با افزایش روز افزون کاربرد شوینده ها در منازل و بخش های گوناگون صنعتی و همچنین مواد پلاستیکی و بسته بندی های آن، ترکیبات شبه استروژنی 4- نونیل فنل و بیس فنل آ در محیط های آبی وارد شده اند این ترکیبات با اثرات آسیب رساننده خود بر سیستم غدد درون ریز (edcs) باعث افزایش مرگ و میر، کاهش باروری و اختلال در فعالیت های هورمونی در آبزیان می گردند، لذا پژوهش حاضر سعی در تعیین میزان این ترکیبات در رسوبات سطحی و کپور ماهی تالاب انزلی به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم های آبی کشور و نیز بررسی اثر آن ها بر کپور ماهی (cyprinus carpio) دارد. در این راستا ابتدا میزان این ترکیبات در رسوبات سطحی، عضله و کبد کپور ماهی تالاب با دستگاه های gc-ms و hplc تعیین گردید. سپس، کپور ماهی نابالغ در محیط آزمایشگاه در معرض غلظت بدست آمده این آلاینده ها در رسوبات قرار گرفت و اثرات حاصل با نشانگر زیستی ویتلوژنین با روش الایزا بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد، میزان 4- نونیل فنل و بیس فنل آ در رسوبات به ترتیب در محدوده g dw/gµ 06/0- 29 و g dw/gµ 01/0-7 می باشد. همچنین به طور میانگین غلظت ترکیبات شبه استروژنی در عضله و کبد کپور ماهی تالاب انزلی به ترتیبg /gµ 65/1و20/3 برای 4-نونیل فنل و نیز g/gµ 58/1و 15/2 برای بیس فنل آ اندازه گیری گردید. مقایسه نتایج حاصل با سایر مطالعات انجام شده در دنیا نشان دهنده غلظت بالای این آلاینده ها در رسوبات و کپور ماهی تالاب انزلی می باشند. از طرفی بین غلظت این ترکیبات در رسوبات با میزان کربن کل آلی و همچنین در کپور ماهی نیز بین میزان چربی و غلظت 4- نونیل فنل و بیس فنل آ نیز همبستگی مثبت و معناداری وجود داشت. بررسی میزان ویتلوژنین در خون کپور ماهی نابالغ در معرض غلظت های بدست آمده از این ترکیبات در رسوبات تالابی نشان داد با افزایش غلظت آلاینده ها میزان ویتلوژنین افزایش می یابد. همچنین بیشترین میزان ویتلوژنین در نتیجه تاثیر همزمان و افزایشی غلظت اندک ترکیبات شبه استروژنی 4- نونیل فنل و بیس فنل آ در رسوبات مشاهده گردید. بنابراین نتیجه گیری کلی از این پژوهش نشان می دهد که، بسیاری از ایستگاه های مورد مطالعه در این تحقیق به لحاظ غلظت توأم این ترکیبات حائز شرایط لازم در ترشح ویتلوژنین در گونه های آبزی مشابه با کپور ماهی می باشند و می توانند سبب کاهش جمعیت های طبیعی آبزیان شوند. از سوی دیگر با توجه به تجربیات علمی بدست آمده از احتمال بزرگنمایی زیستی 4- نونیل فنل و بیس فنل آ، امکان انتقال این ترکیبات به بدن انسان های حاشیه این تالاب که به لحاظ غذایی وابسته به ماهی و پرندگان آن می باشند، وجود دارد.

