دینکرد ششم که موضوع این پژوهش است، یکی از نُه کتاب دینکرد و بزرگ ترین اندرزنامه زبان پهلوی است و از نظر محتوا جزء دانشنامه های دینی محسوب می شود که تألیف آن در سده های نخستین اسلامی صورت گرفته است.کل آن را گزیده ای از "برش نسک" اوستا می دانند که در برگیرنده ی تعالیم و اعتقادات زردشتی و آگاهی و دانش های قدیمی وکهن است. مطالب آن از منابع گوناگون استخراج شده است و نمی توان آن را به یک نویسنده ی مشخص نسبت داد. دینکرد که به معنای "تألیف دینی"است، به خط پهلوی نگاشته شده که جزء زبان های ایرانی میانه غربی است. متن های بازمانده از زبان فارسی میانه از لحاظ بررسی واژگان، بسیار گسترده و از بعضی جهات ناشناخته اند و به بررسی، ترجمه و تجزیه و تحلیل نیاز دارند. در این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای است، متن پهلوی به ترتیب حرف نویسی، آوانویسی و ترجمه شده و در نهایت توضیح ریشه شناسانه ی کلمات متن بر اساس فرهنگ های زبان پهلوی موجود قرار گرفته است. در متن پهلوی سعی بر تصحیح متن بوده و آوانویسی و حرف نویسی بر اساس این متن تصحیح شده صورت گرفته است. با بررسی اینگونه متن ها به خط و زبان پهلوی نه تنها با بایدها و نبایدهای اخلاقی و دینی نیاکانمان آشنا می شویم که حتی هنوز هم پس از گذشت سالها می توانند راه را از بیراه برای ما نمایان سازند، بلکه ردپای زبان فارسی میانه را نیز که در پیوندی ناگسستنی با زبان کنونی ماست می-توانیم در آنها جستجو کنیم.

متن پهلوی زند بهمن یسن با موضوع مکاشفه و پیشگویی حوادث آینده متنی قابل تأمل در میان متون فارسی میانه به شمار می رود. زبان فارسی میانه زبانی است که برای اظهار نظر درست در مورد قواعد و دستور آن نیاز به بررسی دقیق و موشکافانه متون کهن حس می شود. بررسی، ترجمه و تجزیه و تحلیل متن های فارسی میانه نیازمند شناخت و آگاهی بسیار است. عدم آگاهی از بنیان و ریشه واژگان امکان هر گونه اظهار نظر صحیح را در مورد معنی و مفهوم متون از خواننده سلب می کند. در این پژوهش سعی بر این بوده است که واژگان متن زند بهمن یسن از نظر ریشه شناسی و دستوری بررسی شوند و سیر تحول و دگرگونی آن ها از آغاز تا به فارسی نو مورد مطالعه قرار گیرد. ارائه ی واژه نامه ای توصیفی و ریشه شناختی و همچنین بررسی سیر تحول واژگان می تواند هر دانش پژوه در این زمینه را درجهت شناخت بهتر ساختار زبان فارسی میانه به کار برده شده در این متن راهنمایی کند. امید است ارائه این تحقیق مقدمه ای برای بررسی های بیشتر و دقیق تر در خصوص ساختار و ریشه واژگان پهلوی به شمار آید.

یکی از برجسته ترین صفات توصیفی در مورد خدایان،ایزدان،پادشاهان، زنان و مردان ایران باستان آراسته بودن به زیورهای گوناگون است،چنانچه شرح بسیاری از آنها را در متون باستانی ایران زمین از جمله یشت ها ،وندیداد، یسنا و...می توان یافت.به همین منظور مبنای بررسی در این پژوهش ، که در هفت فصل تهیه گردیده، معرفی اینگونه هنرهای باستانی و جنبه های کاربرد آنها در دوران اوستایی، پیشاهخامنشی و هخامنشی به منظور نمایاندن ثروت ،شکوه و احتشام انسان ها به همراه تجمل و عظمت تمدن ایران باستان می باشد.فصل اول به معرفی کوتاهی از هنر ایران و اهمیت آن در دوران های مختلف تاریخ می پردازد.درفصل دوم علاوه بر معرفی، به بررسی زیورآلات و لوازم آرایش پرداخته شده است.در فصل سوم از زیورهای تزیینی کفش و لباس سخن رفته است.موضوع فصل چهارم توصیف زیورهای فراوان استفاده شده در منازل و کاخ ها است.در فصل پنجم اهمیت زینتی بودن ابزار جنگی به منظور نشان دادن ابهت و عظمت سپاهیان آمده است. در فصل ششم نه تنها به وجود زیورآلات برای حیوانات اشاره شده بلکه به نقوش مختلف حیوانات در زیبا سازی و تزیین نیز پرداخته شده است و سرانجام در نتیجه گیری اهمیت و نقش زیورآلات در ایران باستان مبتنی بر متون کهن مشخص گردید.

