عنصری (متوفی431هـ . ق) از شاعران قصیده پرداز و مدیحه سرای ایران در قرن پنجم هجری است. دورانی که در آن قصیده سرایی، رواج و تکامل چشمگیری یافت. عنصری در مدیحه سرایی سبکی معتدل داشت و در سروده هایش، از واژگان و ترکیبات فخیم و جزیل استفاده کرد. از آنجا که لازمه دریافت و شناخت آثار هر شاعر آشنایی با واژگان و ترکیبات دیوان اوست، در این رساله کوشش می شود تا با بررسی واژگان و ترکیبات دیوان شاعر به معنای مورد نظر وی در متن، پرداخت. با توجه به این مورد که لغات و ترکیبات دیوان عنصری به کلام شاعران دیگر نیز راه یافته، برای تکمیل بحث در بررسی واژگان و ترکیبات، شواهد شعری از اشعار شاعران هم عصر عنصری ذکر شده است. علاوه بر بررسی واژگان و ترکیبات دیوان عنصری، زمانه و زندگی شاعر و ویژگی های سبکی دیوان وی نیز بررسی شده است. واژگان و ساختار ترکیبات عربی، نقش عناصر سبک خراسانی در ترکیب سازی ها، بسامد استعمال نوع واژگان به کار رفته در این دوره سبکی، آشنایی با واژگان و ترکیبات خاص دیوان عنصری که در دیوان دیگر شعرا کاربردی نداشته است و چگونگی اشاره شاعر به آیات قرآنی و تلمیح به شخصیت های حماسی ـ ملی از دیگر مطالب مورد بحث است. بخشی از واژگان در معنای خاصی استفاده شده است که معنای آن با آنچه امروز استعمال می شود متفاوت است. همچنین بخشی از واژگان و ترکیبات فارسی و عربی موجود در دیوان عنصری متروک و مهجور وکم کاربرد است و در دیوان شاعران هم دوره وی کمتر به کار رفته یا کاربردی نداشته است. برخی از واژگان عربی به کار رفته در دیوان شاعر در آثار دیگر شعرا دیده نمی شود به عبارت دیگر، عنصری تنها شاعر فارسی زبانی است که از این واژگان استفاده کرده است.آخرین کاربرد برخی از واژگان مهجور فارسی نیز در دیوان عنصری دیده می شود. از واژگان مهجور عربی نیز در دیوان خود استفاده کرده که بسامد این واژگان نسبت به واژگان مهجور فارسی کمتر است. بخشی از واژگان و ترکیبات عربی به کار رفته در دیوان عنصری در دیوان شاعران معاصر وی به کار نرفته است. برخی اصطلاحات مربوط به دانش هایی که شاعر از آن ها آگاهی داشته نیز در دیوان او مشهود است که بعضی از آن ها در دیوان دیگر شعرا کمتر دیده شده اند . عنصری با استفاده از واژگان و ترکیبات به کار رفته در قرآن، از آیات قرآنی در اشعار خود بهره می گیرد. واژه های کلیدی: عنصری، سبک خراسانی، شعرفارسی قرن پنجم، واژگان و ترکیبات.

فرصت شیرازی میرزا محمّد نصیر حسینی ملقّب به فرصت الدّوله و متخلّص به «فرصت» و معروف به میرزا آقا (1271-1339) یکی از ادیبان بزرگ دوره قاجار، و از شاعران سبک «بازگشت» است وی در ماه رمضان سال یکهزار و دویست و هفتاد یک هجری قمری متولّد شد. در آغاز جوانی، در زمینه های موسیقی، صرف و نحو، منطق، حکمت، حساب، هیئت، هندسه و اسطرلاب، سرآمد اقران بود و به زبان انگلیسی نیز آشنایی داشت. دیوان او دارای شش هزار بیت است مشتمل بر صدو پنجاه و هشت غزل، چهل و سه قصیده، شش مسمط، پنج ترجیع بند، بیست و هفت قطعه، چهل و چهار ماده تاریخ، پنج مثنوی، چهار مرثیه و چهل و پنج رباعی که نشان دهنده شخصیت ادبی و روحیات والای اوست وی در شیوه شاعری خود از حافظ، سعدی، فرّخی، سنایی، خاقانی و هاتف اصفهانی متأثّر بوده است. در اشعار فرصت شیرازی انواع مضامینی که معاصرانش نیز در شعر آورده اند وجود دارد. اما بیشتر قصاید او بعد از مناقب پیامبر اسلام و ائمّه اطهار (ع) در مدح و ستایش سلاطین قاجار، شاهزادگان و رجال است. استفاده از اصطلاحات شطرنج و نجوم و موسیقی و کاربرد فنون معانی و بیان و بدیع نشان از اطلاعات علمی و ادبی او دارد. نگارنده پس از مبادی تحقیق به بررسی احوال و آثار فرصت شیرازی پرداخته و در بخش سوم چون فرصت شیرازی از شاعرن سبک بازگشت است، مختصری از ویژگی های این سبک را بررسی کرده و در فصل چهارم قالب های شعری، در فصل پنجم موسیقی اشعار این شاعر را به طور مفصل با ذکر شواهد و امثال، در سطوح مختلف موسیقی بیرونی، درونی و معنوی، در فصل ششم، صور خیال و در فصل هفتم درون مایه های اشعار این شاعر را مورد نقد و بررسی قرار داده و نمودارهای لازم را در پایان فصل پنجم و ششم رسم کرده و در پایان از همه این فصل ها نتیجه گیری نموده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

