حزب توده در سال 1320ش/1941م، توسط بعضی از اعضای باقیمانده از گروه دکتر ارانی تأسیس شد، اهداف، مرامنامه و برنامه های خود را مشخص کرد و با توجه به فضای باز سیاسی بعد از شهریور 1320ش/1941م، به فعالیت پرداخت. یکی از مهمترین اقدامات حزب، نفوذ در بین کارگران و تشکیل اتحادیه های کارگری در نقاط مختلف کشور بود. در فاصله سالهای 1320-1324ش/1941-1945م، این حزب در خوزستان دست به تشکیل اتحادیه زده و تعدادی از جنبشهای کارگری را سازمان داد. مهمترین فعالیت حزب در 23 تیر 1325ش/1946م، ترتیب دادن اعتصاب بزرگ کارگران صنعت نفت خوزستان بود. پس از آن کم کم نشانه های انشعاب در حزب ظاهر شد که به دنبال آن فعالیت حزب کم شده تا اینکه پس از بهمن 1327ش/1948م، و تیراندازی به شاه، حزب توده غیر قانونی اعلام شد. در جریان ملی شدن صنعت نفت حزب توده به مخالفت با مصدق برخاست و در 23 تیر 1330ش/ 1951م، اعتصاب بزرگی ترتیب داد. تا اینکه بعد از کودتای 28 مرداد فعالیت حزب توده متوقف و سازمانهای حزب یکی پس از دیگری کشف و منحل گردید و اعضای آن دستگیر شد. در این پژوهش به بررسی عملکرد حزب توده در بین کارگران و تشکیل اتحادیه های کارگری وابسته به حزب توده در استان خوزستان می پردازیم.

هدف از این تحقیق، بررسی و جستار وجوه مختلف حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یکی از خاندان های معروف و سرشناس تاریخ سیاسی- اجتماعی سده اخیر کشور- خاندان فروغی- می باشد که با وجود نقش پر رنگ آنان در بسیاری از مسایل مهم و سرنوشت ساز دوران تا کنون تحقیق مناسب و سزاواری در مورد آنان انجام نشده است. بویژه آن که خاندان فروغی و خاصه، محمدحسین فروغی بعنوان یکی از روشن فکران نسل اول و مرتبط با انقلاب مشروطیت با نشر نخستین روزنامه غیر دولتی – تربیت- در فرآیند بسترسازی و ایجاد فضای ذهنی مطلوب در نزد مخاطبانش توانست سهم مهمی در این جریان ایفا نماید و فرزندش محمدعلی فروغی علاوه بر آنکه متعلق به نسل دوم روشن فکران عصر مشروطه و اوضاع پس از این انقلاب بود، در زمره اشخاصی محسوب می شود که بعدها بعنوان عنصری مهم در ساز و کار حکومت های قاجار و پهلوی به عنوان رییس مجلس، وزیر و نخست وزیر به نقش آفرینی پرداخت. ابوالحسن فروغی فرزند دیگر محمدحسین فروغی اگر چه کمتر در وادی سیاست ظاهر گردید اما بنای نخستین دارالمعلمین کشور بدست او نهاده شد و بسیاری از بزرگان اندیشه و ادب، دانش آموختگان همین مرکز فرهنگی بوده اند. اعضای دیگر این خانواده که از شهرت نسبی برخوردارند فرزندان محمدعلی فروغی یعنی محسن فروغی که با سمت استادی دانشگاه، به بنیان گذاری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران اقدام نمود و محمود فروغی که از صاحب منصبان وزارت امور خارجه، سفیر ایران در کشورهایی مانند افغانستان و آمریکا بوده است. در این رساله، روش تحقیق معطوف به بهره گیری از منابع کتابخانه ای دست اول و مرتبط با هر دوره ی زمانی و موضوع مورد بحث بوده است. در مواردی که اینگونه مصادر و منابع، مسئله ای را مسکوت نهاده اند، به تحقیقات اخیر مراجعه شده و تلاش گردیده تا هیچ موضوع و مطلبی بدون ماخذ و مدرک به پژوهش راه نیابد. نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان می دهد، خاندان فروغی یکی از خانواده های کهن تجارت پیشه و اهل قلم بوده اند که مانند بسیاری از خاندان های بزرگ ایرانی در بست و گشود مسایل سیاسی و فرهنگی عصر خود به ایفای نقش پرداخته اند. این خانواده و خاندان های مشابه، مطابق مدارک و منابع موجود؛ وابسته به قدرت های روز جهان و برخوردار از پشتیبانی پیدا و پنهان آنان بوده اند. از طرف دیگر مانند بسیاری از وزرای نامدار تاریخ ایران همواره در معرض تعرض و اتهام وارده از ناحیه شخص حاکم و حکومت موجود نیز بوده اند. این بررسی نشان می دهد که نقش آنان در مسایل فرهنگی و حوزه های فکر و اندیشه مانند انتشار روزنامه تربیت که توسط محمدحسین فروغی صورت پذیرفت یا کتاب آداب مشروطیت و سیر حکمت در اروپا به قلم محمدعلی فروغی و ایجاد مراکز علمی مانند دارالمعلمین مرکزی توسط ابوالحسن فروغی، بنیانگذاری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به اهتمام محسن فروغی، پر اهمیت تر از نقش آنان در حیطه مسایل سیاسی می باشد.

چکیده اصلاحات به معنای اصلی خود اولین بار در زمان قاجار مطرح شد. این دوره که مصادف با پیشرفت مغرب زمین در حوزه علوم جدید و صنعت بود. بالعکس، در ایران عصر واگذاری امتیازات بود. که این قضیه باعث می شد توسعه در ایران آن روز، توسعه ای وابسته باشد. و چون سرمایه گذاری به معنای کمتر از واقع آن هم وجود نداشت، مملکت رو به سوی انحطاط می نهاد. ناتوانی دولت قاجار تا حد زیادی ناشی از وضعیت بحران مالی بود که تقریباً در تمام طول حکومت قاجار ادمه یافت. این بحران و تلاشهای نومیدانه متعاقب آن، استقراض خارجی، واگذاری امتیازات به بیگانگان، کاهش ارزش پول و سوء استفاده و فساد ناشی از فروش و حراج مناصب بر آتش نارضایتی افزوده بود. از طرفی نظام اداری و سیاسی کشور وضع نابسامانی داشت. شماری از روشنفکران و اندیشمندان با مقایسه تطبیقی ایران و اروپا، الزام ایجاد تحولاتی همانند آنچه در جهان رخ داده بود را برای ایران احساس می کردند. میرزا ملکم یکی از همین افراد بود که ضمن تحصیل در اروپا با اصول دموکراسی و اصلاحات سیاسی و اقتصادی آن دیار آشنایی پیدا کرده و عدم این روند را در ایران و دربار ناصرالدین شاه به شدت احساس کرد. وی در طی بدنامیش بخاطر امتیاز لاتاری و در نتیجه عزل از کلیه مناصب، دست به نوشتن روزنامه قانون زده، در این روزنامه اصول و روش هایی در زمینه حکومت، مقام سلطنت، وضع و اجرای قانون و راهکار های اقتصادی ارائه داد و در کل همه این اصول را در قالب قانون قابل اجرا می دانست. نوشته های ملکم بر افکار کسانی که با افکارش آشنایی داشتند و حتی بر ذهن برخی درباریان اثر گذار شد. به نحوی که اندیشه ها را در راستای پیشبرد جریان انقلاب مشروطیت جهت داد. کلید واژه ها: روشنفکر، میرزا ملکم خان، روزنامه قانون، قانون، امتیاز لاتاری، ناصرالدین شاه.

