خوردگی فلزات در صنایع شیمیایی، سالانه خسارات زیادی را در پی دارد که معادل 3 تا 5 درصد میزان تولید ناخالص ملی کشورهای صنعتی می باشد. به همین دلیل به کارگیری روش هایی که باعث کند شدن و یا توقف واکنش خوردگی فلزات می گردد، از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است. برای این منظور ممانعت کننده های خوردگی به طور وسیعی در صنایع مختلف به ویژه صنعت نفت، به کار گرفته شده اند. از این بین استفاده از ممانعت کننده های طبیعی به دلیل نداشتن آثار زیست محیطی مخرب، در سال های اخیر مورد توجه واقع شده است. در این پژوهش، خاصیت ضدخوردگی عصاره های گیاه .pterocarya fraxinifolia l بر فلزات فولاد نرم، آلومینیوم و مس به وسیله آزمون های کاهش وزن و اندازه گیری هیدروژن و همچنین فعالیت ضد اکسیدانی عصاره ها مورد بررسی قرار گرفت. به منظور ارزیابی اثر روش استخراج و نوع حلال بر عملکرد عصاره ، از روش های سنتی سوکسله و رفلاکس و همچنین روش نوین مایکروویو با حلال آب و متانول (فقط با روش سوکسله) برای استخراج عصاره های این گیاه استفاده شد. عملکرد عصاره های این گیاه از نظر خواص ضدخوردگی در آزمون کاهش وزن به ترتیب برای فولاد نرم، آلومینیوم و مس و در آزمون هیدروژن به ترتیب برای آلومینیوم و فولاد نرم بهتر بوده است. از بین عصاره های آبی، عصاره مایکروویو در هر دو آزمون کاهش وزن و اندازه گیری هیدروژن برای فولاد نرم (به ترتیب با 82/45% و 86/02%) و آلومینیوم (به ترتیب با 54/52% و 89/80%) و عصاره سوکسله در آزمون کاهش وزن برای مس با 27/68% بهترین عملکرد ممانعت از خوردگی را نشان دادند. با استفاده از تصاویر afm مشخص شد که عمل ممانعت کنندگی به دلیل جذب عصاره بر سطح فلز انجام می شود. پارامترهای سینتیکی و ترمودینامیکی جذب عصاره ها بر سطح فلزات نیز محاسبه شده و بر اساس آن واکنش خوردگی از درجه اول و نوع جذب عصاره های آبی، شیمیایی بود. خواص ضداکسیدانی عصاره ها، از طریق سه آزمون مهار رادیکال آزاد dpph، مهار پراکسیداسیون لیپید و اندازه گیری کل ترکیبات فنولی، مورد ارزیابی قرار گرفت. از میان عصاره های آبی، عصاره مایکروویو برای آزمون های مهار پراکسیداسیون لیپید (76/73%) و اندازه گیری کل ترکیبات فنولی (413/75 میکروگرم معادل گالیک اسید در یک میلی گرم از عصاره) و عصاره سوکسله برای آزمون مهار رادیکال آزاد dpph (ic50 برابر با mg/l 13/57) بهترین عملکرد را داشتند.