شخصیت بزرگ و برجسته علی (ع) به گونه ای است که همه را مجذوب خویش ساخته است و در طی تاریخ ، همواره بزرگان بسیاری پیرامون شخصیت وی قلم فرسایی کرده اند. ناصرخسرو و سنایی، دوتن از شعرای بزرگ شعر و ادب فارسی هستند که شخصیت والای علی (ع) آنان را بر آن داشته تا پیرامون آن حضرت ، ابیاتی نغز و زیبا بسرایند. این دو شاعر توانا، برای اینکه شخصیت علی (ع) را به طور کامل به تصویر بکشند، تمام زوایای زندگی آن حضرت را مورد کنکاش قرار داده اند.از جمله مسایل مورد توجه این دو شاعر ، یکی مساله ولایت و جانشینی علی (ع) است که هریک از آن دو بنابر اعتقاد و مذهب خویش ، دلایلی را برای کسب مقام جانشینی رسول خدا(ص) عنوان می کنند که نویسنده به بیان ابیاتی که با ولایت علی (ع) در ارتباط است ، پرداخته و آنها را مورد تحلیل قرار داده است . با اینحال نخست بحثی پیرامون مقام ولایت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) در این پایان نامه آمده که گرچه به عنوان مقدمه است ، ولی ضرورت آن کاملا احساس می شود. در این جا باید گفت ، تمام این ابیاتی که در دیوان این دو شاعر ، در ذکر فضایل حضرت علی (ع) موجود بوده ، نویسنده استخراج نموده و آنها را تحلیل کرده است .فضایلی همانند: علم، شجاعت، سخاوت، تقوی و ... . علاوه بر مناقب و فضایلی که این دو شاعر بدان پرداخته اند ، نویسنده کوشیده است مناقب و فضایل آن حضرت را در دیوان شاعران چون مولانا و سعدی و نظایر آنان بیابد و آنها را چاشنی تحقیق خود قرار دهد. چون در این تحقیق ضرورت داشته است که شمه ای از تاریخ صدر اسلام نیز ذکر شود و حوادثی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به زندگانی حضرت علی (ع) پیوند می یابد ، بازگو شود. نویسنده مطالبی کوتاه در این مورد را نیز بیان داشته است . در ضمن تصویرهایی که این دو شاعر بزرگ از سیمای مبارک حضرت امیرالمومنین (ع) به دست داده اند ، در فصلی جداگانه از آن سخن رفته است .

در ادامه حماسه سرایی در قرن پنجم هجری یکی از آثار گرانبهای حماسی یعنی گرشاسب نامه به عرصه ادبیات فارسی عرضه شد و به عنوان نخستین و موفق ترین پیرو و تالی شاهنامه جایگاه خود را برای همیشه در ادبیات فارسی تثبیت کرد. سراینده این منظومه ، حکیم ، ابونصر ، علی بن احمد اسدی طوسی جایگاه ویژه ای در ادبیات فارسی دارد. وی در خراسان زاده و پرورده شد و شعر و هنر خویش را در آذربایجان و اران در سایه حمایت پادشاهی ادب پرور یعنی ابودلف شیبانی ، ادامه داد. اسدی علاوه بر مقام شامخی که در حماسه سرایی دارد و منظومه حماسی گرشاسب نامه ، بیانگر قدرت و توانایی وی در این شیوه است ، در لغت و واژه شناسی نیز سرآمد و پیشرو فرهنگ نویسان به شمار می آید.کتا ب لغت فرس که وی آنرا به ادبیات فارسی هدیه کرد، مقام بلند وی را در این زمینه باز می نماید . بعلاوه قصاید مناظره ای که از وی به جای مانده است و بعنوان نخستین نمونه این نوع شعر نزد فارسی زبانان زبانزد است ، مقام شامخ وی را در سرودن قصیده مناظره بیان می کند. گرشاسب قهرمان منظومه حماسی گرشاسب نامه در حماسه دینی ایرانیان باستان نامی بلند و مقدس داشته است . در بخشی از این نوشتار جایگاه این پهلوان نام آور را در حماسه دینی و حماسه های ملی ، از اوستا تا گرشاسب نامه و متون تاریخی فارسی ، بررسی کرده و بلند آوازگی و جایگاه رفیع وی در حماسه دینی و گمنامی و جلوه کم رنگ شخصیت او را در حماسه ملی ایران تبیین کرده ایم. دراین منظومه نام برخی از پادشاهان و پهلوانان اساطیری ایران دیده می شود که در شاهنامه فردوسی نیز به چشم می خورد . برای مقایسه دیدگاه شاعر با دیدگاههای فردوسی برخی از نامهای مشترک در دو منظومه را آورده ایم و مختصرا در باره آنها سخن گفته ایم. این منظومه از لحاظ ساختار زبانی و ادبی نیز برای پژوهندگان دقایق زبان فارسی ، اهمیت فراوانی دارد و به عنوان یکی از آثار برجسته سبک خراسانی سرشار از ویژگیهای این سبک شعر فارسی است . سراینده در جای جای شعر خویش ، عناصر و صنایع مختلف شعری را نیز آورده است ، که برای نشان دادن این جنبه هنری شعر وی پاره ای از این صنایع را ذکر کرده ایم. دراین منظومه دانشها و عقاید مختلف انعکاس یافته است . این امر بیانگر این است که شاعر از علوم رایج روزگار خویش بهره مند بوده و همین تاثیر پذیریها در شعر وی منعکس شده است . تصاویر شاعرانه و هنرمندانه ای که در جای جای این کتاب دیده می شود ما را به قدرت تصویرآفرینی این شاعر توانا راهنمایی می کند. برخی از مضامین این کتاب با مضامین شاهنامه فردوسی مشابهت فراوانی دارد.

