در فرهنگ اسلامی، ابتدا عناوین آنچه که بعداً «احوال و مقامات عرفانی» نامیده شده، به صورت مفاهیم ایمانی، اخلاقی و معنوی در قرآن کریم و سنّت رسول خدا (ص) مطرح شده اند و به تدریج و با درجات مختلف در عمل صحابه و تابعین و دیگر مسلمانان راه یافته اند و سپس با توجّه به جنبه ی باطنی و معنوی حالات و مقامات و با عنایت به تغییرات و تحوّلاتی که در روح انسان ایجاد می کنند، از مفاهیم اخلاقی و ایمانی به عوامل سیر و سلوک باطنی ارتقاء یافتند و خلعت «اصطلاحات عرفانی» را پوشیده اند. پایان نامه ی حاضر با هدف بررسی پیدایش، سیر و تحوّل احوال و مقامات عرفانی تا پایان قرن هفتم هجری و با روش کتابخانه ای و به شیوه ی تاریخی صورت گرفته است. شش فرضیّه ی آن عبارتند از: 1- منشأ اصطلاحات احوال و مقامات، آیات قرآن و احادیث معصومین علیهم السّلام است. 2- اوّلین کسی که به احوال و مقامات در صدر اسلام پرداخته، حضرت علی (ع) است. 3- در مورد منازل و مقامات عرفانی، اختلاف نظر زیادی در بین عرفا وجود دارد. 4- درباره عناوین منازل سیر وسلوک عرفانی، اختلاف نظر زیادی در بین عرفا وجود دارد. 5- اختلاف نظر عرفا در بحث احوال به سبب یافته های مختلف حاصل از کشف و شهودهای آنان است. 6- قرن های دوّم، چهارم و پنجم هجری، دوران رشد و شکوفایی و بالندگی بحث احوال و مقامات است. در این پژوهش، با توجّه به اهمیّت جایگاه بحث «احوال و مقامات عرفانی» در عرفان اسلامی، با بررسی تاریخی و تحلیلی در متون مهمّ و اصیل عرفانی، به بررسی و پاسخ این فرضیّه ها پرداخته شد، که در نتیجه هر شش فرضیّه ی مطرح شده در فوق به اثبات رسید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبکهای فرزند پروری مادران(سهل گیر،مستبد ومقتدر)،ویژگی های شخصیتی(مدل پنج عاملی نئو) و خلاقیت دانش آموزان مراکز پیش دانشگاهی شهر شاهرودانجام شد.بدین منظور، تعداد 156 دانش آموز از رشته های مختلف تحصیلی(ریاضی،تجربی و انسانی) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای در سال تحصیلی 89-88 انتخاب شدند و به همراه مادرانشان به پرسشنامه های این پژوهش که شامل:پرسشنامه سبک های فرزند پروری بامریند،پرسشنامه پنج عاملی شخصیت( نئو)، کاستا و مک کری و آزمون خلاقیت عابدی است پاسخ دادند. اطلاعات بدست آمده با استفاده ازآمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون،رگرسیون گام به گام،آزمون t وتحلیل واریانس یکراهه( anova )،وآزمون تعقیبی توکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت ونتایج ذیل مشاهده شد: 1- نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد،سبک فرزند پروری استبدادی قوی ترین پیش بینی کننده بعد روان نژندی شخصیت فرزندان و سبک اقتدارمنطقی قوی ترین پیش بینی کننده ابعاد برونگرایی،دلپذیری و مسئولیت پذیری شخصیت فرزندان می باشند که هر دو دارای جهت مثبت هستند.هیچ یک از سبک های فرزند پروری به شکلی معنی دار،قادر به پیش بینی بعد انعطاف پذیری شخصیت فرزندان نبودند. 2- سبک استبدادی با دارا بودن جهت منفی ،قوی ترین پیش بینی کننده خلاقیت فرزندان بود . 3- ابعاد شخصیتی انعطاف پذیری،روان نژندی و مسئولیت پذیری به ترتیب قوی ترین پیش بینی کنندگان خلاقیت دانش آموزان بودند که انعطاف پذیری و مسئولیت پذیری با خلاقیت دانش آموزان دارای ارتباط مستقیم و بعد روان نژندی با خلاقیت ارتباط معکوس را نشان داد. 4- در بررسی ارتباط ویژگی های شخصیتی و جنسیت نتایج نشان داد. دختران از بعد روان نژندی بر پسران برتری دارند و پسران نسبت به دختران برونگرایی بیشتری نشان داده اند. 5- میان دو گروه در نمره کل خلاقیت تفاوت معنی داری مشاهده نگردید، ولی میانگین نمره خلاقیت در زیرمقیاس بسط دردانش آموزان دختربالاتر از دانش آموزان پسر است. همچنین میانگین نمره زیرمقیاس انعطاف در دانش آموزان پسر بالاتر از دانش آموزان دختر بدست آمد. 6- یافته ها به صورت معنی داری گویای آن هستند که مادران در ارتباط با دختران خود، در مقایسه با پسران، از سبک تربیتی استبدادی بیشتری استفاده می کنند.

