اصل تقیّه مسئله ای است که به اندازه عمر بشر قدمت دارد ، چرا که وجود شیطان و ایادی وی و در پی آن وجود انسان هایی که برخلاف خواست خدا و حجّت های خدا و در عین دشمنی با آن ها بوده اند ، قدمتی به اندازه عمر بشر دارد . پس دانستن معنی و مفهوم تقیّه و زمان و مکان و موارد رعایت یا عدم رعایت آن به نحوی که مورد رضای حق باشد ، برای همگان لازم و ضروری است . برای دست یافتن به چنین الگو و راهکار سودمندی که نتیجه اش رضای خدا و ارتقاء درجات اخروی است ، هیچ راهی جز رجوع به آیات قرآن و سخنان مستند معصومین علیهم السّلام و نیز رجوع به سیره و سنّت و تاریخ زندگانی ایشان که الگویی برای همگان است ، وجود ندارد . چرا که اگر جز این باشد ، هر فرد بر اساس ایده ها و عقاید و سلیقه شخصی خود که دستخوش نادانی و حبّ ذات و سودجویی های دنیوی و القاءات شیاطین هم می شود ، نظر داده و هر کس روش و راه و نوع و زمان و مکانی را برای رعایت تقیّه برمی گزیند . این نوشتار بر اساس مطالعه کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی به روش فیش برداری و سپس تنظیم بخش ها و فصول ، جمع آوری شده است . ولی قبل از نقل تاریخ می بایست در بخش اوّل به مقدّماتی چند از جمله معانی تقیّه و اقسام تقیّه و غیره با عنوان « گفتارهایی پیرامون تقیّه » پرداخته می شد تا به این طریق بخش دوّم یعنی « تحلیل تاریخی تقیّه » که نمونه های تقیّه در اعصار مختلف تشیّع است ، بیشتر و بهتر درک شود . در بخش تحلیل تاریخی تقیّه سعی بر آن شده که تواریخ بر اساس ترتیب وقوع بیان شده و تا غیبت کبری ادامه یابد .

اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین ارکان هرجامعه همواره مورد توجه قرار گرفته است و اصلاح فساد در زمینه مسائل اقتصادی نیز همواره از اساسی ترین اصول بوده است. در این میان توجه به راهکارهای امیرالمومنین علی(ع) در اصلاح مفاسد اقتصادی می تواند به عنوان الگویی برای تمامی جوامع به خصوص جامعه اسلامی ما مورد توجه قرار گیرد. در تحقیق مذکور به این سوالات پاسخ داده شده که شرایط جامعه اسلامی پس از رسول خدا(ص) تا حکومت امام علی(ع) به چه صورت بود؟ جامعه اسلامی دچار چه مفاسد و انحرافات اقتصادی گردید؟ امام علی(ع) در جهت اصلاح مفاسداقتصادی چه راهکارهایی را اندیشید؟ واینکه رفتار اقتصادی آن حضرت چه ثمرات ونتا یجی را به دنبال داشت. مشاهده مواردی از دیدگاههای حضرت علی(ع) در زمینه مسائل اقتصادی و به طور اخص در اصلاح فساداقتصادی عصر خویش ما را بر این فرضیه استوار ساخت که جامعه اسلامی پس از پیامبر(ص) تا چندین سال به راه و روش پیامبر(ص) بود تا اینکه شکاف ایجاد شده در جامعه باعث ایجاد فاصله طبقاتی گردید و اینکه حضرت علی(ع) به مبارزه با این فاصله طبقاتی پرداخت و با اولویت بخشی به مفاسداقتصادی و انجام اقدامات پیشگیرانه، تأسیس نهادهای نظارتی و اتکاء به گزارش های مردمی به اصلاح مفاسد اقتصادی پرداخت تا اینکه توانست جامعه را به سمت جامعه آرمانی عصررسول الله بازگرداند. تحقیق مذکور، یک تحقیقی نظری بوده و شیوه آن نیز همچنان که از موضوع آن مشخص است، شیوه کتابخانه ای می باشد و موضوعات این پایان نامه به اندازه توان و امکانات از قرآن و نهج البلاغه و کتب حاوی احادیث امام علی(ع) کتب دست اول تاریخ اسلام، کتب اقتصادی، استخراج و مدون شده است.