م. و در جریان پیشرفت کشور ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود، در پی تحولات جامعه جهانی در نیمه دوم قرن 13 ق/ 9 چشمگیر ک شورهای غربی و رقابت روزافزونشان برای در اختیار گرفتن دیگر کشورها، به شدت تحت تأثیر قرار گرف ت. در این راستا، عصر ناصری عرصه و جولانگاه مناسب آنان جهت رسیدن به اهدافشان گردی د. در پی تحولات سیاسی جامعه جهانی، ایران در عصر مزبور دچار تحولاتی نسبی در ابعاد سیا سی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردی د. سفرنامه نویسان خارجی اذعان دارند که در نظام سیاسی حاکم بر عصر ناصری، اراده شاهنشاه و فرمان شاه در پایتخت به عنوان قانون محسوب می شد، در دیگر شهرها خاندان سلطنتی و عمال حکومتی به عنوان قانونگذارانی مستقل عمل می کردند و د موکراسی و حقوق فردی هیچ جایگاهی در این میان نداش ت. همچنین، سیاحان عصر مزبور در تبیین وضعیت اقتصادی شهرها بر این باورند که با وجود راه اندازی کارخان ههای متعدد، میزان واردات ایران چند برابر افزایش یافته و خرید کالاهای غیروطنی در میان مردم رایج و فراگیر گشته بود . بنابر نظر سفرنامه نویسان خارجی در اغلب شهرهای ایران تا قبل از شروع عصر ناصری، پیشرفت فرهنگی و اجتماعی چشمگیری صورت نگرفته بود، ولی با شروع دوره مورد بحث و گسترش دامنه ارتباطات و مراودات با کشورهای غربی، در تهران و سایر شهرهای مهم شاهد تحولاتی نسبی هستی م. امکانات و آثار تمدن شهرنشینی جدید به صورت نسبی پدیدار شد، به ویژه در تهران تعصبات مذهبی تا حدودی تعدیل شد و اندیشه های آزادیخواهانه، محسوس تر و برجسته تر روی نمو د. سیاحان خارجی عصر مزبور بر این باورند که ناصرالدین شاه تلا شهایی در جهت غربی کردن هر چه بیشتر شهرهای مهم و کلیدی ایران در ابعاد مختلف صورت داده است؛ لیکن به دلیل هدفمند نبودن تلا شهای وی و عدم وجود بستری مناسب در جامعه، وجه شرقی بودن شه رها بر جنبه غربی بودن آنها غالب گردیده است . واژگان کلید ی: شهرهای عصر ناصری، سفرنام ه، اجتماعی، فرهنگی، تهران.

در اواخر حکومت قاجار و با شروع قرن بیستم به دلیل اوضاع آشفته کشور پس از انقلاب مشروطیت، جنگ و درگیری های سیاسی، شکل گیری جنبش های استقلال طلبی، نا توانی حکومت مرکزی در اداره امور، بی ثباتی و عدم امنیت، رکود اقتصادی و فقر سراسر ایران را فرا گرفته بود. در این اوضاع و احوال جنوب کشور به دلیل دوری از مرکز قدرت، وضعیت دشوار تری داشت. پس از شروع جنگ جهانی اول و نقض بی طرفی ایران، اوضاع بسیار وخیم تر شد. با رکود اقتصاد بنادر و جزایر و مسدود شدن راه های تجاری از یک سو و درگیری قبایل و طوایف محلی از سوی دیگر و افزایش نا امنی موج های گسترده ای از مهاجرت ساکنین نواحی جنوب ایران(بنادر و جزایر و نواحی پس کرانه ای) شکل گرفت. مقصد این مهاجرت ها سواحل جنوبی خلیج فارس بود،که گذشته از نزدیکی جغرافیایی از لحاظ فرهنگی، زبانی و نوع معیشت نزدیکی زیادی با ساکنین نواحی شمالی آن داشت.گذشته از عوامل مذکور در شکل گیری این نوع مهاجرت ها، عوامل عمده دیگری نظیر وضعیت اقتصادی کشور در این برهه زمانی، دخالت قدرت های بیگانه در امور داخلی ایران و ظلم واجحاف در حق مردم و در نهایت سیاست های نادرست حکومتی نیز از دلایل عمده این مهاجرت ها بوده است. این پژوهش به بررسی علل متفاوت مهاجرت لایه های مختلف مردم سواحل و بنادر و نواحی پس کرانه ای سواحل شمالی خلیج فارس را حول محور های اوضاع طبیعی، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار می دهد. مبنای بازسازی از این پایان نامه اسناد و منابع اصلی است. کلید واژه ها: مهاجرت، خلیج فارس،جنگ جهانی، رضا شاه، شیخ نشین ها.

چکیده: بندر بوشهر یا ریشهر باستانی جایگاهی بس کهن در تاریخ ایران زمین داشت. این بندر به لحاظ موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی نقش بسیار تعیین کننده ی در اقتصاد و تجارت ایران ایفا کرد. بوشهر از روزگار ماد تا اوایل دوران قاجار نقش حساسی در خلیج فارس داشت، این جایگاه تجاری باعث توجه دولت های همسایه به این بندر شد. بوشهر به دلیل مجاورت با پایتخت ایران و امنیت لازم در مسیر راه پارس یا شیراز همیشه رونق داشت. اگرچه در دوره هایی به دلیل سیاست دولت مرکزی بنادر دیگری در خلیج فارس دارای اهمیت بود، اما این بندر به دلیل داشتن امتیازاتی از جمله لنگرگاه مناسب، آب شیرین، ... موقعیت تجاری خود را همواره حفظ کرد. عاملی که باعث ممتاز بودن بندر بوشهر در دوران اسلامی شد، اقداماتی بود که توسط نادرشاه افشار صورت گرفت. رونق و آبادانی بوشهر در دوره ی مورد نظر، در واقع تحت تأثیر اقدامات نادر در ا ین بندر بود. فعالیت های نادرشاه در بوشهر طمع دولت های اروپایی را برانگیخت، به طوری که آنها تمام تلاش خود را برای نزدیک شدن به نادرشاه و گرفتن امتیازاتی از او برای احداث یک پایگاه بازرگانی انجام دادند. اقدامات آنها در دوره ی نادر بی ثمر ماند، اما در دوره ی کریم خان زند توانستند به اهداف و خواسته های استعماری خود برسند و آن تأسیس یک پایگاه تجاری در بوشهر بود که به مدت دو قرن توانستند در این بندر اقامت گزینند. بندر بوشهر از دوره ی زند بستر مناسبی را برای گسترش اقدامات سیاسی و تجاری انگلیس فراهم کرده بود که به عنوان یک دولت قدرتمند اروپایی توانست رقبای خود را از میدان به در کند و نقش اساسی را در روند تحولات خلیج فارس ایفا نماید. کلید واژه ها: خلیج فارس، بوشهر، نادرشاه، انگلیس، کریم خان زند، بازرگانی

