شعر و ادب فارسی مهمترین و عالیترین رسان? فرهنگی بعد از اسلام است که ایرانی برای بیان احوال و جهان بینی خود ، آن را برگزیده است . اجتماعیات مطالع? اوضاع اجتماعی و فرهنگی و جامعه شناسانه از طریق متون ادبی در دورانهای مختلف است. در این رساله از طریق واکاوی شعر فارسی قرن ششم ، اوضاع اجتماعی و فرهنگی و تأثیر حکومتها و محیط بر جامع? ایرانی در قرن ششم که از دورانهای پرفراز و فرود تاریخ ایران است، مورد مطالعه قرار گرفته است. این رساله دارای شش فصل است. فصل اوّل مقدمه ای است که به کلیات و تعاریف و اهمیت موضوع و شیو? تحقیق پرداخته است، فصل دوم، به زمینه ها و بسترهای شکل گیری بحث اجتماعیات در ادب فارسی در ایران و کارکردهای اجتماعی ادبیات و نظریه های جامعه شناسی ادبیات دربار? اثر ادبی و چگونگی بررسی آن می پردازد. در فصل سوم، برای تبیین اوضاع سیاسی و تاریخی قرن ششم، به اختصار به تاریخ این قرن و سلسله ها و حاکمیتهای تأثیرگذار این دوران پرداخته شده است. فصل چهارم به زندگی نامه و تحلیل شخصیت شاعران مورد نظر با دیدگاه غالب اجتماعی پرداخته است، زیرا که در سنّت جامعه شناسی ادبی، پرداختن به شخصیت نویسنده نیز از ضروریات است. در فصل پنجم به اجتماعیات و استخراج مسایل اجتماعی از شعر فارسی قرن ششم و تبیین سیر تحوّلات فکری، تحلیل روحیات مردم با توجّه به برهم خوردن توازن اجتماعی و حضور حکومتهای بیگانه، تبیین ریشه های خردگریزی و خوار داشت عقل،بررسی علل ضعف روحی? ملّی، بررسی بروز تعصّبهـای فرقه ای و دینی، رشد تقدیرگرایی و شکایت از فلک و روزگار ، بر رسی دیدگاه جامعه نسبت به زن، بررسی ریشه-های اندیش? اغتنام فرصت و ادبیات قلندری و ... پرداخته شده است. مباحث فرهنگی دیگر از قبیل آداب و رسوم و خوراک و پوشاک، باورها و اعتقادات و عامیانه ها نیز در این فصل بررسی شده است. در فصل ششم جمع بندی و نتیجه گیری از مباحث صورت گرفته است.