مراتع کشور در مقایسه با دیگر منابع تجدید شونده به شدت در معرض تخریب قرار گرفته است در همین راستا پرداختن جدی تر به مقوله مدیریت و اصلاح و احیاء مراتع، نیازمند توجه جدی است. هدف از تحقیق حاضر مدل-سازی مکان یابی نهال کاری در عرصه های با توان کاربری مرتع با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش ازدور در حوزه آبخیز کفتاره استان اردبیل می باشد. در این تحقیق پس از بررسی منطقه ی مورد مطالعه و تأمین اطلاعات پایه و تهیه نقشه های لازم، ابتدا تهیه نقشه کاربری فعلی با طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال سنجنده etm+ صورت گرفت، سپس آمایش سرزمین با روش دو ترکیبی (کامپیوتری) تعدیل شده مخدوم و تلفیق متوالی لایه های اطلاعاتی جهت تعیین توان اکولوژیک حوزه و تهیه نقشه کاربری آتی انجام شد. به منظور ارزیابی میزان انطباق زیست محیطی کاربری های فعلی، آتی و سیستم موقعیت یاب جهانی دو مدل با اقتباس از مدل اونق و میرکریمی و تعدیل این مدل انجام شد. مدل سازی مکان یابی بادام با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. مدل نهایی مکان یابی بادام نشان داد که که میزان 9399 هکتار از اراضی حوزه مناسب نهال کاری و حدود 606 هکتار نامناسب بوده است. همچنین روش ارائه شده در این تحقیق در مقایسه با روش های دستی تهیه طرح ها، سبب دستیابی سریع و راحت به تمامی اطلاعات حاصل از مطالعه شده و این امر سبب شفافیت بیشتر اطلاعات و در نتیجه کنترل کیفیت آنان و در نهایت ارائه یک مدل مدیریتی خوب خواهد شد.

رشد روز افزون جمعیت و تأثیر آن بر عرصه های طبیعی به همراه بهره برداری غیراصولی سبب تخریب کاربری ها و اکوسیستم شده است. به طوری که با ارزیابی تغییرات کاربری ها، امکان برنامه ریزی و مدیریت اراضی جهت کاهش اثر تخریبی بهره برداری ها امکان پذیر می گردد. در این راستا استفاده از علوم و فنون جدید مانند سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای کمک شایانی به ارزیابی درست و منطقی در زمان کوتاه و هزینه کم می نماید. در این مطالعه با استفاده از تصاویر لندست و irs و اصلاح خطاهای ژئومتری، رادیومتری و اختلاف فصل تصویربرداری، بهترین ترکیب باندی انتخاب و نقشه کاربری اراضی شهرستان خلخال با استفاده از طبقه بندی نظارت شده و الگوریتم حداکثر احتمال تشابه برای سال های 1366، 1381 و 1387 تهیه شد. درستی نقشه های تولیدی با آزمون صحت کلی و آماره کاپا محاسبه و نتایج مقایسه نقشه سال 1366 و 1381 نشان داد که میزان تغییرپذیری اراضی زراعت دیم از 37/18 به 22/25 درصد و زراعت آبی از 77/5 به 30/7 درصد افزایش، در مقابل مراتع از 44/38 به 61/31 درصد و سطوح جنگلی از 00/2 به 38/0 درصد کاهش یافته است. همچنین نتایج مقایسه نقشه سال 1381 و 1388 نشان داد که کاربری مرتع و مسکونی به ترتیب با 23/0 و 06/0 درصد بیشترین افزایش، و کاربری زراعت دیم با 58/1 درصد بیش ترین کاهش سطح را داشته اند. تحلیل آماری در سطوح 1 و 5 درصد نشان داد طبقات صخره برای نقشه سال 1366 به ترتیب 89/0 و 91/0 درصد و برای جنگل 67/0 و 69/0 درصد از بیشترین و کمترین درصد اطمینان برخوردار است. برای نقشه سال 1381 در سطوح آماری 1 و 5 درصد طبقات زراعت دیم به ترتیب 91/0 و 94/0 درصد و جنگل 67/0 و 69/0 درصد و برای سال 1387 کاربری صخره با 86/0 و 89/0 درصد و کاربری جنگل با 67/0 و 69/0 درصد در سطوح آماری 1 و 5 درصد به ترتیب از بیش ترین و کم ترین درصد حداقل اطمینان برخوردار بوده اند. با توجه به آزمون صحت و درصد حدود اطمینان نقشه های تهیه شده از دقت قابل قبول برخوردار بوده است.