میزان عنصر مس و روی در رسوبات، بافت نرم و پوسته صدف آنادونت در تالاب انزلی که از تالاب های بین المللی مهم ثبت شده در کنوانسیون رامسر می باشد اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که میانگین روی و مس در رسوبات به ترتیب به میزان 36/53 و 81/21 میکروگرم برگرم وزن خشک، در بافت نرم صدف بترتیب91/110 و 59/7 میکروگرم برگرم وزن خشک و پوسته صدف 38/11و 1/5 میکروگرم برگرم وزن خشک اندازه گیری شد. در همه ایستگاه ها ی نمونه برداری بجز ایستگاه 3 و4 اختلاف معنی داری در غلظت روی در رسوب سایر ایستگاه ها مشاهده گردید. مقایسه غلظت روی در عضله صدف در ایستگاه ها ی نمونه برداری نشان داد بین ایستگاه های 1و2، 1و4، 3 و4 و همچنین3 و2 در غلظت روی عضله اختلاف معناداری وجود دارد. همچنین بین غلظت کل عنصر روی با غلظت آن در رسوبات سلکه، سرخانکل و ماهروزه رابطه مثبت معنی داری وجود داشت. فاکتور تغلیظ بیولوژیکی رسوب و بیوتا (bsaf) برای فلز روی مقدار 16/2 بدست آمد که بازگوکننده تغلیظ بالای بیولوژیک این فلز توسط بافت نرم صدف آنادونت از رسوبات می باشد و bsaf برای فلز مس کمتر از یک محاسبه شد که نشانگر عدم تغلیظ بیولوژیکی این فلز توسط صدف آنادونت می باشد. مقایسه غلظت فلز مس و روی در بافت نرم صدف با استانداردهای جهانی نشان داد غلظت مس در همه ایستگاهها پایین تر از حد مجاز بوده است. غلظت روی از حداکثر حد مجاز توصیه شده توسط (abia) پایین تر ولی از استاندارد های ارائه شده توسط (nhmrc)، (maff)، (tphr)، (fda) و(its) بالاتر بوده است.

رسوبات سطحی بازتاب کننده شرایط کنونی آلودگی می باشند. مطالعه آلاینده های نفتی در رسوبات به منظور حفاظت و مدیریت اکوسیستم های آبی ضروی است. از این رو مطالعه کنونی با هدف اندازه گیری و مقایسه غلظت و منشأ آلکان های نرمال و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (pahs) در رسوبات بخش های مختلف تالاب انزلی و بخش ساحلی خزر در محدوده ی شهرستان انزلی صورت گرفت. بدین منظور 30 نمونه رسوب سطحی به طور تصادفی جمع آوری و بوسیله دستگاه کروماتوگرافی مجهز به طیف سنج جرمی (gc-ms) آنالیز شد. غلظت مجموع آلکان های نرمال و pahs 23? بترتیب در دامنه ی 68/6615-84/315 میکروگرم بر گرم وزن خشک و 61/9008-13/212 نانوگرم بر گرم وزن خشک رسوب تعیین گردید. میزان غلظت آلکان های نرمال و pahs هر دو برای ایستگاه های واقع در بخش ساحلی خزر بیشتر از نواحی مختلف تالاب انزلی محاسبه شدند. الگوی توزیعی آلکان های نرمال و pahs به همراه نسبت های تشخیصی مختلف بکار رفته برای آن ها، منشأ غالب پتروژنیک را برای هر دو آلاینده تایید کردند. دلایل قابل ذکر در این زمینه می تواند ریزش های نفتی ناشی از تخلیه، بار گیری، سوختگیری و تردد کشتی های تجاری و تانکر های سوختی در بندر انزلی و بخش ساحلی خزر، فعالیت های استخراج و پالایش نفت خام در کشور های حاشیه دریای خزر بویژه آذربایجان و تخلیه مستقیم و غیر مستقیم فاضلاب های تصفیه نشده و نیمه تصفیه شده شهری و صنعتی ناشی از شهر های حاشیه ای باشد. حضور برجسته آلکان های نرمال ناشی از گیاهان عالی خشکی (27c، 29c و 31c) همچنین سهم بیوژنیک را در مقادیر کمتر برای آلکان های نرمال در منطقه مطالعاتی تایید کرد، که ناشی از مواد خشکی حمل شده بوسیله رودخانه های ورودی به تالاب می باشد. در ضمن الگوی توزیعی آلکان های نرمال با غلبه کربن زوج در اغلب ایستگاه های تالابی به همراه ucm و بر اساس نسبت های lmw/hmw، u/r، 17n-c/pr، 18n-c/ phyو pr/phy در کل منطقه مطالعاتی نشان دهنده فرایند های هوازدگی و تجزیه باکتریایی قوی مرتبط با ریزش های قدیمی مواد نفتی می باشد. در مقایسه با راهبرد های کیفی رسوب (sqgs)، ترکیبات نفتالن، آسنفتیلن، آسنفتن، فلورن و دی بنزو(ah)آنتراسن با بیشترین احتمال منجر به بروز آثار سمی مضر برای موجودات آبزی می گردند. در مقابل ترکیبات فلورانتن، پایرن، کرایزن، آنتراسن، بنزو(a)آنتراسن و بنزو(a)پایرن به ندرت می توانند منجر به بروز آثار سمی حاد شوند.