رابطه و پیوند انسان و گیاه به قدمت فرهنگ بشری است، از آغاز اولین آثار جوامع بشری، استفاده از گیاه به عنوان مواد غذایی و دارو در تمام جوامع متداول بوده است. عصاره و اسانس گیاهان به سبب دارا بودن خواص و ویژگی های منحصر به فرد و کاربردهای فراوان سنتی و صنعتی آن ها اهمیت بسزائی دارند. در این پژوهش گیاه l. pterocarya fraxinifoliaکه نام عمومی آن caucasian wingnut است و در آستارا، سیاهکل، رشت و مازندران به ترتیب به نام های موتال،کهل ،کوچی و لرگ مشهور است به-عنوان یکی از گیاهان بومی ایران که با پراکندگی بسیار در مناطق شمالی ایران، ترکیه و قفقاز می روید، برای انجام آنالیزهای کیفی و سنجش خواص بیولوژیکی از جمله سنجش فعالیت مهار رادیکال آزاد، سنجش فعالیت مهار پراکسیداسیون لیپید، سنجش میزان کل ترکیبات فنلی، میزان خواص ضد میکروبی و همچنین سنجش میزان خواص سمیت سلولی انتخاب شد. افراد محلی از برگ این گیاه به عنوان ضد قارچ در درمان کچلی و همچنین به عنوان ماهی کش در صید ماهی استفاده می کنند. از آنجا که عصاره این گیاه در آزمون های بیولوژیکی فعالیت بالایی نشان داد، به منظور دست یابی به فرکشن موثر، کروماتوگرافی ستونی انجام و فعالیت های بیولوژیکی فرکشن های هگزانی، کلروفرمی، اتیل استاتی و متانولی اندازه گیری و با عصاره تام مقایسه شد. از بین فرکشن های فوق ملاحظه گردید که فرکشن اتیل استاتی بیشترین فعالیت بیولوژیکی را نشان داد. سپس برای بدست آوردن اجزاء موثر جداسازی بر روی فرکشن اتیل استاتی آغاز و با توجه به موفقیت آمیز بودن روش های کروماتوگرافی کلاسیک در جداسازی اجزاء با انجام روش های خالص سازی تکمیلی، چهار ماده خالص حاصل شد که از طریق طیف-گیریuv ،ir ، h1-nmr ،c13-nmr ، hmbc، hsqc و mass ساختار دقیق این ترکیب ها تعیین گردید. ژوگلون (juglone )، هیدرو ژوگلون 4-o-گلوکوزاید (hydrojuglone-4-o-glucoside)، سیرینجین ((syringin و 1,4-dihydroxy-8-methoxy-7,8-dihydronaphthalen-5-one ترکیب های خالص شده از این گیاه بودند.

امروزه استفاده از مواد طبیعی همچون عصاره گیاهان در صنایع مختلف به عنوان جایگزین مواد سنتزی در مواردی همچون ضداکسیدان و نیز بازدارنده خوردگی موردتوجه قرارگرفته است. در این تحقیق خواص ضدخوردگی و ضداکسیدانی عصاره آبی گیاه هیپریکوم پرفوراتوم که توسط روش های سوکسله، رفلاکس و مایکروویو استخراج شده است، و همچنین عصاره متانولی استخراج شده با روش سوکسله، مورد بررسی قرارگرفته است. به منظور بررسی خواص ضدخوردگی از دو روش کاهش وزن در دمای oc30 و سنجش میزان گاز در دو دمای 30 و oc40 برای خوردگی فولاد نرم، آلومینیوم و مس استفاده شد. در روش کاهش وزن عصاره متانولی- سوکسله برای فولاد نرم، عصاره آبی- مایکروویو برای آلومینیوم و عصاره آبی- سوکسله برای مس هر کدام به ترتیب با درصد بازدارندگی برابر با 64/91، 64/81 و 11/27 بهترین نتایج را ارائه داده اند. با استفاده از داده های حاصل از روش گازومتری به بررسی پارامترهای ترمودینامیکی پرداخته شد که بر طبق آن به نظرمیرسد برای فولاد نرم جذب عصاره آبی- سوکسله فیزیکی و گرماده و دو عصاره آبی دیگر شیمیایی و گرماگیر می باشد. برای آلومینیوم جذب عصاره آبی در همه روش ها شیمیایی و گرماگیر بوده است. بررسی سینتیک واکنش نشان می دهد که برای تمامی فلزات و عصاره ها واکنش خوردگی از درجه اول می باشد. همچنین جذب عصاره های آبی بر روی سطح فلزات از ایزوترم جذب لانگمایر تبعیت می کند. بررسی خواص ضداکسیدانی گیاه از طریق سه روش مهار رادیکال dpph، مهار پراکسیداسیون لیپید و تعیین ترکیبات فنلی کل نشان داد که عصاره آبی- سوکسله در مقایسه با سایر عصاره ها نتایج بهتری را ارائه داده است. براساس آزمون مهار رادیکال dpph، ic50 برای عصاره آبی- سوکسله برابر g/lµ 4/10 به دست آمده است. در آزمون پراکسیداسیون لیپید میزان پایداری بتاکاروتن بررسی شد که برای عصاره آبی- سوکسله برابر 50/71% می باشد. براساس روش تعیین ترکیبات فنلی کل عصاره آبی- سوکسله با gµ 67/401 ترکیبات فنلی کل به ازای 1میلی گرم عصاره، بیشترین میزان ترکیبات فنلی را دارا می باشد.