چگونگی مدیریت هخامنشیان بر ایالات و نحوه مدیریت خراج گیری و نظارت بر امور درباری و نظامی و سیاسی

چکیده بررسی گزیده ای از متون نظم و نثر پارتی و پارسی میانه ی مانوی (آوا شناسی، ترجمه و ریشه شناسی) به کوشش معصومه خواجه زاده درخت کهن سال شعر و ادب ایرانی با قدمتی سه هزار ساله، آثار درخشان و جاودانی به بار آورده است که چون ستاره های تابناک در آسمان ادب سرزمین هنرپرور ایران می درخشند. هر یک از این آثار، به زبان های ایرانی و دوره های متفاوتی از تاریخ تعلق دارند. زبانی که اقوام ایرانی پس از جدایی از هم نژادان خویش (هندوآریایی ها) به کار می بردند، «ایرانی باستان» یا «ایرانی آغازین» نامیده می شود. این زبان در واقع مادر همه ی زبان هایی ست که به نام زبان های ایرانی می شناسیم. زبان های ایرانی به سه دوره ی تاریخیِ باستان، میانه و نو تقسیم می شود. زبان های ایرانی میانه خود به دو شاخه ی شرقی و غربی تقسیم می شوند. زبان های ایرانی میانه ی غربی عبارت اند از: پارتی (پهلوی اشکانی) و پارسی میانه (پهلوی یا پهلوی ساسانی). از مهم ترین آثاری که به این دو زبان بر جای مانده است، نوشته های مانویان است که در آغاز سده ی بیستم میلادی از واحه ی ترفان به دست آمده اند. مانی و پیروان او، برای ترویج دین خود، آثارشان را به زبان مردمی که در میان آن ها قصد تبلیغ داشتند، می نوشتند یا از زبان دیگری ترجمه می کردند. در ایران، میان اهل پارس و پارت و سغد، آثار خود را به پارسی میانه و پارتی و سغدی منتشر می ساختند و این سه زبان سبب پیشرفت سریع مانویت بود. بویس، نوشته های مانوی به دو زبان پارسی میانه و پارتی را در جلد نهم کتاب اکتاایرانیکا به چاپ رسانیده است. بررسیِ آوانوشتی، ترجمه و ریشه شناختیِ بخش های هفت تا یازده و شانزده تا هجده از کتاب وی، هدف این پژوهش بوده که در پنج فصل انجام شده است. آوانویسی و معانی واژگان بر اساس واژه نامه ی بویس می باشد و ترجمه بر پایه ی آوانوشت ها، به همان ترتیب بخش آوانویسی، انجام شده است. در فصل یادداشت ها، همه ی ابهامات آوایی، زبانی، تاریخی، دینی، نام ها و اصطلاحات خاص توضیح داده شده اند. ریشه شناسی واژگان به صورت واژه نامه ای بسامدی، در دو بخش پارتی و پارسی میانه صورت پذیرفته است. در این پژوهش، همه ی تلاش بر این بوده تا تصویری دقیق از گزیده ی متون مانوی فراهم شود به گونه ای که فرهنگ و هنر و زبانِ بخشی از تاریخ ادبیات پر گُهر ایران زمین را باز تاباند. امید است که نتیجه ی کار چنین بوده باشد.

هنر موسیقی، همواره در همه جوامع پیشرفته و متمدن به عنوان هنری که سر چشمه الهی دارد، مورد اهمیت بوده است. این هنر زیبا و ظریف در کشور ما ایران نیز پیشینه ای طولانی دارد که به یکباره به وجود نیامده و در طی مسیری طولانی تغییر و تحول یافته و به تکامل رسیده است. در تحقیق پیش رو با جمع آوری متون باستانی، مطالعه کتاب های تاریخی و مرتبط با موسیقی، کنکاش در آثار باستانی و جستجو در منابع ادب فارسی، به نتایج قابل توجهی درباره پیشینه موسیقی ایران از هخامنشیان تا قرن ششم هجری قمری و کاربرد آن در مراسم و مکان های مختلف رسیده ایم. به نظر می رسد که این هنر زیبا در همه ادوار تاریخ با زندگی مردم آمیخته بوده و غنی و فقیر نیز از آن مستثنی نبوده اند. البته موسیقی کاربرد های گوناگون داشته و در برخی از زمان ها با توجه بیشتر یا کمتر به آن نگریسته می شده و در زمانی مانند دوره ساسانی به اوج خود رسیده است. ایرانیان باستان از موسیقی در رزم و بزم و حتی مراسم آئینی بهره می جستند اما به دلیل نبودن خط نوشتاری موسیقی نتوانستند آن را به صورت کتبی ثبت کنند و از طریق سینه به سینه به نسل های بعد منتقل کردند. امروزه از چگونگی دستگاه ها و طرز نواختن لحن های باستان آگاهی نداریم اما با نام برخی از گوشه ها، دستان ها و لحن های باستان به کمک برخی از نویسندگان مسلمان آشنا هستیم که برخی از آن ها در موسیقی امروز ما کاربرد دارند. هدف از انجام این تحقیق بررسی مواردی است که تا کنون پژوهشگران دیگر کمتر به آن ها پرداخته اند یا از دید دیگری به این مقوله نگریسته اند. در این پژوهش سعی نگارنده بر نگرشی جدید و همه جانبه به موسیقی سنتی و اصیل ایرانی است. به امید آن که گوشه های تاریک و نکات مبهم پیشینه هنر موسیقی ایران برای نگارنده و خوانندگان تا حدودی روشن شود و به سوالاتی رایج همچون، موسیقی ایرانی از چه دوره ای مورد اهمیت قرار گرفته است ؟ از چه سازهایی در چه ادواری استفاده می شده است ؟ نوازندگان این سازها چه کسانی بوده اند ؟ آیا زنان در موسیقی ایرانی نقشی داشته اند ؟ در چه زمانهایی و در چه مکانهایی موسیقی کاربرد داشته است ؟ آیا متون باستانی به موسیقی پرداخته اند؟ آیا در مراسم دینی و آیینی موسیقی جایگاهی داشته است و غیره پاسخ هایی قانع کننده داده شود . باشد که برای اولین بار تحقیقی جامع و در بر دارنده تمامی زمینه های تاریخی، متون باستانی ، باستانشناسی و منظومه های ادبی ، صورت پذیرد

