چکیده: ارتباطات شیعیان، رابطه مستقیمی با احادیث روایت شده از معصومان؟عهم؟ پیرامون معاشرت دارد. معاشرت جایگاه ویژه ای در دین اسلام دارد و حتی سفارش خداوند به پیامبران خود هنگام رویارویی با دشمنان در اتخاذ لحن و آداب سخن و تأثیری که رعایت این تعالیم بر مخاطب دارد، اهمیت این مهم را در برخورد با مخاطبان روشن می سازد. معتقدیم کلام معصومان؟عهم؟ همانند کلام خداوند نیز دارای رمز و راز و تقدس خاصی است. در این بین کار بازشناسی معنای کلام مقدس و رازگونه دشوار بوده و با هر ابزاری روا نیست. «معناشناسی» نیز مجموعه ای پویا از ابزارها برای شناخت معناست. کاربرد این مجموعه ابزار برای متنی است که از معانی و لایه های زیادی تشکیل شده یا رمزآلود و مقدس باشد. در شرایط گوناگون، «معناشناسی» روشی مناسب با کشف معنا و متناسب با نوع آن متن را یافته تا با در نظر گرفتن آن لایه ها، دسترسی به معنای عمیق از هر کلام را میسر سازد. از این رو، به دلیل تناسب روش مذکور با احادیث، با «معناشناسی» به سراغ احادیث مقدس و رازگونه معصومان؟عهم؟ رفته ایم و سعی در کشف معانی لایه های نامشهود نموده ایم. این تحقیق به مانند مثلثی است که ضلعی از آن را نظریات ارتباطات میان فردی، ضلع دوم را مباحث و مکاتب معناشناسی و حوزه معنایی، و ضلع سوم و میدان تحقیق آن را صدها مورد حدیث از کتب اربعه شیعه گردآوری شده در کتاب العشره تشکیل می دهد. در این پژوهش به دنبال تعریف معاشرت با استفاده از ادبیات اسلامی و بومی به منظور ارائه تحلیل های دقیق تر برای سایر پژوهشگران، تعمیق مفهوم دینی معاشرت به عنوان سفارش کلیدی معصومین به شیعیان در منظومه تعالیم دینی، کشف برخی اصول و قواعد ارتباطات میان فردی و در نتیجه اقتباس اصول ارتباطات جمعی است بوده ایم. حاصل این تحقیق مفاهیم محوری ارتباطات میان فردی، طبقه بندی هنجاری از مفاهیم ارتباطات میان فردی و نقشه مفهومی ارتباطات میان فردی خواهد بود. واژگان کلیدی: ارتباطات میان فردی، معاشرت، کتاب العشره، احادیث، معناشناسی.

تردیدی در اهمیت برقراری نماز جمعه در اصلاح فرد و اجتماع وجود ندارد. حکم تکلیفی این امر الهی در اذهان عموم مردم متدین به تبع فتوای جمعی عظام وجوب تخییری در زمان غیبت است. این پایان نامه مروری دارد بر برخی از آیات قرآنی مربوط به نماز جمعه و روایات معصومان علیهم السلام نصوص فقهی مرتبط و سه نظریه مهم یعنی نظریه حرمت و وجوب تخییری و وجوب تعیینی نماز جمعه در زمان غیبت را همراه با ادله مطرح شده بازخوانی می کند. دلایل مطرح شده توسط قایلان حرمت را سست و ضعیف می داند و اعتقاد دارد قایلان بزرگوار قول تخییری نیز برای اثبات رای خود ادله روشن و قاطعی نیاورده و در نهایت قول به وجوب تعیینی نماز جمعه در این نوشته اثبات می گردد. در خلال مطالب اصلی به برخی از عوامل کم توجهی جوامع شیعی در مقابل توجه وافر جوامع اهل تسنن به این فریضه الهی اشاره شده است. با نقل کلمات بزرگان عرصه فقه و فقاهت ناتمام بودن اجماعات ادعا شده بر قول حرمت و یا نفی وجوب تعیینی به اثبات رسیده و به شبهات و ایرادات قول مختار یعنی وجوب تعیینی پاسخ داده شده است. اگر منظور از قایلان به وجوب تخییری وجوب ترتیبی باشد آنگاه نتیجه این پژوهش منطبق بر آراء آنها خواهد بود و در غیر این صورت شبهه مساوی بودن نماز ظهر و جمعه پر شور نبودن نمازهای جمعه را به دنبال خواهد داشت.