در این تحقیق، تاثیر روش اسانس گیری روی ترکیب درصد اجزاء استخراج شده از دو گونه بومی گیاهی ziziphora tenuior l. و ziziphora clinopodioides lam. با نام های محلی کاکوتی و کاکوتی کوهی برای اولین بار مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش برای اولین بار استفاده از روش ابداعی اسانس گیری با بخار سرد به عنوان یکی از روش های نوین اسانس گیری رسما استفاده شده است. بدین منظور اسانس اندام های هوایی دو گیاه در زمان گل دهی به وسیله دستگاه های sde، کلونجر، دستگاه تقطیر با بخار آب و اسانس گیری با استفاده از بخار حاصل از امواج فراصوت استخراج شده و به منظور شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس، از دستگاه های گاز کروماتوگرافی(gc) و گاز کروماتوگرافی جفت شده به طیف سنج جرمی(gc-ms) استفاده شد. هم چنین به منظور بررسی خواص کیفی گیاهان مورد مطالعه، ترکیبات فیتوشیمیایی و فعالیت بیولوژیکی آن ها از نظر خواص آنتی اکسیدانی، میزان سمیت سلولی، خاصیت ضدباکتری و ضدقارچی و مورد ارزیابی قرار گرفت. در اسانس گیاه کاکوتی ترکیبهای پولگون (01/80% تا 10/90%) و پیپریتنون (50/4% تا 14/7%) و در اسانس کاکوتی کوهی پولگون (87/25% تا 20/35%)، پیپریتنون (11/10% تا 88/27%) بالاترین درصد را به خود اختصاص دادهاند. براساس نتایج این پژوهش، عصاره ی متانولی اندام های هوایی گیاه کاکوتی و کاکوتی کوهی اثرات آنتی اکسیدانی به ترتیب در حدود 4 و 5/7 برابر کم تر از استاندارد bht دارند. در آزمون مهار پراکسیداسیون لیپید، عصاره متانولی گیاه کاکوتی کوهی فعالیت بیشتری نسبت به گیاه کاکوتی از خود نشان داده است. مقدار کل ترکیبات فنلی عصاره ی متانولی گیاه کاکوتی کوهی نیز در حدود 2 برابر مقدار آن برای گیاه کاکوتی است. خاصیت ضدمیکروبی عصاره و اسانس دو گیاه بر روی 11 سویه میکروبی بیماری زا از دو روش دیسک دیفیوژن و تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی رشد ارزیابی شد که 9 سویه به نمونه ها، حساسیت نشان دادند. به طور متوسط خاصیت ضدمیکروبی اسانس ها نسبت به عصاره ها به طور چشمگیری بالاتر بود. سنجش میزان کشندگی میگوی آب شور، به منظور تعیین سمیت سلولی عصاره های دو گیاه و همچنین به عنوان شاخصی جهت غربالگری عصاره ها از نظر دارا بودن فعالیت ضد سرطانی انجام و نشان دهنده وجود میزان معناداری از سمیت سلولی در عصاره متانولی هر دو گیاه کاکوتی و کاکوتی کوهی بود. ارزیابی فیتوشیمیایی دو گیاه نیز نشان دهنده وجود مقدار قابل ملاحظه ای فلاونوئید در گیاه کاکوتی و آلکالوئید در گیاه کاکوتی کوهی است.