دوره مشروطیت عصر رویدادهای مهم سیاسی وتحولات سریع اجتماعی در کشور ایران به شمار میرود. ادب فارسی نیز در این عصر از تاثیر چنین تحولاتی برکنار نمانده است. شعر فارسی در دوره مشروطه ، برای نخستین بار به جای آنکه به مدح قدرتمندان یا بیان احساسات ، عواطف و تجربه های شخصی شاعر بپردازد، سرنوشت مشترک افراد جامعه را مدنظر قرار داد و موضوعات سیاسی و اجتماعی جامعه را بیان کرد. آزادی ، وطن، ظلم حکام و محرومیت مردم، مضامین تازه ای بود که بیشتر شاعران دوره مشروطیت ، شعر را وسیله بیان آنها ساختند. اشعار سید اشرف الدین گیلانی ، شاعر نام آور این عصر بلکه یکی از پرآوازه ترین شعرای طنزسرای تاریخ ادب فارسی ، سرشار از مضامین سیاسی و اجتماعی است که با زبانی عامیانه بیان شده است و ما در این پایان نامه کوشیده ایم تصویری از زندگی و شعر وی ارائه کنیم. به همین منظور ابتدا به بحث در باره زندگی این شاعر مبارز ، از ولادت تا جوانی پرداختیم و سپس سرگذشت و ویژگیهای روزنامه نسیم شمال که سید اشرف الدین آن را ابتدا در رشت و بعد در تهران منتشر ساخت و در میان مردم شهرت بسیاری یافت، بیان کرده و مسایلی را در باره اخلاق و اعتقادات سید اشرف الدین و موضوع تقلید وی از صابر، شاعر آذربایجانی معاصر او که اشعار طنزآمیز خود را به زبان ترکی در روزنامه ملانصرالدین منتشر می کرد، مطرح ساختیم. در بخش دیگر ازاین پژوهش ، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر سیداشرف الدین و ویژگیهای معنایی شعر وی شامل مضامین سیاسی و اجتماعی ، نظیر نهضت مشروطه ، سران کشور ، بیگانگان ، زمزمه های جمهوری، فقر و فاصله طبقاتی، وطن ، جهل و خرافات ، زن و نقش اجتماعی او و واژگونی ارزشها بررسی شده است . در بحث از ویژگیهای صوری شعر سیداشرف الدین ، مسایلی همچون اوزان و قوالب مورد استفاده سید اشرف الدین و زبان شعر او مد نظر قرار گرفته است. از دلایل مهم استقبال مردم از شعر سید اشرف الدین و ماندگاری و تازگی مضامین آن تا عصر حاضر ، استفاده وی از عنصر طنز است . در بررسی طنز سیداشرف الدین ، ابتدا تعریفی از طنز به دست داده ایم و تفاوت آن را با هجو و هزل متذکر شده ایم. پیشینه طنز، انگیزه های طنزگویی، تاثیر و رواج طنز و شیوه های طنزگویی از دیگر مباحث این بخش از پژوهش است که با بررسی ویژگیهای طنز سیداشرف الدین همچون استفاده از تمثیل ، شیوه مناظره ، استفاده از ضرب المثلها و برخی دیگر از اختصاصات طنز وی پایان می یابد.

در این رساله خواننده به طور اختصار با زندگی این شاعر گرانقدر آشنا می شود و علاوه بر آشنایی مختصر با تمام آثار سعدی با غزلهای وی و تقسیم بندی وشماره ابیات و ترتیب سروده شدن هر یک آشنایی بیشتری پیدا می کند. بهره هایی که سعدی از شاعران پیش از خود برده مورد بحث قرار گرفته و نمونه هایی از این تاثیر پذیری در معرض دید خوانندگان قرار داده شده است. چون از میان غزل سرایان پیش از سعدی ، انوری بیشترین تاثیر را از لحاظ لفظ و شیوه بیان بر او داشته است ، ضمن بیان بهره جویی این گوینده توانا از شاعران دیگر، مقایسه شعرهایاین دو شاعر مفصل تر صورت گرفته است. استفاده هایی که سعدی از آیات الهی و کلام وحی نموده نیز مورد بررسی قرار گرفته است. کاربردهای گوناگون بدیعی از قبیل: اقتباس، حل ، درج و داستانهای قرآن با ذکر شماره بیت ها و آیه ها آورده شده است.مبحث سوم که طی چهارفصل مورد بررسی قرار گرفته ، غزل های سعدی و علم بلاغت است. در فصل معانی از مباحث هشت گانه علم معانی تنها به سه مبحث : قصر یا حصر، انشا و ایجاز و اطناب پرداخته شده است. در مبحث انشا استفاده های ثانوی از جملات پرسشی ، امر و نهی و در مبحث اطناب و ایجاز از انواع آن سخن گفته شده است.در فصل بیان خواننده با انواع تشبیه ، استعاره ، مجاز و کنایه و کاربرد و اهمیت هر یک از آنها در غزلهای سعدی آشنا می شود. در فصل بدیع از انواع صنایع لفظی و معنوی -صنایعی که بیشتر مورد علاقه و استفاده سعدی بوده است-سخن گفته شده و در هر مورد شواهد و مثالهایی ذکر گردیده است که تصور می شود برای کسانی که درعلم بلاغت تدریس می کنند یا به تالیف کتابی در این زمینه دست می زنند ، این شواهد جالب باشد.

