کنش گفتاری عبارت است از این که افراد برای بیان منظور خویش تنها پاره گفتارهایی که حاوی کلمات و ساختارهای دستوری ست تولید نمی کنند، بلکه از رهگذر این پاره گفتارها اعمالی را نیز انجام می دهند، اعمالی را که پاره گفتارها انجام می دهند عموماً کنش گفتاری می نامند. سرل کنشهای گفتاری را به پنج دسته تقسیم نمود: اِعلامی/ تقریری، امری یا اشاره ای، احساسی یا عاطفی، اظهاری یا توصیفی و تعهدی. پژوهش حاضر به شناسایی، طبقه بندی و تحلیل کنش های گفتاری در دفتر اول و دوم مثنوی معنوی مولانا، به ویژه در عمل روایت پرداخته است. با توجه به جنبه های معرفتی مثنوی و نیز جنبه ی ارتباطی آن، این متن مشحون از کنش های گفتاری است که شناسایی و تحلیل آن ها منجر به درک تازه از مثنوی می شود. در این پژوهش، به شیوه جان. آر. سرل انواع کنشهای گفتاری و همچنین مستقیم یا غیرمستقیم بودن آنها استخراج شده است. بررسی این کنشهای گفتاری نشان می دهد که مولوی برای رابطه با مخاطب اغلب از کنش گفتاری امری یا اشاره ای ، توصیف ، تعهدی و بیان احساس مدد گرفته است. بعد از استخراج کنشهای گفتاری آن ها را قاب بندی کرده و نوع قاب ها را مشخص کرده ایم. بررسی این قابها نشان می دهد مولوی با قاب بندی کردن کنشهای گفتاری قصد دارد مخاطب را قانع کند و اغلب قابها به صورت گزاره ای و درون روایتی ذکر شده اند. در پایان کار، معنای کنشهای گفتاری را در چهار رده دسته بندی کرده ایم. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد، مبانی نظری کنشهای گفتاری سرل در مورد کنشهای گفتاری مثنوی صدق می کند.