گاهان از یک سو قدیمی ترین و کهن ترین اثر ادبی ایرانی است که از دوره باستان برجای مانده و از سوی دیگر در این اثر زرتشت به طور برجسته به ستایش اهورامزدا و دعوت مردم به راستی و درستی می پردازد. بنابراین، گاهان نه تنها از نظر ادبی بلکه از نظر دربرداشتن تفکرات نوین آن روزگاران اهمیت به سزایی دارد. ما در این رساله به ارائه ی دستاورد های علمی نوینی که اوستاشناسان جهان در حوزه متون اوستایی کهن انجام داده اند، می پردازیم. این رساله به بررسی یسنه 45 و 46 گاهان می پردازد.

آیین های پس از مرگ در دین زرتشتی از ایران باستان تا کنون، همواره هدف مشخصی را دنبال می کند و آن کمک به روان در گذر از پل چینود و آسایش آن در جهان اخروی است. با این حال این آیین ها تغییرات محسوسی را در دوره های زمانی مختلف داشته اند. در پژوهش پیش رو با جمع آوری متون اوستایی و پهلوی و شواهد باستان شناسی به جا مانده از ایران باستان و بررسی پژوهش های انجام شده در این زمینه و مصاحبه با زرتشتیان کنونی شهر های یزد، کرمان و شیراز، تا حد زیادی به تغییرات این آیین ها در گذر زمان دست پیدا شده است. به نظر می رسد که این آیین ها با حساسیت و وسواس بیشتری در اواخر دوران ساسانی و پس از اسلام اجرا می شده است. رسم دخمه گذاری در ایران تا قرن اخیر اجرا می شد. این رسم ابتدا در تهران، سپس کرمان و در نهایت یزد پایان یافته است، اما در بمبئی و در میان پارسیان هند هنوز اجرا می شود. در ایران، تا به امروز بسیاری از آیین هایی که در گذشته انجام می گرفته، حذف شده اند و رو به سادگی می رود.

چکیده بررسی زبان شناختی یسن 43 و 44 گاهان مقدمه ، آوانویسی ، برگردان فارسی ، یادداشت ها ، و واژه نامه ریشه شناختی به کوشش زهرا جوکار هدف از پرداختن به این متن بررسی زبان شناختی دقیق و موشکافانه ای است که با استناد به معتبرترین وجدیدترین منابع دنیا پرداخته شود، این تحقیق در پنج فصل انجام شده است فصل اول مقدمه ای بر اوستا و گاهان است، فصل دوم مروری بر تحقیقات می باشد، در فصل سوم به آوا نویسی، ترجمه فارسی و یادداشتها پرداخته ام، در فصل چهارم تحلیل صرفی و نحوی واژه ها در قا لب واژه نامه ای ریشه شناختی- بسامدی پرداخته ام و فصل پنجم به نتیجه گیری پرداخته شده است. در این متن به تمامی واژه ها به طور کامل پرداخته شده است و نظر تمامی بزرگان این رشته در ایران و جهان نیز بیان شده است کلید واژه: گاهان، اوستا، یسنا، اشتودگاه