اهمیت استفاده از گیاهان در صنایع غذایی و به خصوص دارویی، بر کسی پوشیده نیست. در کنار این صنایع، صنعت عطر و ادکلن نیز یکی از پر رونق ترین شاخه های مورد توجه و از نظر اقتصادی سود آور محسوب می شود که گیاهان معطر نقشی مهم در آن ایفا می کنند. یکی از اجزاء بسیار مهم طبیعی به کار رفته در عطرها، مشتقات گل محمدی rosa damascene mill. می باشد که منطقه کاشان، پیشینه تاریخی مهمی در تولید عطر طبیعی از این گونه را داراست. متاسفانه علی رغم وجود سوابق تاریخی در مورد این گونه ارزشمند تا کنون تحقیقات کاربردی ارزشمندی در منابع علمی در مورد این گیاه ارائه نشده است. بنابراین با توجه به ارزش اقتصادی و کاربرد فراوان اسانس گل محمدی در صنایع داروسازی، عطر سازی و غذایی، در این تحقیق، اثر پارامترهای مختلف شامل زمان و دمای نگه داری پس از چیدن گل ها و همچنین اثر دوره گل دهی بر کیفیت اسانس از نظر خواص شیمیایی و فیزیکی بررسی شد. نتایج نشان داد که تمامی پارامترها بر کیفیت و کمیت اجزاء اسانس استخراج شده تاثیر به سزایی دارند اما انتخاب بهترین پارامترها کاملا وابسته به نوع کاربرد اسانس و خاصیت مورد انتظار خواهد بود. در این تحقیق، همچنین مشتقا ت روغنی استخراج شده، شامل کانکریت پنتانی و هگزانی و روغن آبسلود، با اسانس استخراج شده از طریق تقطیر با بخار آب مورد مقایسه کمی و کیفی قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از آنالیز اجزاء اسانس با استفاده از تکنیک gc-ms، در استخراج توسط حلال (کانکریت ها) درصد بالاتری از هیدرو کربن های آلیفاتیک و الکل نسبت به روش تقطیر، استخراج شده اند و گروه های استری و کربونیل کمتری در کانکریت ها ظاهر شده اند. از طرف دیگر، اندام های مختلف گیاهl. rheum ribes از منطقه قمصر کاشان، به دلیل فراوانی رویش و کاربرد غذایی و دارویی فراوان در منطقه از یک طرف و عدم وجود گزارش های معتبر علمی از طرف دیگر، از نظر میزان فعالیت بیولوژیکی، به منظور ردیابی اثرات دارویی، مورد آنالیز قرار گرفت؛ انجام آزمون های غربالگری از نظر تعیین حضور انواع متابولیت های ثانویه موجود در گیاه، عدم حضور آلکالوئید ها و حضور مقادیر زیادی از فلاونوئید و آنتراکینون ها را در گیاه تأیید نمود. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های آبی و متانولی و اسانس اندام های مختلف گیاه با استفاده از تعیین میزان مهار رادیکال آزاد و توانایی مهار اکسایش لیپید ارزیابی شد. همچنین میزان ترکیبات فنلی موجود در عصاره ها با روش فولین - سیکالتیو اندازه گیری شد، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که عصاره های این گیاه به خصوص عصاره متانولی دارای خواص آنتی اکسیدانی نسبتا بالایی می باشند. نتایج آزمون های ضدمیکروبی، وجود اثرات ضعیف ضدمیکروبی را برای برخی عصاره ها نشان می دهد. همچنین بررسی میزان سمیت سلولی به روش میگوی آب شور وجود اثرات سمیت سلولی را در گیاه تایید نمی کند. کلمات کلیدی: گل محمدی، ریواس، روغن اسانسی، اثر دما، اثر زمان، اثر دوره برداشت، خواص فیزیکوشیمیایی، کانکریت، آبسلود، فعالیت آنتی اکسیدانی، فعالیت ضد میکروبی، سمیت سلولی

ترکیبات فعال بیولوژیکی استخراج شده از پیکره ی گیاهان برای مصارف دارویی گوناگون، از جمله حذف میکروارگانیسم های پاتوژن و جلوگیری از اثرات سمی اکسیدآن ها کاربرد دارند. یکی از موارد مهم و حیاتی در استخراج مواد از گیاهان، حفظ ساختار شیمیایی اولیه و جلوگیری از تخریب مولکول های آن ها می باشد. بنابراین، ابداع روش و استفاده از تکنیکی که به وسیله آن بتوان استخراج ترکیبات حساس اسانس از گیاهان را بدون استفاده از حرارت و در دمای پایین انجام داد می تواند در میل به این هدف اثر بسزایی داشته باشد. در این پژوهش برای اولین بار دستگاه اسانس گیری از طریق مولد امواج فراصوت، طراحی و ساخته شد؛ به منظور ارزیابی کارایی دستگاه و روش مورد نظر، اسانس های حاصل از دو گیاه بومیtanacetum pinnatum و achillea wilhelhemsii، استخراج شده با دستگاه مولد امواج فراصوت و تقطیر با بخار آب کلونجر مورد مقایسه قرار گرفتند. هم چنین با توجه به عدم وجود گزارش در مورد دو گونه گیاهی مورد استفاده از نظر تحقیقات فیتوشیمیایی و بیولوژیکی، دو گیاه نام برده علاوه بر آنالیز اجزاء اسانس با استفاده از دستگاه gc-msو غربالگری فیتوشیمیایی عصاره ها از نظر تعیین انواع مواد موثر موجود، با انجام آزمون های آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی و بررسی سمیت سلولی نیز مورد ارزیابی قرار-گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که از نظر مقایسه روش اسانس گیری به کمک دستگاه فراصوت با دیگر روش های موجود تفاوت های قابل تأملی در میزان و نوع ترکیبات اسانسی استخراج شده وجود دارد. از نظر خواص بیولوژیکی، خاصیت آنتی اکسیدانی قابل توجهی در هیچ یک از گیاهان مشاهده نشد و این موضوع, در تطابق نسبی با نتایج حاصل از بررسی های فیتوشیمیایی از نظر میزان وجود ترکیبات تاننی، فلاونوئیدی و آنتوسیانینی موجود در عصاره می باشد. در مورد آزمون های ضدمیکروبی نیز اسانس این دو گیاه اثرات بارزتری نسبت به عصاره ها از خود نشان داده اند.

