گویش «راجی» از گویشهای مرکزی ایران از دسته شمال غربی است که در حال حاضر تعداد زیادی از ساکنین شهرهای کاشان، نطنز، دلیجان و روستاهای مجاور این شهرها بدان سخن می گویند. این گویش مانند بسیاری از گویشهای مرکزی مورد مطالعه زبان شناختی قرار نگرفته است. این در حالی است که جنبه های مختلف آن همچون ساختِ صرفی، ساختِ نحوی و نظامِ آوایی، دارای ویژگی های منحصر به فرد و قابل مطالعه ای است که با زبان فارسی معیار تفاوتهای چشمگیری دارد. این پژوهش تحت عنوان «بررسی فرایندهای اشتقاق و ترکیب در گویش راجی هنجن» به بررسی عمده ترین فرایندهای واژه سازی در این گویش، می پردازد، به این صورت که پس از بیان اهداف، پرسشها و فرضیه های پژوهش در فصل اول، بررسی مطالعات پیشین در حوزه ی گویش شناسی و نیز صرف زبان فارسی معیار در فصل دوم به تعریف برخی مفاهیم بنیادی پیرامون موضوع پژوهش در فصل سوم پرداخته میشود؛ و در فصل چهارم نیز داده های گردآوری شده از این گویش مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت. با توجه به تجزیه و تحلیل داده ها در فصل چهارم، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرایند ترکیب به همراه فرایند اشتقاق، از جمله فعال ترین فرایندهای واژه سازی در این گویش هستند. فرایندهای تکرار و اتباع نیز از دیگر فرایندهای پرکاربرد در واژه سازی گویش راجی هنجن به شمار می روند.

پژوهش حاضر با عنوان بررسی فرایندهای واژه سازی در گونه? گفتاری زبان فارسی، به بررسی و تحلیل صرفی واژه هایی اختصاص دارد که غالبا در گونه? گفتاری زبان فارسی کاربرد دارند. این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است. فصل اول به کلیات پژوهش، بیان مسئله، طرح پرسش ها و فرضیه ها، و ساختار کلی پژوهش اختصاص یافته است. در فصل دوم به پیشینه? تحقیق در حوزه? صرف پرداخته شده است که در آن آراء و نظریه های برخی از زبان شناسان و محققان ایرانی و غیرایرانی در این خصوص معرفی شده اند. در فصل سوم مبانی نظری مربوط به پژوهش در چارچوب آراء بوییج (2007) مطرح شده و مفاهیم اصلی و زیربنایی پژوهش از قبیل صرف، واژگان، واژه سازی، واژه آفرینی (خلق واژه) و زایایی به طور اجمالی بررسی و توصیف شده اند. در فصل چهارم داده های تحقیق شامل 332 واژه، به لحاظ صرفی و نوع فرایند واژه سازی به کار رفته در ساخت آنها بررسی و طبقه بندی شده اند. فصل پنج نیز به نتایج حاصل از این پژوهش اختصاص یافته است که نشان می دهد فرایندهای ترکیب، اشتقاق، اشتقاق- ترکیب، تبدیل، تکرار، کوتاه سازی، آمیزش، ابداع، قیاس و قرض-گیری در ساخت واژه های جدید در گفتار دخیل هستند که از این میان دو فرایند ترکیب و تبدیل از بسامد بالاتری نسبت به سایر موارد برخوردار هستند.

