افزایش رشد جمعیت و بروز بحران مواد غذایی برای اکثر کشور ها به ویژه کشور های در حال توسعه و فقیر و مزایای مختلفی که گندم در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی دارد این گیاه را تبدیل به ابزار سیاسی- اقتصادی کرده است. سطح وسیعی از اراضی زیر کشت گندم در اقلیم خشک و کم آب واقع شده‎اند، بنابراین تولید ارقام متحمل به خشکی بسیار مفید خواهد بود. با توجه به اهمیت گندم در تأمین غذای کشور و وجود شرایط خشکی در مناطق گسترده ای از سطح زیرکشت آن، این پژوهش به منظور ارزیابی روابط بین صفات مهم در اینبرد لاین‎*های نوترکیب گندم تحت شرایط تنش خشکی* به اجرا درآمد. تعیین مهمترین خصوصیات مورفولوژیک موثر بر عملکرد گندم در شرایط تنش به منظور دستیابی به معیار هایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد این گیاه همواره در برنامه های به-نژادی مهم بوده است. در این پژوهش 98 لاین اینبرد نوترکیب گندم (*rils) حاصل از تلاقی* رقم متحمل (روشن) و غیر متحمل (سوپرهد) در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی* در 3 تکرار* تحت شرایط تنش کم آبی قبل از گلدهی در مزرعه تحقیقاتی مرکز بین‎المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی کرمان کشت گردید. 25 صفت مهم مورفولوژیکی و اقتصادی اندازه‎گیری شد. ژنوتیپ های 32، 95، 68، 53 و 45 از لحاظ دارا بودن صفات مهم زراعی، اقتصادی و داشتن توانایی رشد و عملکرد بالا تحت شرایط تنش کم آبی قابل توجه بودند. بر طبق نتایج حاصل از مدل سازی رگرسیونی، حدود 71 درصد از تغییرات عملکرد دانه توسط متغیر* تعداد کل دانه توجیه شد. در تحلیل عاملی، تعداد سنبله بیشترین اثر مستقیم (837/0) را بر عملکرد داشت. qtl *های به دست آمده در 18 گروه لینکاژی حضور داشتند. بیشترین تعداد qtl های بزرگ اثر (15<r2) برای عملکرد بیولوژیک (9 عدد) بر روی کروموزوم های 1a، 1b، 2a، 2d، 4a، 6a و 7a مشاهده شد. برای همه صفات مورد مطالعه بجز طول آخرین میانگره بیش از یک qtl مکان یابی شد که نشانگر ماهیت چند ژنی بودن این صفات است. 62 qtl بزرگ اثر با در نظر گرفتن معیار (r2>15) مشاهده شد. ناحیه ژنومی 4a بیشترین تعداد qtl (22 عدد) را در بین qtl های شناسایی شده با معیار 5/2 < lod داشت. وجود 7 qtl مشترک بر روی این ناحیه ژنومی بر اهمیت آن افزود. در این تحقیق درصد بالایی از نشانگرها به ژنومa و به خصوص کروموزوم a4 تخصیص یافتند. کمترین پوشش مربوط به ژنومd بود. پوشش کل نقشه شامل 63، 24 و 14 درصد از ژنوم های a،b و d بود.

