شکل گیری نهاد وزارت در جهان اسلام ، به قرن دوم هجری و آغاز خلافت عباسیان بر می گردد . علت این امر گسترش قلمرو خلافت عباسی و مشکلات ناشی از اداره جوامع تازه فتح شده بود . در شکل گیری این نهاد نقش این ایرانیان و حضور سنت های عصر ساسانی به خوبی دیده می شود . ورود ترکان به جهان اسلام ، که همزمان با خلافت معتصم بود ، ضمن پیچیده تر کردن اوضاع نقش وزرا را برجسته تر کرد . چراکه فاتحان جدید در بهترین حالت جهانگیرانی بیش نبودند . بر این اساس بود که ابوالحسن ماوردی ، متفکر قرن پنج هجری ، که تا پیش از این به تفکر درباره سیاست از موضع شریعت می پرداخت ، با درک زوال قدرت خلافت عباسی ، ناچار به نظریه پردازی درباره نهاد ساطنت روی آورد . و در کتاب الوزاره کوشید تا یکی از اجزا سلطنت یعنی نهاد وزارت را مورد مطالعه قرار دهد . همانند همه آثار مربوط به حوزه اندیشه سیاسی ، محور اصلی این کتاب را نیز مفهوم مصلحت و لزوم اطاعت از حاکم تحت هر شرایطی تشکیل می دهد .

تحولات فقه سیاسی شیعه، ارتباط مستقیمی با تغییرات اجتماعی جوامع شیعه دارد به نحوی که می توان آن را منعکس کننده خصوصیات یک عصر تاریخی دانست. با شروع عصر غیبت کبری، دوران جدیدی برای جامعه شیعیان امامیه اغاز شد که طی آن، مفهوم جدیدی از مرجعیت دینی در میان شیعیان امامی مذهب که پیشتر تنها مرجع دینی آنها در مسایل فقهی شخص امام و تعالیم او بود، شکل گرفت. در این دوره نظام مرجعیت به شکل مفتی و مستفتی است و با مفهوم مرجعیت پس از خود (یعنی دوران معاصر ) که به صورت تقلید و مقلد است، تمایز دارد. عصر ما بین دوره شیخ طوسی تا دوران معاصر را می توان دوره ای خاص برشمرد و بر اساس برخی دلایل، می باید آن را دوران گذار نامید. بررسی تحولات رخ داده در دوران گذار که از مقطع حسن بن یوسف حلی (متوفی 726) تا شهید ثانی (متوفی 965) از آن در نوشتار حاضر مورد بررسی قرار می گیرد، در حقیقت مقطعی است که برخی از تغییرات مهم و تأثیر گذار در نظام مرجعیت شیعه رخ داده است. در این میان، نقش حسن بن یوسف حلی بسیار چشمگیر است. کلمات کلیدی: حسن بن یوسف حلی، شهید اول، محقق کرکی، شهید ثانی، مرجعیت.

پس از گذ شت یک سده از ظهور اسلام وگسترش قلمرو کشور های فتح شده، با پایه گذاری فرهنگ و تمدن اسلامی در آن نواحی،از قرن دوم «ه ق»جغرافیانویسان، تاریخ نگاران و...جهانگردان برای آگاهی از اوضاع فرهنگی، تاریخی جغرافیایی و...به سیروسفر پرداختند. ابن فَضلان در آغاز قرن چهارم سال 309 (یک هزار یکصدوبیست و سه سال پیش)سفریازده ماهه را به سر پرستی هیئتی از طرف خلیفه المقتدر با لله از بغداد برای تبلیغ دین مبین اسلام به کشورهای «روس» ، «اسلاو»و«بلغار» مسافرت نمود ضمن تبلیغ،دیده ها و شنیده های خود را به رشته تحریردر آورده است. وناصر خسرو در نیمه اول قرن پنجم «ه ق»سال 437 ه ق (یک هزارو پنج سال پیش)سفر هفت ساله را(6 سال 7 ماه 22 روز )از مرو آغاز و باگشت وگذار از ایران، به ترکیه، سوریه، فلسطین، لبنان مصر، سودان و چهار سفر زیارتی «حج»وسه سال سکونت در مصر به فرقه شیعی اسماعیلیه گرویده وبا عنوان حجت جزیره خراسان بازگشت و به تبلیغ آن پرداخت و سلجوقیان اورا با تهمت ملحد، رافضی و... به وی تاختند. به نیشابور و مازندران روی آورد و سرانجام در یمگان بدخشان جاوید شد.ابن بطوطه، در نیمه اول قرن هشتم«ه ق»در سال 725«ه ق»(هفتصدوهفت سال پیش)از شهر فاس مراکش به قصد سفر حج آغاز و پس از5/29سال با جهانگردی درکشورهای قاره های آفریقا، آسیا،اروپا ،به وطن خویش باز گشت،سفرنامه او به رحله ی ابن بطوطه مشهور است. متن کتاب که اززبان اونقل شده،جزی املاءمتن رانوشته که آداب رسوم کشورهای اسلامی وغیراسلامی و یورش مغولان و تیموریان به ایران را نشان می دهد. در بررسی تطبیقی سفرنامه های مز بور را می توان در حد مردم نگاری دانست که نکات اشتراک و افتراق آن قابل ارزیابی و تحلیل است. واژگان کلیدی: سفر، سفرنامه، ابن فضلان، ناصرخسرو و ابن بطوطه .