چکیده پژوهش حاضر،با هدف بررسی درونمایه های اخلاقی کتاب«تشبّه به مسیح»توماس آکمپیس انجام گرفته است.در این پژوهش پس از تعیین جایگاه اخلاق در فلسفه اخلاق و تعریف آن،به بحث و بررسی درونمایه های اخلاقی کتاب«تشبّه به مسیح»توماس آکمپیس،که تفسیری بی نظیر از کتاب مقدس محسوب می شود،پرداخته شده و سطوح مختلف مباحث فلسفه اخلاق در آن مورد بحث قرارگرفته و از منظر دو رویکرد متفاوت در فلسفه اخلاق-پژوهش توصیفی و پژوهش هنجاری-محتوایاین کتاب ارزشمند مورد مطالعه قرار گرفته است؛به طور کلی،در فلسفه اخلاق،که پژوهشی فلسفی در اخلاق محسوب می شود،سخن بر سر این است که اخلاق را بر چه پایه بنا باید کرد؟خوب و بد و فضیلت و رذیلت،ریشه در کجا دارند؟ و ملاک اینکه یک کار را اخلاقی بنامیم چیست؟ فرضیات این پژوهش موارد زیر می باشند:«توماس در کتاب«تشبّه به مسیح»،بیش از همه بر صفت اخلاقی صبر تأکید نموده است.»و«منشاء داوری های اخلاقی در اندیشه توماس،حکم خداوند است.»واینکه«اخلاق از نظر توماس،وظیفه گرایانه محسوب می شود.»؛لذا در راستای بازشناسی دقیق منشاء داوری های اخلاقی در اندیشه نویسنده کتاب«تشبّه به مسیح»،از تحقیق کتابخانه ای و کتاب ها و مقالات موجود در نشریات علمی معتبر و سایت های اینترنتی،بهره گرفته شده است.همچنین روش تحقیق در پژوهش جاری،روش توصیفی تحلیل محتوا است که به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم این کتاب،مورد استفاده قرار گرفته است. در نهایت با بهره گیری از این روش ها و ابزارها، و غور در مطالب موجود در کتاب های فلسفه اخلاق،نتایجی در راستای فرضیات، در حوزه اخلاق توصیفی و اخلاق هنجاری به دست آمده،که در متن اینرساله،به تفصیل بیان شده است. کلید واژه ها: درونمایه های اخلاقی،اخلاق،تشبّه به مسیح،اخلاق توصیفی،اخلاق هنجاری

این پژوهش، به دنبال پاسخگویی به این امر است که مسیحیت صهیونیستی چیست؛چه خاستگاهی دارد؛مبانی کلامی آن از چه محتوایی تشکیل شده است و چه رویکردی نسبت به مباحث اساسی مسیحیت پروتستان در زمینه فرجام شناسی داردومتفکران آن چه اندیشه ای دارند.همچنین به دنبال پاسخ به این بحث است که این گرایش دینی چه تفسیری از کتاب مقدس دارد و چه نوع فرجام شناسی را بر اساس آن ارائه می دهد. مساله دیگر در این پژو هش این است که فرجام شناسی مسیحیان صهیونیست چه تفاوتها و شباهتهایی با فرجام شناسی در اعتقاد پروتستان دارد . روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و روش تحقیق ، توصیفی- تطبیقی بوده است .در تهیه این پژوهش،از کتابها،پایان نامه ها، دایره المعارفها ، شبکه جهانی وب، فرهنگنامه ها ومقالات استفاده شده است. در این پژوهش،از سویی به جریان اولیه شکل گیری اندیشه های فرجام شناسانه در تاریخ مسیحیت اولیه و دوران اصلاحات دینی و از سویی دیگر به مسیحیت صهیونیست با نظام پیشاهزاره گرایی تقدیرگرایش که ریشه در جریان پروتستانتیسم قرن 16 م. دارد و تا عصر حاضر، در آمریکا ، شکل کامل تری به خود گرفته است،پرداخته شده است. علاوه بر ذکر چگونگی شکل گیری جنبش مسیحیت صهیونیستی ، مبانی کلامی فرجامشناسانه هر کدام از این دو جریان دینی مورد بررسی قرار گرفته و موارد شباهت و تفاوت مشخص و بررسی شده است . نتایج نشان میدهد که مسیحیت صهیونیستی دارای خاستگاه تاریخی در پروتستانتیسم قرن 16 م. دارد . پیروان این جنبش تفسیری لفظ گرا و ظاهری از آیات کتاب مقدس ارائه می دهند . این جریان تقدیرگرا، تاریخ را به هفت مرحله تقسیم میکند و معتقد است بشر اکنون در مرحله ششم و پیش از آغاز هزاره مسیحی و بازگشت مسیح قرار دارد و هم چنین معتقدان آن باید در تحقق وعده های خداوند و پیشگویی های کتاب مقدس کمک کنند تا زمینه را برای بازگشت هرچه زودتر مسیح آماده سازند. از این رو پیروان این جنبش که اکثریت پروتستانهای معاصر را تشکیل می دهند، بر لزوم بازگشت یهود به ارض موعود و برپایی دولت اسراییل و بازسازی هیکل سلیمان برای از سرگیری آداب و سنن یهود،طبق پیشگویی کتاب مقدس،تاکید دارند.از آنجاکه مسیحیت صهیونیستی ریشه در پروتستانتیسم اولیه دارد و اصول خود را از رهبران این جریان وام دار است شباهتهای بسیاری میان این دو حرکت دینی دیده میشود اما تفاوتها و نقاط اختلاف نیز بسیار است.

