هدف پژوهش حاضر مطالعه و بررسی چهار شهر شیروان، سیمره، جولیان و چوی زر در استان ایلام می باشد. استان ایلام واقع در جنوب غرب ایران، باتوجه به برخورداری از امکانات و مواهب زیست محیطی از گذشته های دور، بستر مناسبی برای ایجاد هسته های تمدنی محسوب می شده است. شکوفایی این منطقه بویژه از دوره ساسانی آغاز گشته و طی این دوره بر اثر افزایش جمعیت، آثار و شهرهای زیادی احداث شده است. از جمله مهمترین محوطه های باستانی این استان چهار شهر تاریخی شناسایی شده به نامهای شیروان، سیمره، جولیان و چوی زر می باشد که تاکنون پژوهش جامعی در مورد آنها انجام نگرفته و نکات مبهم بسیاری در مورد تاریخ ساخت، عوامل موثر در شکل گیری، گسترش و متروکه شدن آنها وجود دارد. به همین منظور، پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی باستان شناختی شهرهای مزبور در غالب تحقیقات میدانی و سفال شناسی در کنار استفاده از اطلاعات متون تاریخی و جغرافیایی قرون اولیه اسلامی پرداخته است. برپایه یافته های تحقیق طی اواخر دوره ساسانی تا قرن چهارم هجری در استان ایلام دو ایالت ماسبذان به مرکزیت شهر شیروان در شمال و مهرجان قذق به مرکزیت شهر سیمره در جنوب وجود داشته است که ویژگی های معماری و شهرسازی این شهرها همچون طاق های هلالی، مواد و مصالح و ویژگیهای تزئینات گچبری ابنیه، نشان دهنده تداوم معماری و شهرسازی دوره ساسانی است. از جمله عوامل موثر در تکوین و شکوفایی این شهرها می توان به قرار داشتن منطقه بر سر راه ارتباطی جنوب به غرب ایران از یکسو و راه ارتباطی ایران به بین النهرین از سوی دیگر و موقعیت مناسب آنها به لحاظ برخورداری از امکانات تدافعی طبیعی اشاره کرد. اطلاعات بدست آمده از بررسی متون تاریخی و جغرافیایی کهن همچنین موید این نکته است که عوامل طبیعی مخرب بخصوص زلزله باعث متروکه شدن شهرهای مورد بررسی در اوایل قرن چهارم هجری شده است.

چکیده تزیینات ابنیه دوران اسلامی یکی از مهمترین دغدغه های هنرمندان و معماران این دوران محسوب می شده است؛ بطوریکه با استفاده از آجر، گچ و کاشی های درخشان، زیباترین طرح های هندسی، نقوش اسلیمی و کتیبه ها را بوجود آورده اند. دوره صفوی به حق یکی از درخشان ترین ادوار هنر اسلامی ایران است. در این دوره به سبب ایجاد یک حکومت مرکزی قدرتمند و امنیت حاصل از آن و البته هنر دوستی و هنرپروری پادشاهان این سلسله، شاهد رشد و توسعه هنرها و صنایع مختلف هستیم. معماری و نگارگری از جمله هنرهایی هستند که در این دوره به اوج شکوفایی رسیدند. توجه به تزئین بناها در عصر صفوی از مواردی است که اهمیت چشمگیری دارد. این توجه و رسیدگی را علاوه بر بناهای به جا مانده می توان در نگاره ها نیز مشاهده کرد. مینیاتورهای عصر صفوی به ویژه آن هایی که در نیمه ی اول این حکومت خلق شده اند تصویر جامعی از عناصر تزئینی بناها در اختیارما قرار می دهد. بدیهی است در عین این که تزئینات، در نگارگری و معماری شباهت هایی به هم دارند دارای اختلافاتی نیز می باشند. عناصر تزئینات موجود در بناهای مینیاتورها را می توان به چهار دسته ی اصلیِ هندسی، اسلیمی، کتیبه ای و رئالیستی تقسیم