موضوع این پایان نامه ، مقایسه ای است میان دو منظومه ورقه و گلشاه عیوقی و لیلی و مجنون نظامی که در منظومه اول، داستان دلدادگی عاشق و معشوق بازبانی ساده و بی پیرایه بیان شده ، در حالی که در منظومه نظامی داستان ، با استعاره و کنایه و انواع آرایه های بدیعی آراسته گردیده است.منظومه عاشقانه ورقه و گلشاه از نخستین منظومه های داستانی فارسی در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم است و هیچگونه اطلاعی راجع به زندگی و شخصیت سراینده آن در دست نیست. این منظومه ادبی ، اثری ناشناخته و کمترین اطلاع از آن در دست نبود تا اینکه در این اواخر دکتر احمد آتش به وجود آن پی برد و آن را به ادب دوستان معرفی کرد و آقای دکتر ذبیح الله صفا آن را تصحیح و به زیور چاپی در خور عرضه نمود. با این حال این منظومه هیچگاه شهرت و مقبولیت لیلی و مجنون نظامی را به دست نیاورد. چون داستان ورقه و گلشاه شهرتی نیافته و منظومه نظامی شهرت و آوازه ای جهانی یافته است در این مجموعه سعی شده است علت خمول و گمنامی ورقه و گلشاه و شهرت و مقبولیت لیلی و مجنون مورد بررسی قرار گیرد.

اصطلاحات تصوف و عرفان در شعر و ادب ما، از دیرباز رایج گردیده است و شاعران و عارفان و نویسندگان متصوفه به موضوعات تصوف و عرفان و اصطلاحات آن اشاراتی فراوان نموده اند. و بعضی از عرفا در مورد آئین تصوف کتابهایی نوشته اند که یکی از آنها رسایل شاه نعمت الله ولی است که غالبا به صورت کلمات قصار و جمله های کوتاه بیان شده و حاوی نکات بسیار مثبت است . فرهنگ اصطلاحات عرفانی رسایل منثور شاه نعمت الله ولی که موضوع این پایان نامه است خواننده را راهنمایی می کند که با دانستن آنها اولا: متون عرفانی را اعم از نثر و نظم بهتر فهم کند و به معنا و مفهوم ابیات و نوشته های متصوفه بیشتر پی ببرد.موضوع دیگر، که بسیار حائز اهمیت است جهان بینی شاه نعمت الله ولی است که برخلاف بعضی از متصوفان که ترک دنیا را تجویز می کنند و خودپشت پا به امور دنیوی می زنند ، شاه نعمت الله ولی معتقد است که عارف می تواند هم به امور دنیوی خود برسد و زندگی خوب و آبرومندی داشته باشد، کار کند و نیازهای مردم را برآورده سازد، مفید و مثمر باشد و در عین حال به ظواهر دنیوی و مادیات فریفته نشود و نهایت توجه خود را به حق و رضایت او معطوف دارد. این اندیشه در شرح و بیان اصطلاحات عرفانی او کاملا مشهود است.در بیشتر کلمات قصار شاه نعمت الله که در تعریف اصطلاحات تصوف بیان شده علاوه بر تببین مباحث عرفانی مانند ، حال ، مقام، صحو، سکر و غیره ، مسایل دیگری نیز آمده که بسیار جالب و خواندنی است.