جهت ارزیابی خاصیت آنتی اکسیدانی در ترکیبات گیاهی یا هر ترکیب دیگر آزمون های آنتی اکسیدانی زیادی در جهان طراحی شده است؛ هر یک از این آزمون ها مزایا و معایبی داشتند. در سال های اخیر تحقیقات زیادی در زمینه ی بهبود و اصلاح روش های قبلی یا طراحی روش های نوین جهت ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی ترکیب های شیمیایی یا گیاهی، اسانس و عصاره ی گیاهان در منابع علمی گزارش شده است. تحقیق حاضر تلاشی در جهت یافتن روش های نوین و یا اصلاح روشهای موجود جهت ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی نمونه های سنتزی یا طبیعی به منظور دستیابی به روش هایی سریع تر وآسان تر و تا حد امکان حذف ضرورت استفاده از تجهیزات خاص آزمایشگاهی می باشد. طراحی برخی روشهای جدید آزمایشگاهی و محاسباتی در راستای بهبود و اصلاح روشهای معمول مهار رادیکال آزاد dpph و مهار پراکسیداسیون لیپید منجر به حذف برخی عملیات آزمایشگاهی زمان بر و تجهیزات دستگاهی پرهزینه شده است. معرفی برخی پارامترها محاسباتی متفاوت نسبت به انواع روش های موجود و معرفی کمیتهای جدیدی چون rip، ri و rbiاز دیگر نتایج حاصل از این تحقیق است. مهمترین دستاورد این پژوهش را می توان طراحی دو روش آزمون جدید شامل "ارزیابی رادیکال آزاد dpph از طریق دیسک دیفیوژن" و "ارزیابی فعالیت مهار بی رنگ شدن مو" برای اندازه-گیری خاصیت آنتی اکسیدانی ترکیبات طبیعی و سنتزی دانست.

از عواملی که در کشور ایران بر کمیت و کیفیت اسانس گیاهان دارویی اثر زیادی داشته تنش های محیطی خشکی و شوری می باشند. یکی از عمده ترین مشکلات در این زمینه محدود بودن گیاهان موجود در طبیعت است که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا با برداشت بی رویه شاهد انقراض آنها نباشیم و با کشت و اهلی نمودن آنها جوابگوی نیاز روزافزون جامعه به این گیاهان باشیم. به این منظور بررسی تأثیر تیمار خشکی، شوری، تیمار باکتری و تیمار ترکیبی باکتری و شوری بر میزان و درصد ترکیبات اسانس اندام هوایی گیاه دارویی رزماری انجام پذیرفته است،گیاه رزماری از تیره نعناییان می باشد این گیاه دارای مقاومت بالا به تنش خشکی و شوری و قابلیت خوبی در تولید متابولیت های ثانویه دارد، تحقیق حاضر در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی در 15 تیمار و 5 تکرار در گلخانه دانشگاه کاشان در سال 1392 به اجرا درآمد. تیمارهای شوری شامل سطوح شوری 5/2، 5/3، 5، 5/7، 10، 5/12 دسی زیمنس در دو حالت تلقیح و عدم تلقیح با باکتری pgpr انجام پذیرفت. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر انجام پذیرفت، سپس درصد اسانس گونه رزماری، که تحت تأثیر تیمارهای مختلف قرار گرفته بود و نوع ترکیبات اسانس بوسیله دستگاه gc-ms مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین میزان ترکیبات اسانس مربوط به تیمار خشکی و بیشترین راندمان در تیمار شوری می باشد. در مورد تأثیر باکتری بر تغییرات اسانس، افزایش 5 درصدی میزان اسانس و افزایش درصد ترکیبات اسانس در حالت تلقیح با باکتری نسبت به عدم تلقیح مشاهده گردید. اثرات آنتی اکسیدانی گونه رزماری به روش dpph در تیمارهای مختلف انجام پذیرفت که نتیجه آن بیانگر افزایش خاصیت آنتی اکسیدان در تیمار ترکیبی باکتری و شوری می باشد.