سورن کرکگور (1813-1855) یکی از پرآوازه ترین نویسندگان مسیحی عصر مدرن قلمداد می شود. او در آثارش از دشواری های مسیر مسیحی شدن، ریاکاری مسیحیت مرسوم و کلیسای رسمی بسیار سخن گفته است. کرکگور درصدد بود مسیحیت را از فرهنگ بورژوایی رهایی بخشد و تصریح داشت که ایمان یک عدم قطعیت عینی است، از این رو به کارگیری هرگونه دلیل و برهان عقلی و طبیعی در اثبات مسیحیت را ناکارآمد ارزیابی می کرد و وا کاویدن تاریخمندی مسیح را نمی پسندید. کرکگور زمانه خود را عاری از شور وصف کرده و باور داشت که غالب هم عصرانش معنای هستی مندی حقیقی را از خاطر برده اند. در زمان کرکگور، اندیشه های هگل بر فلسفه دانمارک حاکم بود؛ کرکگور هم برای ساقط کردن مظاهر عقلانی الهیات هگل و دیگر انواع الهیات عقلانی از درجه اعتبار قلم فرسایی می کرد. نظریه دیالکتیک وجودی کرکگور سه سپهر را دربردارد: سپهر زیبایی شناسی، اخلاقی و دینی. دو مفهوم پارادوکس و سوبژکتیویته بودن حقیقت، به ترتیب مهمترین درون مایه های افکار کرکگور را تشکیل می دهند. کرکگور ایمان آوردن را دل سپردن به امری متناقض می داند و اساس دین را قبول امر محال.

مسیحیت از ابتدای پیدایش خود تا رسیدن به دوره مدرن تحولات بزرگی را پشت سر گذاشته ؛ تحولات تاریخی ای که عمدتا در زمینه داگما ها رخ داده است. دوره شکل گیری داگماها یا به بیانی دوره آبایی، مهمترین دوره فکری در مسیحیت است. آباء کلیسا با دفاع اصولی خود از مسیحیت، نظام فکری آن را شکل دادند. در این بین شوراهای کلیسایی از قبیل شورای نیقیه، کالسدون، و ... که به ضرورت تشکیل می شدند، با صدور بیانیه هایی از اصول مهم این دین با عنوان اصول جزمی آن گونه که مورد نظر کلیسا بود پاسداری می کردند. اصول مهمی که در شوراهای مسیحی و زیر نظر کلیسا شکل می گرفت، همگان را به رعایت نظری و عملی از انها مجبور می کرد و هر کس ساز مخالف می نواخت، بدعت گذار و بی ایمان به شما ر می آمد. در بین بحثهای ریز و درشت اعتقادی می توان از جمله به مباحثی چون مسیح شناسی ، تثلیث، رستگاری، آخرت شناسی ، خداشناسی، فیض، بخشودگی، آزادی و ... اشاره کرد؛ مسائلی که در دوره قرون وسطی نیز تقریبا بدون تغییرات عمده باقی ماند، گرچه از دایره مشاجره ها و اختلاف نظر ها بیرون نرفت. اما رفته رفته در تداوم حال و هوای رنسانس و روشنگری آن جزمیات مورد تردید و انکار قرار گرفت. از منظر درون دینی نیز با آغاز اصلاحات دینی شکاف عمیقی بین کلیسا و مومنان مسیحی پدید آمد که باعث تغییراتی در بعضی از مسائل اعتقادی شد . این تحولات درونی و از آن مهم تر تحولات ناشی از دوره مدرن موجب شد تا داگماهای کلیسایی در پرتو تحولات علمی و فلسفی و دینی بازخوانی شوند. بدین ترتیب الاهیات جدیدی به وجود آمد که به الاهیات مدرن معروف شد. نخستین و مهمترین نمایندگان فکری این الاهیات آلمانیها بودند . این الاهیات که به کوشش متالهی به نام شلایر ماخر پایه گذاری شد، با اندیشه های متاله دیگری به نام البرخت ریچل تقویت گردید و به بار نشست. لیبرالها از مهمترین داگماهای مد نظر کلیسا تعاریف تازه ای به دست دادند و از آنجا که نمی توانستند یافته های جدید را نادیده انگارند، برداشتهای تازه ای از آنها طرح کردند. در این نوشتار سیر تاریخی این تحول با تاکید بر اندیشه های ریچل بررسی و توصیف شده است.