موضوع این پایان نامه، دراصل مقایسه ای میان دستور پنج استاد و دستورنامه دکتر مشکور با دستور زبان فارسی دکتر خانلری و دستور زبان دکتر گیوی و انوری بوده است که نگارنده کوشیده است ، وجوه تمایز میان نظرات این دستورنگاران را روشن نماید و مباحث و مطالب دستوری که آنان مطرح ساخته اند ، با یکدیگر مقابله کند و در بسیاری موارد خود نیز به قضاوت بنشیند و از مجموع نظر آنان، آنچه که بیشتر قابل قبول است ، بیان کند. البته نگارنده بدین کار بسنده نکرده است و برای نگارش مطالب دستوری به دیگر کتب دستوری نیز مراجعه نموده است ونظر استادان فن را جویا گردیده و به مقایسه و مقابله پرداخته است. در پیش گفتار از اهداف پژوهش ، اهمیت و لزوم دستورنویسی در زبان فارسی و شیوه تحقیق سخن رفته است . معنی لغوی و اصطلاحی واژه دستور و تاریخچه دستورنگاری در صدر مطالب جای گرفته و پس از آن به مبحث صرفی دستورزبان پرداخته شده است . این بخش ، از تقسیم کلمات در دستورزبان آغاز شده و از اختلاف آرا دستورنگاران دراین خصوص به طور مفصل سخن گفته شده است. سپس به اسم ، فعل، صفت ، ضمیر و دیگر عناصر دستوری پرداخته شده است. دراین موارد اختلاف نظرها بررسی شده و مباحثی که در آن اختلاف نظری وجود نداشته ، از آنها بحثی به میان نیامده است . آنگاه به مبحث قید پرداخته شده است. نحوه بررسی در این مبحث با دیگر مباحث متفاوت است. در این مبحث ابتدا تعاریفی که دستورنویسان از قید کرده اند ، آورده شده ، سپس اختلاف نظرها را از درون این تعریف ها بازجسته ، و به بررسی آنها پرداخته شده است. سرانجام در باره نحو و نقش ترکیبی کلمات در جمله سخن رفته است . در این مبحث در خصوص معنی لغوی و اصطلاحی واژه نحو، سخن گفته شده و آنگاه به مقایسه و مقابله مباحث نحوی که دستورنویسان پیشین و دستورنویسان جدید عنوان کرده اند از قبیل نهاد و گزاره ، تمیز، بدل ، نهاد موول مفعول موول، تفاوت تاکید و بدل ، جمله های پایه و پیرو و نظایر آنها به تفصیل بحث شده است . و پس از تحقیق و بررسی کامل ، نگارنده در پاره ای موارد خود به داوری نشسته و آنچه که به نظرش صحیح آمده ، پیشنهاد نموده است .

موضوع این پایان نامه آنگونه که درعنوان هم ذکرشده ، جلوه آرایه های حسن تعلیل و مذهب کلامی در دیوان سه شاعر بزرگ سبک خراسانی یعنی ناصرخسرو قبادیانی ، مسعود سعد سلمان و فرخی سیستانی است . دراین پایان نامه به سبب نزدیکی آرایه های حسن تعلیل ، تمثیل و مذهب کلامی به یکدیگر ، ابتدا بصورت مفصل این سه آرایه بدیعی معنوی مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . چون دو آرایه مورد بحث از عناصر دانش بدیع است ، بدیع و آرایه های آن در زیبایی و لطف شعر و کلام ادبی تاثیری بسیار دارد، در مورد علم بدیع و پیشینه آن نیز سخن رفته و جایگاه این دانش در علم بلاغت مشخص گردیده است . همچنین در چگونگی کاربرد آرایه های بدیعی و اینکه نباید در آوردن آنها افراط گردد ، بحث شده است . پیرامون تعقل و تخیل که یکی مبنای مذهب کلامی و دیگری پایه و اساس حسن تعلیل است ، بحث شده و نظرات دانشمندان و بزرگانی چون عبدالقاهر جرجانی و زکی الدین ابی الاصبع در این مبحث بیان گردیده است . دیدگاههای علمای علم بلاغت از قدیم و جدید مورد بررسی قرار گرفته و نظر ادیبان و سخن شناسانی چون استاد خلیل رجائی ، استاد جلال الدین همایی ، استاد نصرالله تقوی ، شمس العلما گرکانی ، حسام العلما آق اولی ، رضا قلی خان هدایت، دکتر سیروس شمیسا، دکتر حسین بهزادی اندوهجردی ، دکتر محمدعلی صادقیان و دیگران در مورد این دو آرایه بدیعی معنوی مورد بررسی و تحقیق کامل قرار گرفته است. نمونه ها و مثالهای شعری از سه شاعر موضوع پایان نامه یعنی ناصرخسرو ، فرخی سیستانی و مسعود سعد بصورت کامل استخراج شده است و کوشش به عمل آمده تا نمونه ها و مثالها نزدیک به ذهن خواننده و متناسب با موضوع پایان نامه باشد. نگارنده ضمن تعریف و بررسی دو آرایه مذهب کلامی و حسن تعلیل از شاعران و گویندگان عصر صفوی چون صائب تبریزی ، کلیم کاشانی ، وحشی بافقی و نظایر آنان نیز برای این دو آرایه شواهد و مثال آورده است. از آنجا که سه شاعر مورد نظر در قرن پنجم هجری می زیسته اند ، فصلی تحت عنوان : ویژگیهای ادبی قرن پنجم دراین پایان نامه آمده است . بدیهی است زندگی نامه های سه شاعر مورد بحث به صورت مختصر در این پایان نامه درج گردیده است و آنگونه که معمول است در مقدمه پایان نامه ، تاریخچه این تحقیق و اهداف و کاربرد آن نیز ذکر شده است.

