اگرچه حق آزادی بیان و حق آزادی دین از اولین و اساسی ترین حقوقی هستند که در نظام های حقوقی داخلی و نظام بین المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده اند، اما نمی توان انکار کرد که ممکن است این دو حق در تزاحم با یکدیگر قرار گیرند. به عبارت دیگر، ممکن است اِعمال یکی از این دو حق (به ویژه حق آزادی بیان) منجر به آسیب به حق دیگر (حق آزادی دین) شود. بررسی رویه قضائی نظام های داخلی و بین المللی شاهدی است بر حجم زیاد پرونده های مربوط به نقض حق آزادی دین با سوءاستفاده از حق آزادی بیـان. البته طی قرن بیستم و به دلیل کاهش نقش دین در زندگی افراد و جوامع و نیز به دلیل غیر دینی شدن بسیاری از حکومت ها به ویژه در کشورهای اروپایی و دیگر نظام های سکولار، نقض حق آزادی دین در این دوره، کم تر مورد توجه قرار گرفته است. اما حوادث چند دهه اخیر همچون انتشار کتاب آیات شیطانی، یا تهیه و نمایش فیلم هایی همچون آخرین وسوسه مسیح، و همچنین انتشار مطالبی که موجب وقوع خشونت نسبت به اقلیت های دینی شده است بحث تزاحم حق آزادی بیان و حق آزادی دین را به یکی از موضوعات مهم در نهادهای حقوق بشری و نیز محافل سیاسی تبدیل کرده است. در مجموع می توان گفت سه موضوع سخنان نفرت زا، افترای دین و دینداران و کفرگویی می تواند منجر به تزاحم حق آزادی بیان و حق آزادی دین شود. بر همین اساس، در این نوشتار سعی شده است با بررسی اسناد، نظرات کارشناسی نهادهای نظارتی بین المللی و آرای قضائی نهادهای بین المللی تعریف دقیق و محدودیت های مجاز این دو حق شناسایی و موارد تزاحم بین آن دو تشریح شود و در ضمن معیارهای رفع تزاحم و تعیین اولویت بین این دو حق ارائه شود. البته دقت نظر در این خصوص گویای این حقیقت است که همانند سایر موارد تزاحم بین حقوق نمی توان قاعده ای کلی برای رفع تزاحم بین این دو حق وضع کرد بلکه باید به صورت موردی و با در نظر گرفتن موضوعات مختلفی همچون ارزش سخنان برای منافع عمومی، سیاق سخنان و میزان و نوع آسیب به افراد یا گروه های موضوع سخن، یکی از این دو حق را بر دیگری حاکم کرد.