کرد. این نقوش با شیوه های متفاوتی مانند کاشی کاری، آجرکاری، گچ بری و ... اجرا شده اند. در ترسیم نقوش از تزئینات موجود در معماری صفوی و پیش از آن الهام گرفته شده است. به عبارتی دیگر نمود واقعی نقوش را می توان در بناهای عصر صفوی و ساختمان هایی که متعلق به ادوار پیش از آن بوده است مشاهده کرد. نقوش از تنوع و تعدد قابل ملاحظه ای برخوردارند. بعضی از نقوش هم در مینیاتور ها و هم در معماری مورد استفاده بیش تری داشته اند. میزان و نحوه به کار گیری نقوش در آثار متعلق به مکاتب مختلف، متفاوت است چنان که بیش ترین بهره گیری از تزئینات متعلق به مکتب تبریز می باشد. نکته ی قابل توجه در بررسی تزئینات معماری نگاره ها این است که هنرمند از واقع گرایی و بازنمایی صرف پرهیز کزده است و در بسیاری از موارد از قوه ی خلاقه و ذوق هنری خویش مدد جسته است. ترکیب بندی رنگ ها به ویژه در نقوش هندسی مطابق با واقعیت نیست و رنگ پردازی ها، ذهنی صورت پذیرفته است. هم چنین نحوه ی به کارگیری کتیبه ها و انتخاب مضامین آن ها در مواردی کاملا بدیع است. در این بدعت ها و نوآوری ها، گاه دغدغه های فکری هنرمند دخیل بوده و گاه تأثیر حمایت دربار و این که اکثریت قریب به اتفاق نگاره های ایرانی در دربارهای شاهی و کتابخانه های سلطنتی آفریده شده اند به وضوح مشاهده می شود.

سفال که از دست ساخته های پیشینیان است ، در مسیر تحول خود از دیر باز تا کنون، فرمها و نقشهای بسیاری را پذیرفته است ودر روند تکاملی خود ، همواره سطح آن وسیله ای برای بیان تخیلات و احساسات درونی آن هنرمندان بوده است. در همین رابطه استفاده از نقوش گیاهی، حیوانی، انسانی، هندسی و نقوش طبیعت گرا ، همواره جهت تزیین ،انتقال پیام یا بیان افکار هنرمند بوده است. با در نظر گرفتن اینکه سفال فراوانترین و متنوع ترین مصنوعاتی است که مطالعه دقیق آن می تواند راه گشای مسائل ارتباطی میان فرهنگ های مختلف باشد ، لذا در این تحقیق سعی شده است که با طبقه بندی و گونه شناسی نقوش سفالهای مکشوفه از شهر جرجان، اولا" خود محوطه معرفی و جایگاه آن در عصر خود معلوم گشته و ثانیا"ارتباط آن با مکانها و محوطه های هم عصر روشن گردد. رساله حاضر ،پژوهشی است در باب نقوش سفالین شهر جرجان در چند دوره متوالی ودر آن به بررسی نقاشیهای روی سفالینه های آن دوران خواهد پرداخت. این نقوش بیانگر باورها،اعتقادات و نحوه زندگی اجتماعی مردم آن دوران است که پس از مطالعه و مشاهده بخش وسیعی از نقوش و کتیبه سفالهای شهر جرجان، مشاهده گردید که در طراحی و اجرای این آثار دامنه وسیعی از تفکر و ایده در طراحی و شیوه اجرا و همچنین توجه خاص به موضوع و محتوا و انتقال پیام به مخاطب وجود دارد. در این تحقیق به اختصار تاریخچه پیدایش و علل فرهنگی –اجتماعی دوره های مورد بحث بیان میشود و بطور مفصل بخشی از نقوش و کتیبه سفالینه های قرون چهارم تا قرن هشتم هجری جرجان را از نقطه نظر مبانی ریشه شناسی نقش ها مورد تجزیه وتحلیل قرار داده و در پایان به قابلیت های به کار گیری نقوش در سفال های مناطق دیگر اشاره خواهیم کرد، که امید است منبع مناسبی برای دانشجویان و علاقه مندان باشد.