مناطق مطالعاتی در استان آذربایجان غربی در مراتع منطقه دیزج بطچی و قطور شهرستان خوی به منظور بررسی مقایسه ترسیب کربن در تیپ های گیاهی با وضعیت و گرایش متفاوت در مراتع انتخاب شدند. پس از انتخاب مناطق نمونه برداری در هریک از رویشگاه های مذکور، پوشش گیاهی در داخل پلات های یک متر مربعی در امتداد ترانسکت های 100 متری به فواصل 10 متری از هم مستقر شده بودند، اندازه گیری شد و تعداد 60 پلات یک متر مربعی در هر یک از مناطق نمونه برداری به روش تصادفی سیستماتیک بکار گرفته شد. در ادامه از بیوماس هوایی و زیرزمینی گونه های مورد بررسی نمونه برداری شد. در آزمایشگاه پس از آسیاب نمونه های خشک، درصد کربن آلی به روش احتراق در کوره الکتریکی محاسبه شد و با ضرب ضریب تبدیل کربن آلی در زیتوده گیاهی، وزن کل کربن ترسیب شده، در هر پایه گیاهی و در نهایت هر هکتار از مراتع مورد مطالعه محاسبه گردید. به منظور اطلاع از مقدار کربن ترسیب شده، نمونه های خاک از پروفیل های حفر شده در ابتدا و انتهای ترانسکت های مستقر در منطقه برداشت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها در آزمایشگاه اندازه گیری شد. به منظور تجریه تحلیل داده ها از تجزیه واریانس و به منظور مقایسه میانگین داده ها از آزمون دانکن استفاده شد. به منظور تخمین بیوماس از روابط رگرسیونی مناسب استفاده شد. در نهایت ارزش اقتصادی ترسیب کربن با احتساب مقدار کربن ترسیب شده در مرتع (تن در هکتار) ضربدر مقدار ارزش کربن (25 دلار اروپا) مقدار ارزش کربن ترسیب شده به ریال در مناطق مورد مطالعه محاسبه شد. نتایج نشان داد که منطقه دیزج بطچی1 و منطقه قطور با گونه غالب درمنه بیشترین میزان ترسیب کربن را در بخش بیوماس به خود اختصاص دادند و هم چنین منطقه دیزج بطچی2 با مدیریت خوب بیشترین ترسیب کربن را در بخش خاک به خود نسبت داد. بیشترین برآورد ارزش اقتصادی کربن ترسیب شده به مرتع با وضعیت مناسب اختصاص یافت. این امر، بیانگر نقش مثبت مدیریت مراتع، در میزان ترسیب کربن اکوسیستم های مرتعی است.

یکی از اهداف مهم در مدیریت منابع طبیعی تعیین میزان تولید مراتع به منظور تعیین ظرفیت مرتع است. در این پژوهش ارتباط بین تولید به عنوان متغیر وابسته و معیارهای کمی پوشش گیاهی و شاخص های اقلیمی به عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه مکان مرتعی که معرف اقلیم رویشی آذربایجانی در ناحیه رویشی ایران و تورانی می باشند در مراتع دیزج بطچی و قطور شهرستان خوی انتخاب شدند. در هر یک از مکان های مرتعی، با استناد به دستورالعمل طرح ملی ارزیابی مراتع مناطق مختلف آب و هوایی کشور معیارهای کمی پوشش گیاهی نظیر؛ درصد پوشش تاجی، قطر متوسط تاج پوشش، قطر یقه و ارتفاع گونه ها، در پلات های مستقر در امتداد ترانسکت های ثابت که به صورت تصادفی- سیستماتیک در مرتع طراحی شدند، در فصل رویش گیاهی اندازه گیری شدند. رشد سال جاری گونه های مهم و مورد چرای دام، قطع و در پاکت های جداگانه ای قرار داده شدند. وزن خشک نمونه ها تعیین و رابطه رگرسیونی آن با معیارهای نامبرده مورد بررسی قرارگرفت. مشابه مراحل فوق، برای داده های اقلیمی که از نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی منطقه، تهیه شد، انجام گرفت و روابط آماری تولید گونه ها با هر یک از شاخص های اقلیمی نظیر؛ بارندگی سالانه، بارندگی فصل رویش، بارندگی فصل رویش به علاوه پیشین، درجه حرارت، میانگین سرعت باد ،ساعات تابش خورشیدی و درصد رطوبت نسبی ارائه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های رگرسیون یک متغیره، چند متغیره ، گام به گام، از نرم افزار spss استفاده گردید. نتایج نشان داد که در گونه درمنه کوهی (artemisia aucheri) قطر متوسط تاج پوشش (d1) با مدل های توانی، سگموئید، درجه دو و درجه سه توانایی برآورد تولید را دارد. در گونه چمن گندمی کرک دار (agropyron trichophorum) قطر یقه (d2) به عنوان موثرترین ویژگی با مدل درجه سه بهترین مدل جهت برآورد تولید انتخاب گردید. در مورد داده های اقلیمی شاخص میانگین درجه حرارت (c?) با مدل لگاریتمی توانایی برآورد تولید را داراست.