این پژوهش به منظور شناسایی qtlهای کنترل کننده ی تحمل به شوری و بررسی آثار متقابل ژنوتیپ در محیط برای عملکرد دانه 76 اینبرد لاین نوترکیب حاصل از تلاقی دو رقم گندم روشن و سوپرهد در 4 محیط ( چهار سال زراعی در کرمان و یزد) در سالهای 1391- 1388 صورت گرفت. بر اساس ارزیابی 21 صفت فنوتیپی و به کارگیری 351 نشانگر دارت چند شکل بین دو والد در جمعیت، 19 گروه لینکاژی تشکیل گردید. برای 12 صفت مورد بررسی 19 qtl با lod بیش از 5/2 شناسایی شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه در هکتار تفاوت های ژنتیکی بسیار زیادی بین لاین ها نشان داد. اینبرلاین های 294، 25 و 190 با 32/2، 84/1 و 76/1 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد بودند. شاخص های مختلف پایداری شامل معیارهای رگرسیون ابرهارت و راسل اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا و ammi مقایسه شدند و لاین های برتر بر مبنای هر روش تعیین گردید. تجزیه پایداری عملکرد دانه براساس پارامتر های روش ابرهارت و راسل ( ضریب رگرسیون خطی و میانگین مربعات انحراف از رگرسیون) نشان داد که لاین های 9، 320 و 370 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به یک واجد سازگاری عمومی مطلوب هستند. و بر مبنای پارامتر دوم روش ابرهارت و راسل در بین لاین های پر محصول لاین های 34 و 161 با کمترین انحراف از خط رگرسیون پایدارترین لاین ها تشخیص داده شد. ارزیابی واکنش لاین ها بر مبنای اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا گروه بندی یکسانی از پایداری لاین ها ارائه داد. از بین لاین های پر محصول، 18 و 34 به عنوان پایدارترین لاین ها بودند و از بین این دو لاین، لاین 34 به دلیل سهم کمتر در اثر متقابل ژنوتیپ در محیط پایداری بیشتری نشان داد. روش ammi و تجزیه ی توأم آثار افزایشی جمع پذیر (تجزیه واریانس) و آثار متقابل ضرب پذیر ( تجزیه ی مولفه های اصلی) نشان داد که آثار تیمار، مدل، ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل g×e بسیار معنی دار هستند. بر مبنای بای پلات اولین مولفه ی اصلی و میانگین عملکرد ، لاین های 370، 67، 63، 291، 166، 33 و 47 پایدار ترین واکنش را نشان دادند و لاین63 کمترین ipc1 را داشت. و لاین های 264، 205، 53، 294، 32 و 117 ناپایدار بودند. بر اساس بای پلات حاصل از ipc2 و میانگین، لاین 22 پایدارترین بود و لاین های 54، 36، 322، 166، 309 و 250 سازگای خصوصی نشان دادند.

به منظور اصلاح موتاسیونی گندم نان رقم شیراز، آزمایشی در منطقه باجگاه، شیراز طی سال های 89-1388 انجام شد. به این منظور بذرهای رقم شیراز توسط دزهای مختلف gy50، gy100، gy150، gy200، gy250، gy300،gy350 و gy400 اشعه گاما تیمار شدند. اثر دزهای مختلف اشعه گاما بر صفات عملکرد دانه، اجزا عملکرد دانه و تحمل به خشکی، نسبت به شاهد بررسی شدند. پژوهش در غالب چهار آزمایش مختلف انجام شد: 1) آزمون جوانه زنی، 2) بررسی سبزکرد و روند رشد در گلخانه، 3) بررسی سبزکرد، روند رشد، عملکرد و اجزا عملکرد دانه در مزرعه، 4) انتخاب تک بوته های جهش یافته با عملکرد بهتر نسبت به شاهد در شرایط تنش خشکی در مزرعه. تخمین عملکرد بر اساس برداشت تک سنبله از هر بوته صورت گرفت. در آزمایش مزرعه ای، 120 سنبله انتخاب و اندازه گیری ها و ارزیابی های لازم برای کشت جهش یافته های مناسب در نسل بعد انجام شد. هیچ تفاوت معنی داری در سرعت روند رشد در واحدهای آزمایشی تحت اثر تیمارهای مختلف در آزمون جوانه زنی، کشت گلخانه و مزرعه مشاهده نشد. اثر تیمارها بر صفات سبزکرد، تراکم بوته در واحد سطح، تعداد سنبلچه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و عملکـرد دانه معنی دار بود. در مزرعـه با شـرایط رطوبتـی مطلوب، تحت اثر دزهـای gy400 و 150، سنبلچه هایی با 4 و 5 گلچه بارور مشاهده شد. در دزهای gy400 و 200 به ترتیب تا 8 و 9 عدد بذر در سنبلچه نیز مشاهده شد. همچنین در دز gy400 جهش یافته هایی که تا 111 عدد بذر در سنبله تولید کردند نیز مشاهده شد. در مجموع دز gy200 علاوه بر ایجاد تغییرات، مفیدترین اثرات را بر اجزا عملکرد داشت و این در حالی بود که دزهای gy400 و 350 و 300 کشنده ترین دزها شناخته شدند و طیف وسیع تری از ناهمگنی صفات را بوجود آوردند.

