نام پژوهشگر: عباس مترجم
حمید حریریان مرتضی حصاری
چکیده دشت میان کوهی سنقر در منطقه زاگرس مرکزی با حدود 2320 کیلومتر مربع مساحت در شمال شرقی کرمانشاه واقع شده است. در محدوده این دشت میان کوهی، محوطه های پیش از تاریخی متعددی وجود دارند که شواهد و یافته های سطحی آنها اهمیت بسزائی در تبیین چشم اندازهای باستان شناسی غرب ایران پیدا می کند. رودخانه گاورود به مثابه یک شریان حیاتی زهکش طبیعی در دشت گاورود در قسمت شمال شهرستان سنقر و کلیایی جاری است، که نقش موثری در ایجاد زیستگاه های تمام دوران استقرار انسان در این منطقه داشته است. طی این بررسی در حوضه رودخانه گاورود در مجموع 31 محوطه دارای آثار سطحی از دوره های مس و سنگی و مفرغ شناسایی و بررسی گردید. مساله اصلی در پژوهش حاضر به چگونگی پراکنش استقرارهای پیش از تاریخ در دوره مس و سنگ و مفرغ و نحوه ارتباط فضایی آنها با یکدیگر و با محیط بر اساس متغیرهای زیست محیطی می پردازد. مهمترین فاکتورهای زیست محیطی در تبیین الگوهای استقراری محوطه ها بر اساس شاخصه های محیطی شامل ارتفاع، منابع آب، میزان بارش، درجه شیب و جهت آن، مسیرهای ارتباطی و پوشش گیاهی و مشخصات محوطه ها شامل وسعت، دوره های (گاهنگاری) سه گانه مس سنگی و سه گانه مفرغ، پراکنش و تراکم آنها با استفاده از سیستم (gis) اطلاعات جغرافیایی و روش آماری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان می دهد تراکم استقرارها در دوره مس و سنگ قدیم عمدتاُ در قسمت شمال غربی حوضه در کنار چشمه ها قرار دارند. در حالیکه در دوره مس و سنگ میانی به دلیل افزایش رشد پیچیدگی اجتماعی جوامع، پراکندگی آنها به مرکز دشت گاورود و در مجاورت رودخانه نیز کشیده می شود و این روند در دوره مس و سنگ جدید نیز ادامه پیدا می کند. در دوره مفرغ قدیم تعداد استقرارها کاهش می یابد و تنها در مرکز دشت برای دسترسی مناسبتر به راه های ارتباطی و توسعه فعالیت های بازرگانی شکل می گیرند. در دوره مفرغ میانی نیز روند شکل گیری استقرارها همانند دوره قبل ادامه دارد و در این دوره چند استقرار جدید در ارتفاعات بالا و کنار چشمه ها شکل می گیرد. در نهایت می توان گفت انتخاب استقرارگاه ها در دشت گاورود گواهی بر شناخت منابع زیست محیطی و سازگاری با محیط در دوران پیش از تاریخ است. کلیدواژه ها: زاگرس مرکزی، شهرستان سنقر و کلیایی، حوضه رودخانه گاورود، استقرار، مس وسنگ، مفرغ