تحت تأثیر اقدامات تیمور در آسیا، مسیر خلیج فارس- خراسان در آغاز قرن نهم به مهمترین مسیر برای تجارت داخلی و خارجی ایران تبدیل شد. ضربات سنگین جنگهای تیمور بر مراکز اقتصادی و تجاری اردوی زرّین، شرق دریای سیاه، آسیای صغیر، سوریه، شمال هند و غرب ایران، جنگهای مکرّر با جغتاییان در آسیای مرکزی، و انتقال پایتخت به ماوراءالنّهر و خراسان، از جمله مهمترین این اقدامات بود. در نتیجه، حفظ و فعال کردن محور خلیج فارس- خراسان به یکی از سیاستهای استراتژیک دولت تیموری مبدل گردید. استقرار شاهرخ در هرات، و موفقیتهای او در حفظ یکپارچگی و ثبات نیمه شرقی و جنوبی ایران، و روابط تجاری گسترده ازسوی شمال شرق با چین، و از سوی جنوب با هند جنوبی، مسیر تجاری خلیج فارس- خراسان را با شکوفایی و رونق کم نظیری مواجه کرد. رونق اقتصادی شهرهای نیمه شرقی و جنوبی ایران در قرن نهم نتیجه این سیاستها و شاهدی بر نقش تجاری این مسیر است. در پی مرگ شاهرخ، و درگیری های داخلی تیموریان، مرکز و جنوب ایران ابتدا به دست قراقویونلوها و بعد از سقوط آنها به دست آق قویونلوها افتاد. بدین ترتیب مسیر خلیج فارس- خراسان از نظر سیاسی دو پاره شد. با این وجود تجارت میان این دو کانون همچنان در سطح قابل توجهی ادامه یافت. شکوفایی اقتصادی و هنری هرات عصر بایقرا و ادامه رونق اقتصادی هرموز، علیرغم بحرانهای سیاسی، از نشانه ها و نتایج استمرار این تجارت است. در سراسر این دوره بندر هرموز کانون مرکزی تجارت در خلیج فارس، و دروازه اصلی تجارت ایران با حوزه اقیانوس هند بود. این کانون تجاری دستکم تا نیمه قرن نهم به عنوان یک دولت خراجگزار مبدأ ورود و صدور کالا میان قلمرو تیموریان در خراسان، یزد، فارس و کرمان، و حوزه اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا عمل می کرد. در نیمه دوم قرن نهم نیز، هر چند که هرموز خراجگزار دولتهای ترکمان بود، این نقش تجاری همچنان ادامه پیدا کرد. زوال مسیر تجاری خلیج فارس- خراسان نیز همچون رونق آن، در نتیجه ورود قدرتهای جدید رخ داد. تحوّلات مهم و اساسی در اوایل قرن دهم یعنی سقوط هرات به دست ازبکان، افتادن هرموز به دست پرتغالیان، تأسیس دولت صفوی، و بازگشت پایتخت ها به غرب ایران، به دوران یکصد ساله شکوه این محور تجاری نقطه پایان گذاشت. موضوع این پایان نامه بررسی تجارت در مسیر خلیج فارس- خراسان در دوره تیموریان است. تحقیق بر اساس روش استفاده از داده های کتابخانه ای و با روش تحلیلی و توصیفی انجام شده، و در پی آن است که اهمیت و نقش این مسیر تجاری را در دوره تیموریان تبیین نماید. واژه های کلیدی: تجارت، خلیج فارس، خراسان، ملوک هرموز، تیموریان.

خلیج فارس به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود و واقع شدن در مسیر خطوط دریایی از زمان های قدیم، مکان مناسبی برای تبادل کالاهای تجاری بود. دادوستد اسلحه از جمله کالاهایی بود که تجارت آن در خلیج فارس از قرن شانزدهم و همزمان با ورود دولت های اروپایی به این منطقه آغاز شد. دادوستد این کالا همانند سایر کالاها، در سواحل شمالی و جنوبی خلیج فارس رواج داشت و با توجه به نیاز ساکنین به اسلحه، بخشی از محموله های اسلحه در بازارهای این نواحی به فروش می رسید. در اواخر قرن نوزدهم، ممانعت از تجارت برده و راهزنی دریایی سبب گردید تا عده ای از افراد به این تجارت روی بیاورند. از آن جایی که تجارت اسلحه دارای سود سرشاری بود روز بروز بر توسعه و رونق آن افزوده می شد. با افزایش و توسعه تجارت اسلحه شمار زیادی از ساکنین کرانه ها مسلح شدند که این امر نتیجه ای جز نا امنی و اغتشاش در پی نداشت. به دنبال ایجاد چنین وضعیتی برخی دولت های منطقه مانند ایران و انگلستان- به دلیل به خطر افتادن منافعش در خلیج فارس- در صدد ممانعت از این دادو ستد بر آمدند. در همین راستا دولت ایران تجارت اسلحه را در کرانه شمالی ممنوع کرد. اما حکام کرانه جنوبی و برخی کشورهای صادر کننده اسلحه که طرف قرارداد با بنادر جنوبی بودند، حاضر به همکاری در این زمینه نبودند. در نتیجه بخش عمده ای از اسلحه به طور قاچاق از کرانه جنوبی به کرانه شمالی حمل می گردید. لذا انگلیس به منظور مبارزه با چنین وضعیتی دست به اقداماتی در سطح منطقه ای و بین المللی زد. اگرچه انگلیس هدف از این اقدامات را مبارزه با تجارت و قاچاق اسلحه اعلام می کرد ، اما حوادث و اتفاقاتی که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در حال وقوع بود، نشان داد که مبارزه با تجارت و قاچاق اسلحه بهانه ای بیش از جانب این دولت برای بسط نفوذ و سیطره خود در خلیج فارس و ممانعت از ورود سایر دول به این منطقه نبوده است. تا آنجا که سر انجام با قراردادن خلیج فارس در جزء مناطق ممنوعه در سال ???? م/ ???? ش در طی کنفرانس ژنو انحصار این تجارت را به دست آورد. هدف از این پژوهش بررسی تجارت و قاچاق اسلحه در خلیج فارس طی سال های 1896-1925م / 1314-1343 در خلیج فارس با تکیه بر منابع اصلی و آرشیوی می باشد.

با آشکار شدن نشانه های ضعف دولت ساسانی و حملات نامنظم اعراب سرحدی به مرزهای ایران و مشاهده ی عدم توانایی دولت ساسانی برای مقابله با آنها، اعراب مرزنشین تصمیم به جلب حمایت خلیفه ی مسلمین از خود، برای حملات گسترده تر به خاک ایران را گرفتند، با به خلافت رسیدن عمر جریان این فتوح به اوج خود رسید و اعراب به تدریج موفق به فتح نواحی مختلف ایران گردیدند، و بعد از آن در دوران خلفای بنی امیه و بنی عباس شاهد حضور خوارج، زنگیان، قرامطه و گروهای سیاسی دیگر در ایران هستیم، که به لحظ سیاسی این کشور را تحت تاثیر خود قرار دادند. در بررسی جریان فتوح، از لحاظ زمانی فضایی را بین سالهای اولیه هجرت تا پایان خلافت عثمان (23-35 هجری) و از لحاظ مکانی تا حوزه ی ایالت فارس را در برمی گیرد. از این رو در صدد یافتن پاسخ بر، چگونگی فرایند فتوح مسلمانان در حوزه ی خلیج فارس در طی سالهای اولیه هجرت هستیم. در ارتباط صنعت دریانوردی و کشتیرانی نیز واقعیت این است، که بعد از استیلاء و چیرگی اسلام، هم در میان گلافان(کشتی سازان) و هم در میان دریا نوردان، ایرانیان عنصر غالب را تشکیل می دادند. ایرانیان نه تنها تجار عمده و دولتمند در عمان و یمن بودند بلکه در کالیکوت، بنگال، کامبای و در منتها الیه شرقی مالاکا نیز محلاتی بنیان نهادند. شرح مسافرتهای ابوزید سیرافی در قرن سوم هجری، گزارش مسعودی از سفر خود همراه با تجار سیرافی به آفریقا، نوشتن رهنامه ها و فرهنگ نامه های دریایی توسط ایرانیان، همه خود گویای نقش فعال ایرانیان در تجارت فرامنطقه ای خلیج فارس در طی قرون اسلامی است. ایرانیان علاوه بر آنکه در تجارت دریایی نقش فعالی داشتند دارای مراکزی برای ساخت کشتی بودند و در این صنعت نیز پیشرفتهای چشمگیری داشتند. بدون تردید بعد از حضور اعراب در منطقه خلیج فارس نه تنها تجارت این منطقه دچار رکود نشد بلکه ایرانیان همچنان به عنوان یک نیروی برتر تجاری در منطقه حضور داشتند. در رساله ی حاضر سعی شده است که به بررسی جایگاه ایرانیان درتجارت فرامنطقه ای خلیج فارس، نقش تجار ایرانی در ارتباط با چین، هند و آفریقا و بیان اختراعات ایرانیان در عرصه دریانوردی، صنعت کشتی سازی و انواع کشتی های ایرانی خلیج فارس در طول تمدن اسلامی پرداخته شود. در پایان استدلال اصلی این است که فتوح مسلمانان در این حوزه از ابتدا بدون برنامه ای خاص بود که به شکست نیروهای مسلمانان انجامید. اما بعد از ایجاد پایگاهایی برای ادامه فتوح در حوزه ی خلیج فارس فرایند فتوح هدفدار و دارای برنامه ای خاص گردید. در دریانوردی نیز اعراب مسیری را پیمودند که ایرانیان از قبل پیموده بودند و اعراب تنها دنباله رو ایرانیان در تجارت دریایی و صنعت دریانوردی بودند.

