کتاب بیان الواقع متنی است فلسفی-عرفانی از متون حروفیه، به نثری آمیخته به نظم، درباره مبدأ و معاد و نفس انسانی که توسط عالمی از فرقه حروفیه، به نام میر شریف شیرازی که در سده نهم ه.ق برای شخصی به نام وزیر زین الدین شیخ علی، نوشته شده است. از جزئیات زندگی مولف اطلاع چندانی در دست نیست. میر شریف پس از مقدمه کتاب، بحث راجع به خلقت انسان و مبدأ و مقصد او را شروع می کند در این بخش بعد از بیان نظر گروه ها و فرقه های مختلف به نتیجه گیری کلی و ارائه ی نظر خود، با عنوان خلاصه المقاله می پردازد. علاوه بر موارد مذکور مولف در این کتاب به بیان مسائلی مربوط به برتری پیامبران بر سایر انسان ها ودر نهایت برتری پیامبر خاتم بر همه انبیا و هم چنین تشریح مسأله خواب و وجود جهان بعد از مرگ همراه با جسم و جان پرداخته است. در تحقیق حاضر کتاب بیان الواقع را با استفاده از سه دست نویس تصحیح کرده ایم: الف) نسخه متعلّق به کتابخانه مسجد اعظم قم به شماره 2985 که به دلیل صحیح تر و کامل تر بودن به عنوان نسخه اساس قرار داده شد. ب) دو نسخه دیگر به شماره های 7553 و 11096، متعلّق به کتابخانه ی آیت الله مرعشی قم می باشند.

مجمع الغرائیب ازکتب منثور قرن دهم است که در دسته ی کتاب های جغرافیایی وجغرافیای تاریخی قرارمی گیرد . مولف آن«سلطان محمود بن درویش بن محمد بن مفتی بلخی» است.کتاب شامل نه فصل است که شامل موضوعات مختلفی از زمان خود چون شهرها؛ نوع جغرافیا ومردم شان؛ شگفتی ها ونادره های روزگار از دیرباز تازمان زندگی مولف می باشد. روش مفتی بلخی درکتاب جمع آوری ونقل اطلاعات از دیگرکتب است البته با ذکر منبع. درجند جای کتاب هم مشاهدات وسفرهای خود را بازگو کرده است. نثرکتاب ساده واز نوع نثرساده ی قرن 10تا12 است .از دیگر آثار نویسنده که از مشاهیر بلخ بوده است – منشات وترجمه عهدنامه ی مالک اشتر را می توان نام برد. باتوجه به ارجاعاتی که به کتب شیعه داده است به نظر می رسد مفتی بلخی شیعه مذهب بوده است. برای تصحیح این کار از سه نسخه ی موجود در کتابخانه های ایران استفاده شده است .روش تصحیح التقاطی وبینابین است هیچ کدام از نسخ ترقیمه و آغاز ندارد .در مواردی که کلمه یا کلمات مورد نظر در هر سه متن افتاده یا ناخوانا بوده ا ند از قلاب میان تهی استفاده شده است .کلماتی که در نسخه ی اساس به نظر تحریف شده آمدند به روش قیاسی تصحیح شدند و اختلاف نسخ گزارش شده است .در کل سعی براین بوده که کتاب حاضر نزد یک ترین صورت به نوشتار اصلی مولف باشد .