تحقیق حاضر به چهار فصل و یک پیشگفتار تقسیم شده است که هر فصل آن نیز به قسمتهای متنوع دیگری تقسیم شده است. در پیشگفتار به اهمیت توجه به پیشینه فرهنگ و تمدن اقوام مختلف ، بخصوص به ضرورت تحقیق در اساطیر و روایات ایرانی ، که پشتوانه عظیم و درخشان فرهنگ و ادب فارسی را تشکیل می دهند اشاره شده است. در فصل اول ، احوال ، آثار و سبک سخن سعدی به طور مختصر مورد مطالعه قرار گرفته است. در فصل دوم ابتدا به بررسی اسطوره و تعریف لغوی و اصطلاحی آن پرداخته شده است و برای این مهم به نظرات و تعاریف دانشمندان اسطوره شناس ، استناد شده است. آنگاه به بررسی واژه اسطوره در قرآن کریم ، ویژگیهای اسطوره و تفاوت آن با افسانه ، جایگاه اسطوره در فرهنگ ملل و جایگاه اساطیر ایرانی اشاره شده است. سپس به شناسایی اسطوره شاهان و پهلوانان شاهنامه در کلیات سعدی و بررسی بازتاب شاعرانه آنها در کلام شیخ اجل ، پرداخته شده است. در فصل سوم از روایتهای تاریخی و تجلی شاعرانه آنها در کلیات سعدی سخن رفته است. در فصل چهارم به بررسی شیوه استفاده سعدی ازاساطیر و روایات ملی اشاره شده است. در این بخش ابتدا بینش اساطیری و ملی در دوره سعدی مورد مطالعه قرار گرفته ، آنگاه شیوه استفاده سعدی از روایات ملی و تاریخی ، به طور مختصر بیان شده است.

این پژوهش در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول، در باره اوضاع جغرافیایی ، سیاسی، تاریخی ، نژادی و فرهنگی ایل بزرگ بویراحمد است. فصل دوم، ازمقوله کلی شعر و شاعری ، نخستین شعر و شاعر بویراحمد، کم و کیف شعر بویراحمد و شاعران معاصر ایل بزرگ بویراحمد سخن گفته و به بسط این موضوع پرداخته شده است. فصل سوم ، به بررسی گونه های مختلف شعر محلی بویراحمدی پرداخته شده استو فصل چهارم ، آرایه های ادبی موجود در اشعار بویراحمدی ، همچون تشبیه ، استعاره، مجاز، ایهام، کنایه، اغراق و نمادهای برجسته طبیعی، حماس ، اسطوره ای ، قومی و ملی این اشعار پرداخته شده است.فصل پنجم، نیز شرح احوال و نمونه های اشعار محلی و فارسی شاعران بویراحمدی و غیربویراحمدی استان پرداخته شده است.

شب و روز به عنوان دو آیت الهی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. شب و روز در شعر شاعران به عنوان مقطعی از زمان ، ظرف حوادث و حالاتی خاص است و گاه جنبه رمز و سمبول گرفته است. هر یک از شاعران با توجه به محیط جغرافیایی و اوضاع سیاسی اجتماعی و فرهنگی عصر خود براساس اعتقادات و بینش خویش دیدگاه و توصیف هایی خاص از شب و روز به دست داده اند. گاه این دیدگاه ها مشابه و نزدیک به هم است و گاه متفاوت. شب و روز در شعر شاعران دوران سامانی و سلجوقی بیشتر جنبه حسی و طبیعی دارد. آنان چون نقاشانی زبردست ، شب ، صبح و روز را آنچنانکه دیده اند با زبان شاعرانه وصف کرده اند. از میان آنان ، توصیف های فردوسی ، بیشتر جنبه حماسی دارد. در قرن پنجم تنها شاعر مهمی که به شب و روز جنبه مذهبی داده و در توصیف ها، تشبیه ها و استعاره های او در این مورد رنگ دینی و اعتقادی راه یافته ناصرخسرو قبادیانی است. در میان شاعران مورد بحث ، حافظ شاعری است که شب و روز را هم از دید حسی و طبیعی نگریسته و هم از دیدگاه عرفانی. وی به شیوه عارفان ، شب را زمان راز و نیاز و تجلی حق بر دل و ارتباط قلبی با معبود و حالاتی دیگر ازاین دست دانسته و هم در مواردی به شب -بویژه -جنبه رمزی داده است و البته در رمزهای او نیز دید عرفانی محسوس است. دو شاعر نوپرداز معاصر، نیما یوشیج و اخوان ثالث، معمولا شب و روز را از دو دیدگاه توصیف کرده اند: یکی دیدگاه طبیعی و حسی، توصیف های آنان از بعضی جهات نسبت به شاعران قدیم تازه تر است و بخصوص در شعر نیما تاثیر محیط جغرافیایی مازندران مشخص است. جنبه دیگر در شعر آنان، مطالبی است که از دیدگاه سیاسی و اجتماعی بیان شده است. در شعر آنان هم به دلیل آشنایی با ادب غرب و راه یافتن تمثیلهای بلند و هم به سبب شرایط زمانه شب و روز بارها جنبه رمزی یافته است.

رساله حاضر در سه بخش عمده تدوین شده است. بخش اول شامل کلیات موضوع است و در آن زندگی و آثار نظامی، اهمیت صورخیال در شعر فارسی و در شعر نظامی به اختصار بررسی شده است. در بخش دوم عناصر صور خیال ، یعنی استعاره ، کنایه، مجاز، ایهام و اغراق در خسرو و شیرین مورد بحث قرار گرفته است. بخش سوم شامل فهرست استعارات ، کنایات و امثال در خسرو و شیرین است.