نهج البلاغه کتاب ارزشمند منسوب به علی (ع) است. دیدگاه فقیهان به عنوان منبعی برای استخراج احکام شرعی و قابلیت استناد فقهی به آن متفاوت است. این نوشتار با مطالعه تحلیلی- سندی، این دیدگاه ها را بررسی نموده و با توجه به فقدان ادله معتبر از سوی مخالفان، انتساب و صحت مطالب آن را اثبات کرده و نهج البلاغه را به عنوان یکی از منابع معتبر استنباط احکام فقهی معرفی می کند و در نهایت نکات فقهی نهج البلاغه را با تفکیک موضوعی ارائه می نماید. نوع پژوهش کاربردی و به لحاظ استحکام بخشی به مبانی و استنباط های فقهی بنیادی است که باعث توسعه منابع فقهی می شود.

زبان عربی در دورۀ جاهلیت به درجات تأمل برانگیزی از قدرت ادبی رسیده بود؛ تا جایی که خداوند در قرآن کریم از آن به عنوان (عربی مبین) یاد می¬کند. چون قرآن به زبان عربی نازل شده است، توجه به ادبیات صدر اسلام (جاهلیت)، بویژه شعر آن دوران در فهم و تفسیر آیات قرآن از ضرورت و اهمیّت فراوانی برخوردار است. بر این اساس مفسران دورۀ اول تفسیری، در تفاسیرشان بسیار از واژگان، اصطلاح¬ها، تعبیر¬ها و نکات ادبی و بلاغی روزگار جاهلی استفاده کرده¬اند؛ چنانکه ابن عباس در تفسیر خود ضمن بهره بردن از واژگان و تعابیر گذشته، نمونه-های متعددی از اشعار عرب جاهلی را به عنوان شاهد برای برخی وجوه تفسیری خود آورده است. پس از او نیز بسیاری از مفسران، بویژه کسانی که از نظر ادبی و بلاغی به قرآن نظر داشته¬اند، به نقش ادبیات عرب جاهلی در فهم پاره¬ای از وجوه تأویلی و تفسیری قرآن کریم اشاره کرده¬¬اند. در این پایان نامه برآنیم که وجوه اثر گذاری ادبیات عصر جاهلی را بر تفاسیر سه قرن اول هجری بویژه ابن عباس، فرّاء و ابن قتیبه بررسی کنیم. این پایان نامه در پنج فصل نوشته شده است. فصل اول: شامل کلیات، تعاریف و مفاهیم است. فصل دوم حاوی بحث¬هایی در خصوص نقش ادبیات جاهلی در آثار تفسیری ابن عباس است، که دو اثر وی به نام«غریب القرآن فی شعر العرب» و «لغات القرآن» را بدین منظور بررسی کرده¬ایم. در فصل سوم نیز نقش ادبیات جاهلی بر شیوۀ تفسیر فرّاء بررسی شده است. بدین منظور کتاب «معانی القرآن» وی را بررسی کردیم. فصل چهارم حاوی نقش ادبیات جاهلی برآثار تفسیری ابن قتیبه است. در این فصل نیز دو اثر از ابن قتیبه به نام¬های «تأویل مشکل القرآن» و « غریب القرآن» را در نظر داشته¬ایم. فصل آخر شامل نتیجه گیری و پیشنهاد است. از بررسی¬های به عمل آمده در این تحقیق نتایجی بدین شرح به دست آمد: نخست آنکه ادبیات جاهلی بویژه شعر آن، تأثیر بسزایی در تفاسیر مفسران نامبرده داشته است. دیگر اینکه این مفسران در تفاسیر خود آیات قرآن را از نظر واژگانی، صرفی، نحوی، معنایی و بلاغی بررسی کرده¬اند و برای این کار به اشعار و لغات جاهلی بویژه لغات و لهجه¬های قبایل مختلف حجازی و غیر حجازی استشهاد کرده¬اند.