تحقیق حاضر به بررسی نقش سه ژن ترنسپورتر (ناقل) tasos1، tanhx1 و tahkt1;1 در مکانیزم‏های دخیل در انتقال و کده?بندی سدیم طی تنش شوری در دو رقم آستانه?ای متحمل و حساس گندم نان می?پردازد. به همین منظور بذور 4 رقم متحمل و حساس شناخته شده گندم نان شامل ارقام ارگ (متحمل)، ماهوتی (متحمل)، قدس (حساس) و مغان3 (حساس) پس از جوانه زنی به محیط هوگلند منتقل و به روش هایدروپونیک و در قالب طرح کرت?های خرد شده (تنش کرت اصلی و رقم کرت فرعی) بر پایه طرح کاملا تصادفی، در 3 تکرار در گلخانه پژوهشکده بیوتکنولوژی ایران واقع در شهر کرج به اجرا در آمد. با ظهور برگ سوم، تنش 150 میلی?مولار nacl به طور تدریجی طی 6 روز اعمال و نمونه?برداری فیزیولوژی و مولکولی بطور همزمان در دو و دوازده روز بعد از اعمال تنش از پهنک برگ (اول و دوم جوان توسعه یافته)، غلاف برگ، ریشه و اندام هوایی انجام شد. . ژن taspghبه عنوان ژن کنترل داخلی مورد استفاده قرار گرفت. براساس نتایج به دست آمده، می?توان گفت کاهش کوچک در محتوای سدیم پهنک برگ ماهوتی و افزایش کوچک آن در ارگ در مقایسه با افزایش چشمگیر غلظت این یون در ارقام حساس طی ده روز بعد از اولین نمونه برداری، احتمالاً نشاندهنده پاسخ سریعتر این ارقام در واکنش به سیگنال?های تنش شوری در راستای هر چه سریعتر رسیدن به سطح اشباع بوده است. همچنین به نظر می?رسد میزان اهمیت شاخص نسبت k+/na+ در ارزیابی تحمل به تنش برای ماهوتی در دو و دوازده روز بعد از اعمال تنش متفاوت است. به عبارت دیگر به نظر می?رسد این شاخص در تنش بلند مدت اهمیت بیشتری دارد و بنابراین نمی?تواند به تنهایی، معیاری برای ارزیابی تحمل به تنش شوری در همه مراحل رشدی و در همه ارقام گندم تلقی شود. از نظر بیان نسبی ژن?ها نیز به نظر می?رسد در دو روز بعد از اعمال تنش در ماهوتی افزایش بیان tanhx1 و tahkt1;1 در غلاف و tasos1 در ریشه موجب بازیابی بیشتر سدیم از آوند چوبی در غلاف و ریشه، دفع سدیم از ریشه، تجمع بیشتر سدیم در این دو اندام و افزایش فشار اسمزی جریان آوند چوبی در مقایسه با مغان3 شده و در نهایت موجب کاهش انتقال سدیم از ریشه به اندام هوایی گردیده است. در نتیجه میزان سدیم اندام هوایی و نسبت سدیم اندام هوایی به سدیم ریشه در این رقم در رده? پایینتر گروه?بندی دانکن نسبت به مغان3 قرار گرفت.??????????????? در دوازده روز به نظر می?رسد در ماهوتی افزایش بیان ژن‏های tanhx1 و tahkt1;1 در برگ، tanhx1 و tasos1 در غلاف و tanhx1 و tahkt1;1 در ریشه موجب بازیابی و کده?بندی سدیم از آوند چوبی در هر سه اندام شده است. احتمالاً در نتیجه این امر و همچنین عدم کاهش معنی?دار نسبت وزن خشک اندام هوایی به وزن خشک ریشه در حالت تنش نسبت به حالت نرمال در این رقم، نسبت k+/na+ در این سه اندام طی 10 روز بعد از اولین نمونه برداری در سطح مقدار آن در 2 روز حفظ شده است، درحالیکه در مغان3 بیان هیچ یک از این ژن?