اندرزنامه اوشنر دانا یکی از آثار کوچک ولی مهم ادبیات اندرزی به زبان پهلوی است که به لحاظ متعدد اهمیت دارد. نخست سبک بیانی این اندرزنامه است که تا حدی این امکان را فراهم می آورد تا آن را همچون پرسش هایی شفاهی مطرح کنند، پرسش هایی که تا اندازه ای شبیه چیستان های فارسی کنونی است. امری که شاید بتوان از آن نتیجه گرفت که این متن در اصل به صورت شفاهی نقل می شده است یا تدوین آن به منظور نقل اندرزها به صورت شفاهی بوده است. حالت چیستان گونه برخی پندهای این اندرزنامه هم آن را از حالت خشک موعظه ای آمرانه خارج می سازد و به ویژه آن را مناسب انتقال دادن به جوانها می سازد. بررسی ویژگی های دستوری متن اوشنر دانا هم حالتی آمیخته را نشان می دهد. برخی ویژگی های کهن پهلوی مثلا استفاده از ضمایر در حالت مستقیم و غیر مستقیم از بین رفته اند، چیزی که نشان می دهد این متن متعلق به دوران نسبتا متاخر زبان پهلوی است یا حداقل با زبان پهلوی متاخری بازنویسی شده است. آنچه سبب تایید این باور می شود این است که نشانه هایی از نفوذ زبان فارسی را می توان در متن اوشنر دانا دید که در فصل سوم به برخی از آنها اشاره شده است.

دینکرد یکی از مهمترین متون پهلوی است و این پایان نامه بررسی نیمه نخست کتاب هفتم این اثر را به ترتیبی که گفته خواهد شد، به انجام رسانده است. حرف نویسی و آوانویسی بخش های یاد شده دینکرد هفتم بر اساس متن ویراسته مدن انجام شده است و البته این کار ضمن مقابله ای با ویرایش نوینی از دینکرد هفتم، اثر راشد محصل انجام گرفته است. این دو اثر تنها پژوهش هایی هستند که متن پهلوی دینکرد را بررسی کرده اند. علاوه بر حرف نویسی و آوانویسی، ترجمه ای از قسمت های یاد شده دینکرد هفتم نیز انجام شده است. در این ترجمه کارهای قبلی درباره دینکرد نیز مورد توجه بوده اند. آثاری مانند ترجمه وست، ترجمه های آموزگار، تفضلی در اسطوره زندگی زردشت، و نیز ترجمه راشد محصل مورد استفاده قرار گرفته اند و تفاوت های مهم و نکات ابهام برانگیز در پانوشته هایی ذکر شده اند. به دنبال این ترجمه واژه نامه بسامدی و ریشه شناختی متن های بررسی شده نیز ارائه شده است. در این واژه نامه ریشه واژه ها در زبانهایی مانند اوستایی، فارسی باستان و سانسکریت (در صورت وجود داشتن) ذکر شده اند. افزون بر این برای استفاده بهتر در زیر هر مدخل نشانی منابعی ذکر شده است که می توان در آنها اطلاعات بسیار بیشتری را درباره این واژه ها به دست آورد. ضمیمه ای درباره نامهای خاص، اطلاعاتی را درباره نامهایی ارائه می دهد که در بخش های بررسی شده دینکرد ذکر شده اند. البته نظر به فراوانی این نامها، اطلاعات ارائه شده مختصر می باشد.

بررسی متن پهلوی اندرز پوریوتکیشان(حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه، تجزیه و تحلیل دستوری و اشتقاقی واژه ها و تدوین واژه نامه بسامدی) به کوشش نرگس زاهدی اندرزنامه ها بخش مهمی از ادبیات پهلوی هستند که منسوب به بزرگان دینی یا کشوری یا پیشینیان در ادوار مختلف هستند که موضوعات آنها عمدتا اخلاق دینی و حکمت عملی است. سبک نوشتاری این پندنامه ها متنوع و عمدتا با حجم کم است و غالبا عامه مردم را مخاطب قرار می دهد. یکی از این اندرزنامه ها اندرز پوریوتکیشان است که نگاشته ی دوران نخستین اسلامی است که به صورت "گزیده" یا منتخبی(?idag) از اندرزهای نخستین آموزگاران دینی زرتشتی در میان کتاب دینکرد سوم بوده و مبتنی بر اصول اولیه اعتقاد دینی زرتشتی است به صورت موجز و آن چه را که بهدین زرتشتی باید پس از بلوغ(15 سالگی) انجام دهد به رشته تحریر کشیده است. هدف از این تحقیق بررسی دقیق تر واژگان و تدوین یک واژه نامه مستقل در خصوص این متن است. سعی بر این است که با تدوین و تهیه واژه نامه ابهام در برخی از واژگان این متن به حداقل کاهش یافته و مشخص و شفاف باشد تا خوانندگانی که ان را مطالعه می کنند بتوانند علاوه بر حرف نویسی و آوانویسی واژگان به نقش دستوری آنها دسترسی داشته باشند.در این رساله ابتدا مقدمه ای در خصوص اندرزنامه های پهلوی آورده شده است و سپس حرف نویسی و آوانویسی و ترجمه کاملی از متن بر اساس منابع جدید انجام شده است و در نهایت به واژه نامه کاملی از کلمات به همراه تجزیه و تحلیل و نکات دستوری آن و ریشه شناسی واژگان متن پرداخته شده است. امید است که علاقمندان به خواندن کتب پهلوی بتوانند از آن بهره لازم را ببرند.