اندازه گیری مستقیم خصوصیات هیدرولیکی و فیزیکی خاک وقت گیر، هزینه بر و گاهی اوقات به دلیل خطاهای آزمایشی و عدم یکنواختی خاک غیر واقعی است. در عوض، این خصوصیات می توانند به عنوان یک جایگزین از روی ویژگی های زودیافت خاک مانند توزیع اندازه ذرات، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، کربن آلی و کربنات کلسیم معادل با استفاده از توابع انتقالی (ptf) خاک تخمین زده شوند. هدف از تحقیق حاظر ارائه مدل های رگرسیونی و شبکه عصبی مصنوعی بر اساس ویژگی های زودیافت خاک شامل شن، سیلت، رس، جرم مخصوص ظاهری، کربن آلی و کربنات کلسیم معادل برای تخمین ویژگی های دیریافت خاک شامل رطوبت های اشباع، ظرفیت زراعی، پژمردگی دائم و آب قابل استفاده، هدایت هیدرولیکی اشباع، منافذ ماکرو، منافذ میکرو و میانگین وزنی قطر خاکدانه بود. به این منظور 100 نمونه خاک از دشت اردبیل برداشته شد سپس تجزیه های فیزیکی و شیمیایی روی نمونه ها ی خاک صورت گرفت. داده ها به دو سری داده های آموزشی (80 داده ) و داده های آزمونی (20 داده ) تقسیم شدند. برای ایجاد مدل های شبکه عصبی از نرم افزار 5 neurosolution و مدل های رگرسیونی از نرم افزار spss استفاده شد. مقادیرr2 و rmse در تخمین پارامترهای دیریافت خاک شامل میانگین وزنی قطر خاکدانه، رطوبت-های اشباع، ظرفیت زراعی، پژمردگی دائم، آب قابل استفاده، هدایت هیدرولیکی اشباع، منافذ ماکرو و میکرو برای بهترین مدل-های رگرسیونی به ترتیب برابر 81/0 و 054/0، 76/0 و 28/3، 82/0 و 29/2، 82/0 و 38/1، 57/0 و 97/1، 29/0 و 72/6، 39/0 و 96/4، 67/0 و 17/0 و برای بهترین مدل های شبکه عصبی به ترتیب برابر 88/0 و 042/0، 89/0 و 18/2، 87/0 و 9/1، 9/0 و 02/1، 73/0 و 56/1، 76/0 و 91/3، 7/0 و 48/3، 84/0 و 04/0 بود. مقادیر r2 و rmse برای نتایج مدل های رگرسیونی و شبکه عصبی مصنوعی نشان داد که هر دو روش می توانند پارامترهای دیریافت فوق الذکر را در خاک های دشت اردبیل با دقت مناسبی برآورد کنند. مدل های رگرسیونی در تخمین منافذ ماکرو، میکرو و آب قابل استفاده کارایی لازم را نداشتند همچنین شبکه های عصبی مصنوعی در تخمین پارامترهای دیریافت، دقیق تر از مدل های رگرسیونی بودند.

شهرستان مشگین شهر یکی از قطب های اصلی تولید انگور در ایران می باشد. این تحقیق به بررسی و تحلیل ساختار اجتماعی- اقتصادی و محاسبه کارایی در واحد های کشاورزی تولید کننده انگور در دو منطقه ارجق و فخرآباد و همچنین در بین گروههای با سیستم کشت سنتی و روسیمی پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه از مناطق تحقیق برای سال زراعی 90-89 جمع آوری گردید. بطور کلی 100 پرسشنامه از دو منطقه تکمیل گردید. کارایی واحد های کشاورزی با استفاده از روش تابع تولید مرزی تصادفی محاسبه گردید، سپس نتایج کارایی های بدست آمده از دو روش سنتی و روسیمی مقایسه گردید و تأثیر عوامل تکنیکی و مدیریتی با استفاده از رگرسیون توبیت بر روی کارایی ها مشخص شد. همچنین ساختار اجتماعی- اقتصادی واحد های کشاورزی در دو گروه سنتی و روسیمی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که منطقه ارجق نسبت به منطقه فخرآباد از ساختار اجتماعی- اقتصادی قوی تری برخوردار بوده است. میزان کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی در گروه سنتی به ترتیب 75، 57/16 و 26/12 درصد و در گروه روسیمی به ترتیب 04/82، 45/27 و 51/22 درصد می باشد. با استفاده از رگرسیون توبیت، تأثیر عوامل تکنیکی بر روی کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی در دو منطقه، سیستم کشت سنتی و روسیمی و متغیر های تأثیر گذار بر مناطق تحقیق به تفکیک بررسی گردید.