آلودگی خاک به فلزات سنگین یکی از نگرانی های اصلی محیط زیستی است که می تواند اثرات زیان آوری بر اکوسیستم های طبیعی داشته باشد. این تحقیق به منظور تعیین غلظت و بررسی الگوهای توزیع مکانی فلزات سنگین کادمیوم، سرب، مس و روی در خاک های کشاورزی منطقه سیاخ دانگون شیراز انجام شد. ابتدا به کمک نرم افزار arc gis و با استفاده از روش نمونه برداری سیستماتیک تصادفی منطقه شبکه بندی شده و تعداد 49 نمونه خاک مرکب کشاورزی از منطقه مورد مطالعه برداشت شدند. غلظت فلزات سنگین نمونه های خاک توسط دستگاه جذب اتمی به روش کوره گرافیتی و شعله اندازه گیری شدند. برای بررسی ساختار مکانی داده ها، واریوگرام همه جهته ترسیم و مدل مناسب بر آن برازش داده شد. در نهایت نقشه پهنه بندی غلظت فلزات سنگین به وسیله روش کریجینگ معمولی ترسیم گردید. نتایج نشان داد که میانگین غلظت کادمیوم 33/2 میلی گرم بر کیلوگرم، سرب 002/32 میلی گرم بر کیلوگرم، مس 3/5 میلی گرم بر کیلوگرم و روی 84/13 میلی گرم بر کیلوگرم بود. مقایسه مقادیر فلزات سنگین با مقادیر زمینه و استانداردهای جهانی نشان داد که هر چهار فلز سنگین به طور طبیعی در خاک منطقه وجود دارد، اما فقط غلظت کادمیوم و سرب تا حد بسیار بالاتر از استاندارد جهانی افزایش یافته بود که علت آن می تواند فعالیتهای کشاورزی و استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی به ویژه کودهای فسفاته باشد. براساس نتایج تحلیل ژئواستاتیستیکی کادمیوم، سرب و مس با مدل کروی و روی با مدل نمایی برازش شدند. نقشه توزیع مکانی غلظت فلزات سنگین در منطقه سیاخ دارنگون یک روند افزایشی در غلظت فلزات سنگین از تمام جهات به سمت غرب را نشان دادند به طوری که غلظت فلزات سنگین به ویژه کادمیوم و سرب در غرب منطقه بسیار بالا بود که علت آن ممکن است حضور و فعالیت شرکت کشت و صنعت حسین آباد در غرب منطقه باشد.