ها افزایش نیافت و نسبت پتاسیم به سدیم در برگ و غلاف آن کاهش یافت. به نظر می?رسد در ابتدای تنش غلاف و ریشه و با طولانی تر شدن زمان تنش مکانیزم?های دفاعی در سطح در هر سه اندام فعال شده?اند. با طولانی?تر شدن زمان تنش، کده?بندی سدیم در واکوئل در راستای توزیع مناسب سدیم وارد شده به اندام هوایی و پهنک برگ بر دفع مکانیزم دفع و انتقال سدیم، اولویت گرفته است. به عبارت دیگر به نظر می?رسد مکانیزم تحمل بافتی مکانیزم اصلی، غلاف مهمترین بافت و ژن tanhx1ژن کلیدی در هر سه اندام، به عنوان اجزای کلیدی در استراتژی منتخب در ماهوتی در پاسخ به تنش شوری (پایین نگه داشتن نسبت سدیم اندام هوایی به سدیم ریشه) در مرحله رشد رویشی به ایفای نقش پرداخته?اند.?????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? همبستگی‏ها نیز نشاندهنده تغییرات میانگین‏های صفات مختلف در هر دو زمان نمونه?برداری در جهت پایین نگه داشتن سدیم اندام هوایی و نسبت سدیم اندام هوایی به سدیم ریشه در ماهوتی بوده است. بنابراین پیشنهاد می?شود در طول دوره رشد رویشی از نظر وضعیت یونی و بیان ژن?ها دو مرحله متفاوت اما مرتبط بهم در پاسخ به تنش در گیاه اتفاق می?افتد که در راستای پایین نگه داشتن انتقال سدیم از ریشه به اندام هوایی عمل می?کند.????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

به منظور ارزیابی صفات مرفولوژیک و شناسایی qtlهای مرتبط با کیفیت نانوایی، 82 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی روشن و سوپرهد استفاده گردید. این لاین ها به همراه دو والد و ارقام ارگ و امید به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در شرایط نرمال آبیاری در آذر ماه سال زراعی 1391-1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان کشت شدند. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری برای تمامی صفات به جز وزن هزاردانه در بین لاین های مختلف وجود دارد. در تجزیه خوشه ای لاین ها به سه گروه از لحاظ کیفیت تقسیم شدند. تحلیل عاملی سه عامل را نشان داد که 99/62 درصد تغییرات را توجیه می کنند. نتایج همبستگی ژنوتیپی با فنوتیپی توافق بالایی داشتند و در هر دو همبستگی مثبت و معنی داری بین گلوتن خشک، پروتئین و خاکستر با گلوتن مرطوب وجود داشت. تنها صفت پروتئین در رگرسیون گام به گام وارد مدل شد که توجیه کننده 64 درصد تغییرات است. همچنین در تجزیه علیت نیز پروتئین بالاترین اثر مستقیم را داشت. مکان یابی qtl با استفاده از 336 نشانگر dart روی 71 لاین اینبرد نوترکیب انجام گرفت. این نقشه شامل 19 گروه لینکاژی بود و 541/525 سانتی مورگان را پوشش داد. تجزیه qtlها با مکان یابی فاصله ای مرکب انجام شد. براساس نتایج برای هر یک از صفات وزن هکتولیتر، وزن هزاردانه، گلوتن خشک، عددفالینگ و خاکستر یکqtl معنی دار شناسایی شد. qtlهای مربوط به عدد فالینگ و خاکستر روی یک کروموزم و در یک موقعیت شناسایی شدند.