کتاب احیاءعلوم الدّین جزء آثار مهم اخلاقی و عرفانی در عالم تسنن است. این کتاب توسط ابوحامد بن محمد بن محمد غزّالی در سال 488ه. ق. تألیف شد. بیان روان، آسان و سلیس غزّالی در این کتاب، احیاء را از کتاب‏های هم ردیف خود، متمایز ساخته است. همین ویژگی منجر شده است که احیاء در میان عموم مردم نیز مورد توجه قرار گیرد و توسط عارفان مسلمان بعد از او بر آن شروحی نوشته شود. مهم ترین شرحی که بر احیاء نوشته شده، المحجّه البیضاء اثر ملّا محسن فیض کاشانی است. فیض با علم و اطلاع از مرتبت و اهمیت احیاء به بهترین شکل ممکن با مطالب آن مواجه شده و به تلخیص و تهذیب آن پرداخته است. فیض در می‏یابد که احیاءالعلوم از جهات متعددی نیازمند تهذیب است: 1. اشتمال بر قصص و روایات عجیب و خرافی که اهل تصوف در نقل و ذکر آن بی‏پروا هستند. 2. ابتناء بر فقه و مذاق اهل سنت. 3. بی‏مبالاتی در نقل اخبار و احادیث مجعول و یا ضعیف. در این تحقیق از روش تطبیقی استفاده شده است، این پژوهش به مقایسه آراء و عقاید دو عارف بزرگ جهان اسلام، غزّالی در احیاءعلوم الدّین و فیض کاشانی در المحجّه البیضاء در ربع مهلکات می پردازد. آنچه به عنوان نتیجه می توان ذکر کرد، این است که فیض کاشانی با غزّالی در بسیاری از کتب ربع مهلکات هم کلام و هم آواست و بیشترین مناقشات او با غزّالی در کتب ریاضت النفس، کسر الشهوتین، آفات اللّسان، آفات الغضب و الحقد و الحسد، ذمّ المال و البخل است. اختلاف فیض کاشانی با غزّالی به دو دلیل عمده است: 1. اختلافات مذهبی و فقهی 2.حسن ظن غزّالی به صوفیان و تأدیب ایشان.

در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و نوع تحقیق، تطبیقی است که با مراجعه به کتب شیخ علاءالدوله و کاستاندا نظر آنان در مورد رویا بیان شده و سپس به مقایسه دیدگاهشان در این مورد پرداخته شده است. در ضمن مباحث، نظرات روانشناسان نیز مطرح شده است. به عقیده این دو شخصیت رویا به شرط انجام ریاضت و رها شدن از محدودیت های دنیایی و جسمانی، راهی برای ورود به عوالم دیگر و اطلاع یافتن از امور غیبی است. هر دو عالم رویا را واقعی می دانند و سالکان باید آنچه را که می بینند به پیر و مرشد خود عرضه کنند تا بدانند که در کدام مرحله از سلوک قرار دارند. از نظر شیخ علاءالدوله رویاها چه در خواب یا بیداری به اختیار سالک نیست، اما رویا دیدن از نظر کاستاندا فنی است که در طی آن فرد باید یاد بگیرد تا اختیار خواب هایش را دست بگیرد و آگاهانه در آنها عمل کند و فقط یک ناظر نباشد. به واسطه تمرین رویا دیدن، فرد می تواند به کالبد اختری اش دست یابد و با تغییر مکان پیوندگاه به دنیاهای دیگر راه یابد.

در دوران پست مدرن، بر اثر ظهور معرفت شناسی جدید و درهم شکسته شدن اقتدار علم و روش های تجربی و کم رنگ شدن جزمیت و اثبات گرایی در علوم، راه بر مکتب های عرفانی و معنوی، که انسان را به درک شهودی و یقینی فرا می خواند، گشوده شده است. برخی از این مکاتب ریشه در نیازهای انسانِ مدرن به فضای زندگی معنویِ فارغ از پیش فرض هایِ دینی و غیر دینی دارد. از جمله ی این عرفان ها، عرفان سرخپوستی است که با آثار کارلُس کاستاندا ، رهبر نوزایی معنوی آمریکا، به جهان شناسانده شده است. هدف انجام پژوهش حاضر، بررسی درون مایه های عرفانی و اخلاقیِ آثار این نویسنده جهانی است. عرفانی که وی معرف آن است، مشابهت های غیرقابل انکاری با مضامین و محتوای اساسی تمامی طریقت های عرفانی دارد. درون مایه های عرفانی مطرح شده در آثار وی، دارای آموزه های عرفان نظری و عملی و شامل مقدمات، اهداف، موانع و نتایجی می باشد که سالک در طریق معرفت با آن ها مواجه می شود. هدف سالک در عرفان سرخ پوستی، کسب معرفت است و این تنها از طریق غلبه بر خود بزرگ بینی و رسیدن به بی عیب و نقصی به دست می آید. بر این اساس، در این نظام، عرفان و اخلاق رابطه تنگاتنگی با هم پیدا می-کنند. اما آن چه موجب انجام فعل اخلاقی می شود، ذخیره ی انرژی است؛ در این عرفان، انسان میدانِ انرژی است و طبق آن امر مسلم هم رفتار می کند. روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی بوده و به شیوه کتابخانه ای می باشد.

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی عناصر عرفانی سیمون وی انجام گرفته است . یکی از بحث برانگیز ترین شخصیت های روزگار ما که به صفتهای گونا گونی همچون، نابغه، قدیسه، پیامبر اجتماعی، عارفه، نظریه پرداز سیاسی توصیف شده است، سیمون وی، عارف مسیحی قرن بیستم، است. او اطلاعات و معلومات چشمگیری در زمین? اخلاق، فلسفه، ادیان شرقی و غربی، علوم تجربی، ریاضیات و... داشت. اما از همه اینها مهمتر و جذابتر، شخصیت و منش روانشناختی و اخلاقی او است. عشق ورزی بی حد و مرز به انسانها، اشتیاق مقاومت ناپذیر به عدالت اجتماعی و حقیقت طلبی مجدّان? وی، چون با وسواس اخلاقی و نیز گرایش ها و تجارب عرفانی او جمع و ترکیب شدند، از او انسانی بسیار دوست داشتنی، غبطه برانگیز، و الهام بخش ساختند. روش پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و به صورت کتابخانه ای است. سوالاتی که در این پژوهش مورد نظر قرار داشته اند عبارتند از: 1- آیا عرفان سیمون وی، عرفان شهودی و کشفی است یا عرفان استدلالی و عقلی است؟2-آیا عرفان سیمون وی با مسلک گنوستیسیزم قرابت و نزدیکی دارد؟3-آیا سیمون وی در افکار عرفانی خود از افکار عرفانی ادیان دیگر تأثیر پذیرفته است؟4- افکارعرفانی سیمون وی تا چه اندازه با افکارعرفانی رایج درکلیسا تفاوت دارد؟5-آیا افکارعرفانی سیمون وی متأثر از زندگی شخصی و شرایط اجتماعی عصرش بوده است؟ این پژوهش در بررسی موضوع مورد نظر به نتایجی در راستای سوالات مطرح شده دست یافته است. از جمله این که عرفان سیمون وی عرفان کشفی و شهودی است و محرک تفکر عرفانی او، تجربه شخصی اش از درد و رنج است. واژگان کلیدی: عرفان، سیمون وی، عرفان مسیحی، عرفان کشفی