واژه سازی، آفرینش واژه های جدید است. هر زبان در هر زمان به تولید واژه های جدید برای برطرف کردن نیاز ارتباطی و بیان مفاهیم تازه نیازمند است. واژه سازی به روش های مختلفی صورت می گیرد. در این رابطه رویکردهای متفاوتی وجود دارد. یکی از رویکردهای رایج، دیدگاه صرف واژگانی قوی است که در آن واژه سازی کاملا? به واژگان و حوزه صرف سپرده شده و امکان تولید واژه را در حوزه نحو مردود می داند. آن چه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، امکان ساخت و ایجاد واحدهای واژگانی شده پس از بخش نحو یا به عبارتی واژه-سازی پسانحوی در زبان فارسی است. در بررسی زبان فارسی معیار معاصر ایرانی، مشخص شد که علاوه بر شیوه-های واژه سازی صرفی، شیوه های دیگر غیرصرفی و پسانحوی نیز در تولید واژه نقش دارند که از آن جمله می توان به تغییر تکیه (در واژه هایی مانند نچسب، نسوز و نترس) و تبدیل (تغییر مقوله واژه بدون تغییر در شکل ظاهری آن) اشاره کرد. نوع دیگری از واحدهای واژگانی-شده را نیز می توان یافت که درون داد آن ساختاری جمله-ای دارد، اما نقش یک واژه را ایفا می کند و در حالی -که به ظاهر شبیه ساخت های نحوی است اما ویژگی های واژگانی دارد. به همین ترتیب مشخص شد در بسیاری از موارد، واحدهای واژگانی متشکل از گروه های نحوی اند. در این پژوهش به طبقه بندی و بررسی چگونگی تولید و ساختار این نوع واژه ها که از گفتار و مکالمه های روزمره مردم تهران، وبلاگ ها، مصاحبه های تلویزیونی، رسانه های گروهی و نیز نوشتار ویرایش نشده مانند خاطرات و بروزنگاشت ها به دست آمده، پرداخته شده است. از جمله این انواع می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1) واحدهای واژگانی پسانحوی با درون داد گروه حرف اضافه-ای، مانند ازکارافتاده، ازخودبی خود و درراه مانده؛ 2) واحدهای واژگانی پسانحوی با درون داد گروه اسمی (ترکیب اضافی)، مانند شال گردن و دستمال سفره؛ 3) واحدهای واژگانی پسانحوی عطفی با درون داد گروه اسمی، مانند بی دروپیکر، بی دست وپا؛ و غیره اشاره کرد (که طبقه بندی کامل و شرح آن در فصل چهارم ارائه شده است). از این گذشته، از آن جا که همواره در صرفی یا نحوی بودن فعل های انضمامی بحث و اختلاف نظر وجود دارد، گزاره مرکب و فعل انضمامی نیز با نگاهی پیوستاری مورد مطالعه قرار گرفته و نشان داده می شود که فعل انضمامی نیز ساختی پسانحوی دارد.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ساختار صرفی گویش دری زرتشتی - لهجه خرمشاهی است ، این پژوهش شامل 5 فصل می باشد . فصل اوّل به کلیّات پژوهش اختصاص دارد ، در فصل دوم پیشینه پژوهش در دو بخش ارائه شده است ؛ در بخش نخست به پژوهش های مربوط به گویش دری زرتشتی در داخل و خارج از کشور پرداخته شده است و بخش دوم مربوط به پایان نامه هایی است که گویش های خویشاوند و نزدیک با گویش زرتشتیان را مورد مطالعه قرار داده اند . در فصل سوم ابتدا ضمن ارائه دیدگاه های مختلف در مورد مبحث های بحث برانگیز « زبان » ،«گونه » ، « گویش » ، « لهجه » و نقد و بررسی آن ها وضعیت گونه زبانی دری زرتشتی تشریح شده است؛ سپس مفاهیم بنیادی مورد نظر پژوهش مطرح گردیده اند . در فصل چهارم ساختار صرفی گویش دری زرتشتی - لهجه خرمشاهی مورد مطالعه قرار گرفته است . در این فصل ابتدا مقوله های دستوری سپس وندهای تصریفی و اشتقاقی و واژه بست در این گویش بررسی و ارائه شده اند . به فرآیندهای ترکیب و تکرار نیز در مبحث مربوط به ساختمان اسم ، صفت ، قید ، نقش نما و فعل پرداخته شده است . در فصل پنجم پس از بررسی پرسش ها و فرضیه های پژوهش ، دستاوردهای پژوهش و پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی عنوان شده اند.

زبان به عنوان ابزار برقراری ارتباط امکانات مختلفی را در اختیار سخنگویان قرار می دهد: از عبارات کاملاً بدیع و خلاق گرفته تا عبارات کاملاً از پیش ساخته شده و آماده. نسبت بسیار قابل توجهی از زبان روزمره ی سخنگویان را فرمول واره ها تشکیل می دهند. زبان فرمول واره ای توالی ای پیوسته و یا گسسته از واژه ها و یا دیگر عناصر زبانی که آماده و از پیش ساخته شده هستند: یعنی به طور یک جا در حافظه ذخیره هستند و در هنگام استفاده به جای این که توسط دستور زبان تولید و تحلیل شوند به صورت یک واحد کل از حافظه بیرون کشیده می شوند.صورت فرمول واره ها قابل پیش بینی است و برخی معنای اصطلاحی دارند و به نظر می رسد که به طور ثابت و یا توده های نیمه ثابت در ذهن ذخیره گشته اند. آنها معمولا عباراتی در حد یک جمله و یا کوچکتر می باشند که بطور یکجا فرا گرفته می شوند، به طور یک جا به کار می روند و به طور یک جا پردازش می شوند فرمول واره ها حتی اگر دارای سطح زبانی کوچکتر از جمله نیز باشند باز هم همانند جمله یک اندیشه و پیام کامل را انتقال می دهند به همین دلیل برخی دستورهای سنتی این قبیل فرمول واره ها را جمله های بی فعل می نامیدند (نجفی، 1378). اجزاء فرمول واره ها معمولا مشمول بازآفرینی های واژگانی و ساختاری نمی شوند. فرمول واره ها در واقع نشان دهنده ی اتفاق نظر گویشوران یک زبان بر سر استفاده از یک صورت ثابت برای بیان یک مفهوم اجتماعی- فرهنگی در یک موقعیت ارتباطی خاص می باشند. به عنوان مثال عباراتی از قبیل شکر میان کلامت، به پای هم پیر شین، مبارک صاحبش باشه، هر چی خاک اونه عمر شما باشه، گلاب به روت و غیره نمونه های اعلای فرمول واره ها می باشند. فرمول واره ها درمطالعات زبان شناختی نقطه مقابل ویژگی خلاقیت زبانی می باشند. مطالعه ی فرمول واره ها در حقیقت بررسی سازوکارهایی است که زبان برای رهایی از تکلّف تولید و پردازش عبارات بدیع و خلق الساعه در خود تنیده است.در اینجا این ادعا مورد بحث واقع میشود که اکرچه خلاقیت و زایایی از ویژگیهای انکار ناپذیر زبان میباشند اما در بسیاری موارد شیوه ارجح برای بیان مطالب نمیباشند یعنعی گویشوران در بسیاری موارد ترجیح میدهند از عبارات از پیش ساخته شده استفاده کنند تا عبارات بدیع و خلاق.اما آنچه مشخصا در این پژوهش بدان پرداخته میشود نوع خاصی از فرمول واره ها بوده که دارای برخی قسمتهای ثابت و برخی قسمتهای غیر ثابت میباشند. عباراتی از قبیل: ماشین داریم تا ماشین که از فرمول واره ای با فرمول: ..... داریم تا .....، که جایگاه نقطه چین توسط یک گروه اسمی پر میشود. این عبارات فرموت واره های نیمه زایا خوانده می شوند و ادعا بر این است که از هر کدام از این فرمول واره ها میتوان تعداد بسیار زیادی عبارت جدید ساخت. به عنوان مثالی دیگر فرمول واره زیر را در نظر بگیرید: همه .... ها یک طرف، .... یک طرف، که نقطه چین اول توسط یک اسم جنس که بصورت جمع میباشد ( مانند: ماشینها، شهرها، فوتبالیستها ) پر میشود و نقطه جین دوم توسط یک مورد بخصوص از آن اسم جنس ( مانند:تویوتا، شیراز، زیدان) پر میشود.این پژوهش به معرفی زبان فرمول واره و بررسی و تحلیل آن در زبان فارسی می پردازد و نقش آن را در گفتار سخنگویان مورد بررسی قرار می دهد.