شادیاخ که در حال حاضر ویرانه های آن در جنوب شرقی نیشابور جدید و سمت غرب نیشابور قدیم قرار گرفته با توجه به بسیاری از متون تاریخی، در ابتدا به صورت باغی بود که در دوران حکومت طاهریان توسط عبداللَه بن طاهر به عنوان مرکز حکومت برگزیده شد. در دوران سلجوقی در پی متروک شدن شهر قدیم نیشابور به دلیل ویرانی های ناشی از زلزله و حمله غزها، شادیاخ هم چنان مسکونی بود تا اینکه در اثر زلزله سال 669 هجری قمری قابلیت سکونت خود را از دست داد. با توجه به اهمیت شادیاخ از نظر تاریخی و فرهنگی هدف از پژوهش حاضر معرفی سفال های به دست آمده از این محوطه از نقطه نظر ویژگی های ساختاری و تزئینی می باشد. با بررسی های انجام شده بر روی سفال های به دست آمده از شادیاخ مشخص شد این سفال ها در بر گیرنده تاریخی مربوط به قرون اولیه و میانی اسلام می باشند. با توجه به این که سفال های لعاب دار به دست آمده از شادیاخ شامل دو نوع سفال با خمیره گلی و فریتی( سنگی) هستند می توان گفت در قرون اولیه اسلام تمامی سفال های لعاب دار ساخته شده در شادیاخ و به طور کلی در نیشابور از نوع سفال با خمیره گلی و پوشیده با لعاب سربی بوده است، بعد از این دوران و از اواخر قرن پنجم هجری قمری به دنبال تغییرات روی داده در تکنیک ساخت و تولید سفال در مراکز سفال گری، هنر سفال گری شادیاخ از این موضوع مستثنی نبود و در عین حال که به تولید گونه های سفالی با خمیره فریتی و پوشیده با لعاب قلیایی می پرداختند نمونه هایی از این نوع سفال ها را با کیفیت برتر از مراکزی مانند کاشان و گرگان وارد می کردند.

چکیده: تاریخ بیهقی تالیف ابوالفضل بیهقی از آثار بسیار گرانبهای نثر فارسی و آیینه روشن و تمام نمای عصر غزنوی است که نویسنده آن با باریک بینی خاصی، اغلب جلوه های جامعه دوران خود را بر دفتر ایام نقش بسته است. در کنار ویژگیهای مهم تاریخ بیهقی یک ویژگی منحصرآن، توصیفات مولف از وضعیت معماری و شهرسازی دوران غزنوی است که در خلال ذکر رویدادهای تاریخی آن دوران، به زیبایی هرچه تمامتر انعکاس یافته است. چنان که می دانیم بسیاری از اصطلاحات معماری و شهرسازی در گذر ایام از بین رفته یا تغییر ماهیت داده است از اینرو دستیابی به اشکالِ اولیه این مفاهیم و اصطلاحات می تواند نقش مهمی در شناخت دقیقتر سیر تحول معماری و شهرسازی ایران در دوران اسلامی داشته باشد. باتوجه به این واقعیت که تاریخ بیهقی یکی از قدیمی ترین اسناد تاریخی به زبان فارسی محسوب می شود تحقیق کنونی می تواند نقش مهمی در درک هرچه بهتر و کاملتر سیر تحول معماری و شهرسازی ایران دوران اسلامی و بخصوص احیای واژگان اصیل معماری و شهرسازی ایران که بسیاری از آنها به دست فراموشی سپرده شده، داشته باشد. پی بردن به نام و موقعیت شهرهایی که امروزه هیچ نشانی از آنها برجای نمانده است، آشنایی با واژگان اصیل معماری و شهرسازی ایرانی که ریشه در قبل از اسلام ایران دارند و شناخت بافت شهرهای قرون اولیه اسلامی در ایران از جمله مزیتهای پژوهش کنونی است. بنا بر یافته های تحقیق برخلاف تصور اغلب محققان که در روند معماری و شهرسازی دوران اسلامی ایران برای ادوار ماقبل سلجوقی، نقش و تاثیر مهمی قائل نیستند، غزنویان همانگونه که در زمینه شکوفایی ادبیات فارسی موسوم به سبک خراسانی نقش مهمی داشته اند از مهمترین بنیانگذاران معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی نیز بوده اند.

