حزب توده ایران به عنوان قوی ترین و منسجم ترین حزب بعد از شهریور 1320 و سقوط دیکتاتوری رضاخان دراثر فضای باز سیاسی شکل گرفت و توانست بیشترین اثرگذاری را در تحولات و رویدادهای بین سالهای 1320 تا 1328 ایفا کند. این حزب از اصل سیاست خارجی حاکم بر همسایه شمالی ایران تاثیر می پذیرفت و موضع گیری هایش درداخل کشور نیز بی تاثیر از این اصل نبود. حزب توده مدعی دفاع از حقوق مردم بود ولی به واقع در جهت سیاستهای شوروی گام بر می داشت. این حزب در دوران فعالیتش درداخل کشور با دو سیاستمدار معروف این دوران یعنی قوام و مصدق گاهی به مبارزه و گاهی به همکاری بر می خواست ولی در نهایت مورد استفاده ابزاری این سیاستمداران قرار گرفت به گونه ای که باعث موفقیت یکی (قوام) و عدم موفقیت دیگری (مصدق) گردید. قوام السلطنه بعد از به قدرت رسیدن تمام سعی اش را در جلب اعتماد شورویها و توده ایها قرار داد و در این زمینه نیز موفق شد. لذا شروع به بازی با این حزب کرد.وی ابتدا توانست از نفوذ حزب توده در جهت حل بحرانهای دوران نخست وزیریش استفاده کند. ولی بعد از اینکه فهمید قدرت زیاد حزب توده حکومت وی را با خطر مواجه ساخته است ابتدا با تشکیل کابینه ائتلافی و سپس به بهانه اعتراض توده ایها به توافق وی با شورشیان جنوب و عدم حضور وزرای توده ای در کابینه ، آنها را از کابینه اخراج نمود. اما مصدق هیچگاه حزب توده را در قدرت سهیم نکرد ولی از نفوذ حزب استفاده کرد. اگر چه نتیجه آن برای مصدق مثبت نبود، ولی توده ایها در دوران نهضت ملی با دست زدن به تظاهرات مصدق را یاری کردند. بنابراین مصدق با بزرگ نمایی خطر کمونیسم و توده ای ها برای آمریکا سعی داشت تا از آن به عنوان اهرمی علیه آمریکا استفاده کند ولی تاکید بیش از اندازه مصدق بر حزب توده ، انگلیس و آمریکا را در جهت سرنگونی وی به توافق رساند که نتیجه آن کودتای 28مرداد 1332 بود.