در این پایان نامه نگارنده ابتدا وندهای اشتقاقی و تصریفی را از آثار صادقی (1370-72)،قطره (1379 و 1386)و کلباسی (1391) انتخاب کرده و سپس به بررسی داده ها و مثال های گردآوری شده از فرهنگ بزرگ سخن می پردازد.از این رهگذر نتایج حائز اهمیتی بدست آمد از جمله این که وندهای اشتقاقی که مقوله نحوی پایه را تغییر می دهند هسته نحوی، و وندهایی که معنا یا زیر طبقه دستوری پایه را تغییر می دهند،هسته معنایی محسوب می شوند.البته در برخی از صورتهای اشتقاقی که وند و پایه هر دو در معنای واژه مشتق سهیم هستند هسته نامشخص است. برخی موارد نیز یافت می شوند که در آنها بار معنایی واژه مشتق فقط بر روی پایه است که در این صورت پایه هسته در نظر گرفته می شود. وندهای اشتقاقی که مقوله نحوی و معنایی پایه را تغییر نمی دهند اما کاربرد آن را تغییر داده و آن را برای حضور در بافت خاصی از کلام آماده می کنند هسته کاربردی محسوب می شوند.از بررسی صورتهای اشتقاقی که از طریق وندافزایی مضاعف ساخته می شوند به این نتیجه میرسیم که آخرین وندی که به پایه اضافه می شود هسته نحوی است.در نهایت در بخش صورتهای تصریفی مشخص می شود که وندهای تصریفی نمی توانند هسته باشند.

این پژوهش با عنوان تأثیر زبان مخفی دختران و پسران 15 تا 25 سال بر گفتار والدین در خانواده های ساکن شهر تهران با توجه به متغیر تحصیلات، به بررسی و تحلیل عواملی که در کاربرد زبان مخفی در گفتار والدین موثر می باشد و ارتباطی که بین میزان تحصیلات والدین و کاربرد زبان مخفی درگفتار آنان وجود دارد، می پردازد. هم چنین، بافت موقعیتی و نوع مخاطب والدین در هنگام کاربرد این گونه ی زبانی بررسی شده است. تعداد والدین انتخاب شده جهت انجام پژوهش حاضر، 60 نفر از پدر و مادرهای دارای فرزند نوجوان یا جوان (15تا 25 سال) است که در سه گروه دارای تحصیلات دانشگاهی، دیپلم، و زیر دیپلم قرار داده شدند. داده های تحقیق شامل 58 واژه و عبارت می باشد که به شیوه ی پرسش نامه ای و تحقیق میدانی گردآوری شده و به صورت جدول و نمودار آماری تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد بافت موقعیتی و میزان رایج بودن واژه ها و سایر عناصر زبان مخفی در گفتار نوجوانان و جوانان از عوامل موثر در کاربرد زبان مخفی در گفتار والدین می باشد. میزان تحصیلات والدین نیز نقشی تعیین کننده در کاربرد زبان مخفی در گفتار آنان ایفا می کند، اما بین میزان تحصیلات و کاربرد این زبان کاملاً رابطه ی عکس وجود ندارد، به طوری که والدین دارای مدرک دیپلم بیشترین واژه ها و عبارت ها را در گفتار خود به کار می برند، پس از آن ها والدین دارای مدرک دانشگاهی و در آخر، والدین دارای مدرک زیر دیپلم هستند که کم تر از دو گروه دیگر از زبان مخفی در گفتار خود استفاده می کنند. هم چنین مخاطبان هر سه گروه، فرزندانشان، دوستان نزدیک یا همکارانشان در محل کار می باشد که والدین به منظور برقراری ارتباط صمیمانه تر با آنان از واژه ها و عبارت های این گونه ی زبانی استفاده می-کنند.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان آموزش زبان و فرهنگ و شیوه آموزش مفاهیم و اصلاحات فرهنگی مختلف در کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان اختصاص دارد. از آنجایی که بین آموزش زبان و فرهنگ رابطه ای بسیار عمیق برقرار است و کتاب های آموزش زبان فارسی نیز اولین و مهم-ترین انتخاب برای یک زبان آموز در جهت یادگیری فرهنگ و زبان فارسی هستند، در این پژوهش به بررسی میزان توجه نویسندگان این نوع کتاب ها نسبت به آموزش فرهنگ پرداخته شده است. برای این منظور چهار نوع کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان انتخاب شد و مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در هر کدام از این کتاب ها به جنبه های مختلفی از فرهنگ ایران پرداخته شده است. حاصل این پژوهش در پنج فصل گردآوری و تدوین شده است.

