شناخت فلسفه احکام اسلامی از موضوعاتی است که هم در امکان و هم در ضرورت آن بحث‏های زیادی وجود دارد. در بیان فلسفه قصاص، شارع مقدس، خطاب خود را متوجه صاحبان فکر و اندیشه می‏کند و می‏فرماید: (ولکم فی القصاص حیاه یا اولی الالباب) و این اشاره به این واقعیت‏است که تنها صاحبان فکر و اندیشه و عقل می‏فهمند که قصاص موجب حیات خواهد بود. در فقه جزایی اسلام سه نوع مجازات که هر کدام دارای ویژگی‏های مخصوص به خود می‏باشد، قابل شناسایی و تعریف است. این تقسیم بندی که از ویژگی‏های حقوق جزایی اسلامی است عناصر ثبات و تغییر را که لازمه یک سیستم حقوقی است در خود جای داده و به گونه‏ای فراگیر قابل انطباق با هر نوع تغییر و تحوّل در زمینه ارزش‏هایی که نیاز به ضمانت اجرای کیفری دارند، می‏باشد. فقه اسلام و به ویژه قوانین و مقرّرات جزایی آن به منظور حفظ و تحکیم مصالح فردی و اجتماعی قانون‏گذاری شده است. این مصالح و مفاسد در یک تقسیم‏بندی منطقی خود به دو گونه تقسیم می‏شوند: یک دسته مصالح و مفاسدی است که جامعه در هر شرایطی که باشد نمی‏تواند از آن‏ها صرف نظر نماید و بی‏توجهی به آن‏ها، ارکان و شالوده یک جامعه سالم را درهم می‏ریزد. این‏گونه مصالح و مفاسد نوعاً مستقیم یا به صورت غیر مستقیم به کُلِّ جامعه برمی‏گردد و معمولاً پایدار و تغییر ناپذیرند. در مقابل، بعضی از مصالح و مفاسد اجتماعی هستند که اگر چه به ارزش‏های فردی یا اجتماعی مربوط می‏شوند، ولی این ارزش‏ها آن‏چنان اساسی و مهم نیستند که نیاز به ضمانت اجرای کیفری ثابت و انعطاف ناپذیر داشته و از ثبات و پایداری همیشگی برخوردار باشند. سیاست کیفری حقوق جزای اسلام، در خصوص حمایت و تحکیم این دو نوع ارزش متفاوت است.