این رساله، ترجمه کتاب القضاء و کتاب الشهادات از کتاب "الخلاف "تالیف فقیه دانشمند شیخ الطایفه مرحوم شیخ طوسی از زبان عربی به زبان فارسی است .

بیع فضولی تمام شرایط صحت یک معامله را دارد جز اینکه عاقد مالک نیست ، مشهور علماء این نوع بیع را صحیح می دانند و گویند با اجازه بعدی مالک لازم می شود و این اجازه را بعضی ناقل می دانند و بنابر ناقلیت آثار و عقد از هنگام صدور اجازه مترتب می شود و بیشتر علماء اجازه مالک را کاشف می دانند و بنابر کاشفیت اثار عقد از هنگام اجرای عقد مترتب می شود. اکثر علماء گویند، مالک هر کاری انجام دهد که اجازه او را برساند کفایت می کند ولی سکوت کفایت نمی کند و کسی که اجازه می دهد در هنگام اجازه باید از نظر شرعی مجاز به تصرف باشد. فضولی در ایقاعات به اتفاق علماء باطل است . مشهور علماء فضولی در رهن، معاطلات ، وصیت ، نکاح و اجاره را صحیح می دانند. کسی که فضولتا مالی را بفروشد و بعد خود مالک شود (من باغ ثم ملک) در اینجا اکثر فقهاء این نوع عقد را باطل می دانند.

این رساله مشتمل بر دو بخش است . بخش اول شامل هفت فصل است که رئوس فصول این بخش عبارت است : تعریف حریم، بررسی تاریخی مسئله حریم، ادله ثبوت حریم، مکان حریم، ماهیت حریم، رابطه حق حریم و حق ارتفاق، رابطه حق حریم و حق انتفاع . بخش دوم نیز تحت عنوان مقدار حریم املاک از هشت فصل تشکیل شده است : حریم چاه، حریم قنات ، حریم انهار، حریم جاده، حریم کشور، حریم دریا، حریم سایر املاک .

این رساله مشتمل است بریک پیشگفتار، سه مقدمه که در یکجا و تحت عنوان مباحث مقدمی آمده اند، دو فصل که دریک باب جمع شده اند و فهرست منابع . مباحث مقدمی آن شامل معرفی مولف کتاب مفاتیح، معرفی خود کتاب مفاتیح و ارائه دیدگاهی و تاریخی و اجتماعی از دو کیفر قصاص و دیات . تنها باب کتاب که تحت عنوان جرائم خواهد آمد، از دو فصل قصاص و دیات تشکیل می شود، در کتاب مفاتیح نیز این دو مبحث دریک باب و با عنوان [باب سوم] آمده اند، و دراین رساله نیز به جهت حفظ همین ترتیب هردو بحث در یک باب و در دو فصل آورده شده است .

نویسنده دراین رساله کتاب امر به معروف و نهی از منکر از کتاب جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام تالیف شیخ محمدحسن نجفی را ترجمه و تحقیق نموده است و در پاره ای از موارد به منابع و ماخذ آن اشاره نموده است .

نویسنده دراین پژوهش بخش وصیت تملیکی از کتاب مفاتیح الشرایع را ترجمه و تحقیق نموده و در پاره ای از موارد به منابع و ماخذ آن اشاره کرده است .

نگارنده بخشهائی از جلد سوم کتاب مفاتیح الشرایع را از مفتاح 851 الی مفتاح 900 ترجمه نموده و نظرات ملامحسن فیض را با آراء سایر فقها مقایسه نموده و همچنین نظرات سایر فقها را مستقیما از منابع اصلی آنها استخراج نموده است .

مولف دراین رساله مفاتیح مربوط به هبه-وقف ، حبس -سکنی، عمری-رقبی از کتاب مفاتیح الشرایع ملا محسن فیض را ترجمه و تحقیق نموده و در پاره ای از موارد به منابع و ماخذ آن اشاره نموده است .

برخی از مسالب مورد بحث و بررسی دراین رساله عبارت است از : نگاهی به زندگی شیخ طوسی، مختصری پیرامون کتاب الخلاف ، بیع مرابحه نسبت به اصل مال مکروه است ، بحث در خیار داشتن یا خیار نداشتن خریدار، فروختن کنیز به شرط آزاد نکردن، بیع خرمن، فروختن و خوردن تخم حیوان حلال گوشت ، خرید و فروش انسان نابینا، احکام شروط در قرض ، خرید و فروش کودک ، خرید کردن بنده بودن اجازه مولی، خرید و فروش سگ صید، خرید و فروش میمون، خرید و فروش کلاغ، خریدن کافر بنده مسلمان را، فروختن و اجاره خانه های شهر مکه، مختصری از زندگی : ابی ابن لیل و ابن هریره و ابن سیرین و ...