ادبیات مقابله‏ای ، یکی از شاخه‏های نوظهور تحقیقات ادبی است که در آن مطالعات درزبانی بررسی می‏شود. در قلمرو ادب فارسی همواره شاعران و نویسندگان از میراث شکوهمند گذشتگان بهره برده‏ و آثار ماندگاری از خود برجای گذاشته‏اند. غزل فارسی از برجسته‏ترین گونه‏های اشعار غنایی است که پیشینه‏ی آن حدود هزار سال می‏باشد و تا عصر حاضر نیز ادامه داشته. حافظ شیرازی از توانمندترین شاعران غزل‏سراست که به ابیات غزل استقلال داده و انقلابی در غزل به وجود آورده و همواره بر شاعران بعد از خود اثرگذار بوده است. در دوران سبک بازگشت‏ادبی که تقلید از شاعران گذشته، هنر همه‏ی شاعران به حساب می‏آمد و تقلید بر سراسر این دوره حکمفرما بود، وصال و قاآنی شیرازی از بهترین و موفق ترین شاعران این دوره بودند که تحت تأثیر غزلیات حافظ، اشعاری سرودند. در این پژوهش،با اشاره به جایگاه اشعار وصال و قاآنی، چگونگی اثرپذیری‏های آنها از شعر حافظ، بررسی شده است. تضمین‏ها، اشتراکات در وزن و قافیه و ردیف، واژگان و ترکیبات، مدح در غزل، عشق، فخر، امیدواری به عفو خداوند و مفاهیمی چون ریاستیزی و اعتراضات اجتماعی، زندگی پرستی و اغتنام فرصت و بهارستایی، اندیشه‏های مشترک این پژوهش می‏باشد.این پژوهش در چهار فصل سامان یافته‏است: فصل نخست این تحقیق به ارائه‏ی مقدمه،کلیات، روش‏های تحقیق، ارزش و پیشینه‏ی پژوهشو... اختصاص دارد. بررسی سبک بازگشت ادبی، غزل، روند آن و غزل‏سرایان مشهور، فصل دوم تحقیق حاضر را دربر می‏گیرد؛ علاوه بر آن بررسی روزگار، زندگی و اوضاع اجتماعی این سه شاعر از دیگر بخش‏های فصل دوم است.فصل سوم شامل تحلیل شباهت‏ها و تفاوت‏های غزلیات حافظ و وصال و قاآنی و اثرگذاری حافظ بر شاعران نام برده و موضوعات و مفاهیم مشترک آنهاست.در فصل چهارم از همه‏ی بررسی‏ها و تحلیل‏ها و داده‏های سه فصل نخست، نتیجه گیری شده است. واژگان کلیدی: ادبیات مقابله ای، حافظ، سبک بازگشت، غزل، قاآنی، وصال

تذکره‎ی شکرستان پارس در سده‎ی چهاردهم هجری به همّت محمّدحسین شعاع‎الملک شیرازی تألیف شد. این کتاب تذکره‎ای محلّی است که شعاع‎المک در سال 1313 ه.ق در شرح حال عده‎ای از شاعران گذشته و معاصر منطقه‎ی فارس پرداخته است و نسخه‎ی خطّی آن شامل جلد نخست کتاب در کتابخانه‎ی مجلس شورای اسلامی به شماره‎‎ی 9155 موجود است. نسخه با شرح حال ملا محمّد شفیع ارسنجانی متخلّص به آثار آغاز می‎شود و به شوریده‎ی شیرازی ختم می‎گردد. این پایان‎نامه شامل پنج فصل است، از جمله: پیشینه‏ی پژوهش، زندگینامه‏ی شعاع‏الملک، معرفی تذکره‎ی شکرستان پارس، متن اصلی و تعلیقات و نتیجه‏گیری است. در فصل اوّل ضمن تعریف کلّی و نسبتاً جامعی از تذکره و ذکر خلاصه‎ای از سیر تذکره‎نویسی در ایران به اهمیت و ضرورت تصحیح تذکره‏ها و روش تحقیق اشاره شده است؛ فصل دوم به شرح احوال مولف بر اساس یادداشت‎ها و آثار وی و همچنین سایر منابع پرداخته شده است. در فصل سوم تذکره‎ی شکرستان پارس و نسخه‎ی خطّی و ویژگی‎های آن معرّفی شده است. فصل چهارم شامل متن اصلی است و علاوه بر آن که عبارات دست‎نویس شعاع‎الملک خوانده و به صورت چاپی نوشته شده است، در پایانِ شرح حالِ پاره‎ای از شعرا یادداشت‎هایی افزوده شده که در واقع منبعی در شناخت شرح حال آن شاعر می‎باشد و در پایان این فصل به موارد اختلافِ ضبط واژه‎های ابیاتی که در تذکره‎ی شکرستان پارس و تذکره‎های دیگر آمده است، پرداخته شده است. فصل پنجم نتیجه‎گیری است.