وجود جنگلها به عنوان محلی برای گذراندن اوقات فراغت شهروندان در کنار شهرها بسیار مفید است امّا فعالیتهای تفرجی کنترل نشده منجر به آسیب اکوسیستم جنگل خواهد شد. هدف از این پژوهش بررسی اثرات فعالیت-های تفرجی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک جنگل فندقلو شامل میانگین وزنی قطر (mwd) خاکدانه ها، جرم مخصوص حقیقی (dp)، جرم مخصوص ظاهری (db)، تخلخل کل (n)، درصد شن، سیلت و رس، رطوبت اشباع، رطوبت ظرفیت زراعی (fc)، رطوبت نقطه پژمردگی دائم (pwp)، ظرفیت آب قابل استفاده (awc) و کربن آلی (oc) می باشد. آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی در قالب سه تیمار شامل سطح بدون تفرج (شاهد)، سطح تفرج متوسط و سطح تفرج شدید انجام شد. نمونه برداری خاک در امتداد ترانسکت ها انجام گرفت. نتایج نشان داد که فعالیت های تفرجی در خاک جنگل به طور معنی دار (01/0 p <)، به ترتیب باعث افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه ها به میزان 3/9 و 30 درصد، رس به میزان 121 و 153 درصد، جرم مخصوص ظاهری به میزان 09/3 و 23 درصد، جرم مخصوص حقیقی به میزان 45/0 و 39/6 درصد، رطوبت نقطه پژمردگی دائم به میزان 47/41 و 45/62 درصد و همچنین باعث کاهش کربن آلی به میزان 2/4 و 77/6 درصد، شن به میزان 2/11 و 39/14 درصد، رطوبت ظرفیت زراعی به میزان 11/7 و 1/18 درصد و ظرفیت آب قابل استفاده به میزان 45/39 و 75/71 درصد به ترتیب در منطقه ی تفرج متوسط و شدید نسبت به منطقه ی بدون تفرج گر (شاهد)گردید. تأثیر فعالیت های تفرجی بر تخلخل، رطوبت اشباع و سیلت معنی دار نشد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر فعالیت های تفرجی از طریق افزایش جرم مخصوص ظاهری باعث فشردگی بیشتر خاک جنگلی و در نتیجه کاهش کیفیت فیزیکی خاک و توانایی نگهداری آب در خاک برای رشد گیاه می گردد.

امروزه استفاده تفرجی از مراتع به عنوان یکی از جنبه های استفاده فرعی از مراتع، منظور می گردد. اکوتوریسم عبارت است از انواع گردشگری که در بستر طبیعت به منظور استفاده از مظاهر آن صورت می گیرد. برای تعیین میزان تأثیر اکوتوریسم بر روی پوشش گیاهی، ابتدا در منطقه مورد مطالعه از نظر میزان استفاده گردشگر، سه زون تفرجی با فشار کم، فشار متوسط و فشار زیاد انتخاب شد. سپس برداشت داده ها در هر منطقه به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. ابتدا در هر زون با استقرار شش ترانسکت 10متری به صورت تصادفی، در هر ترانسکت 5 پلات 25 سانتیمتر مربعی به فاصله دو متر از هم انتخاب گردید؛ سپس در داخل پلات ها شمارش و محاسبه تعداد و درصد پوشش گونه ها و درصد خاک لخت انجام شد. برای بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، در هر ترانسکت از عمق 0 تا 30 سانتی متری افق معدنی خاک پنج نمونه خاک برداشت شده و یک نمونه ترکیبی به همراه یک نمونه که با استفاده از سیلندر برداشت نمونه خاک برداشت شد به آزمایشگاه جهت اندازه گیری درصد رطوبت وزنی، درصد رطوبت حجمی، بافت خاک، ph، هدایت الکتریکی، وزن مخصوص ظاهری و همچنین میزان فسفر و پتاسیم قابل جذب انتقال داده شد. به منظورتعیین شاخص های تنوع، یکنواختی و غنا از نرم افزار past و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری spss19 استفاده شد و پارامترهای اندازه گیری شده در زون های با فشار کم، متوسط و شدید با استفاده از روش آنالیز واریانس و آزمون دانکن با یکدیگر مقایسه شدند تا مشخص گردد بین کدام زون ها اختلاف آماری وجود دارد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل نشان داد که به لحاظ تعداد،76/2% از گونه ها وبه لحاظ پوشش 74/1% از گونه ها در سه زون دارای اختلاف معنی دار آماری هستند. میزان خاک لخت نیز در سه زون، دارای اختلاف معنی داری در سطح 1% می باشد. این در حالی است که پارامترهای درصد رطوبت وزنی، درصد رطوبت حجمی، درصد ماده آلی، ph، هدایت الکتریکی، وزن مخصوص ظاهری خاک و درصد رطوبت اشباع خاک، تحت تأثیر فعالیت های تفرجی در سه زون مورد مطالعه دارای اختلاف آماری می باشند.