فرهنگ ریشه شناختی جانوران اساطیری اوستاو بازجست آن در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه هدف این پژوهش ارائه فرهنگی برپایه ریشه شناسی نام و اسطوره جانورانی است که شرح آن ها در اوستا آمده است. سپس وجود یا عدم وجود و همچنین سیر تحول نام و اسطوره مربوط به هر جانور در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه بررسی می شود. در این تحقیق بعد از مرتب کردن نام جانوران در دسته بندی های اهورایی یا اهریمنی، اتیمولوژی نام هرکدام باتوجه به منابع ریشه شناسی نیز ذکر شده است. سپس اسطوره اوستایی جانور بررسی می شود. درگام بعد این نکته آورده شده است که آیا نام و اسطوره جانور در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه گفته شده است یا خیر و اگر بله آیا تغییراتی در اسطوره رخ داده یا نه. باتوجه به این پژوهش نقش اهورایی یا اهریمنی بودن جانوران، اگر در متن های فارسی میانه کتابی یا شاهنامه آورده شده باشند، تغییر نکرده است. به برخی از جانوران یعنی اسب، گاو، سیمرغ و اژدها در شاهنامه نیز پرداخته شده است. هرچندکه برخی مانند اژی دهاکه اوستا در شاهنامه تبدیل به پادشاه شده است اما ارتباط با جانور و اهریمن را از دست نداده است.

چکیده واژه‏نامه موضوعی- ریشه‏شناختی نام‏های جانوران در بندهشن ایرانی به کوشش مهدی خاکسار هدف از این پژوهش بررسی ریشه‏شناختی و موضوعی بر پایه نام جانورانی است که شرح آنها در کتاب بندهشن ایرانی آمده است. در این رساله پس از مرتب کردن نام جانوران به ترتیب حروف الفبا، ابتدا حرف‏نویسی و آوانویسی کلمه ذکر شده است. سپس بخشی از متن که کلمه مورد بحث در آن قید شده به همراه ترجمه آن ذکر می‏گردد. در گام بعدی اتیمولوژی نام با توجه به منابع ریشه‏شناسی ذکر می‏گردد. و سپس توضیحات مربوط به جانور بر اساس اسطوره‏ی نام، سرده‏ی جانور در بندهشن ایرانی و چگونگی تحول کلمه در صورت وجود ذکر می‏گردد. بدین صورت که چگونه نام یک جانور با توجه به صورت باستانی آن شامل هند و اروپایی، سانسکریت، فارسی باستان و اوستایی تغییر و تحول یافته و در زبان های میانه شامل پهلوی، سغدی، ختنی، خوارزمی و ... چگونه هویدا می شود و چگونه در گویش های غربی و شرقی فارسی نو نظیر بهدینی، بلوچی، کردی، یغنابی نمود پیدا می کند. کلید واژه‏ها: بندهشن ایرانی، جانور، اتیمولوژی. ?

گاهان به عنوانِ کهن ترین سند زبان و دین ایرانی مورد توجه مترجمان و مفسران قرار گرفته است. در این پژوهش کوشیده می شود که با مقدمه، آوانویسی، برگردان فارسی، یادداشت ها و واژه نامه ریشه شناختی به بررسی هات 28 و 29 از گاهان پرداخته شود. این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است. فصل نخست مقدمه ای بر اوستا و گاهان، فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده، در فصل سوم متن هر بند با خط اوستایی، آوانویسی و ترجمه آن، سپس تجزیه و تحلیل صرفی هر واژه و یادداشتهایی برای کمک به فهم بیشتر ارائه شده، فصل چهارم شامل واژه نامه ای ریشه شناختی- بسامدی است و فصل پنجم به نتیجه گیری پرداخته شده است. در یک نگاه اجمالی می توان پی برد پژوهشگران و مترجمان اوستا با یکدیگر کاملاً اتفاق نظر ندارند به نظر می رسد این عدم توافق را می توان ناشی از: دشواری متن (یسناها) به دلیل ایجاز فراوان و منفرد بودن آنها، قابلیت بررسی آنها با سروده های ودایی و قدیمی بودن آن و ... دانست. کلید واژه: گاهان، اوستا، یسنا (هات)، اهونودگاه

