این پژوهش، به منظور اندازه گیری ویژگی های ریخت شناختی و ذخایر کربوهیدراتهای محلول و نیتروژن سه گونه کلیدی مرتعی bromus tomentellus، cephalaria kotschyi و ferula haussknechtii در سامان زردوان و دو گونه b. tomentellus و f. haussknechtii در سامان بهارستان واقع در منطقه سارال کردستان انجام شد. به منظور ارزیابی آثار چرای دام، در دو فصل رویشی 1389 و 1390 اقدام به نمونه برداری در چندین مرحله فنولوژیکی شد. برای اندازه گیری این ترکیبها از روشهای شیمیایی و دستگاه طیف سنج مادون قرمز نزدیک استفاده شد. برای تجزیه آماری دادهها از تجزیه مرکب با طرح پایه کاملاً تصادفی نامتعادل استفاده شد. در سیستم شگلداری در گونه f. haussknekhtii دو ویژگی میانگین قطر تاج و ارتفاع این گونه نسبت به شرایط سال و چرای دام تغییر کردند و میانگین قطر یقه نسبت به شرایط چرایی تحت تأثیر قرار گرفت. در سیستم چرای آزاد هر سه ویژگی ریختشناختی مورد مطالعه گونه f. haussknechtii قویاً تحت تأثیر چرای دام قرار گرفتند. به لحاظ ویژگی های ریخت شناختی دو گونه b. tomentellus و c. kotschyi در برابر چرای دام مقاومتر از گونه f. haussknechtii بودند. چرای دام در سیستم شگلداری باعث افزایش غلظت کربوهیدراتهای محلول در اندام ذخیره کننده در گونه f. haussknechtii و همچنین باعث افزایش غلظت n در همه گونه ها شد. در سیستم چرای آزاد غلظت کربوهیدراتهای در گونه b. tomentellus و غلظت ازت در گونه f. haussknechtii کاهش یافت. این مطالعه نشان داد که واکنش گیاه در برابر چرای دام در سالهای بعد از برداشت اندام هوایی به گونه ای است که باعث افزایش اختصاص منابع به اندامهای ذخیره کننده به منظور جبران ذخایر تحلیل رفته در هر دو سیستم چرایی شده است به طوری که زمان استراحت، به خوبی باعث تقویت بنیه گیاه میشود. نتایج حاکی از این است که با وجود هدایت گله توسط چوپان سیستم چرای تناوبی نیازی نیست و به دلیل کوتاه بودن فصل رویشی، سیستم چرای تأخیری نیز تناسبی با شرایط منطقه ندارد. بنابراین، سیستم چرای استراحتی مناسبترین شیوه بهره برداری و مناسبترین شیوه اصلاح مرتع در منطقه سارال است. همچنین زمان ورود دام در شیوه شگلداری زمان مناسبی است.