اصل وجوب نماز جمعه از ضروریات شریعت اسلامی است. منصب امامت جمعه بدین معناست که تصدی و تعیین امام جمعه در شعاع اختیارات ولی امر مسلمین قرار می گیرد و به فراخور مصالح، حاکم و ولی امر با اذن خاص یا اذن عام امام جمعه را نصب می کند. منصب امامت جمعه مشروط به برقراری دولت و حکومت اسلامی نیست بلکه منظور این است که این منصب در حوزه ی اختیارات ولی امر است، در صورتی که مبسوط الید باشد و در صورت عدم بسط ید و یا نبودن دولت اسلامی، فقهای جامع الشرایط به اذن عام این مسئولیت را عهده دارند. برمبنای فقه امامیه درعصر بسط ید معصوم امامت جمعه اولا و بالذات منصب است و درحوزه اختیارات معصوم قرار دارد. در عصر غیبت و عدم بسط ید معصوم دیدگاه های متفاوتی در بین فقهاء امامیه وجود دارد که در تقسیم بندی کلی به دو دسته پذیرش منصب امامت جمعه و عدم پذیرش آن قرار می گیرند. قائلان به عدم پذیرش می گویند نماز جمعه مثل دیگر عبادات واجب بوده وتنها لازم است شرایطی مثل جماعت و داشتن خطیب و رعایت فرسخ میان دو نماز جمعه لحاظ شود و نیازی به نصب عام یا خاص از طرف معصوم یا نائب او نیست اگرچه حق حکومت اسلامی اقتضای نصب امام جمعه را دارد. اما قائلان به پذیرش منصب به سه گروه تقسیم می شوند دسته اول با صراحت امامت جمعه را منصب خاص معصوم می دانند، دسته دوم آن را منصب عام معصوم و فقیه جامع الشرایط (ولی امر) می دانند و دسته سوم امامت جمعه را منصب امام مسلمانان (منظور از امام مسلمین در کلمات این دسته از فقهاء تبیین نشده است) می دانند. نظرمختار پژوهشگر با توجه به دلایل مطرح شده نظر دسته دوم از فقهاست که امامت جمعه را منصب عام معصوم و فقیه جامع الشرایط می دانند می باشد.

انقلاب اسلامی ایران، پیش از آنکه یک انقلاب سیاسی یا اقتصادی باشد، یک انقلاب فرهنگی بوده است. به این معنا که ریشه های شکل گیری و رواج گفتمان آن را باید در یک مجموعه نیازهای فکری، دینی و فرهنگی ارزیابی کرد که در اثر بی توجّهی سالیان پیش از آن به ارزش های اسلامی ایجاد شده است. بنابراین طبیعی است که حفظ این انقلاب و پاسداری از ارزش های اسلامی احیاء شده توسّط آن را متوقّف بر مراقبت از آن سلسله باورها بدانیم. از جانب دیگر، تولیدگران عرصه ی هنر و فرهنگ، برای تولید آثار مورد نظر خود، به آزادی اجمالی و وسعت نظری در برخورد با آثار فرهنگی احتیاج دارند تا بتوانند به عنوان چشم و گوش های جامعه وظیفه ی خود را در آگاهی بخشی به مردم و ادای دین خود به آنان ادا کنند. کتاب، به عنوان قدیمی ترین رسانه، قدیمی ترین محلّ تنازع میان این دو دسته از نیروهای فرهنگی جامعه بوده است. ممیّزی کتاب در عین حال، هم ابزاری برای پاسداری از ارزش های مورد قبول جامعه، و هم ابزاری برای ایجاد محدودیت در بیان هنرمندان و روشنفکران جامعه به شمار می رود. در پایان نامه ی حاضر تلاش می شود با مقایسه ی ساز و کارهای اجرایی و قانونی ممیّزی پس از انقلاب با پیش از آن، و نیز بررسی تطبیقی آنچه که در عرصه ی عمل در این دو تاریخ اتّفاق افتاده است، امکانی برای بازنگری در سیاست های ممیّزی به منظور نیل به هر دو دسته از اهداف فوق الذّکر، به دست داده شود و نیز با بررسی مبانی فقهی مطروحه توسّط هر دو دسته از موافقان و مخالفان ممیّزی کتاب، امکانی برای بازنگری در مبانی فقهی سیاست ممیّزی، و تدوین این مبانی با در نظر گرفتن دو دسته از اهداف و سیاست های شرعی فراهم آورده شود.