چکیده: انجام ارزیابی از سلامت مرتع، اطلاعاتی راجع به عملکرد فعلی رویشگاه اکولوژیک در اختیار ما قرار می دهد. این روش ارزیابی تأمین کننده اطلاعاتی است که در دیگر روش های ارزیابی قابل دسترسی نبوده و وضعیت سه صفت انتخابی موثر در بیان سلامت منطقه ارزیابی را ارائه می کند. با تعیین ویژگی های سلامت مرتع می توان مناطقی که بصورت بالقوه در خطر تخریب و تنزل قرار دارند را شناسایی نمود. حاصل این ارزیابی کیفی لزوماً بدست آوردن یک رتبه بندی واحد از سلامت مرتع نیست بلکه این ارزیابی از سه جزء صورت گرفت که تحت عنوان صفات سلامت مرتع نامیده می شوند. هدف از این مطالعه، بررسی کارایی روش کیفی سلامت مرتع در تعیین سه ویژگی عملکردی شامل پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده از طریق 17 شاخص اکولوژیک بود که عبارتند از شیار، الگوی جریان آب، تراس و ستون فرسایشی، خاک لخت، خندق، فرسایش بادی در مناطق برداشت و رسوبگذاری، جابجایی لاشبرگ، پایداری خاک نسبت به فرسایش، هدررفت سطحی خاک و تخریب، ترکیب گیاهی، فشردگی خاک، گروه های ساختاری-عملکردی در گیاهان، مرگ و میر گیاهان، مقدار لاشبرگ، تولید سالانه، گیاهان مهاجم و توانایی تولید مثل گیاهان چند ساله. این روش طی 6 مرحله در مراتع سوباتان تالش اجرا شد. نتایج این تخقیق نشان داد که در رویشگاه قرق همانند رویشگاه مرجع آثاری از فرسایش شیاری، خندقی، و الگوی جریان آب مشاهده نشد که مجموعه این شاخص ها دلالت بر عملکرد مناسب هیدرولوژیک این منطقه دارد. دراین مطالعه منطقه قرق بیشترین مقدار ویژگی های عملکردی در منطقه را داراست.

تنش خشکی یکی از موثرترین تنش های غیرزیستی است که رشد و نمو را در بسیاری از گیاهان محدود می کند. بابونه، گیاهی دارویی متعلق به تیره ی آفتابگردان می باشد که در برابر خشکی حساس است؛ تکنیک پیش تیمار بذر، باعث بهبود رشد گیاه و تحمل آن نسبت به تنش های غیرزیستی می گردد. به منظور بررسی تأثیر پیش تیمار تحت شرایط تنش خشکی، بر برخی از شاخص های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی بابونه ی اورا (matricaria aurea)، یک آزمایش فاکتوریل به صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار در گلخانه ی پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 91-92 انجام شد. تیمارهای آزمایشی تنش خشکی در سه سطح ظرفیت مزرعه (100 درصد fc)، (70 درصد fc) و(50 درصد fc) و پیش تیمار بذور با ppm150 از سالیسیلیک اسید و ppm50 از آسکوربیک اسیدانجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی اثرات معنی داری بر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی دارد و با افزایش میزان تنش، صفات رویشی، غلظت فسفر و درصد پایداری غشا کاهش یافت؛ ولی میزان محتوای کلروفیل، کاروتنوئید، غلظت پتاسیم، غلظت پروتئین برگ، غلظت کربوهیدرات ها و میزان آنتوسیانین برگ افزایش یافت. تنش خشکی هم چنین منجر به افزایش فعالیت آنزیم پراکسیداز و تغییرات نوسانی در سایر آنزیم ها گردید. پیش تیمار با sa منجر به افزایش معنی دار تعداد برگ ها، وزن خشک و تر اندام هوایی، محتوای کلروفیل، غلظت پروتئین، محتوای آنتوسیانین و درصد پایداری غشا گردید، هم چنین منجر به افزایش فعالیت آنزیم های پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و سوپر اکسیددیسموتاز گردید؛ در حالی که پیش تیمار با asa بیش از همه اثر خود را بر افزایش فعالیت آنزیم ها در شرایط تنش نشان داد؛ طوری که در تمام نمونه های پیش تیمارشده با asa افزایش معنی داری در میزان فعالیت آنزیم ها مشاهده شد.