امروزه آلودگی محیط زیست به خصوص آلودگی اکوسیستم های آبی جوامع انسانی و سایر موجودات زنده را درگیر مشکلات جدی نموده است. همراه با رشد روز افزون جمعیت به طبع استفاده از مواد شیمیایی نیز در بخش های مختلف صنعتی، خانگی و کشاورزی افزایش می یابد. ترکیبات مختل کننده غدد درون ریز یا ترکیبات شبه استروژنی به علت ایجاد اثرات منفی در انسان و حیوانات (ماهیان و دوزیستان) شایان توجه اند. این مطالعه به منظور تعیین غلظت ترکیبات 4- نونیل فنل ،اوکتیل فنل و بیس فنل آ در رسوبات سطحی 28 رودخانه منتهی به دریای خزر و همچنین 4 منطقه ساحلی(کیاشهر، انزلی، کپورچال و آستارا) در دریای خزر انجام پذیرفت. بدین منظور نمونه های رسوبات سطحی از ایستگاه های مورد مطالعه برداشته شده و پس از طی مراحل آماده سازی به دستگاه گاز کروماتوگرافی تزریق گردید. میانگین غلظت ترکیبات 4- نونیل فنل ، اوکتیل فنل و بیس فنل آ در رودخانه ها به ترتیب در محدوده ی 6/470-36/76 ، ?????-??????و 11/78-28/0 و غلظت این ترکیبات در ایستگاه های ساحلی در محدوده ی ??????- ?????، ?????- ????? و 66/30-3/0 نانوگرم به ازای هر گرم وزن خشک تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش ایستگاه های واقع در مناطق پرجمعیت و شهری نسبت به ایستگاه هایی که در مناطق کم جمعیت تر واقع شده بودند غلظت بالاتری از ترکیات شبهه استروژنی را نشان دادند. به علاوه غلظت این ترکیبات در ایستگاه های ساحلی نسبت به رودخانه ها کمتر بود و ارتباط معنی داری بین غلظت این ترکیبات وکل کربن آلی رسوبات مشاهده نشد. ورود فاضلاب های شهری و صنعتی و همچنین شیرابه ناشی از پسماند ها از منابع انتشار این آلاینده ها به ایستگاه های مورد مطالعه ذکر شدند و از آن جایی که وجود این ترکیبات در مقادیر کم نیز اثرات منفی در سلامت جوامع زیستی ایجاد می کند لذا نگرانی در ارتباط با حضور آلاینده های شبهه استروژنی در منابع آبی کشور وجو دارد.

در سال های اخیر نگرانی در مورد آثار دراز مدت فلزات سنگین به عنوان آلاینده های محیط زیستی افزایش یافته است. تاکنون مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین در اثر فعالیت های انسانی وارد محیط زیست شده است. فلزات سنگین در محیط زیست می توانند تاثیرات جدی را در پایداری اکوسیستم ها به وجود آورند. اهداف ما در مطالعه ی حاضر، اندازه گیری غلظت فلزات سنگین از جمله؛ روی، مس، سرب و کادمیوم در بافت عضله و پر اگرت بزرگ در ذخیره گاه زیست کره ی حرا و مقایسه ی آن با استانداردهای ارائه شده و همچنین مقایسه غلظت فلزات سنگین بین جنس نر و ماده و پرنده ی بالغ و نابالغ می باشد که به همین منظور تعداد 20 قطعه اگرت بزرگ به روش کاملاً تصادفی از منطقه حفاظت شده ی حرا طی ماههای آبان و آذر 1391 جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که میانگین غلظت فلزات سنگین در بافت پر در جنس نر به طور معنی داری از جنس ماده بالاتر است(05/0p<). اما در بافت عضله به جز فلز سرب هیچ اختلاف معنی-دار آماری در غلظت فلزات سنگین بین دو جنس مشاهده نشد. همچنین هیچ گونه اختلاف معنی دار آماری در غلظت فلزات سنگین در هر دو اندام اگرت بزرگ بین پرنده ی بالغ و نابالغ وجود نداشت. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نیز نشان داد که فقط در رابطه با میانگین غلظت فلز سرب در بین بافت عضله و پر همبستگی معنی دار آماری وجود دارد. همچنین بین وزن پرنده و میانگین غلظت فلزات سنگین به جز در مورد فلز مس در بافت پر، همبستگی معنی دار آماری وجود نداشت. مقایسه ی میانگین غلظت فلزات سنگین با مقادیر ارائه شده نشان داد که میانگین غلظت روی، بسیار بالاتر از مقادیر بیان شده و میانگین غلظت مس، سرب و کادمیوم در اگرت بزرگ در حدود استانداردهای ارائه شده می باشد و نزدیک به سطوحی، که بتوانند اثرات سمی را در پرنده مورد نظر نشان دهند، نبوده است.