چکیده با اعلام خروج نیروهای انگلستان از شرق سوئز و خلیج فارس در سال 1968 م/ 1347 ش، آمریکا به عنوان ابرقدرت غرب به تدریج نفوذ خود را در منطقه ی خلیج فارس پس از جنگ جهانی دوم گسترش داد تا از توسعه ی نفوذ شوروی در منطقه جلوگیری نماید. با مطرح شدن مسئله ی خلاء قدرت و تغییر موازنه ی قدرت در منطقه، آمریکا با زمینه سازی های سیاسی و تبلیغاتی حضور رسمی خود را به عنوان حافظ منافع غرب در خلیج فارس اعلام نمود. با توجه به اهمیت راهبردی خلیج فارس در سیاست خارجی منطقه ای آمریکا، درسال 1969 م/ 1348 ش، بر اساس دکترین نیکسون ـ کیسینجر، سیاستی به نام سیاست دو ستونی برای حفظ سلطه بر منطقه با هزینه ی دولتهای محلی جهت بومی کردن مسائل منطقه ای اتخاذ شد که بر مبنای آن، ایران ستون نظامی و عربستان ستون مالی آن را تشکیل می دادند. سیاست دو ستونی حدود ده سال در منطقه ادامه یافت تا اینکه با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 م/ 1357 ش، با توجه به تغییر نظام سیاسی و سیاست خارجی جدید «نه شرقی، نه غربی» ایران و اعلام خروج جمهوری اسلامی ایران از پیمان سنتو، آمریکا با از دست دادن حمایت ایران در سیاستهای منطقه ای خود به عنوان یکی از پایه های آموزه ی دو ستونی، سرانجام این نظام امنیتی یعنی راهبرد منطقه ای آمریکا در خلیج فارس در خلال دهه ی 1970 م/ 1350 ش، با شکست مواجه شد. در این پایان نامه سعی شده است تا به بررسی جایگاه خلیج فارس در سیاستهای منطقه ای آمریکا در چارچوب دکترین نیکسون طی سالهای 1979 ـ 1969 م/ 1357 ـ 1348 ش، پرداخته شود. روش تحقیق در این پایان نامه بر اساس منابع کتابخانه ای و آرشیوی است و از نوع توصیفی ـ تحلیلی می باشد. کلید واژه ها: ایالات متحده آمریکا، ایران، خلیج فارس، دکترین نیکسون، راهبرد، سیاست خارجی، منافع حیاتی.

در طی حکومت قاجاریه روابط دو کشورایران و روسیه فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشت. دولت تزاری روسیه طی سالیان سال، ایران را آماج تجاوزها و تهدیدهای گوناگون خود قرار داده بود. پس از ایجاد دو جنگ بزرگ بین روسیه و ایران، سرانجام مطابق عهدنامه ترکمانچای روس ها امتیاز تاسیس کنسولگری در برخی از شهرهای شمالی ایران از جمله رشت، استرآباد و تبریز را بدست آوردند و به تدریج با تاسیس کنسولگری ها و آمدن کنسول و عمال روسی به این شهرها، نفوذ و قدرت روس ها هم روز افزون گردید. کنسول های روس در این شهرها قدرت بسیاری داشتند و تقریباً در همه شئونات شهرها از قبیل سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی مداخله می کردند. به طوری که در بعضی مواقع اداره شهر به دست کنسول روس بود نه حاکم شهر. در این پژوهش سعی شده است به نقش کنسول و کنسولگری روسیه و سازوکار های اجرایی آن در کارکردهای مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی سه شهر رشت، استرآباد و تبریز در طی سال های 1340-1318ق/1921-1900م پرداخته شود. کلید واژه: کنسول، کنسولگری، روسیه، رشت، استرآباد، تبریز.

هدف از این تحقیق بررسی و جستار یکی از ارکان مهم اجامعه ی ایران می باشد و باتوجه به نقشی که در زندگی مردم و مناسبات ایران با دیگر کشورهاداشته است تا کنون هیچ تحقیق مستقلی در این باره انجام نشده است.و چون این مهم-قرنطینه- نقش مهمی در سلامت جامعه و جلوگیری از انتشار بیماری ها نقش به سزایی ایفاکرده است و توانسته با توجه به نگرش سنتی مردم ایران عصر قاجار و برخوردشان با پدیده های مدرن،جای خود را در جامعه ی آن روز ایران باز نموده و در زمینه ی مبارزه با بیماریها در ایران جایگاهی شناخته شده را برای خود بدست آورد.اگر پیش از آن که قرنطینه توسط اروپایان به ایرانیان شناسانده شود،در ایران وجود داشت اما از لحاظ نظام مندی سطح چندان بالایی نداشت و به تدریج دارای روش علمی و نظام مندی پیدا کرد. در استقرار قرنطینه در ایران نمی توان نقش دولت های غربی را نادیده انگاشت چرا که روند رو به رشدد ارتباطات بشری موجب شد که به وضع سلامت در ایران که یکی از کانون های بیماری های مسری بود توجه نشان دهند. روش تحقیق در این رساله معطوف به بهره گیری از منابع کتابخانه ای دست اول و اسناد آرشیوی می باشد البته در جایی که منابع در بیان موضوعات تحقیق ابهامی داشته باشند از منابع تحقیقاتی استفاده شده است. نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان میدهد که قرنطینه یکی از ارکان مهم پزشکی پیشگیری نقش بسار مهمی را در جلوگیری از انتشار بیماری از مناطق الوده به بیماری به مناطق سالم ایفا میکرده است.همچنین گاهی عدم مسولیت پذیری اولیای امور در خصوص وضعیت بهداشتی جامعه موجبات بروز حوادثی ناگوتر را رقم می زده است و از سویی عدم رعایت بهداشت فردی و عمومی از جانب مردم خود دلیلی دیگر برای شیوع و انتشار بیماری میباشد.این برسی نشان میدهد اگرچه ایرانیان در درمان بیماری ها از طب سنتی بهره میجستند اما این شیوه در برخی موارد چندان موثر نبوده است و با ورود طب اروپایی به ایران نیاز آن در کنار طب سنتی برای درمان بیماری ها احساس گردید.این پژوهش نشان میدهد اگرچه دولت های غیر در برقراری پستهای قرنطینه در ایران به دنبال منافع خود بودند اما با این وجود باعث گردید که به طور حداقلی هم که شده قوانین بهداشتی مربوط به ورود و خروج کالاها از بنادر ومرزها تا اندازه ای از بروز بیماری های مسری در کشور کاسته شود.

