یکی از عوامل بالندگی تشیع وگرایش به کلام و عقل، برخورد فکری ای است که عالمان شیع? ری با عالمان دیگر مذاهب داشته اند. در این نوشتار مقایس? بحث امامت در تفسیر روض الجنان ابوالفتوح و مفاتیح الغیب فخر رازی، بنا به ترتیب سور وآیا ت مصحف شریف صورت گرفته است. امامت و اهل بیت از جمله اساسی ترین مباحث مطرح در تفسیر ابوالفتوح است. او در این خصوص تأویل واژه اهل بیت را مطابق مذهب اهل بیت آورده است و اهل بیت را مصداق«الذین انعمت علیهم، شهداء، راسخون فی العلم، اولو الامر، سابقون، صالحین، صادقین، هادی، منذر، صدّیق و ذی القربی» می داند و با استناد به خود آیات و بررسی روایات، امامت را شایسته حضرت علی و اهل بیت علیهم السلام می داند و به لزوم نصب الهی و عصمت امام معتقد است و امامت را از نبوت جدا می داند. اما فخر رازی بر خلاف ابو الفتوح مصادیق این آیات را ابوبکر و یا صحابه و یا اجماع امت می داند و امامت را در تفسیر آیه ابتلاء همان نبوت می داند و در آیه اکمال دلایل ضعیفی در ردّ قول شیعه بر منصوص بودن امامت علی علیه السلام می آورد و در آیه تبلیغ، از آن همه اسناد گوناگون و روایات متعدد گذشته و می گوید که این آیه ارتباطی با ولایت علی علیه السلام ندارد و این آیه را مرتبط با آیات قبل و بعد می داند و در آیه انذار و حدیث معروف«بدء الدعوه»آن چنان تحریف‏گرانه گذشته که گویا چنین واقعه‏ای نبوده و در هیچ منبع و مصدری ثبت نشده است. و در آیه ولایت سخن را می‏گستراند و با تشکیک و تردید سعی می‏کند تا ثابت کند، این آیه ارتباطی با علی(علیه السلام) نداشته و نمی توان از آن ولایت و امامت را استفاده کرد، و« ولی» معنایی جز محب و ناصر ندارد!

الهیات اجتماعی، دانشی بین رشته ای است که به بررسی حیات اجتماعی انسان و عوارض و لوازم و تبعات آن به صورت مجموعه ای به هم پیوسته در قالب یک نظام معرفتی می پردازد. این دانش تلاش می کند آن دسته از متون دینی که به نحوی سنت خداوند را نسبت به انسان در تاریخ نشان می دهد از طریق استدلالات عقلی و فلسفی و شواهد تاریخی و تجربی تبیین کند. در میان اندیشمندان دینی، به یقین، امام موسی صدر یکی از شخصیت های برجسته این عرصه است که هم در حوزه نظر و هم در حوزه عمل، گام های مهم و موثری برداشته است. وی توانست به عنوان اندیشمندی عمل گرا و جامعه گرا رابطه ای مستقیم بین دین و وظایف دینی با مقتضیات زمان نشان دهد. وی بر همین اساس میدان فعالیت های خود را در جامعه متکثر و ملتهب لبنان قرار داده است. این رساله تلاش دارد راهکارها و عملکردهای امام موسی صدر را در اصلاح جامعه لبنان نشان دهد. ایشان احیای عزت شیعه را از طریق تأسیس موسسات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی مدنظر قرار داده است. مقاومت اسلامی، گفت وگو و همزیستی ادیان و تقریب بین مذاهب و حضور اجتماعی زن از دیگر اقدامات امام است که برگرفته از اندیشه های دینی ایشان می باشد و در این رساله برجسته شده است. از نظر وی جامعه صالح جامعه ای با جهان بینی الهی و توحیدی است و راهکارهای رسیدن به این جامعه را تشکیل حکومت با حاکمی عادل و مجتهد می داند و بقای این جامعه را در ایجاد عدالت اجتماعی و اجرای شریعت در جامعه معرفی می کند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به شیوه کتابخانه ای و با مراجعه به منابع کلامی، تاریخی و اجتماعی صورت گرفته است و در صدد معرفی الگوی موفق امام موسی صدر به عنوان یک پیشوای دینی جامعه گرا به نسل جوان و جامعه علمی ایران است. جستجو در آثار و عملکردهای اجتماعی امام موسی صدر یکی از بهترین منابعی است در جهت اثبات این مسئله که اسلام شیعی برخوردار از الهیات اجتماعی قوی و همه جانبه ای است که می تواند جوابگوی نیازهای مختلف بشر در اعصار گوناگون و ازجمله عصر کنونی باشد.

بی تردید ، در میان موضوعات بحث انگیز در جوامع اسلامی ، مبحث دینی بودن حکومت- و نیز دیگر شئون زندگی جمعی و حیات اجتماعی-یا دنیوی ، عرفی ، علمانی و سکولار بودن آن، جایگاهی والا و فرازمند دارد. پیوند عمیق مردم در این کشورها با اسلام و اجتماعی و شریعتمدار بودن این دین از سویی و تجربه خیره کننده غرب در ارائه الگوی نوینی از زندگی که یکی از پایه های اساسی آن ، سکولاریزم است، از سویی دیگر، این مبحث را با اهمیت و به یکی از چالشهای جدی جهان اسلام تبدیل کرده است.