با توجه به اهمیت سلامت معنوی بر جسم، روح و روان انسان، و اثبات این امر که اگر فردی از لحاظ معنوی در سلامت به سر برد، می تواند با بغرنج ترین مصائب زندگی کنار آمده و در طول حیات خود زندگی با آرامش و زیبائی داشته باشد، همچنین می تواند بهشت را در دنیائی دیگر نصیب خود نماید. در پژوهش پیش رو پس از این که در فصل اول به کلیات مطالب پرداخته ایم، اهداف و ضرورت موضوع را بررسی نموده و برای سهولت در درک مطالب به تعریف واژگان اصلی همت گمارده ایم. در فصل دوم با هدف اثبات علمی اهمیت سلامت معنوی در انسان، به معنویت از نگاه روانشناسان غربی پرداخته ایم. در این بخش می خوانید که اکثریت روانشناسان غربی به تاثیرات مثبتی که مسائل معنوی برای انسان ها به ارمغان می آورند اعتراف می نمایند. همچنین مطالعه می نمایید با توجه به این که امروزه الگوهای سلامت تغییر نموده و ما نیاز به الگوهای کاربردی تری در این زمینه داریم، لزوم گنجانده شدن سلامت معنوی را در ابعاد سلامت اثبات و در آخر عواملی که در ساخت روان آدمی موثر هستند را مورد برسی قرار می دهیم و معنویت را به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل تاثیرگذار بر ساخت روان معرفی می نمائیم. فصل سوم را به مقوله سلامت روانی و معنوی در اسلام، اختصاص داده ایم در این فصل می خوانید که سلامت تا چه حد در اسلام مورده توجه می باشد و با استناد به آیات روایات فراوانی پی می بریم، که در منابع اسلامی به تمامی ابعاد سلامت توجه شده و در راس آنها سلامت معنوی قرار دارد. روان را در منابع اسلامی تعریف، رابطه دین و معنویت را بررسی و در آخر دین مبین اسلام را به عنوان اصلی ترین راه دستیابی به سلامت معنوی معرفی می نمائیم. درفصل چهارم، با توجه به اهمیت وجود سلامت معنوی در هر انسانی، به تاثیر مادر بر سلامت معنوی فرزندانش از منظر قران و حدیث پرداخته ایم. با توجه به این که مادر اولین فردی است که با کودک در ارتباط می باشد و بیشترین و عمیق ترین رابطه را از ابتدا با کودک خود دارد، تاثیراتی که می تواند بر سلامت معنوی وی بگذارد، را مورد بررسی قرار می دهیم. بعد از معرفی نقش ها ی مهم یک زن در خانواده به استناد آیات و روایات به توضیح نقش مادری پرداخته و به منظور انگیزه ای بیشتر در مسیر پرورش کودکانی دارای سلامت معنوی، به ضرورت و ثواب تربیت نیکو فرزندان را طرح می نمائیم. در فصل بعد با عنوان نمودن سه مرحله عمده، مراحلی که مادر در آنها می تواند بر سلامت معنوی کودکش اثرگذار باشد معرفی و با مطرح نمودن راه هایی کاربردی در این فصل و دو فصل بعدی، مسیر دستیابی به سلامت معنوی فرزندان را هموار نموده ایم. مرحله اول، با موضوع تأثیر مادر بر سلامت معنوی فرزندان قبل از تولد از قران و حدیث در همین فصل گنجانده شده است؛ در این مرحله اشاره شده که اولین گام برای داشتن فرزندانی دارای سلامت معنوی خودسازی و ایجاد سلامت معنوی در خودمان است. همچنین در این مرحله در مورد ازدواج و انتخاب همسر بحث می شود. سعی بر آن شده تا تمامی نکاتی که در زمان انعقاد نطفه و دوران بارداری باید در نظر گرفته شود را متذکر شویم. مبحث وراثت و تاثیر مادر از لحاظ ارثی از مباحث دیگر این مرحله می باشد. فصل ششم که در واقع مرحله دوم تاثیرگذاری مادر بر فرزندش از دیدگاه قران و حدیث را شامل می شود، دارای این مطالب می باشد: اقداماتی که بلافاصله بعد از تولد نوزاد باید انجام گیرد(گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد، برداشتن کام نوزاد، لباس نوزاد و...) موارد مهمی همچون؛ شیر مادر و اهمیت آن بر نوزاد و حقوق نوزاد در دوران شیرخوارگی و...نیز در این مرحله آورده شده. فصل آخر را با نام تأثیر مادر بر سلامت معنوی فرزندان در دوران خوردسالی، از دیدگاه قران و حدیث؛ نامگذاری نموده ایم. در این بخش که مرحله سوم را شامل می شود راه و روش های تاثیرگذاری مادر بر فرزندانش با توجه به آیات و روایات در قالب پنج درس کلی(خداشناسی، نماز و روزه، قران، دعا و نیایش، عشق به اهل بیت عصمت و طهارت) آورده شده. همچنین مبحث بسیار مهم الگو بودن مادر برای فرزندانش را نیز در این مرحله گنجانده ایم. در آخر با ذکر مواردی همچونّ محبت به کودک، احترام گذاشتن به وی، همبازی شدن و تشویق او و ....، شما را با راه هایی برای اثرگذاری بیشتر بر کودکان آشنا می نماییم.

