در آثار کمال‏الدین بهزاد، معماری نقش ویژه‏ای دارد. مسجد، کاخ، حمام و... جدا از نقش ویژه‏ای که در هندسه و ساختار آثار او دارد، به لحاظ معنایی نیز دارای نقشی دوگانه‏(زمینی/ آسمانی) است. از سویی معماری به منزله‏ی پدیده‏ای که بر زمین برپا و استوار می‏شود پیوند مستقیم با امور واقع‏گرا می‏یابد و از سوی دیگر معماری در فرهنگ عرفانی ایران، که بی‏شک بهزاد هم از آن بهره‏مند بوده‏است، دارای معانی نمادین می‏شود. روش انجام این تحقیق برمبنای ماهیت توصیفی است. گردآوری اطلاعات؛ کتابخانه‏ای، و تجزیه و تحلیل اطلاعات این تحقیق به روش کیفی است.

تحقیق حاضر، به دنبال کشف مفهوم عمیق "مرکز" و شرح و بسط آن در حوزه ی معماری است. این مفهوم، در حوزه های گوناگون معرفت، هنر و صناعت و علوم طبیعی مطرح شده است. پژوهش پیش رو سعی دارد که با رجوع به حوزه های هنر و معماری به واکاوی این مفهوم ژرف بپردازد. در حوزه ی هنر و معماری مفهوم مرکز همواره مطرح بوده است. در این میان، کریستیان نوربرگ-شولتس، رودولف آرنهایم و کریستوفر الکساندر مرکز را مبنا و اساس نظریه پردازی های خویش قرار داده اند. لذا، با رجوع به نظریات این اندیشمندان و تحلیل مضمونی نظراتشان سعی شده است که ابعاد دیگری از این مفهوم آشکار گردد. علاوه بر این نیم نگاهی به فرهنگ شرقی و اسلامی نیز شده است. هر چند نظریه پردازان مذکور، از منظرهای متفاوتی به این مفهوم نظر افکنده اند، اما با تدقیق در آراء ایشان وجوه مشترکی از مرکز یافت می شود. بر همین اساس تحقیق پیش رو در سه گام اصلی تبیین، تکوین و تقویم مراکز عرضه می شود. پژوهش حاضر، ابتدا به استخراج نظریات این اندیشمندان می پردازد و سعی می کند که وجوه اشتراک و افتراق مرکز را از خلال سخنان ایشان، نمایان سازد. سپس با تدوین این نظریات سعی در تبیین مفهوم مرکز دارد. در راستای این هدف برخی از ویژگی های مرکز از آراء اندیشمندان پشتیبان این پژوهش استخراج می گردد. در گام بعدی، برای تبیین روشن تر مفهوم مراکز، سعی می شود که نحوه ی تکوین آنها در هستی مورد تعمق قرار گیرد. از طرفی برای پرداختن به تکوین مراکز، ذکر انواع مختلف آنها الزامی به نظر می رسد. در این مجال مراکز در قالب شش نوع معرفی می شوند که عبارتند از: مرکز حقیقی، جوهری، معنایی، عملکردی، مصنوع و طبیعی. در نهایت پس از کشف انواع مختلف مراکز با رجوع به آراء نظریه پردازان و تحلیل ها و استنباط های نگارنده، سعی می شود که روابط درونی این مراکز در هستی و معماری، تحت عنوان اصول قوام بخش مراکز بیان شود. در این مجال پنج اصل کلیدی قوام بخش مطرح می شود که عبارتند از: مراتب، تقارب، منظومه، تعادل و وحدت مراکز. از آن جایی که این پژوهش بیشتر در حوزه ی نظری بالنده شده است، در نهایت، قابلیت بسط و گسترش این بحث در حوزه های مختلف کاربردی از قبیل طراحی، آموزش، نقد و مرمت معماری نشان داده می شود. به طوری که به نظر می رسد که با تمسک به ایده ی مراکز می توان در تمام حوزه های مذکور به نظریه پردازی پرداخت و این نظریات را عملی و کاربردی ساخت. بدین ترتیب مفهوم مرکز بر تمام ساحات و مراتب معماری موثر خواهد بود.

