?جنس اسپرس ((onobrychis miller، با حدود 130 گونه، فقط در اوراسیا پراکنش دارد و مرکز تنوع آن در مناطق معتدل گرم و قاره ای ناحیه ایران و توران است. بخش onobrychisبا حدود 15 گونه در ایران یکی از بخش های مهم این جنس است. مطالعه سیستماتیکی بر روی گونه های مختلف این بخش به منظور تعیین تنوع درون و بین گونه ای با استفاده از مارکرهای فلوریستیک، مورفولوژیک، مولکولی و اکولوژیک صورت گرفت. در این مطالعه ابتدا تنوع درون-گونه ای در هر یک از گونه های بال کوتاه بخش مورد بررسی قرار گرفت. جمع آوری گیاهان از طبیعت به روش d.s.s انجام شد. در این روش پس از تعیین زیستگاه های ویژه، اقدام به جمع آوری داده های فلوریستیک-اکولوژیک از هر زیستگاه ویژه شد. سپس داده های فلوریستیک (ترکیب گونه ای) زیستگاه های وی‍‍ژه، به عنوان مارکر فلوریستیک، با استفاده از نرم افزار anaphyto به روش ?fca آنالیز و زیستگاه ها بر این اساس گروه بندی شدند. تشخیص گروه های فلوریستیک نشان دهنده وجود تنوع در گونه های مورد بررسی است. به منظور تعیین سطح و نوع تنوع از داده های ریخت شناسی و مولکولی استفاده شد. در بررسی های ریخت شناسی 65 ویژگی کمی وکیفی مربوط به اندام های رویشی و زایشی با نرم افزارهای mvsp 3.1 و spss 9.0 مورد آنالیز قرار گرفتند. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی گونه های مورد نظر، از داده های مربوط به توالی نوکلئوتیدی ناحیه its از nrdnaاستفاده شد. داده های مربوط به توالی نوکلئوتیدی جمعیت های هر گونه با نرم افزار mega 5.05 و با دو روش neighbor joining و maximum likelihood مورد آنالیز قرار گرفت. علاوه بر آن چگونگی تأثیر عوامل اکولوژیکی با استفاده از نرم افزار mvsp به روش های pca و cca مورد بررسی قرار گرفت. سپس با توجه به پراکنش محدود گونه های بال بلند بخش، تنوع بین گونه ای در این گونه ها با روش مشابه مورد مطالعه قرار گرفت. داده های حاصل از بررسی تنوع درون و بین گونه ای نشان دهنده انطباق گروه های فلوریستیک، ریخت شناسی، اکولوژیک و تا حدی ژنتیک است. در بسیاری از گونه ها تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای در سطح درون گونه ای در ناحیه its مشاهده نشد. در نهایت کلیه گونه های این بخش از نظر ریخت شناسی و فیلوژنتیکی مورد آنالیز قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصله از مطالعه ژنتیکی این بخش، گونه های بخش onobrychis تک نیا نیستند. به عبارتی گونه های بال بلند و بال کوتاه بخش onobrychis، از نظر ژنتیکی هم مجزا هستند و به نظر می رسد دارای منشا متفاوتی باشند. به طور کلی نتایج حاصله از مطالعه ریخت شناسی و ژنتیکی این بخش، تاییدکننده تقسیم شدن گونه-های بخش onobrychis در ایران به دو زیربخش بال کوتاه ( mm6-2/2) و بال بلند ( mm11-6) می باشد. به عنوان نتیجه گیری از این مطالعه سیستماتیکی جامع، کلید شناسایی، شرح تاکسونومیکی و شرح زیستگاه های گونه های بخش onobrychis ارائه شده است.