در این رساله یک مضمون مشترک (فقر و ثروت) در دو مقطع تاریخی (قبل و پس از انقلاب) و دو رسانه با قالب مشترک (مجله ی طنز) مورد مقایسه قرار گرفت. شیوه ی کار تحلیل محتوای تلفیقی کمی و کیفی (روش عمقی) کاریکاتورهای دو نشریه ی پر مخاطب و فکاهی سرآمد این دوره –نشریات توفیق و گل اقا- بوده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که محتوای کاریکاتورهای فقر و یا ثروت هر دو مقطع را می توان در 8 مضمون دسته بندی کرد. اما سهم این مضامین، در دو مقطع یکسان نیست. به طوری که سهم مضمون "نقد سرمایه داری و ثروتمندان" و "نقد دولت به طور عام" در گل آقا خیلی بیشتر است و دو مضمون "نقد مقامات درجه الف(نخست وزیر)" و "نقد فقرا" در آن خیلی کمتر است. در این پژوهش به شباهت های این دو نشریه نیز اشاره می شود. از نظر نحوه ی ارائه نیز، گل آقا "رنگی تر" از توفیق است. کاریکاتورهای گل آقا بیشتر "نقاشی" هستند و توفیق بیشتر "گرافیک"؛ "اندازه کاریکاتورها"ی توفیق نسبت به گل آقا نیز متفاوت است. این پایان نامه در ادامه با نگاهی گذرا به مبحث "طنز و کاریکاتور در قرآن و احادیث" و ارائه نمونه هایی از طنزپزدازی در آیات و روایات و دسته بندی انواع گونه های طنز ، فکاهه، هزل، هجو و ... ، کوشش نموده ویژگی های طنز پسندیده و مذموم در اسلام را استخراج و در سایه ی آن مشخصات و ویژگی های یک کاریکاتورِ برخوردار از توصیه های اسلامی را تبیین نماید. کلمات کلیدی: مجله توفیق، مجله گل آقا، کاریکاتور، ارزشهای اجتماعی،تحلیل محتوای کمی و کیفی، طنز.

سبک ارتباطی، الگوی رفتاری نسبتاً پایدار از تکرار مجموعه ای از رفتارهای ساده هر فرد در ارتباط با دیگری در موقعیت های مختلف و تعیین کننده ی چگونگی رفتار نهادینه شده ارتباطی هر فرد است. در این پایاننامه ضمن تلاش در تبیین مفهوم «سبک ارتباطی» انواع دسته های آن معرفی و با ارائه یک دسته بندی تلفیقی کوشش شده نمونه های عینی از خوگرفتگان به سبک های مذکور در یک منطقه سنتی و کهن روستایی (روستای دستجرد اصفهان) شناسایی و مختصات آن ها معرفی شود. برای دستیابی به این هدف، نمونه ای هدفمند انتخاب و با اتخاذ رویکرد کیفی از طریق مشاهده (غیر مشارکتی و در موارد لازم مشارکتی) و همچنین مصاحبه های ساخت نیافته و نیمه ساخت یافته فردی و گروهی، اطلاعات مورد نظر جمعآوری و در دسته های مربوط جای داده شد. یافته های پژوهش نشان میدهد که نه تنها می توان نمونه های عینی از وابستگان به هریک از سبک های شناخته شده در منابع غربی را در ایران نیز یافت، بلکه احتمالاً در مناطق روستایی و سنتی ایران بتوان سبک های ناشناخته جدیدی را یافت که شناخت ویژگی های آن ها بتواند در توسعه دانش بومی ارتباطات در ایران راهگشا باشد. ضمن آنکه این شناخت ممکن است بتواند ما را در شناخت و مدیریت سبک ارتباطی یاری کند. در انتها ضمن معرفی و دستهبندی هنجارها و آموزههای اسلامی مربوط به ارتباطات میانفردی، ویژگیهای هرسبک ارتباطی مشاهده شده در روستای مورد بحث با آنها مقایسه شده است.