چکیده صفت های گروهی در زبان فارسی دارای ساختار متنوع و گوناگونی هستند و از اجزای متعددی ساخته می شوند. این ویژگی این دسته از صفت ها، شناخت و کاربرد آنها را دشوار ساخته است. ولی با وجود این، هنوز صفت گروهی در هیچ پژوهش یا کتاب دستور زبان فارسی آن گونه که باید، مورد بحث و تشریح قرار نگرفته، و صرفا به اشاره های مختصر و نارسایی درباره آنها اکتفا شده است. از آنجایی که این صفت ها در زبان فارسی کاربرد زیادی دارند و اغلب در میان اصطلاحات نیز مشاهده می شوند، نیاز به بررسی بیشتر و جامع آنها ضروری به نظر می رسد. پیکره این پژوهش را سه کتاب سووشون، بوف کور، هزارویک شب و وبلاگ های فارسی و ترجمه انگلیسی آنها، تشکیل می دهند. هدف های این پژوهش، ابتدا بررسی ساختار صفت های گروهی در زبان فارسی و ارائه الگوهای ساختاری کلی برای توصیف کامل تر آنها، سپس ارائه ترجمه آنها و هم چنین الگوهای ساختاری این صفت ها در زبان انگلیسی، برای یادگیری بهتر و سریع تر آنها است. یافتن شباهت ها و تفاوت های موجود در ساختار این صفت ها و ترجمه آنها که بر یادگیری و هم چنین ترجمه زبان تأثیر می گذارند، یکی دیگر از هدف های این پژوهش است؛ بررسی مقابله ای می تواند به این هدف کمک کند، به این صورت که با بررسی و مقایسه این صفت ها در دو زبان فارسی و انگلیسی مشخص شد که 54 درصد از این صفت ها در زبان انگلیسی به صورت واژه، مانند صفت(ساده، مشتق و مرکب)، اسم و قید ترجمه شده اند، و 45 درصد به صورت واژه ترجمه نشده اند (مانند گروه حرف اضافه ای، گروه صفتی، گروه اسمی و مانند آن). مترجمان و مدرسان زبان می توانند برپایه دستاوردهای این پژوهش به راهکارهای بهتری برای ترجمه و تدریس این صفت ها دست یابند. کلید واژه ها: صفت گروهی، بررسی مقابله ای، آموزش صفت های گروهی، یادگیری.

آنچه در بیشتر موارد به هنگام تدریس زبان مورد توجه قرار می گیرد تقویت چهار مهارت کلان گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن است. جهت تقویت این مهارت ها نیاز داریم که پایه و مبنای تمام این مهارت ها یعنی واژه را یاد بگیریم. در این پژوهش برآنیم تا وجوه مختلف آموزش واژه را بررسی کنیم و آن را از منظر تکرار مورد مطالعه قرار بدهیم. نوع تکراری که در این پژوهش مدنظر قرارگرفته است، تکراری نیست که رفتارگرایان بر آن تاکید داشتند و تکرار طوطی وار نیز نیست، بلکه تکراری است که زبان شناسان شناختی بر آن تاکید داشتند و پژوهشگران زبانی نیز به مفید بودن آن معتقدند، چرا که باعث تثبیت واژه ها در ذهن می گردد. از بررسی پژوهش هایی که در گذشته انجام شده، چنین نتیجه می گیریم که تکرار از منظر فوق مغفول واقع شده، در حالی که می توانست بسیار سودمند باشد. به همین دلیل بر آن شدیم تا به انجام این پژوهش بپردازیم و شیوه های آموزش واژه که تا کنون در کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان مورد استفاده قرارنگرفته اند را بررسی کنیم.