به منظور شناسائی qtlهای کنترل کننده صفات زراعی مرتبط با تحمل به شوری در گندم نان، ??? لاین نوترکیب خالص حاصل از تلاقی روشن × سبلان به همراه دو شاهد ( کویر و آرتا) در شرایط مزرعه ای شور با ec 12در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس داده های حاصل از آزمایش نشان داد که لاین های مختلف گندم از نظر تمامی صفات به جز صفت طول پدانکل دارای اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1 و 5 درصد هستند. . در بین لاین های مختلف ، لاین های 258 و223 به ترتیب با مقدارهای 60/95 و 47/0 گرم در متر مربع، بیشترین و کمترین عملکرد را داشتند. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون lsd در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که در این تحقیق والدین نسبت به شاهد متحمل(رقم کویر) که رقمی مقاوم است، پتانسیل بهتری از خود نشان دادند و علی رغم این که نتاج در بین تمام صفات اختلاف معنی داری داشتند اما والدین فقط در چهار صفت( وزن کل سنبله ها، تعداد بذر ساقه اصلی، وزن بذر کل و عملکرد در واحد سطح) دارای اختلاف معنی دار بودند، که این بیانگر توزیع ژنی متفاوت بین والدین می باشد. در این پژوهش نتاج برتر از والدین مشاهده شد که نشان دهنده تفکیک متجاوز است. صفات ارتفاع بوته و طول خوشه بدون ریشک هر دو با 06/0 کمترین وراثت پذیری را دارا بودند. از طرفی مدلسازی تغییرات عملکرد بر حسب سایر صفات در جمعیت مورد بررسی نشان داد که بیشترین همبستگی عملکرد با وزن ساقه اصلی(**342/0) و کمترین همبستگی عملکرد با صفت تعداد پنجه نابارور(071/0-) بود. همچنین طبق نتایج حاصل از مدلسازی رگرسیون حدود 17 درصد از تغییرات عملکرد توسط چهار عامل طول برگ پرچم، تعداد پنجه نابارور، وزن کل سنبله-ها و وزن ساقه اصلی توجیه می شود .بنابراین ضمن وجود تنوع ژنتیکی معنی دار برای صفات مورد مطالعه می توان از 4 صفت نام برده ( طول برگ پرچم، تعداد پنجه نابارور، وزن کل سنبله ها و وزن ساقه اصلی) به عنوان صفات تاثیر گذار در اصلاح عملکرد گندم استفاده نمود. مطالعه مولکولی به منظور شناسایی qtl ها ، براساس اطلاعات 416 نشانگر دارت، .که این نشانگرها از بین 548 نشانگر چند شکل، بر اساس اطلاعات ژنتیکی گزینش شده بر روی جمعیت اینبرد لاین حاصل از تلاقی روشن و سبلان نقشه پیوستگی تهیه شد. نشانگرها 20 گروه لینکاژی را تشکیل دادند، که59/9094 سانتی مورگان از کل ژنوم را پوشش داد. با روش مکان یابی فاصله ای مرکب در مجموع 11 qtl دارای lod بالای 3 شناسایی شد، که کنترل 6 صفت مورد بررسی را بر عهده داشتند. برای صفت وزن بوته یک qtl، طول پدانکل سه qtl، تعداد بذر کل تک بوته دو qtl، وزن سنبله اصلی سه qtl، وزن ساقه اصلی یک qtl و عملکرد در واحد سطح یک qtl به ترتیب 8، 76، 14، 29، 14 و 12درصد از تغییرات فنوتیپی صفت مورد نطر را توجیه نمودند. qtl مربوط به طول پدانکل بالاترین مقدار 89/15= lod را داشت که 33 درصد ار تغییرات فنوتیپی صفت را توجیه می نمود و بر روی کروموزوم 4b قرار داشت. کروموزوم 1d با داشتن 5 qtl برای کنترل صفات مختلف (طول پدانکل، تعداد بذر کل تک بوته، وزن سنبله اصلی، وزن ساقه اصلی و عملکرد در واحد سطح) بیشترین تعداد qtl را به خود اختصاص داد.

