اکتشاف نفت در آغاز سده بیستم در ایران، عایدات جدیدی را برای دولت ایران فراهم آورد، لیکن تنها از اواسط دهه 1330/1950 به این سو بود که دولت ایران خصلتهای یک دولت رانتیر را-که بخش عمده درآمدهای خود را از محل عایدات نفت کسب می نمود و دولت تنها توزیع کننده آن بود-یافت. این عایدات، توانایی دولت را برای اجرای برنامه های نوسازی در کشور افزایش داد اما از جهت دیگر در نوع روابط دولت و جامعه تغییرات بسیاری ایجاد کرد که منجر به ایجاد پارادوکسهایی در نحوه کار دولت گردید. شناخت این پارادوکسها و ناتوانی دولت در حل آنها بحث اصلی رساله حاضر است. با توجه به این مسئله در این تحقیق کوشش خواهد شد تا هم ساختار دولت رانتیر ایران (57-1342) و هم نحوه رابطه آن با گروههای اجتماعی و بویژه طبقه متوسط جددی مورد مداقه واقع شود.