توسعه اقتصادی کشور، تأثیر پذیر از توسعه ی بخش های منابع طبیعی و کشاورزی و توسعه بخش منابع طبیعی نیز از طریق تولید میسر است. میزان تولید یک جامعه مهمترین شاخص ارائه سطح فعالیت های اقتصادی در آن جامعه است، که از یک سو به میزان عوامل تولید در دسترس و از سوی دیگر به نحوه ترکیب این عوامل برای تولید کالا ها و خدمات وابسته است. یکی از اهداف مهم سیاست گذاران در برنامه ریزی های اقتصادی-اجتماعی، افزایش تولیدات بخش های مولد از جمله بخش منابع طبیعی می-باشد، که ترکیب بهینه نهاده های تولید در این بخش ها می تواند ما را در جهت حصول به خود کفایی، استقلال و حل مسائل و مشکلات اقتصادی نظیر تورم، بیکاری، مهاجرت و غیره کمک کند. با توجه به شرایط اقلیمی ایران و منابع انسانی موجود به نظر می رسد توسعه بخش منابع طبیعی می تواند به عنوان یکی از ابزار های کارا در راه توسعه اقتصادی کشور به ایفای نقش بپردازد (جوان 1390). منابع طبیعی نقش بسیار مهمی در اقتصاد و توسعه ی اقتصادی کشور ایفا می کند که اهمیت اقتصادی مراتع به نوع فراورده و ارزش محصولات حاصل از اکوسیستم مرتع مرتبط است. مراتع که جز جدایی ناپدیر و اساسی منابع طبیعی محسوب می شوند، از این ویژگی مبرا نیستند؛ زیرا هر کشوری که این منبع ارزشمند را در اختیار داشته و از آن به صورت صحیح بهره برداری کرده، توانسته است گام های بلندی در جهت توسعه و پیشرفت اقتصادی جامعه و بالتبع بهبود وضع اجتماعی افراد جامعه ی خود بردارد. محیط در ارتباط با حلقه های اقتصادی-اجتماعی، مهمترین حلقه ی زنجیره ی توسعه است که نادیده گرفتن آن چه بسا باعث نابودی انسان شود (بروندون. پی. اس. پی. ال و همکاران 1997). مراتع طیف گسترده ای از تولیدات و خدمات را برای بیشتر افرادی که درمناطق روستایی زندگی میکنند؛ فراهم می کند. دراین میان اهمیت تولیداتی مانند علوفه که به طور مستقیم مصرف می شوند؛ به طور عموم برای بهره برداران مرتع ملموس تر است، زیرا بهره برداران مرتع به طور عموم از علوفه برای تعلیف دام و تولید فراورده های دامی به عنوان محصول اصلی بهره برداری می کنند. با این وجود گیاهان مرتعی قابلیت های دیگری نیز مانند کاربردهای خوراکی، دارویی، صنعتی و تزیینی دارند که اغلب در مقابل بهره برداری برای تعلیف دام که سهم قابل توجهی دارد، فراورده های فرعی مرتع بشمار می آید. مراتع،همچنین، از طریق ایجاد صنایع تبدیلی و جنبی می تواند در امر اشتغال زایی و تولید محصولات متنوع موثر واقع شود (حشمت الواعضین، سجاد قنبری، علی طویلی 1389). بر پایه ی تعریف مرکز آمار ایران به فراورده های غیرعلوفه ای مرتع شامل مواد یا اجزای گیاهی که دارای خواص دارویی،خوراکی و صنعتی هستند، محصول فرعی گفته می شود (مرکز آمار ایران 1386). در کنار محصول اصلی مراتع، بهره برداری و استحصال محصولات فرعی مرتع از دیرباز مورد توجه انسان ها بوده وارتباط نزدیک و تنگاتنگی با زندگی بشر پیدا کرده است. محصولات فرعی مرتع شامل گل، برگ، ساقه، ریشه، غده، میوه، پوست، صمغ و رزین برخی از گیاهان است که مصرف دارویی و خوراکی و صنعتی دارد. جمع آوری، تجارت، و بهره برداری از فراورده های فرعی در بهبود وضع معیشتی و اقتصادی روستاییان اهمیت ویژه ای دارد (چمبرلین و همکاران 2003). فراورده های حاصل از مرتع به عنوان درآمد مکمل و نیز منبع غذایی، سهم آشکاری در رفاه و زندگی روزمره ی مردم محلی دارد (تادانی 2001(. بنابراین دربرآورد ارزش مرتع باید این ارزش به عنوان جزئی از ارزش کلی به شمار آید. استان اردبیل به دلیل دارا بودن شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص، از دیر باز بستر مناسبی برای دامداری و زنبور داری بوده است. در طی هزاران سال مراتع به عنوان بخشی از منابع تجدید پذیر، اصلی ترین منبع تغذیه ای دام به شمار رفته اند، عشایر واهالی روستاهای اطراف مراتع این استان،عمده ترین بهره برداران اراضی مرتعی هستند، که به سبب بهره برداری از اراضی حاشیه ای و مراتع و نیز تولید با حداقل هزینه، در گذر نسل ها فعالیتشان از دیدگاه اقتصادی تداوم یافته است، با توجه به جایگاه دامداری در اقتصاد خانوار عشایر و روستایی، میتوان دریافت که الگوی زیستی این بهره برداران براساس تعلیف دام از مرتع و ضرورت های آن شکل گرفته است. (لیلا خاکی پور، حسین بارانی، علی دریجانی و رضا کرمیان 1390). شهرستان مشگین شهر به عنوان یکی از مناطق باآب و هوای نسبتاً سرد و نیمه خشک واقع در استان اردبیل، از شهرستان های مستعد مرتعی می باشد. مراتع این استان علاوه بر دامداری، از لحاظ زنبور داری و تولید گیاهان دارویی حائز اهمیت است. به نظر می رسد شرایط اقلیمی مناسب و سود آوری بالای محصولات مرتعی حاصل از مرتع باعث شده این منطقه به عنوان یک قطب اقتصادی در تولید انواع محصولات بازاری مرتعی مطرح باشد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند به شناساندن بهتر ارزش واقعی و کارکرد های مراتع و همچنین ایجاد و طراحی اقدامات مناسب برای حفاظت و بهره برداری بهینه از آنها در کلیه ی سطوح مدیریتی کمک نماید و با ایجاد زمینه برای استفاده ی مناسب و بجا از مراتع و محصولات آن توسط بهره برداران باعث بهبود و افزایش درآمدشان خواهد شد. (کیوان بهجو و ادره ی منابع طبیعی مشگین شهر 1391).