بنی عمار خاندانی حکومتگر از قبائل مغرب آفریقا است که همانند دیگر هم قبیله ای های خود با شکل گیری حکومت فاطمیان در مغرب، به فعالیت های ایشان پیوستند. برخی از بزرگان این قبیله ابتدا در مناصب نظامی و پس از انتقال مقر خلافت فاطمی به مصر، وارد منصب قضا شده و به عنوان قاضی ایشان در طرابلس شام به گونه ای نیمه مستقل و وابسته به دستگاه خلافت مرکزی فاطمیان به فعالیت پرداختند. همزمان با بروز بحران های سیاسی و اقتصادی فاطمیان که در دوره ایشان به بالا ترین حد خود رسید، اعلان استقلال کرده و دولت مستقل بنی عمار توسط امین الدوله -نخستین امیر- در طرابلس تشکیل شد. بنی عمار با در پیش گرفتن سیاست بی طرفی در مقابل دو دولت بزرگ عصر خود، فاطمیان و سلجوقیان، به تحکیم پایه های حکومت نوپای خود پرداختند و در سایه همین سیاست به عمران، آبادانی و جنبه های فرهنگی و تمدنی، توجه ویژه ای مبذول داشتند که نمود بارز آن تأسیس دارالعلم طرابلس است که در زمان خود به یکی از بزرگ ترین مراکز علمی جهان اسلام تبدیل شد. دولت ایشان در عهد جلال الملک -دومین امیر- به بالا ترین درجه رشد و شکوفایی خود رسید. اما دیری نپایید که این اقتدار رو به افول گذارد؛ و آن در نتیجه یورش همه جانبه صلیبیان به بخش هایی از جهان اسلام بود. سرانجام دولت بنی عمار در عهد فخرالملک- سومین امیر- پس از 10 سال مقاومت سر سختانه در برابر صلیبیان، در پی گسست و تفرقه موجود در جهان اسلام از یک سو، و وقوع انقلاب داخلی در طرابلس از سوی دیگر دچار سقوط و فروپاشی شد.