بر اساس آخرین گزارش‏ها بنزوکسازول و مشتق‏های آن نقش مهمی در علوم زیستی و داروئی دارند، این حقیقت به همراه اهمیت شیمیایی این ترکیب‏ها آن‏ها را گزینه‏ای ارزشمند برای سنتز مشتق‏های جدید ساخته است. در این پژوهش یک روش ساده برای سنتز مشتق‏های جدید مونو و دی تیو استر 2- مرکاپتوبنزوکسازول، از طریق واکنش با آسیل هالیدها یا انیدریدها در حضور تری اتیل آمین در دمای اتاق گزارش شده است. فعالیت ضدمیکروبی ترکیب‏های سنتز شده در برابر 11 سویه باکتری شامل سه سویه باکتری گرم‏مثبت، پنج سویه باکتری گرم‏منفی و 3 سویه قارچ‏ها با استفاده از روش دیسک دیفیوژن ارزیابی شد. نتایج نشان داد که فعالیت ضدباکتری بیس(2- بنزوکسازولیل) دی تیوآدیپوات علیه 10 میکروارگانیسم و 2- بنزوکسازولیل تیوفتالات بر علیه 6 میکروارگانیسم بسیار چشمگیر است. نتایج افزایش کلی در فعالیت ضدباکتری ترکیب‏های سنتز شده در مقایسه با سوبسترا (2- مرکاپتوبنزوکسازول) را نشان می‏دهد.

cleome iberica dc. گیاهی یک ساله است با ساقه منشعب و ریشه های ضخیم و عمودی گل های سفید و صورتی و برگ های سه برگچه ای که اندمیک ایران می باشد و در استان های شمالی و مناطق غربی و نقاط مرکزی ایران رشد می کند. عصاره تام گیاه و ترکیبات بدست آمده از گونه های مختلف cleome فعالیت های دارویی همچون ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ضد سرطان، ضد میکروبی، ضد تب، مدر و اثرات ضد درد نشان داده از سوی دیگر برخی از گونه های این جنس به عنوان داروی سنتی در درمان گال، تب روماتیسمی، التهاب، برونشیت، اسهال، دل درد، سر درد، نور آلرژی و سایر دردهای موضعی دیگربه کار برده شده است. اسانس یک گونه از جنس cleome (c. hirta olive.) به عنوان دافع کنه دام و شپش ذرت به کار برده شده است. در مورد خواص بیولوژیکی و جداسازی بر روی عصاره گیاه مذکور گزارش علمی در منابع علمی ارائه نشده است. در تحقیق حاضر با استفاده از حلال ¬استون از این گیاه عصاره گیری انجام شد، سپس عصاره استونی با استفاده از روش¬های کروماتوگرافی ستونی، کروماتوگرافی لایه نازک مورد جداسازی و خالص سازی ترکیبات قرار گرفت. شناسایی ترکیبات خالص به کمک تکنیک¬های nmr یک بعدی و دو بعدی انجام شد. ترکیبات شناسایی شده در این تحقیق شامل یک استرول 29 کربنه گیاهی به نام بتا- سیتوسترول(i)، یک استرول گلیکوزیدی به نام داکسترول یک تری ترپن با ساختار لوپانی به نام لوپئول، یک تری ترپن با ساختار جدید و دو تری ترپن با ساختار دامارانی و یک ترکیب فلاونوئیدی با نام کالیکوپترین و یک اسید چرب گیاهی بودند. از اسانس گیاه c.iberica در مجموع 18 ترکیب (با راندمان شناسایی 34/99%) شناسایی شد. از بین ترکیبات شناسایی شده ترکیبات p-cymene ،¬ lavandulyl acetate ، neryl acetate و geranyl acetate به ترتیب با 20/14، 10/25، 30/11 و 1/13 درصد، ترکیبات غالب اسانس بودند. همچنین فعالیت ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی (بر روی سلولهای سرطانی رحم) برای عصاره متانولی ریشه و اندام هوایی گیاه و برخی از ترکیبات جدا شده از گیاه مورد بررسی قرار گرفت. اگرچه کلیه ترکیبات جدا شده تقریبا در همه موارد فعالیت بیولوژیکی داشتند، ترکیب فلاونوئیدی کالیکوپترن در آزمون ضدسرطان فعالیت بسیار بالایی، معادل شاهد مثبت، نشان داد.