پژوهش حاضر با هدف شناسایی آراء و عقاید دو عارف بزرگ جهان اسلام، غزالی در احیاء علوم الدین و فیض کاشانی در المحجـه البیضاء در ربع عادات صورت گرفته است. غزالی در کتاب عظیم احیاء علوم الدین خود معارف صوفیه رادر مقابل علوم فقهاواهل کلام احیامی کند ومولی محسن فیض کاشانی کتاب محجــه البیضاءخود را در تهذیب وپیرایش احیاءعلوم الدین به رشته تحریر درآورده وروایات اهل بیت را جایگزین احادیث وارده از طرف اهل سنت کرده است. عادات، ربع دوم احیاء و محجـه شامل مسائلی است که ورای عبادت، مربوط به آداب حیات عادی انسان و معاملات ظاهری اوست. این ربع در طی ده کتاب گرد آوری شده است. در بین مطالبی که در این ربع مطرح است،کتاب آداب السماع و الوجد اهمیت خاصی دارد. زیرا فیض آن را از کتاب خود حذف کرده وبه جای آن کتاب آداب شیعه و اخلاق امامت را قرار داده است. این پژوهش از نوع کتابخانه ای و به شیوه تطبیقی صورت گرفته و برای انجام آن از کتاب ها، مقاله ها و پایان نامه ها استفاده شده و به پاسخ گویی به سوالات اولیه تحقیق که عبارتند از: موارد وعلل اختلاف و شباهت غزالی و فیض کاشانی درربع عادات چیست؟ اختلافات فرقه ای، عقیدتی ـ کلامی و راویان حدیث تاچه اندازه عامل اختلاف میان غزالی و فیض کاشانی در ربع عادات بوده اند؟ پرداخته شده است. آنچه به عنوان نتیجه می توان ذکر کرد این است که بیشتر اختلافات فیض با غزالی در این ربع در زمینه روایات و مباحث فقهی است . کلمات کلیدی : غزا لی، احیاءالعلوم، فیض کاشانی، محجــه البیضاء، عادات .

محیی الدین ابن عربی، یکی از نوابغ روحانی و یکی از بزرگترین مشایخ صوفیّه است که عرفان و وحدت وجود و اسلام در اندیش? وی به شکل غیر قابل تفکیکی در هم تنیده شده است. او برجسته ترین نظریه پرداز عرفان اسلامی است که پدید آمدنش، نقط? عطفی در تاریخ تصوّف بود؛ هر یک از اندیشمندان و فیلسوفان عارف مشرب در جهان اسلام، به گونه ای تحت تأثیر اندیشه های او قرار گرفتند. افکار و دیدگاههای ابن عربی در طی چندین قرن، برای تمام صوفیان به منزل? «فلسف? عرفان» و یا حتی « فلسف? دین» به شمار رفته است. شاید از همین روست که کسانی به تطبیق آراء او با افکار برخی از صاحبان اندیشه و رأی پرداخته اند. مباحث تطبیقی، یکی از بهترین روشها جهت معرّفی افکار به صاحبان اندیشه است. در این راستا، روش پروفسور ایزوتسو، نمون? خوبی برای یک کار تطبیقی است. وی با طرح مطالع? فراتاریخی -که از آن به نوعی پدیدارشناسی تعبیر کرده اند- به بررسی افکار عرفانی خصوصاً در ادیان شرقی می پردازد و در این میان، ابن عربی را به عنوان نمایند? عرفان اسلامی، کانون مباحث تطبیقی خود قرار می دهد. پرسشهایی از قبیل: ابن عربی دقیقاً دربار? چه چیزی سخن می گوید و آموزه های اصلی او چه چیزهایی هستند؟ و این سوال که ابن عربی برای تأمین نیازهای عقلی و معنوی عصر حاضر چه چیزی را ارائه می کند؟ علّت اصلی تدوین آثاری از سوی ایزوتسو در خصوص اندیشه های ابن عربی است. هدف اصلی از این تحقیق،شناسایی و نقد آراء ایزوتسو در رابط? با برجسته ترین افکار عرفانی ابن عربیاست و در کنار آن، ملاحظاتی نیز درباره آن بیان شده است.می توان گفت: ایزوتسو به علّت روح شرقی و پیش زمینه های فکری اش، درک بهتری از تعالیم اسلام دارد و به شناخت صحیح تری از مکتب ابن عربی نسبت به همترازان غربی اش نائل شده است. با این حال، مواردی از درک نادرست ایشان از آرای ابن عربی نیز به چشم می خورد.