چکیده پایه نظری این پژوهش، نظریه نقش گرای نظام مند هالیدی و بحث انسجام است. در هر متنی سلسله عواملی درکارند که بدان متنیت می بخشند. این عوامل که زیر عنوان انسجام صوری دسته بندی شده اند، شامل ارجاع، حذف، جایگزینی، عوامل ربطی و انسجام واژگانی است. بر این اساس، این مسأله مطرح می شود که آیا ممکن است غیر از عوامل انسجام صوری عواملی دیگر نیز باعث انسجام متن شود و اینکه نحوه توزیع عوامل انسجام در متون مختلف، چه نقشی در تفاوت میان آنها می تواند داشته باشد. برای پاسخ به سوال مزبور دو دسته از متون کهن نثر مرسل و فنی زبان فارسی، انتخاب شد و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، چگونگی توزیع عوامل انسجام در هر متنی بررسی، تحلیل و مقایسه شد و پس از تحلیل داده ها، این نتیجه حاصل شد که عواملی دیگر (عوامل بلاغی) نیز در انسجام متون موثرند که در کنار عوامل صوری انسجام نهایتاً در جهت انسجام مفهومی متن عمل می کنند. همچنین معلوم شد که بخشی از عوامل انسجام صوری،یعنی حذف از میان عوامل دستوری و ترادف و تکرار واژگانی از میان عوامل واژگانی، با تقسیم بندی متون به دو دسته فنی و مرسل ارتباط دارد. بخش دیگر یعنی عوامل ارجاع، جایگزینی و عوامل ربطی به طور یکسان در هر دو دسته از متون توزیع شده اند و نقشی در تفاوت میان این دو دسته متون ندارند؛ زیرا تغییرات زبانی در دو دسته از متون به اندازه ای نیست که باعث تفاوت میزان بسامد و یا چگونگی به کار رفتن این عوامل دستوری انسجام بخش در این دو دسته از متون گردد. عوامل انسجام بلاغیِ تشبیه مرکب و تمثیل با ایجاد ارتباط میان دو پاره از متن که بخش نخست در حکم مشبه و بخش دوم در حکم مشبه به است باعث ایجاد انسجام در هر دو دسته از متون مرسل و فنی شده اند که بسامد این عوامل در متون فنی بیشتر است. عواملی چون تشبیه بلیغ و استعاره با ایجاد شبکه تداعی هایمرتبط با دیگر اجزای متن، در انسجام متن دخیلند. کنایه با ارجاع به بافت برون متنی باعث تقویت انسجام مفهومی متن می شود. در متون نثر فنی تصرف نویسنده در کنایه باعث ایجاد پیوند آن با دیگر اجزای متن و در نتیجه انسجام بخشی آن می شود. واژگان کلیدی: انسجام صوری- انسجام مفهومی- انسجام بلاغی- نثر مرسل – نثر فنی - هالیدی.

این رساله به روشن ساختن چگونگی مشارکت سیاسی وسازوکارهای آن دراندیشه وحکومت امام علی (ع)پرداخته است پس از بررسی تاریخچه ی مشارکت سیاسی بررسی مفهوم آن دراندیشه ی امام علی (ع)صورت گرفت و سازوکارهای شورا،بیعت،امربه معروف ونهی ازمنکر(ازطریق بحث وگفتگو ومناظره با مخالفین ) واعطای حق آزادی بیان ونظارت برکارگزاران به مردم به عنوان مهمترین شیوه های اعمال مشارکت سیاسی دراندیشه وحکومت ایشان عنوان شد دراین رساله باروش تبیین عقلانی داده های تاریخی اصل شورا (مشارکت سیاسی نخبگان) واصل بیعت(مشارکت سیاسی مردم)درکناریکدیگر به شکلی آگاهانه وآزادانه دلیل پذیرش حکومت ازجانب ایشان عنوان شده است. اصل شورا به عنوان راهی عقلایی درجهت انتخاب خلیفه درسخنان امام عنوان شده است بی آنکه پذیرش آن متضمن مشروعیت خلفای گذشته باشد زیرااین پژوهش به باز نمگری سقیفه پرداخته ونشان می دهد که اصل شورا (علیرغم ادعاها وتفاسیر جدید محققان اهل سنت همچون الشاوی وملیجی) درانتخاب خلفای گذشته باشرایط وملزومات خاص خود رعایت نشده است .یافته های این تحقیق نشان می دهدکه مشارکت سیاسی مردم درحکومت امام علی(ع) درعرصه ی تصمیم گیری هاوسیاست گذاری ها به شکلی آگاهانه وآزادانه تحقق یافت.وهمین امر دلیل مشارکت حداکثری مردم درحکمیت شدوآزادی بیان ،مناظره ها وگفتگوها ی صورت گرفته دردوران حکومت امام نشانگر اهتمام ایشان برای به مشارکت کشاندن بیشترمردم به صحنه های سیاسی و انجام فریضه ی امربه معروف ونهی از منکر جهت رشد وهدایت آنان می باشد.وامام تاپایان خلافت خویش به این اصل پایبند بود هرچند که مردم به وظایف خویش درقبال ایشان عمل نکردند وبه مشارکت سیاسی درقالب اطاعت ازامام ادامه ندادند . واژگان کلیدی: مشارکت سیاسی،حکومت امام علی(ع)،شورا،بیعت،امربه معروف ونهی ازمنکر

