مطالعه آثار تاریخ تحوّلات ایران نشان می دهد که «روحانیون سیاسی» و «بازاریهای سنتی» از کنشگران اصلی جنبش های اعتراضی و انقلابی تاریخ معاصر بوده اند. مسأله تحقیق این است که، نیروهای اجتماعی روحانیون سیاسی و بازاریهای سنتی در شرایط تاریخی قبل از انقلاب اسلامی ایران، دو نیروی اجتماعی خارج از حاکمیّت بوده اند که به علّت خطرات و فشارهایی که از ناحیه قدرت و حاکمیّت احساس می کردند به نوعی به تعامل و پیوند کارکردی رسیده اند. اکنون سئوال این است که اگر پس از پیروزی انقلاب اسلامی یک جریان از دو نیرو، بخش اعظم قدرت و حاکمیّت را به دست گرفته است، در حال حاضر، ارتباط و تعامل این دو نیرو چگونه است. اگر ارتباط تغییر کرده، این تغییر مناسبات، چه تأثیری بر کارکردهای آن داشته است. رساله با عنایت به چارچوب مفهومی «کارکردگرایی»، درصدد توصیف و تحلیل مسأله تحقیق در دوره زمانی تحقیق (دو دهه قبل و بعد از انقلاب اسلامی) است و روش مورد استفاده در این تحقیق نیز، روش «تطبیقی ـ تاریخی»، با تأکید بر روش «حضور و غیاب استوارت میل» می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که روحانیونی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مناصب سیاسی و حکومتی را عهده دار شدند و به منابع عمومی و بودجه های دولتی دست یافته اند، کمتر نیاز به منابع مردمی و بازاریهای سنتی در قالب وجوهات شرعی خواهند داشت و بازاریهای سنتی نیز به خاطر تغییرات ساختاری و آگاهی از تضعیف نیاز متقابل، مسأله اعتبار بخشی را منتفی می دانند و مناسبات خود با روحانیت حاکم را بر اساس قواعد جدید شکل می دهند. نتیجه اینکه، هم موضوعیّت کارکرد «تأثیرگذاری بر قدرت» از بین می رود و هم با تغییر اساسی در کارکرد «تداوم گفتمان اعتراضی شیعه»، حکومت ورزی در عصر غیبت امام دوازدهم مشروعیّت می یابد.