یکی از رویکردهای تفسیری مورد توجه مفسران در فهم قرآن، تفسیر عرفانی است که معانی باطنی آیات قرآن را عرضه می کند. تکیه بر تاویل و رمزی انگاشتنِ قرآن، مهم ترین ویژگی تفاسیر عرفانی است. صوفیه و عرفا با تکیه بر کشف و شهود و معرفت خاص خود، با روشی متمایز از مفسران دیگر، به تفسیر قرآن پرداخته اند. ابن عربی و ملاصدرا هر دو به تأویل در تمامی آیات قرآنی- البته تأویل ممدوح و صحیح، که ابن عربی ترجیح می دهد آن را اشاره بنامد- که تنها اولوا الالباب و راسخون در علم شایستگان به انجام آن هستند، اعتقاد دارند. اینگونه استنباط می شودکه تاثیر ملاصدرا از ابن عربی در نگاه تأویلی او به جهان، مشهود است. اما تنها به این روش شناسی تأویلی قناعت نمی کند، بلکه بیشتر ترجیح می دهد که نگاهی فلسفی به جهان داشته باشد و روش شهودی- عقلی را به عنوان مکمل یا معیار تشخیص درستی استنباط به کار برد؛ اما از نمادپردازی های بیش از حد حذر می کند. در این میان با توجه به وجوه اشترکی که در تأویل ابن عربی و ملاصدرا از برخی آیات قرآن مشاهده می شود، وجوه اختلاف و افتراقاتی هم وجود داردکه از تفکر شیعی ملاصدرا نشأت می گیرد. البته ابن عربی نیز در مهم ترین باورها و آموزه های خود به طور تردید ناپذیری از سرچشمه های جوشان تشیع آب معرفت نوشیده است؛ گر چه ذهن نیرومند و تخیل غنی او این تاثرها را در پشت ساختمانهای عظیم تأویلات سحر آمیزش پنهان می کند.

پژوهش حاضر ، با هدف بررسی درونمایه های اخلاقی کتاب " الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه " شیخ حر عاملی انجام گرفته است. حدیث قدسی حدیثی است که ، پیغمبر (ص) از خداوند، اخبار می کند ؛ بدین گونه که معنی و مضمون آن بر قلب پیغمبر (ص) القاء میشود و وی با لفظ خود ، اداء می نماید . این دسته از احادیث که اولین بار در مذهب شیعه توسط شیخ حُرعاملی در کتاب "الجواهر السنیه" گردآوری شده ، در حوزه های عرفانی و اخلاقی می باشد. از آنجایی که محتوای این عبارات از خداوند است ، این کتاب می تواند بعد از قرآن کریم ، راهنمای ابعاد مختلف زندگانی بشر قرار گیرد. سوالات این پژوهش ، موارد زیر می باشند: 1 - کتاب جواهرالسنیّه بر چه مضامین اخلاقی ای تاکید بیشتری نموده است ؟ و چه نتیجه ای میتوان از آن گرفت ؟ 2 - مضامین اخلاقی کتاب جواهرالسنیّه از دیدگاه اخلاق توصیفی چگونه تحلیل می شود؟ 3 - مضامین اخلاقی کتاب جواهرالسنیّه از دیدگاه اخلاق هنجاری چگونه تحلیل می شود ؟ 4 - مضامین اخلاقی کتاب جواهرالسنیّه تاچه اندازه انعکاس دهنده اخلاق اسلامی هستند ؟ این سوالات با استفاده از مباحث مطرح شده در فلسفه اخلاق ، در حوزه اخلاق توصیفی و اخلاق هنجاری تحلیل شده اند. روش این پژوهش در راستای باز شناسی دقیق اینگونه احادیث، توصیفی تحلیل محتوا و به صورت کتابخانه ای بوده است.

چکیده یکی از موضوعات مهم و اساسی در عرفان و تصوف اسلامی، موضوع ولایت است؛ اگرچه این موضوع ریشه در قرآن و حدیث دارد؛ اما طرح این موضوع به صورت مدوّن و در قالب یک نظریه در قرن سوم هجری و با تألیف کتاب سیره الاولیاء توسط حکیم ترمذی صورت گرفت. نظریات حکیم در موضوع ولایت الگویی برای عرفا و صوفیه در دوره های بعد شد و برآنها تأثیر نهاد. از مهمترین این عرفا، ابن عربی از عرفای بزرگ تصوف اسلامی در قرن هفتم هجری است که با الهام از حکیم ترمذی به بسط این نظریه پرداخته است. هدف از این پژوهش، بررسی موضوع ولایت از دیدگاه عرفانی عرفای بزرگ به ویژه حکیم ترمذی و ابن عربی است روش پژوهش به روش مقایسه ای و بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای است. نتایج نشان می دهد، اگرچه ابن عربی در این موضوع متأثر از حکیم می باشد؛ اما وی با بهره گیری از افکار و اندیشه-های مختلف بسیار فراتر از او رفته، و به بسط این نظریه پرداخته است. وی با استناد به مکاشفات خود طبقه بندی جدیدی از اولیاء ارائه داده و در مبحث ختم بر خلاف حکیم سخنان وی پریشان و همراه با ادعای ختم ولایت است. واژگان کلیدی:حکیم ترمذی، ولایت، ختم ولایت، ولی،ولایت مطلقه، ولایت مقیده، انسان کامل