موقعیت عالی جغرافیایی واهمیت تمدنی مصر در میان حکومت های اسلامی وهم چنین استقرار خلافت شیعی فاطمی درآن قلمرو، می تواند جاذبه های تحقیقاتی گسترده ای را فراهم آورد زیرا خلافت فاطمیان حدود دویست ونه سال ازدویست وهفتاد سال عمر خود را در مصر سپری کرد. خلافت فاطمیان(297-567 هـ.ق)که به عنوان حکومت رقیب خلافت عباسی(132-656 هـ.ق)درشمال آفریقا بر پا شد.از ویژگی های سیاسی واداری ونظامی ویژه ای برخوردار بود.امامان دوران دعوت پنهانی اسماعیلیه با شبکه دعاه وپیروان پراکنده اما سازمان یافته آنان در سال297 هـ.ق توانستند خلافت فاطمی را پایه گذاری نمایند وقدرت سیاسی ونظامی رابه صورت رسمی بدست آورند. در این راستا تحولی گسترده در مقام وموقعیت امام اسماعیلی وحلقه های پیرامون وی از شرایط غیر رسمی به شرایط رسمی صورت گرفت که در طی آن سازمان یابی قدرت وباز تعریف عناصر جامعه اسماعیلی در قالب نهادهای اداری ونظامی وسیاسی مرسوم زمانه بود.ساخت دیوانی ونظامی تحت تأثیر آموزه های سیاسی واجتماعی اسماعیلی واقتضائات برپایی خلافت شیعی بود که یکی از درخشان ترین تمدن های اسلامی را به نام خود ثبت کرداما با وصف درخشش،آنها نتوانستند بیش از دو قرن در مصر بمانندکه مهم ترین علل آن را باید در ساختار دیوانی ونظامی آنهاوتعامل دیوانیان ونظامیان وعوامل موثر بر آن وتأثیر تعامل آنها بر تحولات سیاسی مصرجستجوکرد. این پژوهش به روش توصیفی وتحلیلی به بررسی رویکرد سیاسی خلافت فاطمیان ونیز تأثیر عواملی نظیرمذهب اسماعیلی ، اقتدار وقدرت امام از منظر افراد نظامی ودیوانی وملاحظات فردی وشخصی وهم چنین تأثیرآنها بر تحولات سیاسی مصردرعصر اول ودوم خلافت فاطمی پرداخته است. براساس پژوهش انجام گرفته می توان گفت که در دوره اول با توجه به اقتدار وکارآمدی خلفای فاطمی ،جامعه مصر نیز با آنها هم گام بوده ومطیع دستورات خلفای فاطمی بوده اند واطاعت جامعه از خلفا نیزدر تعامل وسازگاری در میان دیوانیان و نظامیان تا حدودی موثر بوده است،اما در دوره دوم خلافت فاطمی گرفتار بحران در مبانی مشروعیت،منفعت طلبی های شخصی ونظامی گرایی مملو از تضاد ورقابت وستیز میان عناصر دیوانی ونظامی بود که نتیجه آن در تحولات سیاسی مصر، فروپاشی حکومت فاطمی مصر بود.

چکیده ندارد.

از عصر عاشورا مبارزه اسرا شروع می شود و رهبری این مبارزه به دست عالمه غیر معلمه حضرت زینب سلام الله علیها می افتد . در باره پیام رسانیان مخدره کمابیش قلمهایی زده شده اما هیچ کس را توان ادا کردن حق مطلب آن گونه که باید نبوده و نیست و ما نیز اکنون در این رساله تحقیقی بر آن شدیم تا مختصری در این باره بنویسیم. شخصیت این بزرگ بانو با توجه به سخنرانی های وی در صحنه های مختلف بعد از عاشورا بیشتر قابل درک است. جاحظ در البیان و التبین از خزیمه اسدی آرد که : پس از قتل حسین علیه السلام به کوفه رفتم و گویاتر از زینب در آن جا نیافتم تو گویی زبان علی است که سخن می راند. شخصیت والای حضرت زینب سلام الله علیها برای تمام مسلمین اسوه و الگوی نیکویی است که با تاسی به این تربیت شده دامان عصمت و طهارت می توان به سعادت دنیا و آخرت نائل آمد و ما برای تبیین شخصیت این وجود مقدس از سخنان خود آن بزرگوار مدد می جوییم و خطبه های آن حضرت را در حد توان مورد تحلیل و بررسی قرار خواهیم داد.