این پژوهش به منظور شناسایی qtlهای صفات فنوتیپی مرتبط با تحمل به تنش شوری در 322 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی دو رقم گندم روشن و فلات انجام شد. آزمایش مزرعه ای در سال زراعی1392-1391 در مزرعه شور اختیار آباد کرمان (در مختصات جغرافیای 56 درجه و 54 دقیقه طول شرقی و30 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی با ec آب وخاک به ترتیب 10 و8.2 ds/m (و در قالب یک طرح لاتیس ساده 18x18 صورت گرفت. بر اساس ارزیابی 21 صفت فنوتیپی و به کارگیری 626 نشانگر dart چند شکل بین دو والد در جمعیت، 17 گروه لینکاژی تشکیل گردید و برای 9 صفت مورد بررسی 16 qtl با lod بیش از 3 شناسایی شد. نتایج تجزیه واریانس برای عملکرد دانه در هکتار تفاوت های ژنتیکی بسیار زیادی بین لاین ها نشان داد وتمامی صفات اندازه گیری شده به جزصفات تعداد دانه در سنبله اصلی و شاخص برداشت بسیار معنی دار بودند. صفت طول ریشک با 75% بالاترین میزان وراثت پذیری را داشت و میزان وراثت پذیری عملکرد %65بود. ضرایب همبستگی فنوتیپی نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار بین صفات عملکرد دانه در بوته و وزن کل سنبله ها به میزان 0.959 بود. نتایج حاصل از تجزیه علیت صفات نشان داد که عملکرد بیولوژیک دارای بیشترین اثرمستقیم و مثبت معادل 0.759برعملکرد بود. اینبردلاین های 56، 236 و 127 با 16/2، 58/1 و 55/1 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد بودند. 10اینبرد لاین پرمحصول و برتر در این آزمایش اینبرد لاینهای:56،236،127،141،128،289،40،218،184،66 بودند.این اینبرد لاینها در اکثر صفات اندازه گیری شده مقادیر بیشینه را داشتند و نسبت به والدین خود برتری نشان دادند که میتوانند به واسطه شناسایی qtl های مرتبط با این صفات مورد توجه قرار بگیرند

چکیده به منظور شناسایی ژن های کمی کنترل کننده صفات مهم زراعی گندم نان از 76 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی روشن × سوپرهد استفاده شد که بررسی فنوتیپی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام گرفت. آنالیز واریانس برای همه صفات بجزء صفات تعداد گره و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار را نشان داد. صفات طول ریشک و تعداد گره به ترتیب بیش ترین و کم ترین (81/0)، (07/0) وراثت پذیری را دارا بودند. از طرفی مدلسازی تغییرات عملکرد بر حسب سایر صفات در جمعیت مورد بررسینشان داد که عملکرد با تعداد پنجه بارور بیش ترین همبستگی معنی دار را نشان داد(**823/0). در این بین صفت تعداد پنجه بارور بیش ترین اثر مستقیم (62/0) را بر عملکرد داشت. همچنین طبق نتایج حاصل از مدلسازی رگرسیون حدود 67 درصد از تغییرات عملکرد دانه توسط متغیر تعداد پنجه بارورتوجیه شد.مطالعه مولکولی به منظور شناسایی qtl ها با استفاده از 347 نشانگر dartانجام پذیرفت و ابتدا نقشه لینکاژی با پوشش کل 5/630 سانتی مورگان و متوسط فاصله 8/1 سانتی مورگان ترسیم گردید به طوری که کروموزو های 3dو 4bکم ترین و کروموزوم 7dبیش ترین تعداد نشانگر را داشتند. تجزیه qtlبه روش مکان یابی فاصله ای مرکب نشان داد که برای صفات ارتفاع بوته، وزن ساقه اصلی، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، شاخص برداشت، تعداد گره، تعداد دانه اصلی و و وزن هزار دانه به ترتیب 2، 1، 1، 1، 1، 1 ، 1 و 3 qtlوجود دارد. در این پژوهش همچنین به منظور بررسی آثار متقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه از 76اینبرد لاین حاصل از تلاقی رقم روشن × سوپرهد در 5 محیط( کرمان (2سال)، ماهان، یزد، اردکان )تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ، معنی داری را نشان داد. ارزیابی لاین ها بر مبنای اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا گروه بندی های یکسانی از پایداری آن ها ارائه دادند. از بین لاین ها،لاین 188 پایدارترین و لاین 200 ناپایدارترین آن ها معرفی شد.تجزیه پایداری عملکرد دانه براساس پارامترهای روش ابرهارت و راسل نشان داد که لاین 309 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیونی نزدیک به یک دارای سازگاری مطلوب هستند. بر مبنای پارامتر دوم روش ابرهارت و راسلاز بین لاین ها، لاین های 314، 188 و 251 با کم ترین انحراف از رگرسیون خطی پایدارترین آن ها تشخیص داده شدند. بر مبنای بای پلات اجزاء ژنوتیپی و محیطی اولین مولفه اصلی و میانگین عملکرد نتیجه گیری شد که لاین-های147، 271، 33، 36، 9، 194، 161، 280، 22، 264، 321، 320، 309، 3،188، 44 پایدارترین واکنش را دارند و از این بین آن ها، لاین های 36 و 271 کم ترین ipc1را داشت. تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی براساس دو مولفه اصلی مدل لاین های 36 و 271 را به عنوان پایدارترین لاین ها متمایز کرد.