چکیده: پایان نامه حاضر، با هدف بررسی درون مایه های عرفان شیعی در کتاب جواهرالسنیّه فی الاحادیث القدسیه ، تألیف شیخ حر عاملی به انجام رسیده است . حرّ عاملی از علما و محدثین قرن یازدهم هجری است و کتاب جواهرالسنیّه اولین کتابی است که به تألیف و نگارش آن دست زده است. این کتاب پر ارزش ، مجموعه نفیسی از احادیث قدسی است که مورد اتفاق و قبول اهل سنت وتشیع می باشد.تشیع معنای مکتوم و باطنی دین اسلام است ، امری که سبب شده اسلام در طول قرن های متمادی پایداری خود را حفظ کند. عرفان شیعی تلفیقی از همراهی و پیوستگی میان شریعت و طریقت ؛ یعنی میان نبوت و امامت ، ظاهر و باطن است و در اهمیت این معرفت است که باید بگوییم ظاهر بدون باطن ، تعبد به ظاهر الفاظ است و نفی علم باطن و ارثیه ی از سوی پیامبران است.روش تحقیق به این صورت بوده است که یکایک احادیث این کتاب مورد بررسی قرار گرفت و درون مایه های نظری و عملی عرفان شیعی از این احادیث بیرون کشیده شد.بررسی های به عمل آمده و نتایج این تحقیق بیان کننده این مطلب است که بیشترین حجم کتاب جواهرالسنیّه، دربردارنده مضامین عرفان شیعی است و این امر نشان از این دارد که این کتاب جایگاه بسیار ارزشمندی در میان کتب عرفان شیعی دارد.مهمترین درون مایه اختصاصی عرفان شیعی که در این کتاب مطرح شده است؛ بحث ولایت امام و اهل بیت پیامبر اکرم (ص) است که حجم وسیعی از احادیث این کتاب ارزشمند را در برگرفته است که کلیدی ترین درون مایه عرفان شیعی است. کلیدواژه ها: حرعاملی، جواهرالسنیه، عرفان شیعی، ولایت

پژوهش حاضر با هدف شناسایی اخلاق و عرفان و نسبت میان این دو، از دیدگاه مرحوم ملکی تبریزی، تدوین شده است. عرفان، در اسلام، علمی است که درباره ی مطلق هستی بحث می کند؛ البته در حکمت نظری و کلام نیز، در مورد علم به حقیقت هستی، بحث می شود؛ امّا در عرفان، از وصول انسان به پروردگار، تقرّبش به حق و حقیقت، تکامل انسان تا درجه ی یقین، رهایی او از هرگونه تقلید، و ترقّی او از علم و دانش به حقیقت، به مرتبه رسیدن و وجدان حقیقت بحث می شود. عرفان، وقتی به عنوان یک علم در نظر گرفته شود؛ به دو بخش عرفان نظری و عرفان عملی، تقسیم می گردد. عرفان نظری یعنی بیان ضوابط و روش های کشف و شهود؛ و عرفان عملی یعنی سیر و سلوک و وصول و فنا. اخلاق یعنی، کمال نفس و خیر و فضیلت و ارزش ذاتی و زیبایی معقول؛ و این وصف یعنی، خیر و خوبی، هدف و مقصد مشترک و یکسان همه ی آدمیان است. لیکن این قانون اخلاقی که در فطرت و طبیعت ماست، نیاز به پرورش و هدایت همراه با علم و معرفت دارد، و درمیان مردم نفوس ممتازی که ملهَم به وحی الهی می باشند و مویّدند، وجود دارند؛ تا نفوس آدمیان را بیدار کنند و نور فطری به وسیله ی وحی الهی تقویت شود )نورٌ علی نور(. از آن جایی که مرحوم ملکی تبریزی از عرفای شیعه می باشد، شناسایی اندیشه های اخلاقی ایشان کمک زیادی در ربط نسبت اخلاق و عرفان می کند. در این تحقیق، آثار عرفانی و اخلاقی وی از جمله کتاب المراقبات، رساله ی لقاءالله و کتاب اسرارالصلوه مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب المراقبات که در آن تمام مراقبات روزهای سال، حقیقت زمان در عوالم دیگر، و اذکار و آیاتی که در زمینه ی آن وجود دارد، با ذکر مستند و دلایل محکم، بیان شده است. کتاب اسرار الصلوه درمورد مقدمات نماز، اذکار و قرائت نماز، نوافل و درجات آنها در عوالم دیگر و قیامت بیان شده است. رساله ی لقاءالله درمورد مقامات، حالات عرفانی، موت اختیاری، قدرت و معرفت و مقام اولیای الهی، عینیت اسماء و صفات، اسم اعظم و حجاب اقرب نگاشته شده است. در تمام آثار عرفانی و اخلاقی وی، معرفت نفس و طریقه ی وصول آن، اصل و مبنا قرار گرفته است؛ که مقدمه ی معرفت ربّ است؛ برای وصول به این حقیقت )معرفت نفس(، حسن اخلاق مورد تاکید و توجّه قرار گرفته شده است؛ همچنین، حسن اخلاق، از طریق علم و معرفت و عمل به دست می آید.

