چکیده تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه ها در زمینه مخاطبان قرآن پرداخته است. در این زمینه چهار دیدگاه بررسی شده است: عام بودن مخاطبان قرآن، مخاطب قرآن بودن ائمه (علیهم السلام)، مخاطب قرآن بودن شخص رسول خدا(ص) و مخاطب قرآن بودن عرب عصر نزول. در بیان دیدگاه اخیر آمده است که مخاطب قرآن، عرب عصر نزول است؛ ولی در عین حال تکالیف آن برای همه مردم جهان، تا قیام قیامت می باشد و هم چنین، مخاطب بودن عرب عصر نزول، با جاودانگی قرآن هیچ گونه منافاتی ندارد؛ زیرا قرآن در عین حال که مخاطبش عرب عصر نزول است، ولی کتاب هدایت است، آن هم نه فقط برای عرب آن روز، بلکه برای همه مردم هدایت است.

انسان ها ناگزیر از زندگی اجتماعی و تعامل با یکدیگر هستند و زندگی اجتماعی نیز همواره همراه با تفاوت ها و اختلافاتی است که اگر کنترل نشوند، تکامل بشر را دچار اختلال و یا انحراف می کنند. ادیان الهی، که منطبق بر فطرت انسان می باشند، از این نیاز بشر غفلت نکرده اند و در اسلام نیز، اصل مدارا یک راهکار دینی برای تسهیل روابط اجتماعی است، که از آیات قران مجید و روایات معصومین(ع) می توان اصولی را در مورد آن استخراج کرد که به برخی از آنها اشاره می شود: حق محور بودن مدارا، اصل بودن مدارا در روابط اجتماعی، رعایت حداقل های دینی در هر شرایطی، حق شناس، حق گرا و عاملِ به حق بودن مدارا کننده، توجه به عالم یا جاهل بودن مدارا شونده، و نیز توجه به مومن یا مخالف بودن و توان جسمی و مرتبه ایمانی او. همراه با بحث مدارا دو مفهوم خشونت و تولرانس نیز مطرح می شود، با تکیه بر اصول مدارا می توان مرز مدارا را از خشونت و تولرانس مشخص کرد. از دیدگاه اسلام، مادامی که می توان بدون خشونت و صلابت، عدالت را برقرار کرد، اصل با مدارا و رواداری است؛ در غیر این صورت نوبت به قاطعیت و شدت در برخورد می رسد. آن دسته از احکام اسلام مانند قصاص و جهاد و اعدام مرتد، که ظاهری خشونت آمیز دارند، در واقع آخرین راه برای برقراری عدالت در میان انسان ها هستند. تولرانس نیز اساساً تعهدی نسبت به حقیقت ندارد، در صورتی که مدارا در اسلام ابزاری است برای تعمیق و گسترش حق.

چکیده آزادی، مقوله ای است چند وجهی که اندیشمندان از زوایای گوناگون به آن پرداخته اند. تلقی های متفاوت از مفهوم آزادی به علاوه تأکید بر حوزه های مختلف حیات انسانی که از این تعاریف تأثیر پذیرفته اند ما را به اهمیت گفتگو جهت تفاهم بیشتر و عمیق تر از این مقوله رسانده است. از مبنایی ترین جوانب آزادی، موضوع «جبر و اختیار» است که قرنها مفسران، فیلسوفان و متکلمان فِرق اسلامی پیرامون آن بحثهای مفصل نموده اند. قلمرو چالش برانگیز دیگری که نوع تلقی از آزادی در آن تاثیر روزافزن نهاده، «سیاست و اجتماع» می باشد که محل تقابل بسیاری از روشن فکران و صاحب نظران دینی و غیر دینی بوده و هست. اما شاید بتوان حوزه «تعلیم و تربیت» را از کاربردی ترین حیطه های متأثر از آزادی دانست که به نظر می رسد نزد غالب اندیشمندان و مفسران در حاشیه قرار گرفته و مغفول مانده است. به دلیل گستره وسیع این مقوله، در تحقیق حاضر با استفاده از مجموعه آثار به جا مانده از عالمان دینی مذکور، تلاش شده تا مسأله آزادی در تمامی جوانب ارائه شده، جمع بندی گردد و راهکار عملیاتی، نوع ارتباط و تقدم و تأخر تلقی های مختلف از آن مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه این فرایند، نشان می دهد که از نگاه مفسرین قرآن برای آدمی چهار مرحله آزادی به این ترتیب وجود دارد: 1- آزادی از جبرهای درونی و بیرونی موثر در انسان 2- آزادی فکر قبل از تعلیم 3- آزادی از اسارت بتها تا رسیدن به حریت (آزادی پس از تعلیم) 4- آزادی از حریت و رسیدن به مقام عبودیت. جز آزادی فلسفی که در وجود انسان هست و در شرایط خاصی فرصت ظهور و بروز می یابد، در برابر هر یک از مراحل فوق موانعی(رادع یا سلب کننده) وجود دارد که برای رفع آنها تا رسیدن به آن سطح از آزادی، نیاز به عواملی مستقل می باشد. امید است که این تحقیق کمکی باشد برای فهم و عمل به این تعالیم آسمانی و پرورش نسلی مومن و متقی و انقلابی، به روشی که آزادی و اختیار- این حقیقی ترین عنصر انسانیت- را از آدمی سلب نگردد.