تاثیر فعالیت¬های متفاوت انسانی بر محیط زیست واقعیتی آشکار است. امروزه استفاده¬ی تفرجی از جنگل¬ها یکی از جنبه¬های اصلی بهره¬برداری از آن¬هاست. در این تحقیق، تاثیر فعالیت¬های متفاوت بر جامعه¬ی پرندگان در جنگل فندق¬لو بررسی شد. سه نوع فعالیت، شامل: تفرج متمرکز، تفرج گسترده ( پیاده¬روی) و حفاظت شده در منطقه¬ی مورد مطالعه انتخاب شد. برای افزایش کیفیت نتایج، همه¬ی مطالعات میدانی در طول دو فصل تولید مثلی و غیر تولید مثلی انجام گرفت. متغیر¬های زیستی، شامل نوع تیپ پوشش گیاهی و خصوصیات ساختاری گیاهان و نیر تعداد مشاهدات پرندگان در هر یک از 90 قطعه نمونه در یک شعاع 25 متر ثبت شد. بعد از جمع¬آوری داده¬ها، آنالیز آن¬ها با استفاده از نرم افزار¬های کامپیوتری و آمار زیستی انجام گرفت. نتایج تراکم، غنا و تنوع گونه-های پرندگان و همبستگی بین متغیر¬های محیط¬زیستی ، گونه¬های پرندگان و تیمار¬های مطالعاتی را نشان می¬دهد. به علاوه، تشابه بین تیمار¬ها و درصد مشارکت هر یک از گونه¬های پرنده در جامعه بدست آمد. در کل، تغییرات جامعه¬ی پرندگان وابسته به نوع کاربری سرزمین و فصل است. در نهایت، نتایج نشان دادند که فعالیت¬های تفرجی تاثیر مثبتی بر پرندگان در فصول تولید¬مثلی و غیر تولید¬مثلی دارند. واژه ها ی کلیدی: پرندگان، اکوتوریسم، تنوع، تراکم، جنگل فندق لو.

برای شناسایی، برنامه¬ریزی، مدیریت مناسب و بهره¬برداری از منابع خاک لازم است دیدگاه صحیحی از پراکنش مکانی ویژگی¬های خاک وجود داشته باشد. نقشه¬های حاصلخیزی خاک یک منطقه کشاورزی امکان توصیه مقدار کود¬های شیمیایی مورد نیاز را بر پایه تغییرات ساختار مکانی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه برای آن منطقه فراهم می¬آورد. هدف از این پژوهش مقایسه روش های مختلف میانیابی در مناطق مورد مطالعه در دامنه شمالی سبلان در سطوح ارتفاعی مختلف بود. نمونه برداری خاک به صورت منظم و شبکه ای صورت گرفت. موقعیت نقاط از طریق سیستم موقعیت¬یاب جهانی (gps) ثبت شد. نمونه‏های دست‏خورده در آزمایشگاه هوا خشک گردیده و به منظور اندازه‏گیری خصوصیات خاک شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، بافت خاک، آهک، مواد آلی ذره ای، کربن‏آلی، پتاسیم، فسفر و میانگین وزنی قطر خاکدانه‏ها انجام گرفت. پارامترهای اندازه¬گیری شده به محیط نرم¬افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) منتقل شده و نقشه¬های مربوطه در کلاسه¬بندی مناسب تهیه شد. نتایج آمار کلاسیک نشان داد توزیع اغلب پارامترهای خاک از توزیع نرمال تبعیت می کنند به جز آهک و هدایت الکتریکی که داده های مربوط به این پارامترها به داده های نرمال تبدیل شدند. با استفاده از آزمون t مشاهده شد که به جز پارامترهای فسفر و پتاسیم بقیه پارامترها در دو سایت مورد مطالعه اختلاف معنی داری با هم دارند و با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون مشاهده شد که بین پارامترهای مورد مطالعه به جز فسفر و پتاسیم با ارتفاع همبستگی مثبت و منفی معنی داری وجود دارد. نتایج آنالیز زمین¬آماری که برای نشان دادن وابستگی مکانی خصوصیات خاک مورد بررسی قرار گرفت نشان داد که نسبت اثر قطعه¬ای به آستانه در سایت شابیل