چکیده گویش سنگسری از دسته گویش های سمنانی متعلق به گویش های حاشیه دریای خزر از شاخه غربی زبان های ایرانی نو است. این گویش هم اکنون بین اهالی مهدی شهر، درجزین و حومه متداول است. این گویش نیز مانند بسیاری از گویش های دیگر مورد بررسی دقیق زبان شناختی قرار نگرفته است؛ این در حالی است که جنبه های مختلف آن مانند ساخت صرفی و نحوی و دستگاه آوایی آن دارای ویژگی های منحصر به فرد است که با زبان فارسی معیار تفاوت های چشم گیری دارد. این پژوهش با عنوان «بررسی فرآیندهای واژه سازی در گویش سنگسری» به بررسی عمده ترین فرآیندهای واژه سازی در این گویش می پردازد؛ به این ترتیب که ابتدا هدف ها، پرسش ها و فرضیه های پژوهش در فصل اول بیان می شوند ، سپس در فصل دوم به بررسی مطالعات پیشین پیرامون واژگان و ساخت واژه گویش های ایرانی و سپس به بررسی پژوهش های پیرامون گویش سنگسری پرداخته می شود. در فصل سوم به تعریف برخی مفاهیم بنیادی پیرامون موضوع پژوهش پرداخته می شود و در فصل چهارم داده های گردآوری شده از این گویش مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرآیندهای اشتقاق و ترکیب فعال ترین فرآیندهای واژه سازی در این گویش هستند، همچنین فرآیندهای تکرار و اتباع نیز از جمله فرآیندهای پرکاربرد در واژه سازی گویش سنگسری هستند.

پژوهش حاضر به بررسیِ میزانِ فراوانیِ وندهای زبانِ فارسی در گویه های مختلف و طبقه بندیِ آن ها از این منظر می پردازد. برای این منظور، ابتدا متن هایی از گونه های مختلفِ نوشتارِ فارسیِ معاصر مربوط به سال های 1380 تا 1392 جمع آوری و ده گویه ی مختلف از آن ها به ترتیب از رسمی ترین تا غیررسمی ترین گویه شاملِ نامه ی اداری، متنِ علمی، سرمقاله، داستان، خاطرات، وبلاگ، نامه ی شخصی، ایمیل، پیامک و چت انتخاب شد. میزانِ فراوانیِ وندهای فارسی پس از مطالعه و بررسیِ آن ها در گویه ها به دست آمد و در جدول و نمودارهای جداگانه ارائه شد. نتایجِ کلّیِ پژوهش نشان می دهد وندهای مطابقه ی فعلی بیش ترین فراوانیِ وندهای تصریفی و وندهای اشتقاقیِ /-i/ و /-e/ بیش ترین فراوانیِ وندهای اشتقاقی را به خود اختصاص می دهند. در میانِ گویه ها، چت از بیش ترین فراوانی در وندهای تصریفی و متنِ علمی از بیش ترین فراوانی در وندهای اشتقاقی برخوردارند. در گویه های کم تر رسمی و غیررسمی وندهای اشتقاقیِ کم تر و در گویه های رسمی تر، وندهای اشتقاقیِ بیش تری به کار می رود.

مشخصه های صرفی- نحوی به دلیل نقشی که در بیان مفاهیم دستوری در زبان دارند از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه مشخصه های صرفی- نحوی اسم و فعل در زبان عربی قرآن و نحوه بازنمایی آن در ترجمه فارسی اختصاص یافته است. هدف از این پژوهش معرفی و طبقه بندی مشخصه های صرفی- نحوی اسم و فعل در زبان عربی قرآن و نیز مقایسه آن با ترجمه فارسی است. بدین منظور دو ترجمه فارسی از قرآن کریم انتخاب شده و تمام اسم ها و فعل های موجود در جزء سی قرآن کریم استخراج شده است. در این پژوهش نشان داده شده که در زبان عربی قرآن مشخصه های صرفی- نحوی اسم اغلب با استفاده از نشانه های صرفی نشان داده می شود. اما در زبان فارسی به دلیل برخی تفاوت ها، در مواردی مانند ویژگی شمار از نشانه صرفی و یا روش واژگانی استفاده شده و یا مانند جنس دستوری در ترجمه نشان داده نشده است. مشخصه های صرفی- نحوی فعل در زبان عربی قرآن در برخی موارد مانند ویژگی گذشته، غیرگذشته و ویژگی نفی با استفاده از نشانه های صرفی نشان داده شده است. و در برخی موارد مانند وجه شرطی، با روش واژگانی نشان داده می شود و در مواردی نیز با استفاده از روش ترکیبی نشان داده شده است.

پژوهش حاضر به بررسی میزان تناسب آزمون ها با شیوه های تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان در مرکز آموزش زبان موسس? دهخدا اختصاص دارد. از آنجایی که هر کدام از مولفه های روش تدریس و آزمون جایگاه و نقش موثری در امر آموزش زبان فارسی دارند، در این پژوهش به بررسی همبستگی شیوه های آموزش زبان و شیوه های ارزیابی یادگیری پرداخته شده است. برای این منظور دو سطح آموزشی مقدماتی (2) و پیشرفته (2) از مرکز آموزش بین المللی دهخدا انتخاب شد و مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که تناسب بین شیوه های آموزش زبان و شیوه های ارزیابی یادگیری به چه صورت بوده است. در این مورد می توان اشاره کرد که در سطح مقدماتی، شیو? تدریس به صورت تلفیقی است که در این میان گرایش بیشتری به سمت شیو? دستور-ترجمه وجود دارد و رویکرد آموزش و تقویت هم زمان مهارت ها مورد نظر است، در حالی که آزمون بیشتر شکل ساختاری و دستوری دارد و ارزیابی تمامی مهارت ها را در بر نمی گیرد. در سطح پیشرفته نیز، شیو? تدریس، تلفیقی بوده ولی گرایش و تأکید بیشتر روی روش ارتباطی است و در این سطح نیز رویکرد آموزش و تقویت هم زمان مهارت ها مورد نظر است. نکته ای که قابل توجه است ساختار آزمونِ این سطح است که هم چنان به شیوه ای طراحی شده که تأکید بر دستور است و مهارت های ارتباطی که در طول تدریس تأکید می شود مورد ارزیابی قرار نمی گیرد.