به منظوربررسی صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و شناساییqtlهای مرتبط با تحمل به خشکی، 75 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی روشن و سوپرهد استفاد گردید.آزمایش مزرعه ای در شرایط نرمال و کمبود آب در سال زراعی 1391-1390 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجراگردید. تجزیه واریانس در شرایط تنش نشان داد که اختلاف معنی داری برای همه صفات بجز تعداد گره بین لاین های مختلف وجود دارد.شاخص هایتحمل به خشکیgmp، mpو stiهمبستگی بالایی با عملکرد در هر دو شرایط نرمال رطوبتی و تنش خشکی داشتند. براساس تحلیل عاملی لاین های117، 19، 149،23، 94، 125، 181، 27 و روشن لاین های متحمل به خشکی شناسایی شدند. مکان یابی qtlبا استفاده از 347 نشانگرdart روی 75 لاین اینبرد نوترکیب انجام شد. این نقشه 19 گروه لینکاژی و 5/641 سانتی مورگان را پوشش داد. تجزیهqtl-ها، با مکان یابی فاصله ای مرکب انجام شد.براساس نتایج یک qtl معنی دار برای صفات وزن ساقه اصلی، شاخص برداشت بوته، طول میانگره دوم ، طول برگ پرچم، عملکرد دانه ،وزن دانه در سنبله اصلی شناسایی شد.در حالی که، برای شاخص برداشت سنبله، وزن بیولوژیک بوته، تعداد پنجه در بوته، تعداد پنجه بارور چهار qtl معنی دار وجود داشت و برای ارتفاع بوته، طول سنبله اصلی دو qtl معنی دار وجود داشت و برای تعداد دانه در سنبله اصلی سه qtl معنی دار وجود داشت. بیشترین qtl ها روی کروموزوم هایb1و d2یافت شدند که نشان دهنده اهمیت این دو نواحی کروموزومی در شرایط تنش خشکی است.