انفاق یکی از ارکان ایمان به شمار می رود و طبق آیات قرآن هم سنگ نماز و جهاد در راه خداست. این اهمیت به این دلیل است که انفاق علاوه بر تأثیر تربیتی و خودسازی فردی، آثار اجتماعی و اقتصادی بسیاری نیز همراه دارد.و انفاق یک اصل بسیار مهم و ارزشمند از اصول اخلاقی اسلام است. انفاق از یک طرف‏ رابطه انسان با پروردگار عالم رانشان می‏دهد که چه میزان عشق به خالق خود دارد که در راه آن از جان و مال می‏گذرد و در مقابل کسانی که محبت و علاقه شدید به مال‏دنیا دارند و از سوی دیگر میزان رابطه انسان با جامعه و مردم را آشکار می‏سازد. و نقطه ی مقابل انفاق ربا است . زیرا انفاق برخلاف ربا نشر رحمت و محبت و نظم و امنیت اجتماعی است . که خداوند در قرآن کریم ربا را به شدت نهی نموده است ، تا آنجا که گناهان کبیره ی دیگر تا این حد مورد نکوهش و مذمت واقع نشده اند. علت این تأکیدهای بسیار قرآن بر حرمت ربا این است که آثار شوم سایر گناهان کبیره، تنها بخشی از ابعاد زندگی آدمی از جمله فساد ظاهری جامعه و اعمال ظاهری افراد را در بر می گیرد، «ربا و حاکم شدن دشمنان اسلام » بنیان دین و نظام اجتماعی انسانی را مختل می سازد. ضمن اینکه خداوند نیز خیر و برکت را از اموال رباخواران می گیرد و رباخواری سبب بطلان عبادات ایشان می شود. در این نوشتار مولف در پی آن است تا با بیان تأثیرهای فردی و اجتماعی انفاق و ربا دلیل تأکید اسلام بر انفاق و نکوهش شدید ربا را با استفاده از آیات بیان کند. و تاثیرانفاق و ربا در تعادل اقتصادی و اجتماعی جامعه از منظر قرآن بررسی کند. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و ابتدا از طریق جمع آوری داده ها به کمک مطالعه منابع مرتبط با موضوع از جمله کتابخانه، تفاسیر قرآن کریم و... انجام گرفته است.

چکیده: با توجه به اینکه انسان از سویی دارای جلوه هایی از فضیلت و کرامت و از سویی دیگر دارای خصلت های نکوهیده می باشد.اورا اساسا از سایر موجودات متمایز کرده است . آنچه به نظر می رسد این واقعیت است که اگر بخواهد به حد رشد و تعالی برسد، باید بتواند صفات ارزشمند و فضیلت های بالقوه خود را قدر دانسته وآنها را به بالفعل برساند. و در جهت رسیدن به سرمنزل مقصود (قرب الهی) از رذایل اخلاقی و صفاتی که بستر مناسب برای بیراه رفتن اوست، دست بردارد .لذا با بررسی انجام گرفته از بین ملاک و شاخصه های تعالی انسان به نظر میرسداز ملاک های بسیار مهم در به ظهور رساندن صفات و ویژگی های بالقوه یک انسان ، دو ملاک تربیت و تزکیه براساس قرآن وتوفیق الهی، در این زمینه بسیار مهم می باشند .در واقع انسان زمانی می تواند خود را شایسته و مورد نظر خداوند تبارک وتعالی بداند که در پرتو تربیت قرآنی از توفیق و هدایت خاص الهی بهره مند شده باشد .در این راستا بر اساس دو شاخصه عمده ای که بیان شد مهمترین مصادیق زنان و مردان را که در قرآن به عنوان انسان های متعالی مطرح گردیده اند ،بیان گردید، تا روشن شود با چه ویژگی هایی از منظر قرآن آنها به توفیق الهی و تربیت ظلّ معارف قرآنی دست یافته اند.