وزارت دربار در دوره ی پهلوی فراز و نشیب های مختلفی را طی می کند. در دوران رضا شاه و از آغاز سلطنت وی تا سال ???? (سال برکناری تیمورتاش) دربار در چارچوب وظایف متعارف و گاه نامتعارف و در راستای اراده ی شاه نقش فعال دارد. اما پس از این تاریخ وزارت دربار اهمیت خود را از دست می دهد و از ???? تا ???? ه..ش یعنی سال استعفای اجباری رضا شاه از سلطنت دربار نقش کمرنگ و بی اهمیت دارد. اما پس از سال ???? ه..ش و اشغال ایران و به پادشاهی رسیدن محمدرضا، نقش وزارت دربار پررنگ تر می شود. دربار به انحاء مختلف با متزلزل ساختن نخست وزیران مستقل و کابینه های آنان تلاش می کند تا به سهم بیشتری از قدرت دست یابد. در خلال سالهای ???? تا ???? ه..ش ( ???? ) دربار و در رأس آن وزارت دربار به بازویی در راستای اجرای اهداف شاه تبدیل می شود. - با نادیده انگاشتن بحرانهای سالهای ???? وزارت دربار در شئون اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- مالی کشور نیز تأثیرگذار است. عضویت برخی از وزیران دربار در هیأت امنای دانشگاه ها ، تأثیرگذاری بر جریان تبلیغات نظام از عناصر تأثیرگذار بر فضای اجتماعی فرهنگی کشور می باشد. همچنین تأثیرگذاری بر مناقصه ها و مزایده ها ، دخالت در برخی از پروژه های عمرانی و زیربنایی ، روابط رسمی و غیر رسمی با برخی از ارگان های مالی- اقتصادی از عواملی هستند که نشان دهنده ی تأثیرگذاری وزارت دربار بر حوزه ی اقتصادی- مالی این مرز وبوم می باشد. این پژوهش در پی ایضاح نقش وزارت دربار در چگونگی رخ نمودن وقایع و تأثیر و تأثرات این وقایع بر تحولات کشور می باشد.

چکیده عباسیان از سال 132 ق. تا 656 ق. زمام خلافت جهان اسلام را بدست گرفتند. آنان با شعار طرفداری از اهل بیت علیهم السلام و یادآوری ظلم امویان نسبت به آنان، توانستند مردم را به خلافت فرد نامعلومی از خاندان پیامبر (ص)، دعوت کنند. آنان با دعوت سرّی خود که کاملاً حساب شده و محتاطانه بود، سرانجام موفق به تشکیل حکومت شدند. چون عباسیان از ابتدا همراه با علویان بودند و هر دو جزئی از بنی هاشم به حساب می آمدند، تا حدود سال 100 هجری اختلافی بین آنها نبود ولی رفته رفته با تشکیل حکومت، عباسیان رسماً قدرت را بدست گرفته و برای حفظ قدرت با نهایت بی رحمی به مقابله با علویان برخاستند. اما در طول چند قرن حکومت آنان، برخی از خلیفگان به تشیع متمایل شده و اقدامات مفیدی انجام دادند که باعث گسترش تشیع شد. به نظر می رسد برخی از آنان دارای تشیع محبتی، و برخی دارای تشیع معتزلی و حتی برخی دارای تشیع امامی بوده اند. البته برخی از آنان در باطن چندان گرایشی به تشیع نداشته اند ولی فضای موجود در جامعه به گونه ای بوده که برای حفظ حکومت خود اظهار تشیع می کردند که به آن تشیع سیاسی گفته می شود. اثبات گرایش شیعی خلفا و تعیین نوع آن از اهداف اصلی این پژوهش می باشد. کلید واژه ها: خلافت عباسی، گرایش های شیعی، مأمون، الناصر.

خلیج فارس از زمانهای گذشته به عنوان یکی از مهمترین آبراهه های جهان مطرح بوده است. از دوران باستان گزارشاتی از ناامنی و دزدی دریایی در این آبراه وجود دارد. از آنجا که تقریباً از قرن هفدهم میلادی رفته رفته اهمیت استراتژیک این آبراه بر اهمیت تجاری آن افزوده می گردد باید با حساسیت بیشتری به وقایع آن نگریست.افزایش ناامنی در خلیج فارس از نیمه دوم قرن هجدهم میلادی به دلیل توسعه طلبی قدرتهای فرا منطقه ای و قبایل حاشیه جنوب وارد مرحله ای دیگر شد. حضور نیروهای اروپایی در منطقه و گسترش روزافزون آنها،روند نزولی قدرت حکومتهای ایران و عثمانی در خلیج فارس،افزایش عبور و مرور کشتیهای تجاری و مهمتر از همه ظهور جنبش وهابیت از مسائلی است که در رابطه با این موضوع مطرح می شوند. این پایان نامه حول محورهای ذیل در صدد بازنمایی ابعاد مختلف ناامنی در دوره مورد بحث است: - بررسی تأثیر عناصر غیر بومی در تشدید دزدی دریایی در خلیج فارس در آستانه قرن هجدهم میلادی. - بررسی نقش ساحل نشینان جنوب خلیج فارس در ایجاد ناامنی و غارت اموال کشتیها در خلیج فارس. - بررسی چگونگی تأثیر وهابیت بر افزایش ناامنی ها در خلیج فارس. - تحلیل اهداف انگلیسیها در جنگ با دزدان دریایی خلیج فارس. - نتایج ناامنی در منطقه و برخورد قدرتهای غربی با آن.

این پژوهش با عنوان «تجدّد از دیدگاه روزنامه ها و روزنامه نگاران عصر ناصری، اختر، قانون، حبل المتین» به روش تاریخی و اسنادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تدوین شده و موضوع اساسی آن، تجزیه و تحلیل مطالب سه روزنامه ی مهم دوره ی ناصری شامل قانون، اختر و حبل المتین است که برنقش این روزنامه ها و نویسندگان آن ها در ورود و گسترش ابعاد نظری و عملی تجدّد در جامعه ی ایرانی می پردازد. نتایج مطالعه و پژوهش انجام شده در مطالب و محتوای نوشته ها و دیدگاه های نویسندگان سه روزنامه ی مذکور، نشان می دهد که این روزنامه ها تلاش کرده اند از دو زاویه ی تبیین مبانی و بنیادهای نظری مفهوم تجدّد و هم چنین تشریح نمونه ها و مصادیق عینی و عملی آن، برداشت های خود از مفهوم و مصادیق تجدّد را به جامعه ی ایرانی عرضه کنند و به این وسیله حرکتی چندبعدی را در مسیر ترویج و گسترش ابعاد گوناگون تجدد در ایران، سامان دهند. در عرصه ی نظری، از جمله مفاهیمی که تحت عنوان تجّدد در روزنامه های مذکور مطرح و تشریح شده عدالت ، قانون گرایی، آزادی و ویژگی های مدرن نظام سیاسی است.آنان مواردی هم چون پیشرفت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دیگر جوامع و هم چنین نمونه هایی از روش تعامل سیاسی جامعه و حکومت، به عنوان الگوهایی از تجّدد در عرصه ی سیاست و حکومت، به مخاطب ایرانی خود عرضه کرده اند. در مجموع، نتایج این تحقیق گویای این نکته است که با وجود مشکلات و موانع ذهنی و عینی در مسیر گرایش به تجدّد و فراهم نبودن بسترهای این امر در جامعه ی ایرانی، روزنامه نگاران و روزنامه های عصر ناصری(اختر،قانون، حبل المتین) تلاش های قابل توجهی را جهت آشنایی ایرانیان با مقوله تجّدد به عمل آورده اند.