زبان تمثیلی از زیرمجموعه های زبان شعر و آفریننده تمثیل است و تمثیل بیان غیرمستقیمی است که بر تشبیه بنا می شود. بدین ترتیب که شاعر یا نویسنده برای ذهنیت خویش که معمولا یک مفهوم عقلی و نامحسوس است ، عینیتی را که غالبا پدیده ای محسوس است برمی گزیند. عینیت برگزیده شده باید ذهنیت و عاطفه پدیدآورنده خویش را القا کند . تمثیل با دیگر صور خیال شباهتها و تفاوتهایی دارد و شایسته آن است که یک شیوه مستقل بیانی شمرده شود. همچنین می توان تمثیل را بر مبنای مشخصه های : درجه وضوح، محتوا و مضمون، ساختار و سرچشمه های آن دسته بندی و گونه های این شیوه بیانی را معرفی کرد. زمینه ها و انگیزه های متعددی به رویکرد نیما و اخوان به زبان تمثیلی انجامید که شاید بتوان اندیشیدن به ماهیت شعر و عوامل اجتماعی و سیاسی را در صدر آن زمینه ها قرار داد. نیما در آغاز به حکایتهای تمثیلی روی آورد وهنگامی که بدعت شگفت خود را در شعر فارسی آغاز کرد ، تمثیل توصیفی را البته در ساختاری یکپارچه به عنوان شگرد اصلی شاعری خویش برگزید. مهمترین تحولی که نیما در کاربرد زبان تمثیلی به وجود آورد، ایجاد یکپارچگی ساختار تصویری در شعر بود. از نظر محتوایی نیز سروده های تمثیلی او عرضه گاه دردها و گرفتاریهای طبقه متوسط جامعه ایران درعصر زندگی شاعر است. اخوان درابتدا نوعی تمثیل توصیفی را که حداکثر در یک بیت ارائه می شود ، به کار می گرفت و به نظر ما یکپارچگی ساختار تصویری را بعدها از نیما آموخت. در این دوره اخوان تمثیل توصیفی و داستان تمثیلی را با قدرت می سراید و بویژه در بهره گیری از شگردهای داستان پردازی کامیاب است . از نظر محتوایی نیز گرایش عمده او به مسائل اجتماعی و سیاسی است و البته از دیگر مضامین نیز غافل نمانده است همچون سروده های تمثیلی اخوان به سبب تسلط کم نظیر او بر فرهنگ و ادب فارسی از زبانی پخته برخوردار است و پشتوانه های فرهنگی در آن نسبت به شعر نیما گستردگی افزونتری دارد.

اهداف تحقیق: 1-تحلیل شعر رهی معیری از جنبه های مختلف لفظ و معنی. 2-بررسی موسیقی شعر رهی معیری. 3-رهی معیری تا چه اندازه توانسته است درغزل تحول ایجاد کند. 4-مقایسه جنبه های مختلف شعر رهی معیری و پژمان بختیاری . 5-آشنا ساختن نسل جوان به زندگی و شعر این دو شاعر بزرگ معاصر.

موضوع رساله حاضر ملازمت شریعت و طریقت در مثنوی است که طی آن یکی از موضوعات مهم تاریخ تصوف -یعنی شریعت و نقش آن در تصوف که همواره محل بحث و منازعه پیروان تصوف و اهل شریعت بوده-مورد بررسی قرار گرفته است.در واقع سوال اصلی این است که براستی شریعت در تصوف از چه جایگاهی برخوردار است و نظر متصوفه در باره آن چیست؟ عرفا و متصوفه هر یک به نوبه خود در مقام پاسخ به این سوال برآمده و در آثار خویش به این نکته اشاره کرده اند، اما از آنجا که موضوع فوق در کتاب مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی با توضیحی بیشتر و بیانی روشن تر مطرح و به تفصیل در باره آن سخن گفته شده است، تحقیق حاضر بر مبنای کتاب مذکور انجام گرفته و البته در کنار آن به منظور تکمیل مباحث از نظرات و اندیشه های عرفای دیگر نیز استفاده شده است.

جدال حق و باطل ، پیوسته از ابتدای خلقت در جامعه بشریت وجود داشته است. در قرآن کریم اولین نبرد حق و باطل را در کشته شدن هابیل به دست قابیل می توان مشاهده کرد. این جدال پیوسته در تاریخ بشر ادامه یافته و کتب تاریخی و قصص سند این سخن و شاهنامه نیز بیان کننده این مطلب است. شاهنامه فردوسی ، تاریخ اساطیری و پهلوانی ملت ایران است و تاریخ ملل سرشار است از نبردهای خونین میان دو قطب خیر و شر. ملت ایران با تمدنی درخشان ، همیشه یاریگر حق بوده است. در شاهنامه می توان تلاش ها و نبردهای ایرانیان حق طلب را با پیروان باطل به روشنی دریافت. در داستانهای شاهنامه مردان و زنان بی گناهی وجود دارند که به دست شیاطین و پیروان آنان بدون داشتن گناه و به بهانه های واهی مورد آزار و اذیت و نابودی قرار گرفته اند. در مجموع بیست و هشت چهره در شاهنامه وجود دارد که کم و بیش می توان آنان را مظلوم نامید. دراین رساله حکیم فردوسی به عنوان واقعی ترین چهره مظلوم بخش تاریخی مورد توجه قرار گرفته است.