چکیده این پژوهش نقش قرآن در زندگی اجتماعی مسلمانان را از دیدگاه سه مصلح بزرگ سیدجمال الدین اسدآبادی، محمدعبده و حضرت امام خمینی(ره) بیان می کند موضوعات اجتماعی که در این پژوهش به آن پرداخته شده است عبارتنداز : وحدت، حکومت اسلامی و عادلانه، تعلیم و تربیت و مبارزه با استعمار. این پژوهش به پنج فصل تقسیم می شود ابتدای هر فصل موضوع مورد تحقیق را از دیدگاه قرآن بیان کردیم و بعد به ترتیب به بیان دیدگاه های سیدجمال الدین اسدآبادی، محمدعبده و امام خمینی(ره) پرداختیم سپس در پایان هر دیدگاه به جمع بندی نظرات هریک اشاره ای شده است در انتهای هر فصل به بیان اشتراکات و افتراقات نظرات هر سه مصلح پرداختیم. از رهگذر این تحقیق روشن شد که هر سه مصلح از آموزه های قرآن بهره گرفتند زیرا قرآن آموزه های زیادی در مورد اصلاح اجتماع و هدایت آن، وحدت، تشکیل حکومت اسلامی و مبارزه با ظلم و استکبار و تربیت مبارزان حق دارد این مصلحان بزرگ و رهبران الهی برای نجات همه ی ملت های تحت ستم مسلمان و غیرمسلمان به پاخاسته اند و با انگیزه-های الهی در مقابل ظلم و ستم ایستاده اند آن ها قرآن را مبنای فعالیت خود قرار دادند و با الهام از دستورات الهی کارهای بزرگی را انجام دادند اگر چه بعضی از دیدگاه های این مصلحان گاهی با هم متفاوت است ولی هر کدام در زمان خود تحول عظیمی در بیداری مسلمانان ایجاد کرده اند خصوصاً حضرت امام خمینی(ره) که با رهنمودهای خویش انقلابی اسلامی ای در ایران ایجاد کردند. واژگان کلیدی: نقش قرآن، زندگی اجتماعی، سیدجمال الدین اسدآبادی، محمدعبده، امام خمینی(ره)

بحث «تحزب، محدوده وکارکرد التزام به خردجمعی با استناد به قرآن وحدیث» ،از این جهت اهمیت داردکه: احزاب وگروهها در جامعه ی اسلامی، لازم است در درجه ی اول به کارکردها ومحدوده هایی که برای آنها مطابق تعالیم اسلام (قرآن وحدیث ) متصور است، آگاه باشند تا فعالیت آنها نیز در آن مسیر باشد. لذا هدف از این تحقیق ناظر به بیان کارکردهای مثبت ومنفی احزاب و نیز محدوده ها وخط قرمزهای فعالیت آنها در جامعه ی اسلامی است..معیاراین است که با استخراج موارد کارکردها ومحدوده های خردجمعی وتحزب از منابع اسلامی (قرآن وحدیث)به بیان آنها بپردازد.کارکردهای مثبت احزاب شامل مشورت به حاکم ودولت اسلامی، امربه معروف ونهی ازمنکر،وحدت،آگاهی افکارعمومی وتربیت افرادمستعد،خدمت به جامعه ومقابله باظلم ودفاع ازمظلوم،ایجاد رقابت سازنده و... می باشد . کارکردهای منفی احزاب شامل سیاسی کردن امور،اختلاف وتفرقه، انتخاب افرادنالایق،انحراف افکارعمومی ومحدودکردن آزادی افراد می باشد. محدوده های احزاب به دونوع اسلامی وغیراسلامی تقسیم می شود. محدوده ی احزاب اسلامی همان قوانین واحکام اسلام و قانون اساسی جامعه اسلامی و اساس نامه ی حزبی آنهاست.احزاب غیراسلامی (اقلیت ها) مجاز به فعالیت سیاسی و رسیدن به قدرت حاکمیت نیستند البته این به دلیل دراقلیت بودن آنهاست ولیکن گروها وتشکلاتی که بتواند امور ومشکلات آنها را در موارد مختلف دنبال کند،طبق معاهده ای که با جامعه ی اسلامی دارند، می توانند فعالیت داشته باشند ، آن چنان که حق رأی نیزدارند. نتایجی که در این تحقیق به دست آمده را این گونه می توان خلاصه کرد: 1-کارکردها وکارویژه های مثبت احزاب و گروههای اسلامی است که ، جواز فعالیت آنها را در جامعه ی اسلامی ثابت می کند و کارکردهای منفی وزیان های آنها در جامعه باعث خدشه دار شدن این نظر می شود .2- محدوده ی تحزب و خردجمعی در حالت کلی، احکام، قوانین و موازین اسلام و قانون اساسی جامعه ی اسلامی است و در صورت تخلف وعدول از آنها ، بر اساس قانون، مجازات وبا آنها برخورد می شود.