چای جزء جدایی ناپذیر و قسمت مهمی از جیره های غذایی سالم و متوازن است. هرچند، این نوشیدنی می تواند به طرق مختلفی مانند آبیاری با فاضلاب، استفاده از پسماندهای صنعتی، آلاینده هایی که از خودروها بیرون می آیند و رسوب مواد آلاینده از اتمسفر، به فلزات سنگین آلوده شود. در این مطالعه غلظت فلزات مس، روی، سرب و کادمیوم در برگ و خاک مزارع چای شمال ایران با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شدند. نمونه ها در ابتدا با استفاده از اسید نیتریک و اسید پرکلریک هضم شده و سپس مقادیر فلزات توسط دستگاه جذب اتمی شعله و کوره اندازه گیری شدند. در نمونه ها بیشترین غلظت مربوط به روی بود و به ترتیب مس، سرب و کادمیوم بعد از آن قرار دارند. محدوده غلظت فلزات روی، مس، سرب و کادمیوم در برگ چای به ترتیب ،22/127-35/55 ،24/15-07/6، 64/0-03/0 و 38/0-06/0 میکروگرم در گرم به دست آمد. با توجه به استاندارد ارائه شد توسط سازمان استاندارد ایران، میزان مجاز وجود فلزات سنگین در چای برای فلزات مس، سرب و کادمیوم تعیین شده و برای فلز روی هنوز استانداردی وجود ندارد که از اطلاعات این پژوهش می توان در جهت تعیین حد مجاز استفاده کرد. غلظت مس و سرب بطور معناداری پایین تر از استاندارد بودند و برای فلز کادمیوم بطور معنی داری بیشتر از میزان استاندارد بود.

از جمله مهم ترین روش های بررسی فلزات سنگین به عنوان آلاینده، استفاده از پایشگر های زیستی است که می توانند به عنوان شاخصی مناسب جهت بیان کیفیت محیط زیست مورد استفاده قرار گیرند. با توجه به نقش گونه های ماکروفیت در پالایش برخی آلاینده های محیطی که تأثیر به سزایی در سلامت محیط زیست منطقه دارند؛ در پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت آلودگی رودخانه دز شهرستان دزفول و تأثیر گونه های گیاهی غالب موجود در منطقه ، غلظت فلزات سنگین cu, pb, zn و cd در اندام های زیرزمینی، ساقه و برگ های گونه ماکروفیت آبزی phragmites australis و همچنین نمونه های رسوب رودخانه، مورد مطالعه قرار گرفت. آماده سازی نمونه ها با ترکیب 4:1 اسید نیتریک به اسید پر کلریک به کمک دستگاه هضم کننده انجام گرفت و در نهایت میزان غلظت عناصر مورد مطالعه با دستگاه جذب اتمی (کوره و شعله) اندازه گیری گردید. نتایج حاصل نشان می دهند، غلظت فلزات مس، سرب، روی و کادمیوم در رسوبات به ترتیب 02/12، 98/12، 48/108 و 19/0 می باشد؛ همچنین غلظت این فلزات در ساقه، برگ و اندام های زیرزمینی گیاه نی برای فلز مس به ترتیب90/1، 78/3 و22/7، برای فلز سرب به ترتیب 27/0، 59/0 و 67/2 برای فلز روی به ترتیب 79/30، 98/44 و 22/52 و برای فلز کادمیوم 05/0، 12/0 و 28/0 می باشد. بیشترین تجمع فلزات در اندام های زیرزمینی گیاه بوده و غلظت فلزات در اندام ها به ترتیب ساقه < برگ < اندام زیرزمینی کاهش می یابند؛ که می توانند تحرک کم این عناصر از اندام-های زیرزمینی به اندام های هوایی را پیشنهاد کنند. فلزات مس، سرب و کادمیوم در اندام های گیاهی دارای غلظت های کمتر از حدود سمیت تعریف شده، بودند؛ درحالی که غلظت فلز روی از محدوده ی بحرانی تعریف شده بیشتر می باشد. از سوی دیگر بالا بودن مقدار شاخص انتقال برای فلز روی (45/1) می تواند بیانگر توانایی بالای انتقال این فلز در گیاه باشد. همچنین نتایج نشان داد بین غلظت فلز سرب در رسوبات و اندام های زیرزمینی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد؛ بنابراین احتمال می رود اندام زیرزمینی گیاه نی، پایشگری مناسب برای آلودگی ناشی از عنصر سرب در رسوبات منطقه باشد. در همین راستا اهمیت بکار گیری گیاه نی به عنوان یک گیاه پالایشگر و جاذب برای فلزات مورد مطالعه مطرح می گردد.