کاشی‏های موزه قم از نظر قدمت، نفاست، ا‏بعاد، کثرت و نقوش و تزئینا‏ت و تنوع کتیبه‏های موجود روی آنها بسیار حائز اهمیت و جالب توجه می‏باشند. در این تحقیق به بررسی کا‏شی‏های زرین فام موزه قم پرداخته می‏شود و آن گاه مفاهیم نمادین آنها بررسی می‏شود و در پی تأویل صورت ویژه آنها پاسخی در فرهنگ ایران برای این سوال جستجو می‏شود که چرا چنین هنر یکتا و شهره ای، در دوره‏ای پدید آمد که تاریکترین روزهای تاریخی این مرز و بوم است. در خصوص این کاشی‏ها تا کنون تحقیقی- جز کتابی که در دست چاپ است – انجام نگرفته است. روش کار در پژوهش ذیل میدانی بوده و با استفاده از عکسبرداری از کاشی‏های موزه و اطلاعاتی که از خود موزه به دست آمده، انجام گرفته است.‏ اغلب کاشی‏ها، کاشی‏های ستاره‏ای یا کوکبی با لعاب زرین‏فام همراه با نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی هستند که 53 عدد از این کاشی‎ها در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. کتیبه‏ها‏ی روی آن‏ها به خط نسخ و ثلث نوشته شده و مضمون آن‏ها آیات قرآن، اشعار شعرای پارسی گو و احادیث پیامبر اکرم(ص) است و تعداد قابل توجهی از آنها دارای نام سازنده، محل و تاریخ ساخت می‏باشند. بیشتر نقوش این کاشی‏ها، نقوش گیاهی و اسلیمی است و نقوش حیوانی و گیاهی در آنها جز چند مورد، دیده نمی‏شود.آنچه که در این کاشی‏ها مأخوذ از فرهنگ غیر ایرانی می‏نماید در غالب موارد ریشه در فرهنگ دیرینه ایران دارد. بخش اعظم این کاشی‏ها متعلق به دوره ایلخانی است.

چکیده هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مثبت استفاده از توضیحات گرامری به زبان اول بر پیشرفت دانش گرامری زبان دوم دانش آموزان دبیرستانی می باشد. جهت اجرای این تحقیق 60 دانش آموز پایه اول دبیرستان ارشاد در تهران از طریق اجرای آزمون پیشرفت تحصیلی برگزیده شدند. این تست که نقش پیش آزمون ر ا نیز داشت شرکت کنندگان که هیچ آشنایی با نه ساختار دستوری مورد هدف نداشتند انتخاب شدند. بر اساس پیش آزمون گروه کنترل و کروه گواه تشکیل گردید. بر روی گروه گواه رفتار یعنی انجام توضیحات گرامری منحصرا به زبان اول صورت گرفت. با این وجود به گروه کنترل تمرین های گرامر مبتنی بر اهداف کتاب درسی انجام می شد. هر دو گروه از طریق تست پیشرفت پیش آزمون بر روی آنها صورت گرفث. نتایج پس آزمون – از طریق تحلیل آزمون t-نشان داد که گروه گواه به لحاظ دقت دستوری زبان عملکرد قابل توجهی داشتند. از این تحقیق نتیجه گیری می شود که این تکنیک به منظور تقویت بخشیدن ساختارهای دستوری جدید توسط معلمان مورد استفاده قرار گیرد.