قرآن کریم تمام آموزه های خود را در قالب معیار های الفاظ بشری و کاملاً قاعده مند و معنا دار، در اختیار بشریت قرار داده است. خداوند در قرآن تمام مفاهیم والای هدایتی را در قالب الفاظ عربی بر پیامبر نازل نمود. این کتاب بوسیله ی اعجاز و اشاره هایی که به صفات خود: دارا بودن محکم و متشابه و تاویل داشتن آیات، کرده، ما را به لایه های معنایی الفاظش آگاه کرده است. از آنجاییکه مخاطبین این کتاب مختلفند و هدفی را که دنبال می کند، دارای مراتب گوناگونی ست، زبان قرآن، زبانی ترکیبی است که شامل زبان عرف عام، عرف خاص، زبان تمثیل، زبان نمادها، می شود. از بیانات مرحوم علامه طباطبایی و مرحوم آیت الله معرفت در این موضوع نیز، پی می بریم که از نظر این بزرگواران زبان قرآن، زبان ترکیبی است. اما با نگرشی نو به این بحث، می توان زبان قرآن را زبانی لایه ای با مخاطبینی خاص دانست که در سه لایه با زبان مخصوصش مطرح گردیده است: ظاهر با زبان عرف عام، باطن با زبان عرف خاص، تاویل بمعنی الاخص با زبان مَن خُوطِبَ به.

در قرآن کریم و احادیث برای اعمال خوب و بد آثاری ذکر گردیده که از جمله ی آن ها «آثار وضعی» است. مقصود از آثار وضعی، آثاری است که با اعمال رابطه ی تکوینی، عینی و طبیعی دارد. اهمیت این موضوع از آن رو است که بشر موجودی منفعت طلب و کمال جو است و شناخت آثار وضعی اعمال اعم از نیک یا بد می تواند او را در این مسیر یاری رساند. لذا نظر به نقشی که این آثار در سرنوشت و سعادت و شقاوت انسان دارد در آموزه های دینی مورد توجه شایان قرار گرفته است. به موجب آیات و روایات برخی از آثار مثبت عبارت است از: افزایش رزق، طول عمر، تسهیل امور، محبوبیت و اموری از قبیل: فقر و محرومیت، کوتاهی عمر، نزول بلا، سلب نعمت، سنگدلی و بی رحمی، رسوایی، عدم استجابت دعا، سلب آرامش روحی را می توان از آثار سوء اعمال شمرد. نیز راهکارهایی برای کاهش یا جبران و زدودن آثار منفی مانند توبه و استغفار واقعی، محبت و زیارت اهل بیت?، فریادرسی مظلومان و صدقه دادن معرفی و پیشنهاد گردیده است. در این تحقیق که به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته، سعی شده این آثار از قرآن و روایات استخراج و با استفاده از منابع مختلف رابطه ی بین اعمال و آثار تشریح و تأثیر آن در زندگی تبیین گردد.