«ادبیات تطبیقی» در پی یافتن پیوند میان ادب گذشته و حال است. هر چند از مقایسه و موازنه جداست اما می توان از آن به منظور بررسی اثرگذاری و اثرپذیری آثار دوره های مختلف، بهره برد. از گذشته و در قلمرو زبان و ادب فارسی، همواره اندیشه تألیف و تصنیف اثری چون آثار بزرگان در میان ادب دوستان وجود داشته است. یکی از نویسندگان بزرگ این مرز و بوم «نصرا... منشی» است که کتاب معروفش «کلیله و دمنه» همواره مورد تقلید بوده است اما از میان همه مقلدان، «شمس سُجاسی» با آفرینش اثری تحت عنوان «فرائدالسلوک فی فضائل الملوک» گوی سبقت از دیگران ربوده و توانسته است از جنبه های مختلف اثر خود را به «کلیله و دمنه» نزدیک کند. در این پژوهش، با اشاره به جایگاه ارزشمند «کلیله و دمنه» در زبان و ادب فارسی، اثرپذیری «فرائدالسلوک» را از «کلیله و دمنه» مورد بررسی قرار داده ایم و به لحاظ زبانی، ادبی، محتوایی و داستانی دو اثر را مقایسه کرده ایم. در حیطه زبانی واژه های کهن دو کتاب، میزان استفاده از کلمات عربی، پر بسامد ترین کلمات در دو اثر و ویژگیهای نحوی و دستوری را مورد بررسی قرارداده ایم. در مقایسه ادبی سعی کرده ایم میزان استفاده دو نویسنده از هنر سازه های ادبی را برای تأثیرگذاری بیشتر کلام در سه مبحث بیان، بدیع و معانی بررسی کنیم. به لحاظ مقایسه محتوایی، سیاست، اخلاق و زن را بررسی کرده ایم و در مقایسه داستانی شروع و پایان داستانها، عناصر داستان، حجم داستان و نوع داستان را بررسی کرده ایم. در برخی مباحث نتایج مقایسه را ثبت کرده ایم و در پایان مطالب به نتیجه گیری و جمع بندی از همه بررسی ها و داده های این پژوهش پرداخته ایم.

خسرو و شیرین یکی از زیبا ترین منظومه های داستانی در ادب فارسی است که نظامی شاعر نامور ایرانی با نوآوری و خلاقیت آن را سروده است. شعله نی ریزی یکی از شاعران ناشناخته است که به پیروی از نظامی، منظومه ی عاشقانه ی فرهاد و شیرین (خسرو و شیرین) را خلق کرده است. با مطالعه ی تطبیقی این دو اثر ارزشمند، ضمن آشنایی با اندیشه ها و باورهای شاعرانه اش می توان قدرت کلام و زیبایی سخن هر دو شاعر را درک کرده و نوآوری و خلّاقیّت های موجود در این آثار را ارزیابی کرد. خسرو و شیرین نظامی و خسرو و شیرین شعله از نظر موضوع داستان یکسان می باشند امّا با وجود اشتراکات در چهارچوب، در طرح و پرداخت دو روایت، تفاوت هایی به چشم می خورد. زبان دو منظومه نیز تفاوت هایی دارد و در مجموع می توان گفت زبان شعله ساده تر است. هر دو منظومه عشق آمیخته به عفت را توصیف کرده و ضمن تفسیر این عشق پاک، آثار عشق در آن ها تجلّی یافته است. خسرو و شیرین نظامی و شعله تنها افسانه و حکایت نیستند، بلکه مجموعه ای از حکمت ها و مضامین اخلاقی با تمثیل های کوتاه در آن ها بیان شده است. افسانه خسرو و شیرین دارای صحنه های بسیار زیباست و نظامی و شعله با تخیّل خود توصیفات زیبایی را ارایه داده اند. در فصل دوم رساله، مختصری درباره ی نظامی و شعله، احوال و عقاید و آثار آن ها نوشته شده است. در فصل سوم خلاصه ی داستان و ویژگی های زبانی و هم چنین آرایه های به کار برده شده در هر دو منظومه مورد بررسی قرار گرفته و توصیف ها با ذکر نمونه بیان شده است. فصل چهارم به ساختار کلّی داستان و تفاوت های روایی و هم چنین سیمای قهرمانان دو منظومه اختصاص دارد. در فصل پنجم تجلّی عشق درد و اثر مطرح گردیده و در فصل ششم مضامین دینی، اخلاقی و اجتماعی دو منظومه آورده شده است. آن چه که نگارنده ی این پایان نامه را به تطبیق خسرو و شیرین نظامی با خسرو و شیرین شعله وا داشت، جای خالی ای بود که در این زمینه احساس می شد؛ امید است مورد پسند ادب دوستان قرار گیرد.