تعاملات اجتماعی، مبنای ارتباطات بشری هستند، اما همیشه صدق و کلام صادقانه مبنای این تعاملات نیست و ‏بسیاری از این تعاملات، حاوی کذب و دروغ نیز هستند. در واقع دروغ گویی، پدیده ای پیچیده است که نقش در خور ‏توجهی در تعاملات اجتماعی بازی می کند. به گفته وریج، دروغ را می توان تلاش عامدانه فرد برای ایجاد باوری کذب ‏در شریک ارتباطی تعریف کرد. ازآنجاکه ساخت های صدق و کذب در فارسی و نیز نگرش فارسی زبانان نسبت به آن ها ‏تا کنون از دیدگاه جامعه شناسی زبان مورد بررسی جدی قرار نگرفته است، انجام پژوهشی در این زمینه که هم به ‏ساخت های زبانی و نشانگرهای آن و هم به جنبه های اجتماعی، روانی و فرهنگی دروغ بپردازد، ضروری به نظر ‏می رسد. با توجه به همین موضوع است که هدف این پژوهش را بررسی ویژگی های ساخت دروغ در زبان فارسی و ‏نگرش فارسی زبانان نسبت به آن قرار داده ایم. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است و ‏داده های آن به شیوه میدانی (پیمایشی و گفتگو) گردآوری شده است. پژوهشگر برای مرور ادبیات موضوع و بررسی ‏پژوهش های انجام شده در این زمینه و تدوین چارچوب نظری خود از شیوه کتابخانه ای سود جسته است. جامعه آماری ‏این پژوهش، شامل ??? نفر از سخنگویان فارسی زبان است که در راستای آزمون فرضیه ها، متغیرهای سن، جنس، ‏میزان تحصیلات، و شغل آنان کنترل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ساخت های صدق و کذب در فارسی ‏به لحاظ برخی ویژگی های زبانی تفاوت نشان می دهند و رابطه معناداری بین نگرش فارسی زبانان به دروغ و ساخت ‏های کذب در گفتار آنان وجود دارد. ‎

پژوهش حاضر به بررسی، توصیف و طبقه¬بندی ویژگی¬های دستوری نوشتار ناشنوایان و مقایسۀ آن با فارسی معیار اختصاص دارد. برای این منظور نوشتار 76 آزمودنی ناشنوا در 4 گروه بررسی شده است که عبارتند از: گروه اول 18 زن دارای تحصیلات دانشگاهی، گروه دوم 18 مرد دارای تحصیلات دانشگاهی، گروه سوم 20 زن در مقطع دبیرستان و گروه آخر 20 مرد در مقطع دبیرستان، که بین سنین 16 تا 32 سال بوده¬اند. داده¬های این پژوهش به کمک پرسش¬نامه و تحقیق میدانی گردآوری شده و پس از بررسی جمله¬های آزمودنی¬ها، ویژگی¬های دستوری نوشتار آن¬ها استخراج و طبقه¬بندی شده است. در نهایت نیز به بررسی تأثیر متغیرهای جنسیت و تحصیلات آزمودنی¬ها بر بازنمایی این ویژگی¬ها پرداخته شده و آمار توصیفی ارائه گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می¬دهد که بازنمایی ویژگی¬های دستوری در نوشتار ناشنوایان با بازنمایی این ویژگی¬ها در فارسی معیار، دارای تفاوت¬هایی است که از جمله می¬توان به تفاوت در بازنمایی مشخصه¬های صرفی ـ نحوی، کاربرد واژه¬ها و ترتیب واژه اشاره کرد. در این میان عامل اجتماعی تحصیلات بر نوشتار ناشنوایان تأثیر قابل توجهی دارد، به طوری¬که نوشتار ناشنوایانی که از تحصیلات بالاتری برخوردار بودند به نوشتار معیار نزدیک¬تر بود.

