چکیده سوانح رانندگی به عنوان دومین عامل مرگ و میر در ایران هر ساله تقریباً جان 22 هزار نفر را گرفته و حدود 270 هزار مصدوم بر جای می گذارد. بیش از 16 هزار نفر از این افراد در شبکه های ارتباطی برون شهری کشته می شوند. بررسی ها نشان داده که بیش از 50 درصد تصادفات جاده ای در کشور، در 30 کیلومتری مبادی ورودی شهرها رخ می دهد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی سوانح رانندگی در مبادی ورودی شهرها، در محدوده ی مبادی ورودی شهر زنجان، شامل مقاطع 30 کیلومتری از ابتدای پنج محور اصلی منتهی به شهر زنجان انجام گرفته است. در این پژوهش تعداد 1029 تصادف مربوط به مبادی ورودی شهر زنجان در سال 1390 به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. جهت مشخص شدن مقاطع پرحادثه و نیز نشان دادن امکانات و تأسیسات موجود در محدوده مورد مطالعه، از سامانه اطلاعات جغرافیایی gis استفاده شده است. برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع تراکم تصادفات در محدوده های مورد مطالعه از آزمون تخمین تراکم کرنل و بیضی انحراف معیار استفاده شد. جهت تشکیل پایگاه داده ای از نرم افزار office/excel استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی و پیمایشی است و جهت گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای، عملیات میدانی و انجام مصاحبه با صاحب نظران حمل و نقل و ترافیک بهره گرفته شده است. در این پژوهش، پس از تشکیل پایگاه داده ای مربوط به تصادفات، جداول نقشه ها و نمودارها ترسیم شده و تحلیل ها و ارزیابی ها انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد که، میزان وقوع سوانح رانندگی در مبادی ورودی این شهر بیش از سایر محدودها در این پهنه است و وقوع این سوانح تحت تأثیر عوامل مکانی و شرایط محیطی این محدوده ها می باشد. به گونه ای که با افزایش میزان دسترسی ها و کاربری ها در مبادی ورودی شهر به ویژه ورودی شهر در جاده بیجار و جاده های ترانزیت زنجان- قزوین و زنجان- تبریز، بر میزان وقوع سوانح رانندگی در این مکان ها افزوده می شود. نتیجه تحلیل زمانی نشان داد که بیشترین تصادفات در مبادی ورودی شهر زنجان به ترتیب مربوط به فصل های زمستان، تابستان، پاییز و بهار است و در این میان، دی ماه و شهریور ماه بالاترین آمار تصادفات را داشته است. همچنین در این محدوده به ترتیب بین ساعت 20- 16 و 12- 8 بالاترین میزان تصادفات رخ داده است. با توجه به یافته های پژوهش و نتایج برآمده از آن و به منظور کاهش آمار سوانح رانندگی به ویژه در مبادی ورودی شهر زنجان، به نظر می رسد، با ایجاد راه های دسترسی مناسب و استاندارد در تقاطع ها، مکان یابی مناسب کاربری های مختلف، ساماندهی یا حذف کاربری های زاید در حاشیه راه به ویژه در مورد مبادی ورودی شهر در جاده های ترانزیت و جاده زنجان- بیجار، طراحی ایمن جاده به هنگام برنامه ریزی کاربری اراضی و ارتقاء فرهنگ رانندگی در کشور می توان گام های موثری در جهت پیشگیری و کنترل این گونه حوادث برداشت.

