رساله پیش رو به «بررسی و نقد ادله ضرورت امامت در کلام اسلامی»، می پردازد. اساس رساله بر اثبات اصل ضرورت، فلسفه، مقاصد امامت و بر رد دیدگاه منکران آن مبتنی است. پس از اثبات ضرورت، دلائل شرعی و عقلی وجوب امامت نزد فرق اسلامی در شیعه و غیر شیعه در مورد نقد و بررسی قرار گرفته که هشت دلیل نقلی ازسوی غیرشیعه و حدود بیست دلیل عقلی از جانب شیعه مورد تحقیق و تحلیل قرار گرفته است. در پایان به روند شکل گیری اندیشه عقلی امامت با نگاه به تبیین های عقلانی امامان، علیهم السلام، در روایات و دیدگاه های متکلمان تأثیرگذار اولیه شیعه در مسأله امامت پرداخته شده است که اهم آن ها در چند جمله خلاصه می شود: تا مکلفی بر زمین است، زمین از حجت خدا خالی نمی تواند باشد و این حجت، گاه امامی ظاهر و گاه امامی غایب و پنهان از دیدگان مردم است که به هر تقدیر، اثر وجود خویش را در جهان خواهد بخشید؛ این حجت قطعاً امامی معصوم از گناه و خطا است؛ امامان را تنها خدا برگزیده و مردمان از راه نص، بر امامت ایشان آگاهی می یابند؛ طاعت و پیروی از این امامان، بر همگان واجب الهی است و تخلف از آن سبب گمراهی خواهد بود. نگارنده براین باور است که دلائل شیعی نسبت به غیرشیعی از استحکام و انسجام بهتری برخوردار است. البته این را نیز می پذیرد که برخی از دلایل، اعم از عقلی و نقلی، سست و بی اعتبارند و برخی از ادله مانند «دلیل اجماع» در اثبات اصل ضرورت قابل قبول بوده و برخی چون «جلب منفعت و دفع ضرر از نفس» یا «نصب امام، مقدمه واجب» را می توان با قاعده عقلی لطف یا براهین دیگر مانند آن مقایسه نمود، جدای از آن که برهان لطف، دلیل عقلی نیست بلکه دلیلی عقلایی می باشد. کلیدواژه: امامت، امام، ولی، ولایت، فرق، وجوب شرعی، وجوب عقلی

چکیده امامان شیعه همواره وحدت طلبی و تعامل مذهبی و اجتماعی و همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان را به عنوان یک اصل در رسالت خود دنبال می کردند. این نوشتار در صدد است تا مبانی و راهکار های مهم وحدت اسلامی را از دیدگاه دو پیشوای شیعه، امام باقر و امام صادق 8مورد برسی قرار دهد، بیشتر فعالیت های آن دو امام در عرصه های مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی در راستای تحقق وحدت و همدلی بین مسلمانان و جلوگیری از اختلاف و تفرقه در جامعه قابل ارزیابی است این مجموعه تا حد زیادی توانسته است واقعیت فوق را با بررسی و تبیین سیره قولی و فعلی ایشان استنباط نماید. رساله ی پیش رو دارای سه فصل می باشد، فصل اول شامل کلیات بحث که متشکل از سه مبحث می باشد: گفتار اول درباره؛ مراد از وحدت و واژه های وابسته و همسو گفتار دوم درباره؛ قران و دعوت به وحدت اسلامی و گفتار سوم درباره وحدت و انسجام در سیره نبی گرامی اسلام است. فصل دوم شامل مبانی و محور های وحدت از نگاه امامان صادقین 8که متشکل از چهار مبحث می باشد: گفتار اول پیرامون؛ مرجعیت و محوریت قرآن و سنت پیامبر، گفتار دوم پیرامون؛ تأکید بر اصول و تعالیم مشترک دینی ، گفتار سوم پیرامون؛ اجتهاد پذیری تعالیم دینی و وجود اختلاف در افکارو گفتار چهارم پیرامون؛ مرجعیت علمی و دینی اهل بیت. فصل سوم شامل راهکار های وحدت از نگاه امامان صادقین 8که متشکل از سه مبحث می باشد: گفتار اول ؛ حضور در اجتماعات عبادی و سیاسی، گفتار دوم ؛ توجه به آموزه ها و تعالیم اخلاقی و اجتماعی و گفتار سوم: اصلاح و تغییر نگرش دربرخی میادین علمی و آموزشی .

نگارنده در این رساله ضمن بیان فرق و مذاهب استان، تاریخ ساخت، نام، موقعیت جغرافیایی و جمیعت این استان را نیز تحت عنوان کلیات بررسی کرده است. در فصل دوم ضمن اشاره به شکل گیری تصوف در طول تاریخ به معروف ترین شاخه آن یعنی سلسله نعمت اللهی و انشعابات آن پرداخته سپس دو فرقه فعال این استان یعنی گنابادی و نوربخشی را می شناساند. از آنجا که فرقه بهایی در استان فعال می باشد از این رو فصلی به تاریخ شکل گیری و عقاید آنان اختصاص یافته است. با توجه به اینکه حدود 20 روستا در استان گرایش اهل حقی دارند به باورها جمعیت و اندیشه های آنان نیز پرداخته شده است. بالاخره اینکه فصل پنجم به اهل سنت استان اختصاص دارد که معتقدین به این باور در پنج استان ساکن اند. آنان در فقه، شافعی بوده با شیعیان منطقه رابطه خوبی دارند. این رساله به نحوه تعامل ایشان با شیعیان منطقه و نیز جمعیت و عقاید و باورهای شان در این فصل پرداخته است.

زیدیه به پیروان زیدبن علی اطلاق می گردد، که امامت امام علی (علیه السلام)، امام حسن (علیه السلام)، امام حسین (علیه السلام) و زید بن علی را قبول دارند. این فرقه بعد از سال 122ق در کوفه شکل گرفت، در حال حاضر موطن اصلی این فرقه کشور یمن می باشد و مذهب زیدی به عنوان مذهب رسمی این کشور شناخته می شود. مساله امامت وجه امتیاز و اشتراک زیدیه با دیگر فرقه های شیعی است. زیدیه با قبول مساله نص در زمره شیعیان قرار گرفتند، امّا بعد از واقعه کربلا منکر نص شده، تحلیل خاصی پیرامون نظریه امامت ارائه داده و بر اساس آن فرقه جدیدی را در شیعه معماری نمودند. در سالهای اخیر با بروز بیداری اسلامی مساله شیعیان زیدی یمن در کانون توجه جهانیان قرار گرفته و حوثی ها در مرکز ثقل آن قرار دارند.