چکیده پژوهش حاضر به بررسی ویژگی¬ها و کارکرد مواد کمک¬آموزشی برای آموزش مهارت¬ خواندن زبان فارسی به کودکان اختصاص دارد تا یادگیری مهارت خواندن و اندکی نوشتن را برای کودکان دورة سنی پیش¬دبستانی و اول دبستان آسان¬تر سازد، به این دلیل که فراگیری در این دورة سنی عمیق، پایدار و شخصیت¬ساز است. برای این منظور، ابتدا بر اساس مبانی نظری به¬دست¬آمده در پژوهش¬های پیشین، سیاهه¬ای از ویژگی¬های ساختاری، کاربردی، روان-شناختی، محتوایی، آموزشی و ظاهری مواد کمک¬آموزشی مختص کودکان تهیه شد و پرسش¬نامه¬ای بر این مبنا طراحی گردید. شش وسیله کمک¬آموزشی مربوط به آموزش مهارت خواندن و نوشتن به کودکان انتخاب شد که عبارتند از: بَن بن بُن، بالا بالا، بازآموز 1، بازی¬تا الفبا، آموزش الفبای فارسی غزال و مجله رشد کودک. پرسش¬نامه بین 128 نفر ازمربیان پیش-دبستانی، معلمان اول دبستان و والدینی که با کارکرد این محصولات آشنایی داشتند، توزیع گردید. پس از جمع¬آوری داده¬ها از طریق پرسش¬نامه و تجزیه و تحلیل آن¬ها توسط نرم¬افزار spss، میزان برخورداری هر یک از محصولات کمک¬آموزشی منتخب از ویژگی¬های استخراج شده، مورد سنجش قرارگرفت. مقایسة محصولات نام¬برده با توجه به میانگین هرکدام از ویژگی¬ها نشان می¬دهد که ویژگی¬های ساختاری بالابالا نسبت به سایرین بهتر و بَن بن بُن کم¬تر است. ویژگی¬های کاربردی بازآموز1 برتر و ¬آموزش الفبای فارسی غزال کم¬تر از بقیه است. مجله رشد کودک از نظر ویژگی¬های روان¬شناختی بهترین و بَن بن بُن کم¬ترین امتیاز را دارد. آموزش الفبای فارسی غزال از نظر ویژگی¬های محتوایی کم¬ترین و مجله رشد کودک بالاترین نمره را دارد. ویژگی¬های آموزشی بالابالا از همه بهتر و آموزش الفبای فارسی غزال کم¬تر است. و بالاخره از لحاظ ویژگی¬های ظاهری بازآموز 1 دارای بالاترین و بَن بن بُن دارای پایین¬ترین امتیاز است. کلیدواژه¬ها: وسایل کمک¬آموزشی، مهارت خواندن، کودکان پیش¬دبستانی، زبان فارسی.

پژوهش حاضر به بررسی، توصیف و طبقه بندی ساختاری و معنایی صفت های چندجزئی در فارسی معیار می پردازد. برای این منظور 240 داده که از میان مکالمه های روزمره، برنامه های صداوسیما، وبلاگ ها، وبگاه ها و شبکه های اجتماعی گردآوری شده است مورد بررسی قرار گرفت و داده ها در سه دسته کلی صفت های با درون داد صرفی، صفت های با درون داد نحوی و صفت های دوگانه طبقه بندی شد. پس از بررسی مشخص شد صفت های چندجزئی با درون داد صرفی یا حاصل ترکیب عطفی اند، یا در ساختشان وند واژه به کار رفته است و یا دارای صفتی مرکب اند. صفت های چندجزئی با درون داد نحوی هم بر اساس بود یا نبود سازه ی نحوی فعل (در قالب ستاک گذشته، حال یا امر) به دو دسته ی «صفت های با درون داد بند» و «صفت های در قالب بند با فعل محذوف» تقسیم شدند. در بررسی های معنایی نیز انواع فرآیندهای موجود در بندها بر اساس دستور نقش گرای سازگانی هلیدی مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه ی حاصل از این پژوهش نشان می¬دهد که صفت های چندجزئی در قالب الگوهایی ساخته می شوند که برخی از زایایی بالا برخوردارند مانند «دست به...» که برای ساختن صفت های چندجزئی بدون فعل بسیار زایا عمل می کند.