اعلام خروج انگلستان از شرق کانال سوئز در سال ???? م / 1347 ش، که شامل منطقه خلیج فارس نیز می شد این فرصت را به ایالات متحده آمریکا داد تا در دوران جنگ سرد سعی کند از خلاء قدرت در منطقه استفاده کرده و با حضور خود، مانع تسلط شوروی بر منطقه گردد. از این زمان به بعد آمریکا با مطرح کردن دکترین نیکسون ـ کیسینجر در دوران محمدرضا پهلوی، همواره در تحولات منطقه ای حضور فعالی دارد. در این دکترین، ایران به عنوان ستون نظامی و عربستان به عنوان ستون مالی مطرح بودند. با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1979 م / 1357 ش در ایران، بر افتادن یکی از پایه های دکترین نیکسون، خروج ایران از پیمان سنتو، پیش آمدن مسئله ی تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (ره) در سال 1979 م / 1358 ش، مسئله ی صدور انقلاب در منطقه و سیاست جمهوری اسلامی مبنی بر شعار نه شرقی نه غربی، منافع آمریکا در منطقه خلیج فارس دچار چالش جدی شد. آمریکا برای بازیابی موقعیت قبل از وقوع انقلاب اسلامی و هم چنین هراسی که از انقلاب اسلامی ایران داشت، تصمیم به اقداماتی از جمله؛ حمله به صحرای طبس برای آزادی گروگآن ها و کودتای نوژه در تاریخ 1980 م / 1359 ش و محدود کردن انقلاب اسلامی در درون مرزهایش گرفت که با شکست مواجه شدند. لذا بر این اساس عراق را که سابقه ی اختلافات مرزی با ایران داشت، بهترین گزینه برای اجرای سیاست های خود انتخاب کرد. در راستای همین امر و توازن قوا در منطقه ی خلیج فارس از سوی آمریکا، شاهد هجوم سراسری عراق به ایران در سال 1980 م / 1359 ش، می باشیم. طی این جنگ ابتدا آمریکا موضع به ظاهر بی طرفانه ای اتخاذ نمود ولی پس از فتح خرمشهر توسط ایران در سال 1982 م / 1361ش، آشکارا به حمایت از عراق پرداخت. این حمایت ها از عراق به صورت های مختلفی انجام شد که از جمله ؛ ارسال تسلیحات، توصیه آمریکا به کشورهای حوزه ی خلیج فارس نسبت به کمک های مالی به عراق، ارسال اطلاعات ماهواره ای و تبلیغات علیه ایران بود. این کمک ها پس از فتح فاو توسط ایران در سال 1986 م / 1364 تا 1365 ش، شدت بیشتری یافت. هم چنین ایالات متحده پس از تصرف فاو توسط ایران، خواهان تحمیل آتش بس به ایران شد. در این دوران، ایران که از پذیرش آتش بس به دلایلی طفره می رفت و به بهانه های دیگر، آمریکا مستقیماً در کنار عراق وارد جنگ با ایران در خلیج فارس شد. در نهایت ایالات متحده آمریکا که خواهان تحمیل قطعنامه 598 به ایران بود، با هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایرباس ایران در سال 1988 م / 1367 ش، ایران در تاریخ 20 ژوئیه 1988 / 29 تیر 1367 قطعنامه 598 را پذیرفت و جنگ تحمیلی عراق و آمریکا و متحدانشان علیه ایران، پس از هشت سال متوقف شد. سعی بر این است در این پژوهش به بررسی علل حضور ایالات متحده ی آمریکا در خلیج فارس در این مقطع تاریخی جنگ تحمیلی عراق و متحدانش علیه ایران پرداخته شود.

دوران 16 ساله ی حکومت پهلوی اول بر ایران1304- 1320 ش/1925-1941 م، متضمن اقدامات فرهنگی متعددی بوده است که عمومأ با تأکید بر ترک سنت های قدیمی و رو آوردن به مظاهر تمدن غربی صورت گرفته است. کشف حجاب یکی از اساسی ترین اقدامات رضا شاه برای غربی کردن ظواهر کشور بود که آن را در راستای اقدامات تجدد خواهی خود انجام داد. موضوع کشف حجاب زنان در میان تمام رویدادهای فرهنگی حکومت پهلوی اول بیشتر مورد توجه واقع شده است، چرا که کشف حجاب در ایران از یک سو نقطه ی اوج دخالت دولت در فرهنگ عمومی و از سوی دیگر نمایانگر سطحی ترین نگرش به غرب به عنوان الگوی پیشرفت بود. از طرف دیگر لباس مردمان هر کشور و هر قومی معرف هویت و فرهنگ آن کشور و قوم است. در کشوری مانند ایران که دین در تمام ابعاد زندگی مردم حضور و نمود دارد و نمایه فرهنگ را نیز تشکیل می دهد، لباس و نوع پوشش نیز از این مولفه، تأثیر عمیقی می پذیرد. کشف حجاب در مناطق جنوبی ایران همانند دیگر نقاط ایران بدون در نظر گرفتن ویژگی های خاص فرهنگی، اجتماعی، قومی و همچنین تعامل با سرزمین های پیرامونی خود، به مرحله اجرا در آمد. این پژوهش، تمایزات فرهنگی و تفاوت های محسوس در میزان پایبندی به دستورات دینی در مناطق مختلف کشور را در نظر می گیرد و عکس العمل های گوناگون را در مقابل این مسئله مورد بررسی قرار می دهد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی با تکیه بر اسناد ،گزارش ها، مطبوعات و منابع مطالعاتی به بررسی چگونگی اجرای سیاست کشف حجاب در دوره ی پهلوی در کرانه ها و جزایر شمالی خلیج فارس می پردازد.