در سال¬های اخیر تصفیه آب آشامیدنی سالم، یکی از مهم¬ترین دغدغه¬های بشر امروز بوده است. از سویی رشد جمعیت و توسعه صنایع مختلف از جمله صنایع داروسازی و مصرف مواد دارویی آلودگی منابع آب و به دنبال آن آلودگی محیط زیست را در پی¬داشته است. استفاده از روش های مختلف تصفیه فاضلاب جهت حذف ترکیبات آلاینده در بازیافت پساب های موجود کاربرد فراوان دارد لذا در پژوهش حاضر یکی از روش¬های نوین تصفیه آب و فاضلاب معرفی می گردد. اهداف ما در مطالعه حاضر،بررسی تاثیر بکارگیری نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر میزان حذف ماده دارویی دیکلوفناک و ناپروکسن، می باشد، در همین راستا راندمان حذف ترکیبات دارویی مورد نظر در حضور اشعه uv، تغییرات ph و نیز تاثیرمدت زمان تماس با نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم مورد مطالعه قرار گرفت به همین منظور جهت طراحی آزمایش از نرم افزار desing expert، استفاده گردیدو درنهایت13 حالت پیشنهاد شد و با کمک نرم افزار حالات بهینه و مطلوب مشخص گردید. نتایج نشان داد که با افزایش ph، راندمان حذف هردو داروی ناپروکسن و دیکلوفناک بالا می¬رود همچنین غلظت موثر نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم جهت حذف داروهای مورد نظر در بهترین حالت،غلظت میانه است علاوه بر موارد فوق نتایج نشان می¬دهد با افزایش زمان ماند، فرایند حذف با درصد بالایی انجام می گیرد.

با توجه به اهمیت تالاب شادگان در محیط زیست ایران و افزایش آلودگی های منطقه، در پژوهش حاضر غلظت کل و منشایابی فلزات سنگین در رسوب تالاب شادگان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور نمونه برداری از رسوب سطحی 10 ایستگاه با 3 تکرار صورت گرفت. جهت تعیین غلظت کل فلزات رسوب از روش (direct aqua regia)و برای آنالیز غلظت های فلزات در بخش های ژئوشیمیایی رسوب از روش استخراج پی در پی استفاده شد. آماده سازی نمونه ها با ترکیب 4:1 اسید نیتریک به اسید پر کلریک به کمک دستگاه هضم کننده انجام گرفت و در نهایت میزان غلظت عناصر مورد مطالعه با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج حاصل نشان می دهند که غلظت کل مس، سرب و روی به ترتیب 19/448، 22/251، 27/897 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. مقایسه نتایج با کد ارزیابی ریسک در این مطالعه فلز مس را در محدوده ی medium risk، فلز سرب را بین دو محدودهmedium - high risk و فلز روی را در بین محدوده های low risk تاmedium risk گزارش می دهد. نتایج استخراج پی در پی نیز که در چهار مرحله و به منظور تعیین فرم های مختلف شیمیایی فلزات سنگین در رسوب انجام شد، نشان داد که غلظت مس دربخش های مختلف رسوب در همه ایستگاه-ها به ترتیب از غلظت کم به زیاد عبارتند از: اکسید های آهن و منگنز < تبادلی < آلی < پایدار، همچنین غلظت سرب در بخش های مختلف رسوب در همه ایستگاه ها: پایدار < اکسید های آهن و منگنز < تبادلی < آلی وغلظت روی در بخش های مختلف رسوب در همه ایستگاه ها عبارتند از: تبادلی< اکسید های آهن و منگنز < آلی< پایدار می باشد. در نهایت نتایج بیانگر آن است که مس و روی در تالاب دارای منشا طبیعی و سرب دارای منشا انسانی می باشد.