چکیده : مباحث انسان شناختی از مهمترین مباحثی است که در بین فیلسوفان و اندیشمندان و حتی در ادیان مطرح است و این مباحث تا آنجا پیش رفته که انواع نظریه های مختلف در مورد انسان و ابعاد وجودی اش پا به عرص? ظهور گذاشته است. این رساله به نقد و بررسی شاخص ترین مکتب انسان محورِ الحادی ، یعنی مکتب «ژان پل سارتر» با استفاده از مبانی انسان شناختی امام علی (ع) در نهج البلاغه می پردازد. سارتر که خود را یک اگزیستانسیالیست می داند، نظریه های خود را بر پای? اعتقاد به آزادی بی حد و حصر انسان بنا نهاده است .برای اینکه آزادی انسان هیچگونه قید و شرطی نداشته باشد ، به انکار ماهیت اولی? ، طبیعت مشترک و فطرت و ارزشهای اخلاقی ثابت و عقلی و طبیعی و همچنین انکار ضرورت و از همه مهمتر انکار خدا می پردازد. چون انسان آزاد است پس مسئولیت شدیدی دارد. زیرا همه چیز را باید خودش بسازد و مسئول همه چیز خودش است، حتی مسئول ساختن خود. وقتی انسان فهمید که اینگونه مسئول همه چیز است پس دلهر? شدیدی به او روی می آورد ،دلهره ای دردناک و خانمان سوز . زیرا تنهاست وخدایی وجود ندارد تا به او امیدوار باشد. بیانات امام علی علیه السلام در نهج البلاغه ، بر اساس آموزه های الهی بسیاری از نظریات سارتر را مردود می کند و انسان را دارای آزادی و اختیار ولی نه آزادی مطلق، بلکه آزادی و اختیار در محدود? امکاناتش میداند؛چه امکانات عقلی و چه امکانات اخلاقی و شرعی.ایشان آزادی بدون قید و شرط را، موجب نابودی و هلاکت انسان و مهمترین و ارزشمند ترین گون? آزادی را، آزادی معنوی میداند . از نظر علی(ع) انسان دارای طبیعت مشترک و فطرت الهی است و دارای نیروی اندیشه و توانایی های بسیار و دارای آزادی است. اصول اخلاقی صرف نظر از دین و وحی، ثابت و عقلانی می باشد، که انسان به تنهایی آن را درک می کند. مسئولیت انسان فقط به دلیل آزادی او نیست ؛ بلکه مسئولیت بشری عرص? گسترده تری دارد. در این تفکر انسان با امید به خدا حتی از سخت ترین رویدادها با کمترین دلهره و اضطراب عبور می کند و قدرت غلبه بر مشکلات به دلیل اعتقاد به خدا در او بیشتر است. در پایان باید گفت که امام علی(ع) خدا محوری را پایه و اساس می داند و برای انسانی ارزش قائل است که، محوریت او در سای? محوریت و اصالت الهی باشد .

در همه نظام ها و کشورها، بازرسی و نظارت بر عملکرد مدیران و کارکنان، رکنی مهم در مدیریت به شمار می آید. در این رساله با روش تفسیری و اسنادی (تحقیق کتاب خانه ای)، از چشم انداز معارف اسلامی به ادله، مبانی و انواع نظارت و نیز ویژگی های ناظران پرداخته ایم. در قرآن و روایات، دست مایه ها و رهنمودهای بسیاری درباره نظارت و ناظران وجود دارد. مطالعه روش مند و روزآمد این آموزه ها هم پایه با یافته های دانش های جدید، بستر بهره مندی بیشتر از آنها را فراهم می آورد و هدف این تحقیق است. این پژوهش به دامنه زمانی یا جغرافیایی خاصی محدود نیست و محور آن، آموزه های اسلامی است. با این حال، به دستاوردهای دانش هایی مانند مدیریت، حقوق و علوم سیاسی نیز اشاره هایی شده است؛ لذا منابع آن، افزون بر کتاب های تفسیری و روایی، آثار علوم انسانیِ امروزین را در بر می گیرد. با توجه اهمیت موضوع نظارت، گستره استفاده بالقوه از این پژوهش بسیار گسترده است، از جمله: بسترسازی برای سامان دهی نظارت در سازمان ها و نهادهای مختلف، بررسی تطبیقی معارف اسلامی در این عرصه با رهاوردهای دانش های جدید و نمایاندن ویژگی ها و امتیازات اسلام در مقایسه با دیگر نظام ها. آشکار است که نظارتِ درست بر عملکرد مدیران و دستگاه های اداری و اجرایی، در سلامت و صلابت سازمان ها و نهادها و حسن اجرای کارها نقشی مهم ایفا می کند و صاحبان منصب و قدرت را از بدرفتاری و سوء استفاده از موقعیتِ فراتر باز می دارد. در این میان، از یافته های این رساله بر می آید که نظام مدیریتی و معرفتی اسلام در کنار بهره گیری از اهرم های نظارتیِ بیرونی و مادی، از گونه ویژه ای از نظارتِ درونی و معنوی (نظارت فرابشری و الهی) برخوردار است که مایه برتری آن از دیگر نظام ها و شیوه های نظارتی به شمار می آید.