زبانی که ما هر روز برای رفع نیازمندی های خود در جامعه و کسب علم به کار می بریم یک گونه ی واحد و متحدالشکل نیست، بلکه از مجموعه ای از گونه ها و سبک های مختلف تشکیل شده است و پر از اصطلاح ها، عبارت های کنایی و استعاری است. غیرفارسی زبانانی که به یادگیری زبان فارسی علاقه مند هستند و می خواهند با گویشوران فارسی زبان ارتباط برقرار کنند دو دسته اند آنان که برای یادگیری زبان فارسی به ایران می آیند و در دانشگاه های این کشور به تحصیل می پردازند و گروهی که در خارج از ایران در رشته های زبان فارسی، ایران شناسی و دیگر علوم مرتبط با زبان فارسی درس می خوانند. واضح است که به صرف دانستن دستور زبان و واژگان پایه ی یک زبان نمی توان با گویشوران آن زبان ارتباط کامل برقرار نمود، بلکه دانستن اصطلاح ها، عبارت های کنایی و نیز آشنایی با موقعیت کاربرد آن ها نیز ضروری است. زبان فارسی امروز نیز پر از اصطلاح ها و عبارت های کنایی است که بدون دانستن بسیاری از آن ها برقراری ارتباط صحیح مختل می شود، و فارسی آموزان باید با آن اصطلاح ها آشنایی داشته باشند تا بتوانند ارتباط بهتری با فارسی زبانان برقرار کنند. این پژوهش به بررسی آموزش اصطلاح ها در کتاب های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان اختصاص دارد. برای این منظور، دو کتاب که در داخل ایران تدوین شده است با دو کتاب که در خارج از ایران تدوین شده است مقایسه می شوند تا مشخص شود در هر کدام از آن ها تا چه اندازه به آموزش اصطلاح های فارسی توجه شده است. منظور از اصطلاح در این پایان نامه عبارت یا جمله ای است که معنای آن را از مجموع معانی اجزای سازنده اش نمی توان دریافت، مثل «دندان روی جگر گذاشتن» که به معنای درد و رنج خود را با شکیبایی تحمل کردن است، و یا «خود را به کوچه علی چپ زدن» که به معنای تظاهر به بی اطلاعی یا تجاهل کردن برای جلب نفعی یا احتراز از زیانی است. به بیانی دیگر، اصطلاح عبارت یا جمله ای است که ترکیب پذیری معنایی ندارد و معنای سازه های آن به دریافت معنی کل عبارت کمک نمی کند (نانبرگ و دیگران1994: 496). این پژوهش در پنج فصل تهیه و گردآوری شده است. فصل اول این پژوهش به معرفی کلیات پژوهش و طرح مسئله و چگونگی گردآوری داده ها پرداخته شد و در فصل دو خلاصه ای از مهم ترین آثار پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی که موضوعاتی بسیار نزدیک به پژوهش حاضر داشته اند، ارائه شده است. در فصل سوم چارچوب نظری این پژوهش معرفی شده که در آن نظر پژوهشگران مطرح در حوزه ی اصطلاحات زبان مطرح گردیده است. در فصل چهارم نیز به بررسی و تحلیل داده ها پرداخته شده است و اصطلاح های استخراج شده از کتاب ها در قالب جدول و نمودار و تحلیل های مربوط به هر کدام به طور جداگانه آورده شده است. فصل پنجم نیز به نتیجه گیری، ارائه ی یافته ها و دستاوردهای پژوهش اختصاص دارد.

شرایط اجتماعی و فرهنگی تأثیر فراوانی بر نگرش افراد از جمله کودکان دارد. زبان در این میان، عمده ترین بازتابنده این نگرش است و نوشتار فرصت بیش تری برای ثبت این نگرش می دهد. برای این منظور، آرزو می تواند به خوبی نمایانگر نگرش افراد باشد. از این روی، در پژوهش حاضر تلاش شده است به تحلیل و مقایسه آرزوهای نوشته شده در انشای کودکان بازمانده از تحصیل و کودکان مدرسه های عادی آموزش و پرورش پرداخته شود. این پژوهش با تکیه بر سه متغیر «موقعیت اجتماعی»، «جنسیت» و «ملیت» و با هدف یافتن تفاوت های ساختاری و معنایی انشای کودکان انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش در مجموع 330 انشاست که از کودکان 11 تا 14 سال دختر و پسر مدرسه های عادی آموزش و پرورش و کودکان بازمانده از تحصیل (که تعدادی افغان تبارند) مدرسه های انجمن های مردم نهاد، جمع آوری شده است. بر این اساس، نخست در تحلیل ساختاری انشاها نوع جمله های بیان آرزو در سه دسته اصلی قرار گرفت. پرکاربردترین ساختار، جمله مرکب ناهمپایه با فعل «آرزو دارم» است. سپس الگوی چینش متن هر انشا بررسی شد و مشخص شد که سه گام اصلی و هفده گام فرعی در انشاها وجود دارد اما میزان فراوانی این گام ها در انشای گروه های مختلف کودکان، متفاوت بوده است. در ادامه بر پایه نظریه قاب معنایی فیلمور، واژه های به کار رفته در انشاها در هفده قاب معنایی بررسی و مقایسه شده است. این بررسی حاکی از آن است که پرکاربرد ترین قاب ها، شغل، تحصیل، مالکیت، خانواده و معنویات و اخلاق بوده است. در بررسی معنایی، میزان کاربرد قاب ها و واژه های به کار رفته در آن ها در انشای گروه های کودکان، تفاوت های قابل توجهی را نشان داده است.

در این پژوهش به تجزیه و تحلیل فرایندهای ساخت واژه در مطبوعات سیاسی پرداخته می شود. در تحقیق حاضر بر اساس آرای بوی(2007) فرایندهای ساخت واژه به دو گروه فرایندهای واژه سازی و واژه آفرینی تقسیم بندی می شود که مهم ترین فرایندهای واژه سازی شامل ترکیب و اشتقاق است. سرواژه سازی، کوتاه سازی و آمیزش نیز در طبقه ی فرایندهای واژه آفرینی قرار می گیرند. با توجه به تعداد زیاد واژه های قرضی در مطبوعات سیاسی، به پدیده ی وام گیری نیز پرداخته می شود. در این پژوهش بر اساس داده های موجود مشاهده شد که علاوه بر فرایندهای فوق، فرایند بسیار زایای اشتقاق ترکیب و هم چنین واژه سازی پسانحوی نیز در امر ساخت واژه نقش دارند بنابراین، این دو فرایند به گروه اول فرایندهای ساختِ واژه افزوده می شوند. بررسی ها و شواهد آماری بیانگر آن است که فرایند اشتقاق ترکیب، اشتقاق و ترکیب پرکاربردترین فرایندهای ساختِ واژه محسوب می شوند.