مولف دراین پایان نامه مسائل نکاح از کتاب سید مرتضی (علم الهدی) را ترجمه نموده وسعی نموده با مروری بر ابواب مرسوم مبحث نکاح، توضیحی کوتاه درباره مطالب مطروحه دراین رساله بیان نماید.

برخی از مطالب مورد بحث و بررسی در این رساله عبارت است از : سبق و رمایه چیست - مسابقات و شقوق مختلف آن - دو پرسش - بررسی مستند سبق و رمایه- آیاتی از قرآن کریم در موضوع سبق و رمایه- استنتاج از دلایل (قسمت مسابقه بعنوان هیاتی درافعال - مسابقه درامور ورزشی و بازیها) - جعاله - جعاله و مسابقات - از احکام جعاله و ایجاب و قبول لفظی در عقود - ثبوت یا تحول مصادیق سبق و رمایه - قیاس فقهی یا تمثیل منطقی - قیاس و سبق و رمایه - توضیحی بر فهم اجتماعی نصوص و تطبیق آن با سبق و رمایه - مویدی بر فهم اجتماعی نصوص در سبق و رمایه - رابطه سبق و رمایه - مویدی برفهم اجتماعی نصوص در سبق و رمایه - رابطه سبق و رمایه با سلاحهای جدید و مدرن از محمد جواد مغینه - نظراتی از امام خمینی درباره اجتهاد و عنصر زمان و مکان در آن - نقش زمان و مکان دراجتهاد چگونه است ؟ - مویدی از استاد مرتضی مطهری .

برخی از مطالب مورد بحث و بررسی دراین رساله عبارت است از : سید مرتضی، نظر علمای شیعه درباره سیدمرتضی، استادان سید مرتضی، آثار سید مرتضی، معرفی کتاب الانتصار، بررسی واژه حد، تحقیقی پیرامون تفخیذ، تحقیقی پیرامون لواط، نظریه علمای امامیه درباره اشتراط احصان در لواط، تحقیقی درباره مساحقه، اخباری که درباره سحق وارد شده، تحقیقی پیرامون استمناء، تحقیقی پیرامون قیادت ، تحقیقی پیرامون مشروبات الکلی، بحثی پیرامون آبجو، کلمات مذاهب اربعه درباره کسی که به کرات شراب بنوشد، کلمات فقها درباره زنای با محارم، تحقیق پیرامون زنان اهل ذمه، تحقیقی پیرامون کسی که زنی را مجبور به زنا کند، تحقیقی پیرامون سرقت ، تحقیقی پیرامون دیه سقط جنین، تحقیقی پیرامون سرقت دسته جمعی، تحقیقی پیرامون قتل،تحقیقی پیرامون دیه اهل کتاب .

رساله حاضر ترجمه مفاتیح الصوم از کتاب مفاتیح الشرایع است که مولف بزرگوار آن محمدبن مرتضی معروف به ملامحسن فیض کاشانی می باشد . ملا محسن فیض در قرن یازدهم هجری می زیسته و از علمای بزرگ در معقول و منقول بوده است و تالیفات اوراتاحد دویست عدد نوشته اند که از نظر شهرت در درجه ایست که برای همیشه در میان فرقه شیعه پایدار خواهد ماند . نامبرده شاگرد و داماد ملاصدرا بوده و فلسفه و حکمت را نزد ایشان آموخته است و پس از آن علم حدیث را در شیراز از سیدماجد بحرانی کسب نموده و عمر پربرکت ایشان متجاوز از هشتاد سال بوده و وفات ایشان را سال 1091 هجری مرقوم داشته اند و مرقد شریف او که از نظر کرامت و موقعیت شهرت عظیمی دارد در دارالمومنین کاشان پناهگاه زائران و مطاف عارفان است .

مطالب مورد بحث و بررسی دراین رساله عبارت است از : - مقدمه و پیشگفتاری درباب ادله شیعه دراثبات حجیت سنت اهل بیت (علیهم السلام) - ادله شیعه از کتاب - آیه تطهیر و دلالت آن بر عصمت - شبهاتی دراطراف آیه تطهیر و پاسخ به شبهات - آیه اولی الامر- استدلال رازی برعصمت بوسیله آیه اولی الامر- شبهاتی دراطراف تعیین اولی الامر و پاسخ به شبهات - ادله شیعه از سنت - حدیث ثقلین - سند حدیث - دلالت حدیث ثقلین بر عصمت - مناقشات ابوزهره پیرامون حدیث ثقلین - سخنی چند پیرامون مناقشات - اهل بیت چه کسانی هستند ؟-دلایل عقلی و کیفیت دلالت آنها.