یکی از نقلیاتی که انعکاس آن در اکثر قریب به اتفاق تفاسیر دیده می شود، اخبار و آراء تفسیری صحابه و تابعان است. در طول دوره های متمادی تفسیر، رویکرد نظری و عملی مفسران در مواجهه با این اخبار یکسان نبوده است. این نوشتار در پی آن است که کم و کیف اعتبار اخبار و آراء تفسیری صحابه و تابعان را در تفسیر «التبیان فی تفسیر القرآن» شیخ طوسی بازشناسی کند. آنچه ضرورت این تحقیق را فراهم نمود، حجم عظیم منقولات صحابه و تابعان در تفسیر مورد نظر از یک سو و نیز نبود پیشینه ای مستقل در این زمینه بود. برای نیل به پرسش مطرح شده، ضمن مراجعه و بهره گیری از کتاب های مرتبط با مباحث مقدماتی فصول شش گانه ی این نوشته، تمامی مجلدات تفسیر «التبیان» مورد مطالعه قرار گرفت و پس از استخراج اخبار تفسیری صحابه و تابعان روشن شد که عمده ترین کارکردهای این اخبار در تفسیر مورد نظر، به ترتیب کمیت عبارت است از: اخبار بیانگر مصادیق آیات و واژگان، اخبار تبیین کننده مفهوم آیات، اخبار مربوط به معناشناسی مفردات قرآنی، اخبار ترسیم کننده فضای نزول، اخبار دال بر اختلاف قرائت و بالاخره اخباری غیر از موارد مذکور، تحت عنوان «دیگر گونه های خبری صحابه و تابعان». همچنین با استقصاء همه ی موارد به دست آمد که مهم ترین برخورد و نگرش های شیخ طوسی با این اقوال و بر حسب مورد آن عبارت است از: صرفِ نقل، تقویت و توجیه، تضعیف، بیان اقوال به عنوان موید برداشت خویش و همچنین هم معنا یا مجاز دانستن همه ی اقوال منقول. علاوه بر این، در این تحقیق مشخص شد که اهمّ مستندات شیخ طوسی در ارزیابی اقوال صحابه و تابعان عبارت است از: آیات قرآن، اشعار و کلام عرب، عقل، روایات معصومین علیهم السلام، تاریخ و عقاید دینی و مذهبی. در مجموع آنچه در رهگذر این تحقیق به دست می آید این است که شیخ طوسی به طور غالب، با نگاه اعتماد به اخبار صحابه و تابعان نگریسته است.

با تحول فرهنگی بوجود آمده در اثر انقلاب صنعتی و متعاقب آن سرمایه داری در تمام شئون زندگی جوامع غربی، شاهد آسیب پذیری روزافزون سایر جوامع در مقابل این فرهنگ سلطه گر هستیم. بحث از عوامل و عناصر آسیب رسان فرهنگی، شیوه ها، عوامل زمینه ساز رسوخ فرهنگ وارداتی و عوامل موثر تهاجم فرهنگی، در آسیب شناسی فرهنگی جای می گیرد. در این تحقیق سعی بر آن شده است با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات از سویی و الگوی آسیب شناسی فرهنگی از سوی دیگر به آسیب شناسی سبک زندگی جامعه امروز پرداخته شود. اصول و چارچوب هایی که شریعت اسلامی در رابطه با مصرف و کیفیت استفاده از منابع الهی بیان کرده است، در حقیقت تضمین کننده عدالت اجتماعی، بهره مندی همگانی، زمینه ساز رشد انسان و مانع انحطاط و تنزل شأن خلیفه خدا و اشرف مخلوقات می گردد. بنابراین ضرورت دارد در نظام اسلامی و حکومتی که با ماهیت دینی شکل گرفته است معارف و اصول اقتصادی اسلام تبیین گردد و الگوی مصرف و تدبیر معیشت فردی و اجتماعی با الهام از همین معارف و اصول ترسیم و ارائه گردد. اصلاح الگوی مصرف بدون شناخت انسان و نیاز های حقیقی و نیز کمال او امکان پذیر نیست و این شناخت تنها در پرتو نگرش توحیدی و ایمان دینی به دست می آید. باید گفت زنان جایگاهی ویژه در خانواده دارند و مشارکت اجتماعی آنان پس از آن اولویت می یابد که به وظایف خود در حیطه ی خانواده و در مقام همسری و مادری عمل کرده باشند. اشتغال زنان در حالی که دستاوردهای مثبتی هم دارد، با این حال نمی توان از پیامدهای منفی آن سخن به میان نیاورد، این پیامدها در سه محور پیامد های اشتغال زنان بر زنان، خانواده و اجتماع تبیین شده است.