چکیده : بحث وحدت وجود از دیرباز مسئله ی روح وروان بشر بوده است.در این میان متفکران واندیشمندان وعرفا وانبیاء واولیاء هر قومی به فرا خور درک آن قوم وبنا بر مصالح اجتماعی عصرشان اسراری را بیان نموده اند . این بحث در میان جوامع مختلف با بازخوردهای متفاوتی همراه بوده است.در این جستار ابتدا واژه وجود و سپس واژه وحدت و سپس تعریف فلسفی عرفانی وحدت وجود از دیدگاه عرفا وفلاسفه بیان شده است. باجهش علمی ملاصدرا وطرح مسئله وحدت شخصی وجود واصالت وجودو بحث علت ومعلول،گره های زیادی در این موضوع گشوده شد. در این پایان نامه ابتدا تعریف وحدت وجود از ابن عربی و ملاصدرا و سایر بزرگان مطرح می شودو سپس بحث اصلی که بحث توحید صمدی قرآنی است، از دیدگاه علامه حسن زاده آملی مورد بحث قرار میگیرد و مباحثی چون انحاء وحدت وجود و شروح آن، سپس بحث توحید و ماهیت از دیدگاه علامه حسن زاده مطرح می شود . علامه توحید صمدی قرآنی را منطبق بر آیات وروایات و اندیشه فلاسفه وعرفا می داندو معتقد است پی بردن به اسرار مسائل دشوار دینی ومذهبی چون قیامت و معاد و بهشت و جهنم وظهور امام (ع) ، نبوت ونزول قرآن و فرشتگان واسرار شب قدر و رانده شدن شیطان از بهشت وهبوط آدم و... با شاه کلید حضور ومراقبت که راز رسیدن به توحید صمدی قرآنی است قابل حل می باشد با توحید صمدی قرآنی انسان در عرف عرفان مطرح می گردد . طرح توحید صمدی قرآنی از ابتکارات ایشان است که منطبق بر عرفان و قرآن وبرهان است. کلمات کلیدی: وحدت وجود ، توحید صمدی قرآنی ، قرآن ، عرفان ، وحدت در کثرت

رشد حیات عقلی و فکری مسلمین، تا حدی مرهون اختلاف آراء میان فیلسوفان و متکلمان است . هر یک از این دو گروه، با اشکالات خود بر دیگری، موجبات گسترش مباحث عقلی و تعمیق دیدگاههای یکدیگر را فراهم آورده اند و ضرورت طرح بسیاری از مسائل را در حوزهء دیگری، گوشزد کرده اند. در این میان شخصیت خواجه نصیر طوسی نقطهء عطفی به حساب می آید. تحقیق ما تلاشی است در روشن ساختن این مسائل که آیا استفاده از فلسفه در علم کلام، از سوی خواجه طوسی، ضرورتی داشته است ؟ آیا او توانسته است ، با توجه به اهدافی که داشته، از مسائل امور عامه در اثبات مسائل الهیات به معنی الاخص بهره جوید؟ و اساسا" در این کار، درجه مسائلی گرایشهای کلامی و یا فلسفی، داشته است ؟ روش تحقیق ما بر پایهء تحقیقات کتابخانه ای، مقایسه افکار و نظریات با یکدیگر و نتیجه گیری از آن هاست ، در این راستا در ابتدای هر بحث به ذکر تاریخچه ای اجمالی از آن پرداخته، به دیدگاههای متکلمان و فیلسوفان مسلمان در آن مساله اشاره نموده، سپس نظریهء اختصاصی خواجه طوسی، و گرایش فلسفی یا کلامی وی را بازگفته ایم. در تنظیم موضوعات و مسائل تحقیق از شیوهء مرسوم فیلسوفان در کتابهای فلسفه پیروی کرده ایم و برهمین اساس ، پس از ذکر مقدمه و تاریخچه ای مختصر از اختلاف فکری میان متکلمان و فیلسوفان، مسائلی را از طبیعیات ، پس از آن امور عامه و در پایان امور خاصه فلسفه، ذکر کرده و در هر قسمت فقط مسائل اساسی و پایه ای آن را، طرح نموده ایم. در تمامی این تحقیق، آزمون فرضهای خود را نشان داده و گفته ایم: که علم کلام در قالب گذشته اش (پیش از آمیخته شدن با فلسفه) نمی توانست به وظیفهء خود عمل کند، تاسیس کلام عقلی، فقط در حوزهء تفکر شیعی، امکان پذیر، بود، کلام اهل سنت ، از نظر روش تغییرات عمده ای از خود نشان داد و استفاده از فلسفه در کلام با توجه به محدودیتهایش برای کلام، مفید بوده است . نتایج تحقیق را می توان به دو بخش نتایج عام و نتایج خاص تقسیم نمود. در قسمت اول مسائلی را که به واسطهء این تقابل افکار، به کلام و فلسفه افزوده شده اند، مورد استفصاء قرار داده ایم. در قسمت دوم، گرایشهای فلسفی محقق طوسی چه در مسائل طبیعیات یا امور عامه و خاصه فلسفه، مورد نظر قرار گرفته اند. در پایان به موارد اختلاف او با حکمای مشائی پرداخته ایم و تاثیراتی را که بر هم عصران و اندیشمندان پس از خود داشته است ، بیان نموده ایم.