چکیده بررسی متن پهلوی اندرز دَستوران به بهدینان (حرف‏نویسی، آوانویسی، ترجمه، یادداشت‏ها و واژه‏نامه‏ی ریشه‏شناختی) به کوشش فاطمه متین‏پور متن پهلوی اندرز دَستوران به بهدینان با موضوع اخلاقی، دینی و فقهی زرتشتی از جمله اندرزنامه‏هایی است که از روزگاران گذشته از زبان فارسی میانه به جای مانده و به دوره‏ی پیش از اسلام برمی‏گردد. این متن به بررسی برخی اصول، عقاید، آیین‏ها، مراسم مذهبی در دین زرتشت می‏پردازد. همچنین پرسش و پاسخ‏های مطرح شده در این متن، این اثر را از ویژگی‏های خاصی برخوردار کرده است. زبان فارسی میانه و متن‏های بازمانده از آن از نظر مطالب مورد بحث و همچنین در مورد قواعد و دستور به بررسی دقیق متون کهن نیاز دارد. بررسی، ترجمه و تجزیه و تحلیل متن‏های فارسی میانه و از جمله اندرزها نیازمند شناخت و آگاهی بسیار است. واژگان گنجینه‏ای گسترده و ناشناخته است و نیاز به بررسی موشکافانه، ریشه‏شناختی، ترجمه و تجزیه و تحلیل در آن حس می‏شود، همچنین از جهت شیوه آوانگاری نیز در خور بحث و توجه می‏باشد. نارسایی‏هایی در برخی از متن‏های پهلوی موجود است و کار پژوهشگر این زبان را دشوار می‏کند. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‏ای صورت گرفته است، متن اندرز دَستوران به بهدانیان به دقت حرف‏نویسی، آوانویسی و ترجمه شده است و در ادامه ترجمه این پژوهش، یادداشت‏هایی در راستای مفهوم واژگان، زبان‏شناختی و فقهی ارائه داده شده است. در نهایت با ارائه واژه‏نامه‏ای توصیفی، ریشه‏شناسی به بررسی دقیق ریشه‏ای و مفهوم واژگان این اندرز پرداخته و سیر تحول واژگان را از آغاز تا به فارسی نو مورد مطالعه قرار داده است و برای هر دانش‏پژوه در زمینه شناخت بهتر ساختار زبان فارسی میانه مفید واقع می‏شود. امید است ارائه این تحقیق گامی نخست برای بررسی‏های بیشتر و موشکافانه‏تر در متون زبان فارسی میانه به شمار آید.

چکیده : بررسی تطبیقی ایزدان سخن در سرزمین های ایران، هند و یونان به کوشش : آیدا حق شناس سخن از بزرگترین تمایزات بشر با دیگر مخلوقات پروردگار است که فصل مهمی در تاریخ زندگی بشر دارد. نیاز انسان عهدکهن به آن و نیاز به ارتباط انسان با خالق که تنها از این طریق صورت می گیرد نقش مهمی در بوجود آمدن ایزدان سخن دارد که به شکل بررسی تطبیقی در سه سرزمین همجوار ایران، هند و یونان صورت گرفته است. این پایان نامه مشتمل بر پنج فصل می باشد که در فصل اول آن مقدمه است که با یادآوری آغاز شکل گیری ادیان باستانی صورت گرفته و در فصل دوم ادیان باستانی و ایزدان ایران و در فصل بعد ادیان باستانی و ایزدان هند و فصل چهارم بررسی ادیان باستانی و خدایان یونان می باشد و در آخر در فصل پنجم با این نتیجه که شرایط طبیعی و جغرافیا و نیاز انسان به نیروی الهی که دلیل بسیاری بر تولد ایزدان سخن دارد صورت گرفته است در نهایت در این پایان نامه بررسی کتابخانه ای و تحقیقات و ترجمه متون بنیادی صورت گرفته است.

کهن ترین اثری که درباره شترنج در دست می باشد، رساله ای است کوتاه به نام؛ گزارش شترنج و نرد یا ماتیکان چترنگ. این رساله که در بردارنده ادبیات تعلیمی می باشد در (820) واژه به زبان پارسی میانه (پهلوی) نقل شده است. یکی از ویژگیهای این رساله استفاده از نماد واره های گوناگونی است که عموماً به باورهای زرتشتی و پیش زرتشتی در دوره ساسانیان است، اشاره می کند. بن مایه های این رساله بر مبنای ادبیات تعلیمی می باشد درون مایه این داستان پیروزی نهایی خرد است زیرا که در نهایت بزرگمهر و ایرانیان که در داستان نماد خردمندترین مردمان هستند پیروز خواهند بود در پایان رساله نتایج به دست آمده بیانگر این مطلب است که؛ با استفاده از نماد پردازی در نحوه چینش نخستین مهره های شترنج ونرد، می توان طرح نمای کارزار در دوره باستان را به وضوح مشاهده کرد. شاید بتوانیم با طرح این پرسش که در ابتدای این اثر پژوهشی عنوان گردید بازی های تخته ای همانند شترنج در هند را یک اثر پیشا-شترنج دانست. بیشتر تلاش پژوهشگران معاصر و پیشین صرف به دست دادن ترجمه روان و درست از این متن بوده، نگارنده با قصد بررسی این اثر که بخشی از ادبیات تعلیمی در زمان ساسانیان می باشد بر این باور است که به تحلیل این متن از دیدگاه ادبیات داستانی و روانشناختی و شناخت حقایق تاریخی نیز بپردازد. روش کار این پژوهش کتابخانه ای می باشد، بدین ترتیب که تمامی واژگان متن ابتدا فیش برداری می شود و از جنبه های ریشه شناختی، زبان شناختی مورد بررسی قرار خواهند گرفت. متن این رساله ابتدا حرف نویسی، آوا نویسی و سپس به فارسی روان ترجمه شده، همچنین از نظرات سودمند دیگر پژوهندگان در زمینه یادداشتهای موضوعی و اساطیر نیز استفاده شده است.

