موقعیت انسانی وجغرافیایی مناطق شمالی ایران، موفق شد در سال250ق سلسله ی علویان طبرستان را بنا نهد وپس از آن علویان تا مدتها برطبرستان ومناطق مجاور آن حکمرانی کردند. شایان ذکر است که این پروژه با روش توصیفی ، تحلیلی به بررسی ماهیت و اهداف قیام های علویان در ایران در قرون دوم و سوم هجری پرداخته و سرانجام حرکت آنها را تشریح نموده است. واژه های کلیدی: اهل بیت(علیهم السلام) ، امویان ، تشیع ، عباسیان ، علویان