برای هدایت الکتریکی و آهک دارای ساختار مکانی قوی و برای سایر خصوصیات ساختار مکانی متوسط و در سایت فخرآباد برای مواد آلی ذره ای، شن و سیلت دارای ساختار مکانی قوی و سایر خصوصیات دارای ساختار مکانی متوسط می¬باشد. نتایج درون یابی نشان داد که برای کربن آلی روش کریجینگ، برای آهک idw و برای سایر خصوصیات خاک در سایت شابیل از تخمینگر کوکریجینگ و در سایت فخرآباد برای رس idw و برای سایر خصوصیات روش کریجینگ و کوکریجینگ از دقت بالاتری برخوردار است. با بررسی جداول استخراجی از نقشه¬های تغییرات مکانی خصوصیات مورد مطالعه مشاهده شد درصدهای کربن¬آلی، مواد آلی ذره ای، رس، شن، میانگین وزنی قطر خاکدانه در سایت شابیل و اسیدیته، هدایت الکتریکی، آهک و سیلت در سایت فخرآباد بیشتر است.

این تحقیق با هدف بررسی و مقایسه تولید گیاهان علفی مرتعی و تنوع پوشش گیاهان علفی در زیراشکوب درختان با مراتع باز و بدون درخت درمنطقه فندقلوی اردبیل صورت گرفته است. نمونه برداری پوشش گیاهی و خاک درسطح 18ترانسکت و240پلات (180پلات برای مقایسه تنوع و 60پلات برای اندازه گیری تولید) به روش سیستماتیک تصادفی ازسطح مراتع بازو بدون درخت و زیراشکوب درختان درچهارطبقه شیب و جهت جغرافیایی صورت گرفت. نقشه های شیب، جهات جغرافیایی مراتع باز و زیراشکوب درختان تهیه گردید. نمونه برداری خاک در پروفیل هایی با عمق0تا20و 20تا40سانتی متربرداشت و درآزمایشگاه بررسی شد. بااستفاده ازپلات های5/0در 5/0مترپارامتر تولید و با پلات های چهارمترمربعی (2در2متر) پارمترهای درصد تاج پوشش، درصد لاشبرگ، سنگ وسنگ ریزه و میزان خاک لخت اندازه گیری شد. گونه های گیاهی درطول یک فصل رویشی نمونه برداری و بااستفاده ازمنابع موجودشناسایی شدندو برای اندازه گیری تولیدازروش قطع و توزین استفاده شد. شاخص های تنوع سیمپسون و شانون – وینر و شاخص های غنای گونه ای منهنیک و مارگالف بااستفاده ازنرم افزار past برآورد شد. مقایسه پارامترهای گیاهی مراتع باز و زیراشکوب درختان مربوط به صفات پوشش تاجی، تولید و ...بااستفاده ازنرم افزار spssدر شیب ها و جهات مختلف مراتع بازوزیراشکوب درختان بااستفاده ازروش های چندمتغیره (تجزیه واریانس) تجزیه وتحلیل و نتایج آن استخراج گردید. براساس نتایج بدست آمده در رویشگاه های مورد مطالعه (فندقلو، نیارق، شغاله دره) 20تیره، 114جنس و 149گونه گسترش دارند. مقادیرشاخص های تولید در مراتع باز بیشتر از زیراشکوب درختان بوده و همچنین مقادیر شاخص های تنوع سیمپسون و شانون – وینردرزیراشکوب منطقه شغاله درق بیشتر ازسایر مناطق مورد مطالعه میباشد. درطبقه بندی سایتهای مراتع باز و زیراشکوب درختان درشیب هاوجهت های مختلف نشان داد که تفاوت معنی داری بین آن هاوجوددارد و هم چنین درتجزیه واریانس، تاثیرکلاس های شیب مختلف درمراتع باز و زیراشکوب درختان نشان داد که تفاوت معنی داری دراثرات اصلی نوع مرتع و کلاس های شیب و هم چنین در اثرات متقابل (به جز خاک لخت)دیده می شود. براساس تجزیه واریانس پارامترهای خاکی در مراتع باز و زیراشکوب مورد بررسی دردو سطح عمقی 20- 0 و 40- 20سانتی متری تفاوت های معنی داری دراثرات اصلی نوع مرتع وعمق خاک و اثرات متقابل بین این دو فاکتورمشاهده می شود.