این پژوهش با رویکرد و روشی تاریخی و بر اساس منابع و تحقیقات مستند، مسأله ی جانشینی از آغاز دوره ی قاجار تا انقلاب مشروطه را مورد بررسی قرار داده است. مسأله ی اساسی در این پژوهش پاسخ به این پرسش است که چرا دوره ی قاجار نیز به مانند دیگر ادوار تاریخ ایران، شاهد بروز مسأله ی جانشینی و ظهور مدعیان مختلف قدرت و جانشینی بوده است؟ بدیهی است پاسخ به این پرسش در بطن تاریخ ایران نهفته است. در ایران، قدرت در ذهن و تفکر اجتماعی مردم امری مقدس و راز آلود بودکه از سوی خداوند به فردی که آنرا تصاحب می کرد اعطا می گردید. بنابراین مشروعیت اغلب با فرد پیروز بود. قدسی بودن قدرت طبیعتاً مانع از کارایی ساز و کارهای نه چندان منسجم جانشینی می شد زیرا در شرایطی که هر فرد پیروزی می توانست با دستیابی به قدرت، مدعی داشتن فرّه ایزدی یا عطیه ی الهی شود، طبیعتاً صحبت از کارآمدی سازوکارهای جانشینی چندان دقیق نیست. در دوره ی قاجاریه نیز گرچه پاره ای امتیازات و سازو کارهای جانشینی وجود داشت با این حال این گونه ساز و کارهای جانشینی در آن سطحی که مانع از بروز بحران شوند، کارآیی نداشتند از این رو بحرانهای جانشینی در این عصر کماکان تداوم یافتند. آقامحمدخان که خود برای رسیدن به حکومت از سد حکومت زندیه گذشته بود، تا مدتها با برادران خویش و حکمرانان محلی برای دست یابی به تاج و تخت جنگید. او به منظور هموار کردن پادشاهی فتحعلی شاه پاکسازیهای سیاسی سازمان یافته ای را تدارک دید اما با مرگ وی دست کم هشت نفر به عنوان مدعیان قدرت ِ وی قد علم کردند. از سوی دیگر فتحعلی شاه در تعیین جانشین برای خود، امتیاز ارشدیتِ محمدعلی دولتشاه را نادیده گرفت و عباس میرزا را به ولیعهدی برگزید. با مرگ عباس میرزا، شاه در انتخابی جنجالی تر، با وجود خیل عظیم پسرانش، جانشینی را حق نوه اش محمدمیرزا دانست که پس از مرگ فتحعلی شاه به بحرانی فراگیر در کشور تبدیل شد. در دوران شاهان بعدی یعنی ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، مسأله ی جانشینی ومشکلات ناشی از آن کماکان تدوام یافت و این شاهان یا در دوران ولایتعهدی و یا پادشاهی در راه جانشینی بی رقیب نبودند. ناکارآمدی ساز و کارهای جانشینی، نیروهای مختلف داخلی و خارجی را در فرایند جانشینی دخیل کرده بود. این نیروها همگی در تلاش برای تأثیرگذاری بر انتخاب شاه و جهت دادن به آن در جهت منافع خویش بودند. در میانِ این نیروها تنها نقش نهاد وزارت را می توان به صورت پایدار سازنده معرفی کرد و گرنه نقش نیرو های دیگر از تأثیرگذاری مثبت تا مخرب در نوسان بود. با وجود این اعمال نفوذها شاه در عمل همچنان نقش بی بدیل خود را حفظ کرد. یافته ها و دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که جانشینی در دوره ی قاجار به مانند ادوار قبل از ناکارآمدی ساز و کارهای جانشینی رنج می برد و همین امر سبب تداوم بحران جانشینی در دوره ی قاجار شد. بنابراین مسائل و مشکلات جانشینی عملاً تا انقلاب مشروطه با شدت و ضعف ادامه پیدا کرد. انقلاب مشروطه جانشینی را تحت اسلوب و قاعده ای مشخص، تعریف نمود اما چون این انقلاب ذهن و تفکر مردم را عمیقاً دستخوش تحول ننمود بنابراین نتوانست مناسبات جانشینی را به صورت بنیادین دچار تغییر کند. از اینرو بحرانها و مسائل جانشینی به رغم انقلاب مشروطه همچنان به عنوان یک مسأله ی تاریخی باقی ماند.

این پژوهش به بررسی موضوعات مطرح شده در تاریخ نگاری های محلی ایران بعد از فروپاشی دولت صفوی تا آخر دوره قاجار ، بین سالهای 1344-1135 ق ، می پردازد . بررسی شکل گیری موضوعات ، میدان های تحقیق و محورهای موضوعی از دغدغه های این بررسی می باشد . در این پژوهش هر موضوعی که در تاریخ نگاری های محلی مطرح شده ، پیامی فرض شده که اطلاعاتی را از گذشته یا زمان حال مورخ به خوانندگان خود انتقال می دهد . برای این موضوعات یک چرخه حیاتی ترسیم شده که شامل ایجاد ، تکامل ، تبدیل و تغییر و استحاله موضوعات می شود . برخی از موضوعات با وجود سادگی ، بر اثر گذشت زمان و گاه تکرار در بین نسل های متوالی ، تبدیل به هسته های اصلی تشکیل دهنده موضوعات دیگر شده و مجموعه ای از موضوعات متنوع در حول محور خود را جمع نموده و تداوم یافته و در این حالت شبکه های موضوعی را تشکیل داده اند . شبکه های موضوعی در تاریخ نگاری های محلی این دوره به دو حوزه کلی میدانهای تحقیق و موضوعات محوری تقسیم شده اند . میدانهای تحقیق ، میدان های فرضی هستند که به منظور سهولت شناسایی و تبیین موضوعات محلی ترسیم گردیده اند و شامل جغرافیای تاریخی ، جمعیت ، تاریخ اجتماعی ، تاریخ سیاسی ، تاریخ اقتصادی ، تاریخ فرهنگی و تاریخ اعتقادی می شوند . اما موضوعات محوری موضوعاتی هستند که شالوده و اساس شکل گیری بیشتر موضوعات در یک محل را تشکیل می دهند . این موضوعات محوری در تاریخ هر شهر یا منطقه ، در شکل گیری شالوده های اجتماعی آن نقش بسزائی داشته و همواره در عرصه های گوناگون زندگی مردم محلی قابل مشاهده می باشند . موضوعات محوری که در تاریخ نگاری های محلی ایران در این دوره شناسائی شده اند می توان به موضوعات متجانس ، موضوعات ثابت (پایدار ) ، موضوعات متغیر ، موضوعات تک وجهی ، موضوعات چند وجهی ، موضوعات سیال ، موضوعات قوام دهنده (تاثیر گذار) ، موضوعات طبیعی و موضوعات صناعی اشاره کرد . هر چند که نگرش مورخان در انتخاب و ثبت موضوعات محلی تاثیر داشته است اما وقوع رویدادها و نگرش های اجتماعی را نیز نمی توان از نظر دور داشت . از مهم ترین دستاوردهای این پژوهش نگاهی نو و متفاوت به موضوعات محلی است که سعی گردیده به کمک جداول و آمار بیشتر تبیین گردد . با توجه به ماهیت این تحقیق شیوه کتابخانه ای به کار گرفته شده و از کتاب های مرجع ، کتابخانه های دیجیتال ، مجموعه مقالات و منابع لاتین استفاده شده است .

عصر قاجار، یکی از مهمترین دوره های تاریخ ایران است چرا که تحولات مختلف، دگرگونی های سیاسی و تغییرات اجتماعی که در قرن 13و14 ه.ق بر کشور گذشت ویژگی خاصی به ایران عصرقاجار داد. از سویی دیگر ایران در این دوره به دلیل موقعیت جغرافیایی، سیاسی واقتصادی کانون توجه و رقابت قدرتهای بزرگ اروپایی قرار گرفت و گروههای مختلفی از سیاحان و مسافران خارجی با انگیزه های متفاوت به ایران سفر کردند. برخی از این مسافران دیده و شنیده های خود را درباب وضعیت جغرافیایی،تاریخی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهرهای ایران در قالب سفرنامه ارائه داده اند و این سفرنامه ها به دلیل محتوای فرهنگی و اجتماعی که در کتب تاریخی کمتر به آنها پرداخته شده است دارای اهمیت بسزایی هستند. شهر اصفهان به دلیل قدمت تاریخی و فرهنگی و مهمتر از آن موقعیت جغرافیایی خود در مرکز فلات ایران از شهرهای مهم کشور محسوب می شود و از این رو همواره مورد توجه سیاحان و جهانگردان خارجی قرار گرفته است که البته اکثر این مسافران انگلیسی در دوره قاجار وسپس فرانسوی و درجه ای کمتر روسی بوده اند. این مسافران اطلاعات ارزشمندی پیرامون این شهر ثبت کرده اند که برای شناخت اصفهان در این دوره دارای اهمیت بسزایی می باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سوال است که اوضاع اجتماعی اصفهان بر مبنای گزارش سفرنامه نویسان خارجی چگونه بوده است؟ و هدف از نگارش این پژوهش بررسی حیات اجتماعی اصفهان عصر قاجار تا قبل از دوره ناصری در سفرنامه های خارجی و همچنین علل توجه سفرنامه نویسان عصر قاجار به اصفهان می باشد. کلیدواژه: قاجاریه،اصفهان،حیات اجتماعی،سفرنامه نویسان خارجی