چکیده فرهنگ نام‏های جغرافیایی در بندهش ایرانی: بررسی ریشه‏شناختی و اسطوره‏شناختی به کوشش: زهرا محجوب جغرافیا، یکی از پدیده‏های بزرگ اسطوره‏ساز است که اغلب، جایگاه آن در باورهای اساطیری، با واقعیت قابل انطباق می باشد؛ درباره‏ی جغرافیای اساطیری در ادبیات پهلوی و خصوصا بندهش اشاراتی شده که به ندرت مورد توجه و بررسی دقیق قرار گرفته است. با توجه به حد و حدود احتمالی جغرافیای اساطیری در بندهش ایرانی، گاه می‏توان، آن را در عالم واقع جایابی کرد. بندهش ایرانی، به عنوان یکی از بزرگ‏ترین آثار به زبان فارسی میانه، در بردارنده ی شمار فراوانی از نام‏های جغرافیای اسطوره‏ای است و از آنجایی‏ که گردآوری همه‏ی اسامی مناطق جغرافیای اسطوره‏ای در یک رساله امکان پذیر نمی باشد، لذا در این پژوهش، از اسامی دریاها، دریاچه‏ها، رودها و دژهای اسطوره‏ای بندهش ایرانی استفاده و به شناخت آن‏ها در اساطیر و تعیین جایگاه آن‏ها در جغرافیای طبیعی پرداخته شده است. با در نظر گرفتن ویژگی های فعلی مکان های جغرافیایی، گاه می توان مکان های جغرافیای اسطوره‏ای را بر جغرافیای طبیعی منطبق ساخت. در پژوهش حاضر علاوه بر اینکه سعی شده است، مکان های جغرافیای اساطیری بندهش ایرانی با جغرافیای طبیعی مورد انطباق قرار گرفته و جایابی شوند، اسامی این مکان ها نیز، با توجه به اصول علمی هم از دیدگاه ریشه‏شناختی و هم اسطوره‏شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. شایان ذکر است که، مکان های جغرافیای اساطیری در بندهش ایرانی در "هفت کشور" و اغلب در "خونیرس" و در کنار "دریای فراخکرد" و "کوه البرز" واقع شده است که گاه با توجه به نکات اسطوره‏ای موجود و ویژگی های کنونی مکان های جغرافیایی، قابل انطباق با جغرافیای عالم واقع می باشند. کلید واژه ها: جغرافیای اساطیری، بندهش، دریای فراخکرد، دریاچه چیچست، رود دائیتی، ور جمکرد. ?

در اوستا، بزرگ‏ترین و کهن ترین سند مکتوب ایرانیان، اشارات مستقیم و غیرمستقیم به دانش پزشکی شده است. دراین پژوهش واژه ها در ارتباط با علم پزشکی، نام بیماری ها، داروها، انواع درمان و ایزدان و دیوهای مرتبط هستند. در هر مدخل، ترجمه، تعاریف و تحولات معنایی و اشتقاق واژگانی هر واژه در زبان های باستانی گوناگون تا به امروز بررسی می شود. بخش های اشاره شده به این واژه ها به صورت گزیده، به همراه بند آوانویسی اوستایی آورده شده است. تلاش شده است برای هر مدخل، حتی الامکان یک یا چند مثال بارز انتخاب شود. خواننده با مطالعه ی این پژوهش به استنباط و تحلیل زرتشتیانِ زمان نگارش اوستا از امور درمانگری و بیماری ها آگاهی می یابد.

چکیده ریشه شناسی نام های خاص ایرانی در سنگ نوشته ی بیستون به کوشش محمدکاظم توانگرزمین هدف از این پژوهش ریشه یابی و ترجمه ی نام های خاص ایرانی است که در سنگ نوشته ی بیستون وجود دارند . در این سنگ نوشته که به دستور داریوش بزرگ نوشته شده ، رفتار و اقدامات سیاسی و نظامی داریوش ، در دو سال اول پادشاهی او آمده است . در این راستا به تعداد زیاد ، نام افرادی که در رخدادهای نوشته شده ، به شکلی درگیر بوده اند یاد شده است ، که بسیاری از آنها ایرانی بوده اند . بدون هیچ تردیدی نام گزاری در بین گروه های انسانی ، ریشه در فرهنگ و باورهای ایشان دارد ، و بررسی و ریشه یابی نام ها در بین یک گروه می تواند بخشی از باورهای دینی ، فرهنگی و اجتماعی آن گروه را بنمایاند . در این راستا این پژوهش به دنبال ریشه یابی و یافتن معنی مناسب برای حدود یکصد نام ایرانی است که در این سنگ نوشته آورده شده است . مراد از نام های خاص ایرانی ، تمام نام هایی است که در پیوند با همه ی گروه هایی هستند که بخشی از اقوام ایرانی به حساب می آیند و نه فقط پارسیان . نوع پژوهش در این پایان نامه ، کیفی و رویکرد توصیفی ، تفسیری و روش داده یابی کتابخانه ای با سند پژوهی یا اسنادی است و روش داده کاوی ، تحلیل محتوا است . به این صورت که برای هر واژه ، به تک تک منابع نامبرده شده در پایان پژوهش مراجعه شده و در صورت وجود واژه ، معنی آن یادداشت خواهد شد . سپس هر واژه ازنظر ریشه شناسی مورد بررسی قرار گرفته و بر روی معنی یا معانی احتمالی آن بحث شده و در صورت نیاز، توضیحی ویژه آن واژه نوشته می شود . دانستن این نکته مهم است که ایرانیان باستان از معانی و ارزش ها و نیز نام حیوانات مقدس در نام های خود استفاده می کردند . همچنین تعدادی از نام های اشخاص در واقع لقب هستند و نه نام اصلی افراد . واژه های کلیدی : بیستون،فارسی باستان،ریشه شناسی،زبان،نام های خاص ایرانی