آنگاه که محمود و مسعود غزنوی مشغول حکمرانی و کشورگشایی های خود بودند و اوج شکوه و قدرت سلطنت خاندان غزنوی را به نمایش می گذاشتند ، نویسنده ای توانا ، کرده ها ، رفتارها و عادات این سلاطین و بخصوص مسعود و رجال دربارش را زیر نظر گرفته بود و آرام آرام در گوشه ای از دیوان رسالت یادداشت بر می داشت به امید آنکه روزی تاریخ این خاندان را به نگارش درآورد و سرانجام در روزگار سلطنت فرخ زاد بن مسعود با قلمی زیبا به رشته تحریر کشید. این نویسنده که کسی جز ابوالفضل بیهقی دبیر نیست در ضمن نگارش تاریخ مشهور خود به بسیاری از آئین های مرسوم آن عصر و سیر ملوک اشاره کرده است . کتاب او علاوه بر ارزش تاریخی و ادبی بسیاری که دارد آئینه ای است که تصاویری از عادات ، رفتارها و سنتهای آن روزگار را در خود منعکس ساخته است، عادات و سنتها رفتاری که در واقع بخشی از فرهنگ ملت ایران به شمار می آید. آبشخور بسیاری از این آئین ها و سنتها، فرهنگ کهن ایران پیش از اسلام و منشا برخی دیگر فرهنگ اسلامی است ، آیین هایی چون: خطبه خواندن، بیعت کردن و سکه زدن به نام پادشاه، مجالس بار، احترام به پادشاه و بزرگان ، رسم پذیرش مشاغل مهم دولتی ، حضور غلامان و حاجبان و پرده داران و ... دردرگاه ، آئین نامه نگاری ، دیوان برید و آداب پیک ها، ... .پاره ای از آداب و رسوم دوره بیهقی با گذشت زمان از میان رفته است، همانند برخی از آداب پیک ها، مجالس بار، آئین های لشکری و ... که بعضی از آنها هنوز در میان مردم ما رایج است، همانند آذین بستن ،مراسم جشن های ملی و اسلامی و ... .

پس از تشرف ایرانیان به آئین مقدس اسلام، اصطلاحات فقهی وحقوقی در میان مردم رایج گردید. شعرا و نویسندگان نیز که بیانگر حوادث و رویدادهای روزگار خود هستند ، طبعا این اصطلاحات را در دیوان و آثار خود به کار برده اند و فهم و درک بسیاری از ابیات ، منوط به دانستن معنای لغوی و اصطلاحی این واژگان می باشد. نگارنده برآن شد تا به شرح و بسط اصطلاحات فقهی و حقوقی برآید و یکی از آثار شاعران بزرگ را ازاین لحاظ مورد بررسی قرار دهد. چون دیوان حافظ را مناسب اینکار تشخیص داد، به بررسی و تحقیق در آن پرداخت. سرآغاز این رساله تاریخ زمان حافظ از سال 716 تا سال 792 هجری است و در ضمن آن اوضاع فقهی و حقوقی عصر حافظ بررسی گردیده است.

موضوع این پایان نامه ، مقایسه اسکندرنامه منثور با اسکندرنامه نظامی است. اسکندرنامه منثور متنی است که به نظر مصحح متن ، آقای ایرج افشار، تصنیف آن مربوط به پس از سال 421 و پیش از پایان قرن هشتم هجری است. نسخه خطی این کتاب نزد آقای سعید نفیسی موجود بوده و برای اولین بار توسط مرحوم ملک الشعرای بهار در سبک شناسی نثر معرفی گردیده است. این کتاب که به احتمال زیاد از عربی به فارسی ترجمه شده ، ماخذ روایاتش از وهب بن منبه است.

چکیده ندارد.

مهمترین نتایج نقد و تحلیل داستان های < الهی نامه > عبارتند از : 1- یکی از مهمترین جلوه های داستان پردازی عطار قرینه سازی و همسان سازی است . 2- مقدمه داستان های عطار ، طرح را تقویت می کند . 3-محیط و فضای داستان های < الهی نامه > زاهدانه و غمگین است . 4- شخصیت دیوانگان ( مجانین عقلا ) ، شاهکار شخصیت پردازی عطار است . 5-پرسشگران و سلطان محمود از شخصیت های مقابل هستند که در برابر شخصی قرار می گیرند و اورا به حرف می آورند . 6-یکی از تکنیک های شخصیت پردازی عطار این است که گاه شخصیت هایی که به خوبی معروفند ، شریر ، و شخصیت هایی که به بدی معروفند ، گاه قهرمان قرار می گیرند .

این پژوهش در باب پاسخ به سوالات زیر است:1-زندگی شخصی مرحوم فروزانفر از چه میزان تحصیلات قدیم و جدید برخوردار بود؟2- زندگی شخصی مرحوم فروزانفر چه فراز و نشیب هایی داشته است؟3-مرحوم فروزانفر در سرودن شعر تا چه میزان موفق بوده است؟ 4-شیوه تحقیق و تدریس استاد چگونه بوده است؟