قوم یهـود، به رغـم شمار نسبتاً اندک و با وجود مهاجرت هـا، تبعیدها، اسارت ها و آوارگی های پی در پی از حدود 4000 سال پیش تا امروز و با وجود وام گیری های فرهنگی و اجتماعی از جوامع مختلف، به گونه ای کم نظیر هویت سنتی خود را حفظ کرده اند . پیشینه حضور یهودیان در قلمرو ایران کهن به دوره حاکمیت فراگیر هخامنشیان (550-331 ق.م.) و آشوریان می رسد. گفته اند اصفهان نخستین سکونتگاه یهودیان تبعید شده از فلسطین بوده و احتمالاً بنیادگذار این شهر بوده اند. فصل اول این جستار، به کلیات تحقیق اختصاص دارد. فصل دوم به تاریخچه حضور و اقامت یهودیان در اصفهان می پردازد. در فصل سوم ضمن ارایه گزارشی مفصل از احکام و قوانین زندگی دینی یهودیان اصفهان، از تولد تا مرگ، تعامل فرهنگی و معیشتی یهودیان این شهر با مزداپرستان قبل از اسلام و مسلمانان دوره اسلامی، بررسی می شود. فصل چهارم به گزارش و تحلیل تحولات آیینی مراسم مذهبی، اعیاد و ایام روزه یهودیان اصفهان می پردازد. فصل پنجم به توصیف و شرح سیرتاریخی ـ اجتماعی نهادها و سازمان های دینی و اجتماعی یهودیان اصفهان اختصاص دارد. پایان رساله در برگیرنده خلاصه و نتیجه گیری مباحث و پیوست ها (مبحث آنتی سمیتیزم در ایران و سروده لخادودی) است. انجام این پژوهش، با دشواری های خاص و بسیار ارتباط با یهودیان مواجه بوده است و عمدتاً بر مبنای مطالعه میدانی به انجام رسیده و در عین حال از پشتوانه نظری و کتابخانه ای نیز غافل نبوده است. این مقاله نشان می دهد که یهودیان اصفهان در قیاس با دیگر یهودیان جهان دارای هویت ویژه ایرانی- اسلامی هستند و کاملا از فرهنگ غالب تأثیر پذیرفته اند.

منطقه میزدج یکی از مراکز سکونت در ایران است که در جنوب غربی ایران در امتداد رشته کوه های زاگراس واقع گردیده است. ساختار سیاسی، اجتماعی آن دارای ویژگی های قومی، فرهنگی و زبانی مخصوص به خود است و در قالب جامعه ی یکجا نشین جای می گیرد. میزدج یکی از محال اربعه¬ی چهار محال است که به دلیل موقعیت خاص خود از گذشته های دور مورد توجه حکام و پادشاهان بوده است. کشف بقایای انسانهای نخستین در کوه¬های بختیاری، قدمت این منطقه را به هزاره های قبل از میلاد می¬رساند. در دوران حکومت اتابکان لر این منطقه به عنوان یکی از مناطق با اهمیت اتابکان لر بزرگ مورد توجه قرار گرفته، و رشد و پیشرفت فراوانی داشته است. در دوران صفویان نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگی که این منطقه با پایتخت صفویان داشته مورد توجه پادشاهان صفوی قرار گرفته و به عنوان مرکزی برای تفریح و شکار مورد استفاده حاکمان بوده است. میزدج در دوران قاجاریه نیز نقش فعالی در عرصه تحولات کشوری ایفا کرد، به این ترتیب که همزمان با استبداد محمد علی شاه قاجار، خوانین بختیاری و مردم میزدج به رهبری سردار اسعد از میزدج و خاک بختیاری حرکت کرده و به طرف اصفهان و تهران لشکر کشیده و استبداد محمد علی شاهی را سرنگون و حکومت مشروطه را زنده نگه داشتند. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی¬ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه¬ای و همچنین تحقیقات میدانی به بررسی اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی میزدج از آغاز تا دوران معاصر بپردازد.

چکیده این پژوهش به بررسی مولفه های تاریخ نگاری محلی ایران در دوره معاصر میان سالهای 1380-1304 وعوامل موثربر نگارش آن می پردازد. در این بررسی سه مولفه ی موضوع، مولف و نحوه انتشار در کتاب ها و مقالات تاریخ محلی در چهار دوره ی زمانی تا دهه50، دهه50، دهه60 ودهه70 مورد پژوهش قرار گرفته است. به منظور تبیین هریک از مولفه ها در ذیل آن ها دسته بندی های دیگری ارائه شده است، برای نمونه موضوع به کلیات، آثار و اماکن تاریخی و رجال و مورخان وانتشارات به بومی وغیربومی تقسیم شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهدکه شخصیت محلی نگاری مناطق مختلف در ایران با توجه به مولفه های تعیین شده متفاوت و میزان تأثیر این مولفه ها برنگارش و رشد تاریخ محلی فرق می نماید. علاوه بر آن پژوهشهای انجام شده در ذیل تاریخ محلی، حوزه های گوناگونی مانند جغرافیای تاریخی، تاریخ شهری و تاریخ منطقه ای را در بر می گیرد و مرزهای پژوهشی آن ها به دلیل عدم آشنایی مورخان با استانداردهای این حوزه های پژوهشی به درستی تبیین نشده است. در بررسی مولفه های تعیین شده مشخص گردید که بین محلی نگاری قدیم و جدید شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد در مواردی مانند انگیزه، موضوع و محتوا و سبک نگارش شباهتهای زیادی بین تاریخ های محلی جدید با قدیم وجود داشته و در زمینه انتشارات و مورخان برخی تفاوت ها مشاهده می گردد. در مجموع موضوعات مطرح شده در تاریخ محلی معاصر علی رغم تغییرات زیاد در ساختار سیاسی ،اجتماعی و فرهنگی کشور با گذشته تفاوت چندانی ندارد و تاریخ های محلی نوشته شده متناسب با نیازهای تاریخی روز جامعه نمی باشد. ازمزیت های این تحقیق می توان به متفاوت بودن موضوع، ارائه آماری مولفه های تاریخ نگاری محلی، بررسی مصداقی مولفه ها و تبیین مرزهای پژوهشی تاریخ محلی اشاره نمود. با توجه به ماهیت این تحقیق شیوه به کار گرفته شده در آن کتابخانه ای و آرشیوی بوده و سعی شده تا در بررسی مولفه ها از منابع مرتبط و در دسترس مانند کتاب های مرجع، مجموعه مقالات، پایگاه های اطلاعاتی و منابع لاتین استفاده گردد. کلیدواژه ها: تاریخ محلی، جغرافیای تاریخی،تاریخ شهری ،مولفه های تاریخ محلی

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.