فهم هرکلامی در در جه اول منوط به فهم لغات و ترکیبات آن است و کلام خدای رحمان-که از طریق وحی بر محمد به ما رسیده-نیز از این قاعده مستثنا نیست. این موضوع درباره قرآن از جایگاه والاتری برخورداراست؛ زیرا دانستن معانی مفردات قرآن کریم یکی از ابزارهای لازم برای دانستن معنای آیات وحی الهی است و آگاهی درست و دقیق از معانی الفاظ کلام حق، یکی از شروط لازم و ضروری برای مفسر قرآن کریم محسوب می شود که در نتیجه آن می تواند از کج فهمی و بدفهمی مراد خدای تعالی در امان بماند. معصومین به عنوان کسانی که مبین و مفسر اصلی قرآن کریم و آشنا به لایه های درونی آن اند، به تناسب موقعیت و شرایط فرهنگی و اجتماعی به تفسیرآیات پرداخته اند. دانشمندان نیز به دلیل درک معنای صحیح الفاظ قرآن از ابتدا قرن دوم هجری حرکت گسترده ای را در ریشه یابی واژگان قرآن آغاز کرده و علاوه بر این که در تفاسیر به آن پرداختند، کتاب های مستقلی نیز در این موضوع نگاشته اند. بنا بر این بر هر قرآن پژوهی لازم است که برای شناخت و فهم صحیح قرآن به ویژه در زمینه ی مفردات علاوه بر استفاده از کتب لغوی، به روایات معصومین? نیز مراجعه نماید. در این رساله کوشش شده است، ارزیابی تطبیقی بین آنچه معصومین? در مورد مفردات سوره اعراف بیان کرده اند و معنایی که لغویون از این واژه ها ارائه داده اند صورت گیرد. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد، توضیحات معصومین? در تبیین مفردات قرآن کریم، در مواردی تنها ناظر به همان معنای لغوی و عرفی واژگان است و در مواردی به روش های گوناگون (تبیین اصطلاحات، بیان مصداق و...) صورت گرفته است.

آیات قرآن کریم مجموعه ای از عبارات و گزاره هایی به زبان عربی است که این عبارات و جملات قرآن خود از واحدهای کوچک تری به نام کلمات یا واژه ها شکل یافته اند که در یک اصطلاح از آنها به مفردات قرآن تعبیر می شود. روایات تفسیری معصومین (ع) که در ذیل کتب تفسیری به دست ما رسیده است که به آنها تفسیر روایی یا اثری می گویند از جمله تفسیر قمی و البرهان و تفسیر منسوب به امام عسکری و... به فهم معنای کلمات و در نتیجه آیات قرآن به ما کمک می کند، چون دانستن معانی مفردات قرآن کریم یکی از ابزارهای لازم برای دانستن معنای آیات وحی الهی است و آگاهی درست و دقیق از معانی الفاظ کلام حق، یکی از شروط لازم و ضروری برای مفسر قرآن کریم محسوب می شود که به کمک آن به مفهوم و مراد الهی دسترسی پیدا می شود. معصومین (علیهم السلام) به عنوان کسانی که مبین و مفسر اصلی قرآن کریم هستند به تفسیرآیات پرداخته اند. علمای اهل لغت و مفسرین نیز برای درک معنای صحیح الفاظ قرآن از ابتدا قرن دوم هجری حرکت گسترده ای را در ریشه یابی واژگان قرآن آغاز کردند، کتاب های مستقلی نیز در این موضوع نگاشته اند. و بر هر قرآن پژوهی لازم است که برای شناخت و فهم صحیح قرآن به ویژه در زمینه ی مفردات علاوه براستفاده از کتب لغوی، به روایات معصومین (علیهم السلام) نیز مراجعه نماید. در این رساله کوشش شده است، ارزیابی تطبیقی بین آنچه معصومین (علیهم السلام) در مورد مفردات سوره های نمل و قصص بیان کرده اند و معنایی که لغویون از این واژه ها ارائه داده اند صورت گیرد. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد، توضیحات معصومین (علیهم السلام) در تبیین مفردات قرآن کریم،در مواردی تنها ناظر به همان معنای لغوی و عرفی واژگان می باشد، مانند واژه لدن، آنست و... . اما در بیشتر موارد مانند واژگان حسنه و سیئه معصومین از این حد گذر کرده و به ذکر معنای تأویلی و باطنی واژگان، معرفی مصادیق عینی و خارجی آنها، وجه تسمیه ی آن مصادیق و ویژگیهای آنها پرداخته اند.

