نام پژوهشگر: وجیهه اسماعیلی
وجیهه اسماعیلی بهمن نامور مطلق
ظروف آبی و سفید از بارزترین ظروف دوره صفویه اند که به دنبال برگرفتگی از ظروف آبی و سفید چین به وجود آمده اند. بیان هنری خاص این ظروف، آنها را متمایز ساخته است. این بیان شامل استفاده فراوان از پیش متنهای چینی است. اگر چه متن این ظروف در ارتباط با پیش متنهای بسیاری توسعه پیدا کرده است، اما عمده ترین تأثیر را پیش متنهای چینی و تجربه های ایرانی هنرمند صفویه گذاشته اند. از طرف دیگر در تکوین متن ظروف آبی و سفید صفویه، عوامل فرامتنی نیز ایفای نقش کرده اند. منظور از عوامل فرامتنی، عوامل اجتماعی، فرهنگی و تأثیرات موقعیتی حکمفرما بر جامعه صفویه است. پژوهش پیش رو برآنست تا به بررسی عوامل اصلی متنی و فرامتنی موثر در شکل گیری ظروف آبی و سفید صفویه بپردازد. در این راستا پرسشهایی مطرح می شود که مهم ترین آنها عبارتند از اینکه: برگرفتگی هنرمندان ایرانی از متن ظروف آبی و سفید چین به چه صورت بوده است؟ با توجه به چینی بودن پیش متن اصلی این ظروف، تا چه حد پیش متنهای ایرانی تأثیرگزار بوده اند؟ شرایط فرامتنی تا چه میزان در وضعیت و موقعیت ظروف آبی و سفید موثر بوده اند؟ جهت پاسخگویی به این سوالات، روش ترامتنی و گفتمانی اتخاذ گردیده است. ترامتنیت که توسط ژرار ژنت مطرح شده است به بررسی روابط یک متن با غیر آن می پردازد. مطالعه گفتمانی این پژوهش از روش گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف تبعیت میکند و به شرایط فرامتنی می پردازد. در نهایت مشخص می شود که هنرمند صفویه در به نمایش درآوردن پیش متنهای چینی دگرگونیهای فراوانی به وجود آورده و حتی معنا و مفهومی که عناصر چینی در فرهنگ خود دارند، از اعتبار انداخته است و متن این ظروف مانند دیگر هنرهای ایرانی در پیوند با عناصر هنری و فرهنگ ایرانی قرار گرفته اند. همچنین عوامل فرامتنی در روند شکل گیری و پویایی عناصر متنی این ظروف تأثیر بسزایی داشته اند.