انسانها از دیرباز، برای طبیعت پیرامون خود اهمیت و ارزش فراوانی قائل بودند و ادامه حیات خود را به وجود عناصر طبیعی وابسته می دانستند. به همین سبب بود که به مرور زمان عوامل طبیعی در ذهن بشر دارای قداست خاصی گشت و وجود ایزدان متعددی از جمله ایزد آسمان ، ایزد وای یا هوا، ایزد آبها، ایزد سپندارمذ، ایزد زامیاد و سپهر، که با این عوامل در ارتباط بودند، تاییدی بر این سخن است. آنها معتقد بودند که ادامه زندگی منوط به حمایت و خوشنودی این ایزدان و حفظ این عناصر جغرافیایی ارزشمندی است که در تمامی دوره های جهان دوازده هزار ساله، از آفرینش آغازین تا فرشگرد سازی در حال یاری رساندن به مردمان هستند. اهمیت آب، باد و خاک به عنوان عناصر مقدس، منحصر به یک یا چند قوم و قبیله نبوده و باورمندی به آن، گسترده ای به پهنای گیتی دارد. متون پهلوی حاوی مطالب متعددی در زمینه های مرتبط با علوم جغرافیا و زمین شناسی است. در این پژوهش که به روش تاریخی صورت گرفته است، کلیه متون پهلوی حاوی این مطالب، از جمله بندهشن، گزیده های زادسپرم، روایت پهلوی و زند بهمن یسن مورد بررسی قرار گرفته است.

تغییر و تحول زبانی، مانند همه پدیده های اجتماعی دیگر، امری اجتناب ناپذیر سات . زبان فارسی امروز، شکل تحول یافته ای از زبانهای کهن ایران باستان است و زبان فارسی باستان و اوستایی متعلق به دوره باستان از تحول تاریخی زبان فارسی هستند. اوستا، کتاب مقدس زردشتیان، تنها مکتوبی است که بیانگر سیر تحول صرفی و نحوی زبان فارسی است . اهیمت بررسی اوستا، تنها به مطالعه اشتقاق واژگان زبان فارسی محدود نمی گردد بلکه از دیدگاه فلسفی، دین شناسی، جامعه شناسی، تاریخ، اسطوره شناسی و ... نیز ارزشمند می باشد. این پژوهش ، با تکهی بر دانش اوستایی، به بررسی یشتی کهن، حماسی و بسیار دلکش از مجموعه یشتهای اوستا پرداخته و از دو جنبه حایز اهمیت است : نخست از دیدگاه زبان شناسی، بیانگر سیر تحول صرفی و نحوی واژگان زبان فارسی است . دیگر اینکه، با پرداختن به موضوع فرکیانی که همانا عبارت از فروغ، شکوه و بزرگی و اقتدار مخصوصی است که از سوی اهورامزدا به پیامبر و کیان و پادشاهان و پهلوانان اعطاء می گردد و تجلی ظاهری آن نورانی بودن صورت شخص فرهمند است ; تاریخچه و سیر انتقال این بارقه ایزدی را از اهورامزدا بررسی نموده و پس از پرداختنی به شاهان پیشدادی و کیانی و ایزدان و پهلوانان آیین مزدیسنا تا رسیدن به سوشیانتهای آیین زردشت و استوت ارته (آخرین نجات بخش آیین زردشت) پیگیری نموده سات . زامیادیشت دارای پانزده کرده (فصل) و نود و شش بند بوده، به دو بخش اصلی تقسیم می شود: بندهای یک تا هشت فهرستی از کوههای ایران زمین است که رابطه آن با فرکیانی در اساطیر چین نیز بررسی شده است . در بندهای نه تا نود و شش نیز به ستایش فر پرداخته شده است . این یشت با سیستان ارتباط دارد. همچنین، زمینه ای ارزشمند برای شناخت بهتر شیوه تفکر ایرانیان باستان، آشنایی با فرهنگ کهن و مباحث اسطوره ای و حماسی را ارائه می نماید.