بازده استخراج به عنوان پاسخ کمی و خواص ضداکسیدانی (تعیین فعالیت مهار رادیکال dpph و مهار پراکسیداسیون لیپید) سمیت سلولی (از طریق ارزیابی فعالیت کشندگی لارو میگوی آب شور) و ضدمیکروبی و همچنین میزان کل ترکیبات فنلی عصاره¬ها به عنوان پاسخهای کیفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می¬دهد که از نظر راندمان استخراج برای سه پارامتر مورد بررسی به ترتیب زمان تابش دهی 55 دقیقه، توان تشعشع 550 وات ونسبت حلال (آب) به گیاه برابر با 3 ، بهترین مقادیر می¬باشد. در مورد آزمون¬های بیولوژیکی نیز به نظر می¬رسد که تغییر فاکتورهای موثر در عصاره¬گیری منجر به ایجاد تغییرات محسوس در میزان درصد مهار رادیکال آزاد dpph نخواهد داشت و در مورد فعالیت مهار پراکسیداسیون لیپید، تنها عامل موثر در عصاره¬گیری فاکتور نسبت آب به گیاه است. از طرفی میزان استخراج ترکیبات فنلی با زمان تابش دهی نسبت مستقیم و با نسبت آب به گیاه نسبت عکس دارد.

ترکیب کورکومین که از گیاه زرد چوبه استخراج می شود و در دسته بیس بنزیلیدن سیکلوهگزانون ها )چالکون ها( قرار می گیرد. این ترکیب و مشتقات آن ضدسرطان قوی هستند و اثر ضدتکثیری و مهارکنندگی بر تومورهای سرطانی دارند. در این پایان نامه با الهام از کورکومین، مشتقات جدیدی از 2-بنزیلیدین-6-نیترو بنزیلیدین سیکلوهگزانون های متقارن، طی واکنش تراکم آلدولی کاتالیز شده با اسید تهیه شدند. در ابتدا هر دوی واکنشهای کاتالیز-بازی و کاتالیز-اسیدی مورد آزمون قرار گرفتند. استفاده از باز naohبه عنوان کاتالیزگر نشان داد که محصول ناخالصی زیادی دارد. لذا از گاز hcl به عنوان کاتالیزگر استفاده شد. مواد نهایی با گذر از حدواسط انولی به دست آمدند. ساختار و درجه خلوص 4 مشتق نهایی به کمک ir،13cnmr ، 1hnmr تأیید گردید. محصولات بدست آمده ساختار بنزیلیدن سیکلوآلکانون ها را دارند که از انواع چالکون ها محسوب می شوند. بررسی خواص سایتوتوکسیک بر روی سلولهای سرطانی رحم از روش mtt نشان داد که همه مشتق-های سنتز شده دارای فعالیت بالای ضد تومور بوده و حتی درمورد دو مشتق، بهتر از کورکومین عمل می کنند. لذا این ترکیبات می توانند به عنوان استاندارد مناسب در تعیین خواص سمیت سلولی ترکیبات مورد استفاده قرار گیرند.

چالکون ها و مشتقات آن ها به عنوان ترکیبات آنتی اکسیدان گزارش شده اند که بیس بنزیلیدن سیکلوهگزانون ها در این دسته قرار می گیرند . در این پایان نامه مشتقات جدیدی از 2و6 بیس-بنزیلیدین سیکلوهگزانون، طی واکنش تراکم آلدولی تهیه شدند. ساختارو درجه خلوص 5 مشتق نهایی به کمک 13cnmr,h1nmr ,ir تایید گردید. بررسی خواص سایتوتوکسیک بر روی سلولهای سرطانی سینه از روش mtt نشان داد که همه مشتقات سنتز شده دارای فعالیت بالای ضد تومور بوده و حتی درمورد سه مشتق، بهتر از کورکومین عمل می کنند.

