چکیده مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی در مناطق در حال توسعه به ویژه در زمانی که تقاضا برای آب آشامیدنی سالم با لحاظ رشد سریع این جوامع در حال افزایش بوده، از اهداف ضروری آینده محسوب می شود. گسترش کنترل نشده صنایع، اراضی کشاورزی، سکونت گاه ها و هم چنین مدیریت ناکافی اعمال شده بر منابع آب زیرزمینی، لزوم اتّخاذ شیوه های صحیح مدیریتی را بیش از پیش آشکار می سازد. امروزه براساس قابلیّت تطابق زیاد مدل های پیشرفته شبیه سازی آب زیرزمینی با سامانه هیدروژئولوژی آبخوان و امکان استفاده از این مدل ها برای پیش بینی وضعیت آینده، شرایط مناسبی را به منظور مدیریت و استفاده بهینه از این منابع فراهم آورده است. بر این اساس هدف از تحقیق حاضر ارزیابی دقّت مدل ریاضی modflow جهت ارائه شیوه ای صحیح در مدیریت منابع آب زیرزمینی آبخوان گربایگان به عنوان منطقه ای با اهمیّت استراتژیک از نظر کشاورزی می باشد. در این تحقیق پس از تهیّه لایه های ورودی به مدل در محیط سامانه اطّلاعات جغرافیایی (gis)، شرایط مرزی و شبکه بندی آبخوان تعیین شد، سپس با استفاده از اطّلاعات چاه های پیزومتری و سایر مطالعات اقدام به واسنجی مدل در شرایط پایدار و نا پایدار نموده و برای کسب اطمینان از نتایج شبیه سازی آزمون صحّت سنجی انجام شد. سپس 4 گزینه مدیریتی ادامه روند کنونی برداشت از آبخوان، کاهش برداشت به میزان 10 درصد، افزایش تغذیه مصنوعی به میزان 10 درصد و کاهش برداشت به میزان 10 درصد و افزایش 10 درصدی تغذیه مصنوعی هر کدام به صورت جداگانه در مدل اعمال شده و هیدروگراف معرّف آبخوان و تراز سطح ایستابی در 10، 30 و 50 سال آتی نسبت به سال 1387 (1397، 1417 و 1437) پیش بینی گردید. نتایج حاکی از آن است که با توجّه به توزیع مکانی اراضی کشاورزی و چاه های بهره برداری، گزینه ترکیبی کاهش برداشت به میزان 10 درصد و افزایش 10 درصدی تغذیه مصنوعی، نه تنها افت سطح ایستابی را متوقّف بلکه افزایش تراز سطح ایستابی را نیز موجب می شود. بنابراین گزینه مذکور به عنوان بهترین شیوه مدیریت برای آبخوان مورد مطالعه انتخاب گردید. واژگان کلیدی: مدیریت منابع آب زیرزمینی، مدل سازی، modflow، هیدروگراف معرّف آبخوان، سطح ایستابی

تامین منابع آب در کشور با توجه به تغییرات اقلیمی صورت گرفته از جمله مشکلات مهم برنامه ریزی در سطح مناطق می باشد. این مسئله تحت تاثیر تنش ناشی از خشکسالی قرار گرفته و مدیریت منابع آب را دچار چالش نموده است. از طرفی دیگر با توجه به افزایش روزافزون جمعیت، نیاز به نگاهی جامع نگر در این مقوله می باشد. آب های زیرزمینی از اهمیت بالای برخوردارند که جبران کننده دوره های خشکسالی هستند. دشت سیلاخور از نظر تقسیمات هیدرولوژیکی، شمالی ترین قسمت از حوزه آبخیز کارون بزرگ محسوب می شود که در حد فاصل بین شهرستان های بروجرد و دورود در استان لرستان واقع شده است. کاهش بارندگی و افزایش بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در چندین سال اخیر باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی و تنزل کمی و کیفی این منابع گردیده است. لذا به منظور بررسی تاثیر خشکسالی و ترسالی بر نوسانات آب زیرزمینی و شناخت بهتر آبخوان و در راستای آن مدیریت منابع آب زیرزمینی و بهره برداری بهینه از این منابع با استفاده از اطلاعات قبلی و مطالعات صحرایی، مدل تفهیمی و ریاضی آبخوان تهیه گردید. مدل ریاضی تهیه شده برای یک دوره زمانی 11ساله (سال آبی 86-76) با در نظر گرفتن 22 دوره و 132 گام زمانی اجرا و کالیبره گردید. صحت سنجی اولیه مدل نشان داد که نتایج مدل به دلیل عدم قطعیت داده های ورودی مناسب نمی باشد. به همین جهت راهکارهایی از جمله قطعیت دادن بیشتر به پارامترهای هیدرودینامیکی آبخوان (ضریب ذخیره و هدایت هیدرولیکی)، اصلاح شرایط مرزی و عوامل ایجاد خطا برای مقابله با عدم قطعیت نتایج مدل انجام شد. نتایج نشان داد که از این مدل میتوان به منظور مدیریت منابع آب زیرزمینی و بهره برداری بهینه از آنها در محدوده مورد مطالعه استفاده کرد. ضمنا به منظور بررسی پاسخ مدل به تنشهای هچون خشکسالی متوسط، شدید و همچنین وضعیت نرمال و ترسالی ایجاد شده به مدل وارد شد. بررسی های نشان داد که افزایش برداشت از چاه های بهره برداری باعث ایجاد صدمات جبران ناپذیری به آبخوان شده است. بنابراین به منظور حفظ آبخوان بایستی یکسری محدودیت ها و راهکار های همچون بررسی اثرات توزیع مکانی چاه های پیزومتری بر میزان دقت در مدل سازی های آب زیرزمینی ارزیابی میزان دقت شبیه سازی جریان آب زیرزمینی توسط مدل هایی دیگر،تخمین تغذیه طبیعی در بخش های مختلف آبخوان با استفاده از شیوه های مختلف و ارزیابی دقت آن ها،افزایش تعداد پیزومتر ها با لحاظ توزیع مکانی مناسب آن ها،انجام تعداد بیشتری آزمون پمپاژ در نواحی مختلف آبخوان جهت تخمین صحیح پارامتر های هیدرودینامیکی، سیاست گذاری استراتژیک در پیش بینی خشکسالی،ایجاد سیستم های هشدار دهنده،استفاده از تکنیک های امروزه مبنی برپیش بینی شرایط برای دوره های بعد.

چکیده ندارد.