نفس، واژه‎ای است با معانی گوناگون و معنی لغوی آن دربرگیرنده‎ی جان انسان، نفس، تن، جسد، شخص انسان و حقیقت هر چیز است که جمع آن نفوس و أنفس می‎باشد. اما نفس در معنای اصطلاحی‎اش، مراتب مختلفی را در بر می‎گیرد که مهمترین آن عبارتند از: نفس امّاره، نفس لوّامه و نفس مطمئنه. مرتبه‎ی نفس امّاره، موضوع مورد بحث ما می‎باشد وآن روح سرکشی است که پیوسته انسان را به زشتی‎ها و بدی‎ها دعوت می‎کند، و شهوات و فجور را در برابر او زینت می‎بخشد. خداوند در قرآن کریم در رابطه با خیر و شر نفس، یازده قسم یاد کرده است که این امر، بیانگر اهمیت و نقش برجسته‎ی نفس در نهاد بشر می‎باشد. بزرگان بسیاری در طول تاریخ، اعم از شعرا، فلاسفه، عرفا، روان‎شناسان، لغت‎پژوهان و... به موضوع نفس و ماهیت آن پرداخته‎اند. از جمله مولوی (604-672 ه.ق)، که بخش قابل‎توجهی از اشعار خویش را در مثنوی، به این موضوع اختصاص داده است. از سوی دیگر دبی فورد (1955-2013 م)، نویسنده‎ی امریکایی معاصر، در مجموعه‎ی کتاب‎های خویش، به‎ویژه در کتاب نیمه‎ی تاریک وجود و راز سایه، به پدیده‎ی نفس و راهکارهای صحیح برخورد با آن پرداخته است. در این پژوهش، به بررسی اندیشه و دیدگاه‎های این دو شاعر و نویسنده در خصوص نفس و خودشناسی پرداخته و همگونی‎ها و ناهمگونی‎های اندیشه‎های عرفانی مولوی و دبی فورد بررسی و تحلیل شده و چگونگی اندیشه‎های روان‎شناختی دبی فورد را با نگرش عرفانی مولوی درباره‎ی نفس مورد توجه قرار گرفته است.

بررسی مبانی مشترک ادب عرفانی هند و ایران و واکاوی عشق و شادی و بازتاب آن در مثنوی مولانا و آثار اشو، موضوع اصلی این پژوهش بوده است. این پایان نامه در چهار فصل به سامان رسیده است. در فصل نخست مقدمه، کلیات، پیشینه، ارزش و اهداف پژوهش آمده است. در فصل دوم به معرفی ادبیات و عرفان تطبیقی و برخی عوامل موثر در اثرگذاری و اثرپذیری متقابل دو تمدن ایران و هند و همچنین بررسی شباهت ها و تفاوت های عرفان این دو کشور در برخی مفاهیم چون معرفت، ریاضت، وحدت وجود و تناسخ پرداخته شده است. در فصل سوم نیز مباحث انسان، خودشناسی، ضرورت نیاز به پیر و فنا در عرفان و تصوف ایران و هند و سپس در بینش عرفانی مولانا و اشو مورد توجه قرار گرفته و در فصل چهارم پایان نامه هم به پیشینه ی عشق، تعاریف، انواع، درجات و مراحل آن در ادب عرفانی ایران و ادب صوفیانه و نیز در عرفان هند و به دنبال آن نگرش عرفانی مولانا و اشو به عشق توجه شده است، همچنین در ادامه موضوعاتی در پیوند با عشق از جمله قدرت عشق، عشق و طلب، عشق و کمال، عشق و دیوانگی، عشق و عقل و عشق و فنا آمده و سپس شادی از منظر روان شناسی، جامعه شناسی، دین و مباحثی در ارتباط با آن از جمله شادی و فنا، شادی و غم و شادی عشق و معشوق به صورت مقایسه ای تطبیقی میان دیدگاه های مولانا و اشو مورد بررسی قرار گرفته است.