براساس پیش بینی ها تلفات رانندگی تا بیش از 68 درصد در سطح جهان رشد خواهد داشت که این وضعیت برای کشورهای درحال توسعه به مراتب شدیدتر خواهد بود؛ درصورت ادامه روند موجود، در دهه آینده تصادفات رانندگی از نهمین عامل مرگ زود هنگام ناشی از بیماری یا صدمات در جهان به سومین عامل خواهد رسید. از طرفی روزانه 51 نفر در ایران جان خود را در حوادث ترافیکی از دست می دهند. با عنایت به این که بیشترین عامل در حوادث ترافیکی شدید، رعایت نکردن سرعت مجاز می باشد؛ لذا در این پایان نامه محور اصلی بحث برآورد میزان تاثیر دوربین های کنترل سرعت بر کاهش تصادفات و سرعت رانندگان می باشد. برای این کار پارامترهای آمار توصیفی (مرکزی و پراکندگی) جهت تحلیل داده های ثبت شده در مسیر رفت (و برگشت) از زنجان به تبریز (و بالعکس) که توسط دوربین های ثابت کنترل سرعت و ترددشمارها به دست آمده است، گردآوری شد. این پارامتر ها برای داده های ثبت شده در سال های 90، 91 و 1392 می باشد؛ بدین صورت که در فاصله زمانی 28/3/90 لغایت 9/9/90 و 28/3/91 لغایت 9/9/91 مسیر فاقد دوربین های ثابت کنترل سرعت بوده است ولی در فاصله زمانی 28/3/92 لغایت 9/9/92 دوربین های کنترل سرعت در مسیر نصب شدند. در این پایان نامه داده های گردآوری شده به صورت توصیفی واستنباطی با استفاده از آزمون فرضیات تحلیل شدند که در نهایت خلاصه نتایج نشان داد که دوربین های کنترل سرعت تغییر چشمگیری در کاهش سرعت متوسط وسایط نقلیه در کل مسیر داشته اند بطوری¬که درفاصله 200 تا 300 متری از این کاهنده های سرعت بصورت کاملاً واضح کاهش سرعت و در نتیجه کاهش حوادث ترافیکی در نقاط حادثه خیز اتفاق افتاد.در بررسی نتایج تأثیر نصب دوربین کنترل سرعت گرچه تعداد حجم عبوری در مسیر نسبت به سال پیش حدود 50% افزایش پیدا کرده است، ولی تعداد تخلف سرعت غیر مجاز که همیشه با تعداد حجم عبوری کل رابطه مستقیم داشته است؛ تقریباً 30% کاهش پیدا کرده است و ضمناً سرعت متوسط مسیر نیز از 91 به 73 کیلومتر بر ساعت کاهش یافته است. برای پیش بینی آینده نیز از تحلیل سری زمانی استفاده شد که بطور کلی نشانگر کاهش سرعت متوسط در مسیر می باشد اما برای تعداد تخلف سرعت غیر مجاز به دلیل مرتب نبودن داده نمی توان نظر قطعی داد.

بی شک ساختار حمل و نقل و دسترسی راحت با کیفیت بالا برای گردشگران یکی از مهمترین ملزومات ایجاد هر منطقه گردشگری است و فراهم بودن امکانات و تسهیلات حمل و نقل مناسب شرط لازم توسعه گردشگری است که این تسهیلات در منحصر به فرد بودن منطقه اهمیت بسزایی دارد. این پژوهش با هدف تحلیل شبکه زیربنایی و روبنایی حمل و نقل و تأثیر آن در توسعه گردشگری در مسیر زنجان به تهم و خلخال انجام گرفته است. نوع تحقیق کاربردی، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، به منظور جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی (مشاهده، پرسشنامه)، در محدوده مورد مطالعه استفاده شده است. قلمرو مکانی این تحقیق مسیر زنجان به تهم و خلخال، واقع در استان زنجان و اردبیل می‎باشد.جامعه آماری شامل گردشگران عبوری در مسیر مورد مطالعه می¬باشد که به دلیل نبود آمار ثبت شده از تعداد گردشگران، حجم نمونه براساس فرمول کوکران برای جامعه نامعلوم با در نظر گرفتن سطح خطای 05/0 برای تکمیل پرسشنامه معادل 384 محاسبه شد. جهت بررسی امکانات حمل و نقل و توان¬های توسعه گردشگری منطقه از آمار توصیفی(میانگین و توزیع فراوانی) و آمار استنباطی(تحلیل عاملی) و مدل پتانسیل¬سنجی و ahp استفاده شده است. در زمینه سرمایه گذاری تسهیلات حمل و نقل، نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد، عامل زیرساخت اولین عامل در توسعه گردشگری مسیر مورد مطالعه است، مقدار ویژه این عامل برابر با 11.899 است، که به تنهایی می تواند 27.671 درصد واریانس را محاسبه کند و آنرا توضیح دهد و مهمترین عامل جهت توسعه گردشگری به شمار می‎رود و بیشترین همبستگی را با شبکه حمل و نقل دارا می‎باشد. در تحلیل جاذبه های گردشگری براساس ep بیانگر جایگاه مناسب منطقه مورد مطالعه از لحاظ وجود پتانسیل¬های گردشگری با امتیاز 0.62می-باشد، به ترتیب اولویت نتایج بدست آمده از این مدل عبارتند از: چشمه گیرخ بلاغ و میرعدیلو آبگرم گرمخانه با امتیاز 9 در اولویت اول قرار دارند. جهت سرمایه‎گذاری مجتمعهای خدماتی-رفاهی بین راهی، شاخص¬های دسترسی¬، دوری و نزدیکی به جاذبه¬ها، فاصله از مراکز جمعیتی، عوامل خطرزا چون گسل و سیل، دسترسی به تسهیلات و غیره در نظر گرفته شده است¬ و نتیجه نشان داد که محدوده مناسب جهت سرمایه گذاری با نقاط پیشنهادی سازمان حمل و نقل همپوشانی دارد. جهت توسعه گردشگری در مسیر مورد مطالعه، احداث مجتمعهای بین راهی و اقامتگاههای ارزان قیمت، توسعه مبلمان ترافیکی در مسیر، ایجاد و توسعه زیرساختهای حمل و نقل بطور گسترده پیشنهاد می‎گردد.