یکی از کهن‏ترین و در عین حال جدی‏ترین مسایل فلسفه سیاسی، بیان رابطه اخلاق با سیاست است. مسئله نسبت اخلاق با سیاست، به دوره خاص یا تمدن معینی منحصر نبوده و در همه تمدن‏ها کسانی به این مسئله پرداخته و کوشیده‏اند درباره امکان سازگاری یا ناسازگاری آن دو موضعی را اتخاذ کنند. یکی از کسانی که در این زمینه نظریاتی ارائه داده، ماکیاولی می¬باشد. ماکیاولی علاوه بر توصیه¬های گوناگون برای حفظ قدرت، استفاده از ابزارها و لوازمی را نیز برای این امر ضروری می¬داند و شهریار را به رعایت این مسائل سفارش می¬کند. در دین مبین اسلام نیز آیات و روایات فراوانی در این باب بیان شده است. موضوع مطمح نظر در این پایان¬نامه، رابطه اخلاق و سیاست براساس آراء ماکیاولی و نقد آن براساس منابع اسلام است. روش به کار رفته در این تحقیق، تحلیلی می¬باشد. هدف در این تحقیق، مقایسه¬ای اجمالی بین آراء ماکیاولی و دین مبین اسلام درباره رابطه اخلاق و سیاست می¬باشد تا بتوانیم دیدگاه¬های غیراخلاقی ماکیاولی را در ضمن تطبیق با اسلام به بوته نقد بگذاریم. چنان¬که مهم-ترین نتیجه¬ای که در پایان این پژوهش به دست می¬آید این است که هرچند ماکیاولی به طور کامل مسائل اخلاقی را نادیده نمی¬گیرد ولی در عین حال به شهریار توصیه می-کند برای حفظ قدرت در مواقع مورد نیاز می¬تواند قواعد اخلاقی را نیز زیر پا بگذارد، در حالی که اسلام پایبندی به اصول اخلاقی را در هر شرایطی ضروری می¬داند.

وجود روایات فراوان صحابه و تابعان در زمینه تفسیر، بایسته بودن مطالعه ژرف و تحلیل گونه نقش، جایگاه و اعتبار آن را در تفسیر قرآن به قرآن علامه طباطبایی و تفسیر روایی آیت الله معرفت، آشکار می سازد. تفاوتی که در دیدگاه علامه و آیت الله معرفت، در اعتبار اقوال صحابه و تابعان در تفسیر، مشاهده می شود، اهمیت بررسی این موضوع را دوچندان می کند. اولاً، بررسی رویکرد نظری علامه و آیت الله معرفت، در میزان اعتبار روایات تفسیری، مخصوصاً، اقوال صحابه و تابعان و بیان شروط کلی اعتبار این نوع روایات، ضروری به نظر می رسد. ثانیاً، عملکرد این دو مفسر، و استخراج معیارهای عملی سنجش آرای تفسیری و اسباب نزول نقل شده از صحابه و تابعان مورد بررسی قرار می گیرد. ثالثاً، لازم است به ویژگی ها و انواع آسیب شناسی علامه در المیزان و آیت الله معرفت در تفسیر اثری، نسبت به اسرائیلیات، توجه نمود. به نظر می رسد، تفاوت آشکاری که در رویکرد نظری علامه و آیت الله معرفت، نسبت به اعتبار روایات صحابه و تابعان، وجود دارد، در عملکرد این دو مفسر و معیارهای پذیرش و عدم پذیرش آرای تفسیری و اسباب نزول، چندان اساسی و ریشه ای نیست؛ بلکه هر دو از این روایات، به عنوان موید، یا قرینه تفسیری مدد جسته اند. در سنجش اسرائیلیات نیز، هر دو مفسر اشخاصی از صحابه و تابعان را به عنوان عامل جعل این روایات، معرفی نموده و افرادی از آنها را تبرئه نموده اند.