چکیده در یک رویکرد کاربردشناسی به قرآن، مخاطبات در یک نظام ارتباطی میان متکلم و مخاطب (خداوند، پیامبر و مردم) مورد مطالعه قرار می گیرد. این رویکرد بیش از آنکه به واژگان، معانی آنها و نوع ارتباطات نحوی بین آنها بپردازد، بر روی ویژگیهای متکلم و مخاطب، شرایط گفتگو و بافت پیرامونی مخاطبه می پردازد. در این نوشتار بر این هستیم که معنای انذار را با یک رویکرد کاربردشناسی مورد بررسی قرار دهیم. برای رسیدن به این هدف ابتدا به ترسیم ساختار کارگفت انذار در قرآن پرداختیم. این ساختار بیانگر این واقعیت است که منذر اصلی در قرآن خداوند است و پیامبران به عنوان رسول و فرستاده خداوند و فقیهان نیز با تفقه در دین به عنوان جانشینان پس از پیامبران در راستای انذار الهی و در طول انذار خداوند ایفای نقش می کنند. برای تمایز بین کارگفت انذار با کارگفتهای مشابه، شرایط لازم و مولفه های موجود برای تحقق کارگفت انذار را بیان نموده تا تبیین شود که چگونه گوینده متن، یعنی خداوند متعال، مخاطب و دیگر شنوندگان مخاطبه همگی در فهم این شرایط متفق اند و در پس این مخاطبه نیت گوینده که همان انذار است، چگونه تحقق می یابد و خوانندگان آیات قرآنی برداشت کارگفت دیگری همچون کارگفتهای تبشیر، وعید، توبیخ، تهدید و غیر آن را ندارند. کارگفت انذار بیانگر این واقعیت است که«انذار»دارای ساختار دقیق و منظمی است که با دقت و ظرافت خاصی از جانب منذر بیان می شود .می توان گفت که انذار خبری روشن و واضح است که متعلق آن امری مخوف و ترسناک است که از طرف انذاردهنده از روی دلسوزی و محبت با تکیه بر عقلانیت و اختیار مخاطب بیان شده تا انگیزه لازم برای دوری از خطر در او به وجود آید.البته« انذار» باید با ظرافت خاصی انجام گیرد که رعب و وحشت و تنفیر در مخاطب به وجود نیاید. این کارگفت در داستان حضرت ابراهیم و حضرت شعیب علیهماالسلام وجود دارد.

استفاده از اشعار عرب در تفسیر قرآن از عصر صحابه رواج داشته است و تا سده اخیر کمتر تفسیری تالیف شده که از شعر بهره نگرفته باشد.شیخ طوسی (ره) صاحب تفسیر التبیان نیز از این شیوه استفاده کرده و در تبیین و تفهیم مطالب از اشعار کمک گرفته است.ما در این رساله به شرح شواهد شعری التبیان پرداختیم و بروش زیر در این امر عمل کردیم. در ابتدا شاهد را ذکر کرده و آنرا معنی نمودیم و سپس نام شاعر و ترجمه آنرا و ابیات قبل و بعد شاهد را آوردیم و پس از آن لغات شعر را معنی کرده و اعراف آنرا بیان نمودیم و در آخر نیز به بیان موضوع استشهاد پرداخته و در این باره توضیح داده ایم.از مجموعه شواهدی که شرح شد می توان آنها را به سه بخش کلی تقسیم کرد.1- شواهد لغویالف - استفاده از شاهد برای استعمال آن لغت در فلان معنی. کقول الشاعر:نجوت مجالدا فوجدت منه کریح الکلب مات حدیث عهدنجوت فلاتا: استنکهتهب - استفاده از شاهد برای رواج آن در زبان عرب و عربی بودن آن.کقول الشاعر:و حضرت یوم الخمیس الاخماس وفی الوجوه صفره و ابلاسکه بر عربی بودن ابلیس شاهد آورده شده است.2- شواهد صوفی و نحویادی عینی مالم تز ایاه کلانا عالم بالنرهاتکه ((توایاه)) را با همزه آورده است. کقول الشاعر:و قد زعمت لیلی بانی فاجر لنفسی تقاها اوعلیها فجورهاکه ((او)) در آن بمعنی ((واو)) بکار رفته است. 3- شواهد مفهومی که به مفهوم بیت یا قسمتی از آن استشهاد شده است.