زمان از مهمترین جنبه های جهانشناسی سنتی است که اصول آن در منابع سنت اسلامی به دقت تبیین می شود. در این سنت مطابق اصل سلسله مراتب وجود برای زمان مراتبی طولی در نظر گرفته می شود که بالاترین آن «سرمدیت» است. بر این مبنا ضمن تأکید بر این که تنها سرمد مطلق حضرت حق تعالی است، سایر جلوه های هستی در این عالم را تنها در پیوند با آن ازلیت و ابدیت مطلق واجد مرتبه ای از جاودانگی می دانند. به عبارتی اگرچه هر آنچه در این عالم است ناپایدار و گذراست، اما به نوعی بازتاب دهنده سرمدیت حق تعالی است. امر سرمدی به صورت های گوناگون در امور مقدس و از جمله هنر مقدس تجلی می کند. اما هدف ما این بوده است که نحوه تجلی مفهوم سرمدیت در معماری قدسی اسلامی ایران بررسی شود. در این جست و جو دو حوزه وجود دارد و بر همین اساس این تحقیق نیز دو سویه دارد: «شناخت مفهوم سرمدیت مطابق اصول سنت اسلامی» و«شناخت تدابیر معمارانه تجلی بخش سرمدیت و مفاهیم مرتبط با آن». در خصوص شناخت مفهوم سرمدیت و ویژگیهای آن آرای سنت گرایان مبنای کار قرار می گیرد و در زمینه شیوه ظهور مفاهیم در قالب معماری، بر آرای صاحب نظران عرصه معماری و تجارب خود در شیوه های بیان معماری تکیه شده است. این پژوهش در پیِ آن بوده که نشان دهد «معمار چگونه می تواند به مفهوم غیرمادی سرمدیت و لازمانی جلوه و تجسم مادی ببخشد و آن را در قالب معماری ارائه دهد و بدین وسیله حضور یابندگان در بنای معماری را از جنبه ظاهری آن متوجه حقیقت واقعی آن در عوالم ماوراء کند».

چکیده تاریخ روند مستمر رویدادهاست و ذهن انسان برای درک و ارزیابی بهتر آن را به اجزایی کوچک پیوسته و یکنواخت تقطیع و از یکدیگر متمایز می کند. در تاریخ هنر روشهای مختلفی برای طبقه بندی وجود دارد که دوره، سبک، مکتب، جنبش، و گرایش معروف ترین آنهاست. طبقه بندی به هر روشی که باشد نیازمند مرجع یا اعتباری مخصوص است. تاریخ بر اساس هر روش که طبقه بندی شود روایتش نیز متفاوت است. یکی از نکاتی که در طبقه بندی بسیار اهمیت دارد بیشترین انطباق مرجع طبقه بندی با خصوصیات آن هنر و چگونگی تحولات آن است. برای طبقه بندی تاریخ هنرهای ایران نمی توان از مبانی طبقه بندی تاریخ هنر مغرب زمین استفاده کرد زیرا منطبق با خصوصیات هنر ایران نیست. از این رو در این رساله که موضوعش طبقه بندی تاریخ خوشنویسی است مبانی ای بومی برای طبقه بندی جستجو، معرفی و تبیین می شود. از آنجا که طبقه بندی امری اعتباری و حاصل ذهن مورخ است پس روشهای طبقه بندی تاریخ خوشنویسی را باید از دل گزارشهای تاریخی استخراج کرد. به همین سبب متون به جا مانده در باب خوشنویسی و کتابت از گذشته، که منابع درجه اول تاریخ خوشنویسی خوانده می شود، به روش توصیفی (تحلیل محتوا) گردآوری و مطالعه شد. این منابع از نظر ماهیت به چند دسته تقسیم می شود: آداب نامه های مشق و دبیری، تذکره ها، دیباچه مرقعات، و رسالات خوشنویسی. در این نوشتار ابتدا روشهای طبقه بندی تاریخ خوشنویسی از این منابع استخراج و مرجع هر یک شناسایی شد که به طور کلی همه آنها در چهار دسته قرار می گیرد: طبقه بندی به اعتبار زمان (سبک دوره، عصر سلاطین)، مکان (سبکهای منطقه ای و کتابت خانه های درباری)، ویژگیهای صوری (گونه شناسی، انواع سبک)، و کسان (خوشنویسان و حامیان). سپس مبانی هر یک از این روشها تبیین شد و در ذیل هر باب نقاط قوت و ضعف شان نیز بیان شد. در نهایت چنین نتیجه می شود مورخان خوشنویسی برای روایت تاریخ می توانند به یکی از این سه روش عمل کنند: استفاده هدف دار از هر یک از این روشها بر مبنای نیاز مورخ؛ استفاده از مفیدترین روش طبقه بندی که عبارت است از طبقه بندی به اعتبار مکاتب خوشنویسی؛ ترکیبی از چند روش. نتیجه نهایی این تحقیق طراحی روشی ترکیبی است بر مبنای گونه شناسی براساس اقلام، دوره بندی به اعتبار تصرف در قواعد کتابت، سبکهای منطقه ای، و مکاتب. واژگان کلیدی: تاریخ خوشنویسی، طبقه بندی تاریخ هنر، دوره، سبک، مکتب، گونه شناسی، منابع درجه اول.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.