دراین پژوهش به تطبیق شاخص های اخلاق سیاسی دانشجو دربیانات امام خمینی (ره) ومقام معظم رهبری با آیات قرآن کریم وروایات حضرات معصومین علیهم السلام پرداخته شده است. به طورکلی اخلاق به زیرمجموعه های فردی، اجتماعی و سیاسی تقسیم می گرددکه محقق دراین پژوهش سعی نموده تا شاخص های اخلاق سیاسی دانشجو رابیان کرده وسپس آنها رابا آیات نورانی وهدایت بخش قرآن کریم وروایات حضرات معصومین علیهم السلام تطبیق نماید. این تطبیق درجهت بیان این مطلب است که یک دانشجو ازنگاه امام خمینی (ره) ومقام معظم رهبری درحقیقت کسی است که متخلق به اخلاق سیاسی نهادینه شده درفرهنگ اسلامی است واین شاخص های اخلاق سیاسی همان اصول اسلامی هستند که ازلابه لای آیات قرآن کریم وروایات حضرات معصومین علیهم السلام برگرفته شده اند. دراین پژوهش علاوه بربیان کلیات تحقیق، هشت شاخصه سیاسی از قبیل : 1 - آزادی و آزادگی2- عزت 3 - عدالت خواهی ( مهمترین شاخصه جنبش دانشجویی ) 4- حفظ وحدت 5- دشمن شناسی و دوست شناسی ( تولی وتبری ) 6- صبرواستقامت 7- بصیرت وآگاهی سیاسی 8- نظارت وخیرخواهی که شامل فضایل اخلاق سیاسی دانشجو هستند و چهار شاخصه اخلاق سیاسی دیگر از قبیل : 1 - نفاق 2 - خیانت 3 - جاه طلبی 4- بد اخلاقی سیاسی (تهمت، تخریب، تجسس، غیبت ) که شامل رذایل اخلاق سیاسی دانشجو می باشند مد نظر امام خمینی (ره) ومقام معظم رهبری بیان شده است، البته این بدان معنا نیست که تمام اصول وشاخص های اخلاق سیاسی دانشجو دردیدگاه امام خمینی (ره) ومقام معظم رهبری منحصر به همین موارد است لکن این ها گزیده ومختصری از آن اصول وشاخصه هااست که با توجه به اهمیت آنها انتخاب شده ودراین نوشتار مورد بررسی قرار گرفته اند. پژوهنده درجمع آوری این پژوهش علاوه برمتن سخنرانی های امام خمینی (ره) وبیانات مقام معظم رهبری ازسال 1366 تابه حال وهمچنین آیات نورانی قرآن کریم ومنابع تفسیری و حدیثی، ازمنابع اخلاقی نیز جهت توضیح وتبیین شاخصه ها بهره برده است.

جهان خلقت با قوانین و اصول لایتغیری که سنت¬الله نامیده می¬شود از سوی خداوند مدبر حکیم اداره می¬شود. تدبیر خداوند حکیم، چنان ظریف و پیچیده بر نظم موجود جهان جاری است که هر متفکری را به تحیر وا می¬دارد. تک تک موجودات، در پرتو هدایت ویژه¬ای که متناسب با هدف خلقت و مرتبه وجودی آن¬هاست، در حیطه سنن الهی دارای حدی از شعور و اختیار و مشغول حمد و ستایش وجود باری تعالی می¬باشند و تسلیم قوانین فراگیر الهی¬اند. رفتار هدایتی موجودات، چنان دقیق و هماهنگ با سایر مخلوقات، برنامه¬ریزی شده، که امروزه دانشمندان با الهام از آن¬ها، در صدد ایجاد سیستم¬های هوشمند و الگوریتمیک و حل مسائل پیچیده برآمده¬اند. قرآن کریم دستورالعمل¬های منطقی و ریاضیاتی رفتار زنبورعسل را وحی¬ای از جانب خداوند حکیم و شعور و رفتار مورچه و پرواز پرندگان را به-عنوان نشانه¬ای شگفت یاد می¬کند. امروزه الگوریتم¬های زنبورعسل، مورچه و پرواز پرندگان، در طراحی سیستم¬های هوشمند مورد استفاده قرار می¬گیرد. با توجه به اینکه در عصر حاضر، دانشمندان علوم طبیعی و متکلمین بر وجود نظم بسیار دقیق درون و برون مخلوقات، متفق-اند، به این نکته نیز پرداخته خواهد شد که آیا این نظم و الگوریتم پیچیده از ابتدا در کائنات جاری بوده و یا به¬صورت تصادفی با بوجود آمدن جهان، چنین نظمی یافته؟ و دیگر اینکه، این جریان منسجم و هماهنگ کنونی تا همیشه الگوریتمیک باقی خواهد ماند یا به سمت بی¬نظمی، کشیده خواهد شد؟ از آنجایی که در این نوشتار به بررسی و توصیف روابط و نظریات موجود پیرامون مفاهیم کلامی و تجربی نظم و قوانین و رفتار نظام¬مند موجودات پرداخته می¬شود، نوع تحقیق بنیادی و توصیفی است.