به منظورشناسائیqtlهای کنترل کننده صفات زراعی مهم درگندم نان،267 لاین نوترکیب خالص حاصل ازتلاقی روشن × سبلان به همراه سه شاهد ( روشن و سبلان (والدین) و مهدوی) درقالب طرح آگمنت در مزرعه دانشکده کشاورزی باهنر در سال زراعی 92-91 کشت گردید و ارقام شاهد به صورت طرح بلوک تصادفی در 10 تکرار کشت و لاین های نوترکیب در بین آنها در ردیف های مجزا قرار داده شدند. تجزیه واریانس صفات شاهد برای بررسی یکنواختی زمین آزمایش انجام شد. در مقایسه میانگین به روش lsd، بیشینه و کمینه جمعیت با والدین در تمامی صفات اختلاف معنی داری داشتند. وجود لاین های برتر از والدین نشانه وجود تفکیک متجاوز در جمعیت می باشد عملکرد دانه در واحد سطح با تمام اجزای عملکرد همبستگی معنی داری داشت. بیشترین همبستگی مثبت را عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیک (**899/0) داشت. وزن خشک بوته و وزن دانه در بوته بیشترین همبستگی (**922/0) بین صفات را با یکدیگر نشان دادند. در رگرسیون گام به گام چهار صفت وزن سنبله های بوته، تعداد پنجه باروردر بوته، وزن دانه در سنبله اصلی و تعداد دانه در بوته وارد مدل شدند که در مجموع 7/63 در صد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند و اولین صفتی که در مدل وارد شد وزن سنبله در بوته بود که بیشترین تغییرات عملکرد دانه را توجیه می نمود (7/57). طبق نتایج تجزیه ضرایب مسیر وزن سنبله ها در بوته بیشترین اثر مستقیم (336/0) را با عملکرد دانه داشت و بیشترین اثر غیر مستقیم را نیز تعداد دانه در بوته از طریق همین صفت بر روی عملکرد دانه داشت (29/0). لاین 269 و 193 با 73/15 و 53/0 تن در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را داشتند. بیشترین وراثت پذیری خصوصی برای صفت وزن هزار دانه (7/49 %) و کمترین وراثت پذیری خصوصی برای صفت وزن سنبله اصلی(6/45%) مشاهده گردید. نتایج تجزیه به عامل ها، 8 عامل را مشخص نمود که 79/80 درصد از تنوع کل را توجیه کردند. تجزیه کلاستر نیز لاین ها را به 3 گروه گروه بندی کرد. این دندروگرام نشان داد که لاین های گروه یک با لاین های گروه سوم اختلاف زیادی دارند. بر اساس اطلاعات ملکولی 586 نشانگردارت، برروی جمعیت لاین های نوترکیب حاصل ازتلاقی روشن وسبلان نقشه پیوستگی تهیه شد. نشانگرها ، 21گروه لینکاژی راتشکیل دادندکه 01/4812 سانتی مورگان از کل ژنوم توسط نشانگر ها را پوشش داده شد. باروش مکان یابی فاصله ای مرکب جامع (icim) درمجموع20 qtl دارایlod بالای5/2 شناسایی شد،که کنترل13 صفت موردبررسی را برعهده داشتند برای هر کدام از صفات تعداد پنچه بارور، عرض برگ پرچم، وزن کل سنبله ها در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در بوته، تعداد روز تا شروع سنبله دهی، طول پدانکل و وزن خشک بوته یک qtl یافت شد. دو qtl برای طول ریشک،4 qtlبرای وزن سنبله اصلی، 2 qtlبرای عملکرددانه و سه qtl برای صفت طول سنبله با ریشک دریافت شد. qtl مربوط به طول سنبله با ریشک بیشترین(88/8 )lod را داشت که 92/16 درصد از تغییرات فنوتیپی را توجیه می کند. از اطلاعات نشانگری ناحیه qtl بزرگ اثر شناسایی شده برای صفت طول سنبله با ریشک در انتخاب غیر مستقیم در جمعیت و برای اصلاح به کمک نشانگر می توان استفاد کرد.

به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی و مکان یابی qtlهای کنترل کننده این صفات تحت تنش خشکی ، 305 اینبرد لاین گندم حاصل از تلاقی رقم روشن با رقم فلات مورد مطالعه قرار گرفتند. عملکرد دانه در واحد سطح با تمام اجزای عملکرد همبستگی معنی دار در سطح یک درصد نشان داد. در رگرسیون گام به گام چهار صفت وارد مدل شدند که در مجموع 52/80 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. شاخص های گزینش مختلف با استفاده از صفاتی که همبستگی ژنتیکی بالایی با عملکرد دانه نشان دادند برآورد شد. کارآیی نسبی گزینش و بهره مورد انتظار از شاخص از طریق شاخص های اسمیت – هیزل نسبت به شاخص پسک- بیکر بیشتر بود.با استفاده از روش مکان یابی فاصله ای مرکب جامع qal6a به عنوان یک qtl بزرگ اثر برای صفت طول ریشک شناسایی شد که به تنهایی 24/26 درصد از تنوع فنوتیپی مربوط به این صفت را توجیه کرد.