رنگ عنصری مهم وتأثیر¬گذار درهمه ی عرصه های زندگی بشر می باشد. روان¬شناسان عقیده دارند که انتخاب رنگ های مختلف از سوی افراد،بیانگر احساسات درونی وشخصیت¬روانی آنهاست. قاآنی شیرازی از شاعران سبک بازگشت ادبی مانند شاعران سبک خراسانی، شاعری طبیعت گرا وآفاقی است،بنابراین از عنصر رنگ با بسامد بالا در جهت محسوس وعینی¬کردن تصاویر شعری خود استفاده کرده¬است.او تابلوهایی رنگین از زیبارویان وممدوحان به تصویر کشیده¬است.بازتاب رنگ در دیوان قاآنی بسیار متنوع وبه دو روش مستقیم وغیر¬مستقیم است. از منظر روان شناسی وجامعه شناختی قاآنی شیرازی شاعری آزاد اندیش وامیدوار به زندگی است،زندگی¬ستایی، نه زندگی ستیزی در دیوان این شاعر کاملاً آشکار است. در نتیجه با دیدی متفاوت به رنگ ها نگریسته¬است. او رنگ سیاه رادرزلف وخط وخال وابروی زیبارویان وممدوحان یافته،پس سیاه،رنگ دوست داشتنی برای قاآنی است.سفید تداعی¬کننده¬ها اندام زیبارویان است و رنگ سرخ نیز رنگ زندگی، هیجان و عشق است که قاآنی بارها از لبان سرخ وگونه¬های قرمز زیبارویان و باده ی سرخ سخن رانده¬است.اورنگ زرد را نیز رنگ خورشید می¬داند که طبیعت را زنده وروشن می¬کند.طبیعت دوستی وتعلق خاطرقاآنی به طبیعت باعث شده که اورنگ سبز رابه طبیعت وسبزه¬ها ودریاودرچند مورد به پر طوطی نسبت دهد.بنابراین قاآنی به چیزی جزبهره¬گرفتن از زیبایی¬های طبیعت وزیبارویان وممدوحان نمی¬اندیشد،پس شعر وبیانش،زبان دل واحساس اوست.

شعر از دیر باز ، در بردارنده¬ی آیین¬ها و آداب و بازتاب دهنده¬ی احساسات انسانی بوده و همانگونه که شعر درباره¬ی هر موضوع کاربرد داشته، هر موضوعی نیز در شعر تجّلی می یافته است و در شعر فارسی موضوعات گوناگون از مدح تا رثا و هجو و زهد و تحقیق و حکمت و فخر و .. به کار رفته است. باده ستایی و شعر خمریه نیز از گذشته¬های دور در شعر فارسی بازتاب داشته و از رودکی تا امروز این موضوع دست مایه¬ی شاعران فارسی زبان بوده است و باده¬ی واقعی و عرفانی در شعر شاعران فارسی زبان مورد توجه قرار گرفته است . هدف اصلی در این پژوهش که در شش فصل پرداخته شده ، بررسی و شرح آیین باده گساری و به تصویر کشیدن باورها و اعتقادات مربوط به باده¬گساری در دیوان سه شاعر بزرگ ادب فارسی:رودکی ، منوچهری و خاقانی است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، نخست تعاریف کلی از باده و پیدایش آن و پیشینه¬ی خمر در ادبیات عربی و فارسی ارائه شده و در مرحله¬ی بعد نوعی تقسیم بندی و تجزیه و تحلیل از اسامی شراب و روش های باده خواری بر اساس دیوان سه شاعر صورت گرفته است. نتیجه کلی که در پایان این مباحث حاصل شده این است که رودکی، منوچهری و خاقانی هر چند شاعرانی بودند که در سه دور? متفاوت زندگی می کردند، ولی به دلیل زیستن در قالب فرهنگی یکسان، مشابهت های فراوانی در حوز? آثار و افکارشان با یکدیگر دارند.