طراحی آزمایش که یکی از ابزارهای اساسی برای بهینهسازی است، عبارت است از ایجاد تغییرات آگاهانه و هدفمند در ورودیها بهمنظور مشاهده و آزمودن تغییرات حاصل در خروجیها یا نتایج یک فرایند. در این تحقیق برای بهینهسازی کمیت (بهوسیلهی انتخاب بازده استخراج) و کیفیت (بهوسیلهی انتخاب پاسخ نسبت سیترونلول به ژرانیول) اسانس گل محمدی که فواید و کاربردهای آن در صنایع مختلف عطرسازی، داروسازی، آرایشی- بهداشتی و غذایی از گذشته تاکنون برای همگان مشهود بوده است، از روش طراحی مرکب مرکزی که یکی از پرکاربردترین روشهای طراحی آزمایش میباشد، استفاده شده است. همچنین به دلیل تداخل طیفی نرول با سیترونلول، از روش تفکیک منحنی چندمتغیره- حداقل مربعات تناوبی که یکی از روشهای کمومتریک میباشد برای جداسازی پیکهای همپوشانی شده استفاده شد.

طراحی آزمایش همان طراحی اطلاعات است در صورتی که با متغیرهای متفاوتی مواجه باشیم. در این روش آماری کنترل آزمایش هایمان را خودمان به دست می گیریم تا به اثر عوامل و فاکتورهای مختلف روی تک تک واحدها و مراحل آزمایش پی ببریم. طراحی آزمایش، کاربرد بسیار وسیعی در تمام علوم طبیعی و اجتماعی دارد. از آن جهت که در هر زمینه و مسئله و رخدادی به دنبال یافتن موثرترین و کم اثر ترین فاکتورهای تاثیرگذار هستیم تا بتوانیم نتیجه را به سمتی که دلخواه و مورد نظر ماست پیش ببریم [1]. در روش پاسخ سطح یا response surface methodology که انجام آن در ابتدای کار سفارش می شود، رابطه ی بین چند متغیر و پاسخ این متغیرها بررسی می شود. اگرچه این مدل، تقریبی و تخمینی است ولی استفاده از آن بعلت سادگی، پیشنهاد می گردد؛ حتی در مواقعی که اطلاعات ما از مراحل مختلف آزمایش و روند آن کم باشد [2]. طراحی آزمایش شامل روش های مختلفی است که هر روش، محاسن و معایب مربوط به خود را دارد و عبارتند از: fractional factorial, placket burman, taguchi و غیره [3]. در استخراج اسانس و یا عصاره از یک گیاه، فاکتورهای اثرگذار مختلفی وجود دارند؛ مانند: زمان برداشت و جمع آوری گیاه، منطقه ای که گیاه در آن رشد کرده، نحوه ی خشک نمودن گیاه، میزان رطوبت گیاه، اندازه ی ذرات گیاه، نسبت میزان گیاه به آب یا هر حلال دیگر، نوع حلال انتخابی، دما، فشار، ph محفظه ی حاوی گیاه حین تقطیر، نوع روش استخراج اسانس و غیره.

اخیرا ترکیب بنزو-9-کراون3- به عنوان ماده ای مناسب جهت تهیه الکترود انتخابگر کاتیون be+2 معرفی شده است . با توجه به اینکه حلالیت این ترکیب در فاز آبی شامل کاتیون سبب کاهش کارآیی الکترود مذکور میگردد. بر آن شدیم تا با سنتز مشتقات گوناگون این ترکیب در راستای بهبود خصلت چربی دوستی و در عین حال حفظ ویژگیهای مطلوب آن گام برداریم. در مجموعه حاضر سنتز ترکیبات : بنزو-9-کراون 3-، ازکتکول، -4فرمیل بنزو-9-کراون3-، پلی متیلن بنزو-9-کراون3- و بیش (کلرومتیل) بنزو-9-کراون3- و آنالیز طیفهای مربوطه گزارش شده است .