یکی از مهم ترین و بارزترین ویژگی های آثار روایی کهن ادبیات فارسی (نظم و نثر) تصویرکردن و نشان دادن مفاهیم اخلاقی، سیاسی به صورت روایت در شکل های گوناگون: حکایت، تمثیل و لطیفه است. از جمله ی این آثار دو کتاب کلیله و دمنه و مرزبان نامه است. به دلیل استفاده ی نویسندگان این دو اثر از سبک فنی و مصنوع، درک و مفاهیم این دو اثر برای مخاطب در عصر حاضر دشوار شده است. حفظ و احیای محتوا و درون مایه ی این آثار گرانقدر متناسب با مقتضیات روز، یک ضرورت جدی تلقی می شود. نگارنده با اهدافی چون نشان دادن قابلیت های نمایشی حکایات این دو کتاب در عرصه های گوناگون: تئاتر، سینما، تلویزیون و رادیو به بررسی حکایات آن ها پرداخته است. با بررسی عناصر نمایشی در این دو کتاب به این نتیجه رسیدیم که این متون قابلیت نمایشی دارند و حکایت های اصلی این دو کتاب جاذبه ی بیشتری برای تبدیل شدن به نمایش را دارند. حکایت های بوم و زاغ، بوزینه و باخه، شیر و گاو از کلیله دمنه و حکایات شغال خرسوار، شاه پیلان و شیر، زیرک و زروی از مرزبان نامه حکایاتی اند که قابلیت بیشتری برای اجرا در صحنه های نمایش دارند. از عناصر نمایش، عنصر گفتگو و حرکت نمود بیشتری در این حکایات دارند و عنصر زمان به صورت نامعلوم استفاده شده است. نویسنده کتاب کلیله توانسته با بیان حکایات اثرش، آن را بهتر از نویسنده ی کتاب مرزبان نامه در عناصر نمایشی توانمند کند که ما این قابلیت را در حکایات فرعی این کتاب نیز شاهد می باشیم.

در این پژوهش، مبانی اعتقادی ناصرخسرو و ابن هانی مقایسه شده است. این دو شاعر اسماعیلی در مورد امامت، وصایت ، تأویل و تولّی و تبرّی و... اشعار متعددی سروده اند. هر دو شاعر خداوند را از اتصّاف به اسماء و صفات منزّه می دانند و آن ها را به امام نسبت می دهند. هم چنین معتقد به وصایت که نقش آن را عمیق تر از پیامبری می دانند، هستند. در دیوان اشعار خود را دوستدار حضرت علی (ع) می نمایانند و دنباله تولّی خویش را در ابراز سر سپردگی و دلبستگی به خلفای فاطمی می بیند. و دیگر این که هر دو شیعه ی تبرّایی هستند که چه دشمنان حضرت علی (ع) و چه دشمنان خلفای فاطمی را نکوهش می کنند. از خلفای سه گانه در اشعار این دو شاعر با تعابیر متفاوتی یاد شده است ، ناصرخسرو نظر خوبی نسبت به این خلفا ندارد، ابن هانی هم آن ها را متّهم به توطئه علیه حضرت علی (ع) کرده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

در این رساله ، نظریه های حکیمان اسلامی و عارفان و مفسران قرآن در باره خواب ، رویا وتعبیر آن در هشت فصل بررسی و تحلیل شده است: فصل نخست به کلیات اختصاص یافته است. درک بینش حکیمان اسلامی و عارفان راجع به خواب و رویا منوط به آشنایی با مباحث جهان شناختی آنها است، که در فصل دوم بدان اختصاص یافته است. در فصل سوم به خواب و ماهیت و اسباب آن از دیدگاه فلاسفه و عرفا پرداخته شده است. فصل چهارم ، به محوری ترین و اصلی ترین موضوع رساله، رویا، اختصاص دارددر فصل پنجم به بحث در مورد خوابگزاران قدیم برای تعبیر رویا، منابع و ضوابطی که داشته اند، بحث و بررسی شده است. در فصل هفتم خوابنامه های منثور عربی و فارسی و خوابنامه های منظوم فارسی می پردازد.(منظور از خوابنامه ، ضبط تعبیر رویاها است).در فصل هفتم روانشناسان و روانکاوان غربی تئوریهای تازه ای در باب خواب و رویا و تعبیر آن پرداخته اند که جهت آشنایی با این فرضیه ها و تطبیق آن با نظریه های حکیمان مسلمان و عرفا بیان شده است. در فصل هشتم ، نتیجه گیری از کل رساله آمده است.